०६ भगवत्-परिजनोपासना-पद्धतिः

CHAPTER VI. ON THE WORSHIP OF THE ATTENDANTS ON GOD.

अथ लक्ष्मीः समभ्यर्च्या
भूमि-नीलादिभिस् सह ।
सूत्रवत्यादिभिश् चैव
प्रपन्नेन विशेषतः ॥

I. 1. Then the goddess Lakshmi ought to be specially worshipped by a Prapanna, along with (the goddesses) Bhumi, Nila and such others, also with Sutravati and other attendants (on Lakshmi).

अथ लक्ष्मीः समभ्यर्च्या भूमिनीलादिभिस्सह ।
सूत्रवत्यादिभिश्चैव प्रपन्नेन विशेषतः ॥

गुरूणां विश्रम-स्थानम्
ईशानां जगतोऽस्य च ।
महिषी देव-देवस्य
दिव्या नित्यानपायिनी ॥ २ ॥

2. She is the resting place of Gurus, and the ruler of this world, the divine consort of the God of gods and is eternal and imperishable.

गुरूणां विश्रमस्थानम् ईशानां जगतोऽस्य च ।
महिषी देवदेवस्य दिव्या नित्यानपायिनी ॥ २ ॥

यथा ऽऽह भगवाञ् च्छास्त्रे
विष्वक्सेनाय शृण्वते-
“लक्ष्म्यां मयि च युष्मासु
भक्तो यो भुवि दुर्लभः" ॥ ३ ॥

3. In the Pancharatra-Sastra, Vishnu has said to the attentive Vishvaksena to the effect that he who is a bhakta of Lakshmi, of Myself and of persons of your stamp,’ is rare to meet with on this earth.

यथाऽऽह भगवाञ्च्छास्त्रे विष्वक्सेनाय शृण्वते-
“ लक्ष्म्यां मयि च युष्मासु भक्तो यो भुवि दुर्लभः " ॥ ३ ॥

अनन्तरं हरेः सर्वैर्
उपचारैः समाहितः ।
तद्वत् समर्चयेत् देवीं
देव-देवस्य वल्लभाम् ॥ ४ ॥

4. After collecting all the materials for the worship of Hari, one shall worship therewith the goddess also who is the consort of the; God of gods in the same manner as he worships God.

अनन्तरं हरेः सर्वैः उपचारैः समाहितः ।
तद्वत् समर्चयेत् देवीं देवदेवस्य वल्लभाम् ॥ ४ ॥

अस्या वैभवम् आख्याति
तत्त्वतो हि (रत्ने) यथा हरिः ।
पर-व्यूहादिकान् पञ्च
प्रकारान् आत्मनो वदन् -

5. After mentioning the five kinds of manifestations like the supreme (Para), the partial (Vyuha) and others of His Self, Hari says in Tatvaratna about her glory as follows:—

The manifestations of God (Isvara) according to the Pancharatra sastras are fivefold: Para, the essential and supreme manifestation, as it appears in the empyrean, (Vaikuntha) of Vishnu which is only one; Vyuha, the group of partial manifestations which are recognised as fourfold, Vasudeva, Sankarshana, Pradyumna, and Aniruddha; Vibhava, the part manifestations of cosmic energy which are innumerable as seen in the incarnations of Rama, Krishna &c., Antaryamin, the manifestation as abiding inside all beings; Archavatara, the incarnations in the form of holy images for the purpose of worship. These four grades of manifestation lead successively form the lowest image to the highest para.

अस्या वैभवमाख्याति तत्त्वतो हि (रत्ने) यथा हरिः ।
परव्यूहादिकान् पञ्च प्रकारान् आत्मनो वदन् /विदन्-

“तथा लक्ष्म्याः स्वरूपं च
वक्ष्ये शृणु समाहितः । (वि. सं.)
गुणतश् च स्वरूपेण
व्याप्तिस् साधारणी मता ॥

[[161]]
6. “Similarly I shall state the nature of Lakshmi, listen to me calmly. Pervasion by quality and substance is considered to be the common nature of both (Her and Me).

" तथा लक्ष्म्याः स्वरूपं व वक्ष्ये शृणु समाहितः । (वि. सं.)
गुणतश्च स्वरूपेण व्याप्तिस्साधारणी मता ॥

मया यथा जगद् व्याप्तं
स्वरूपेण स्वभावतः ।
तया व्याप्तम् इदं सर्वं
नियन्त्री च तथेश्वरी ॥

7. Just as the universe is pervaded by Me both in essence and quality, all this is pervaded by Her (also). Therefore she is the Disposer and Ruler of all.

मया यथा जगद् व्याप्तं स्वरूपेण स्वभावतः ।
तया व्याप्तमिदं सर्वं नियन्त्री च तथेश्वरी ॥

मया व्याप्ता तथा साऽपि,
तया व्याप्तो ऽहम् ईश्वरः ।
मम तस्याश् च सेनेश !
वैलक्षण्यम् इदं शृणु ॥

8. “She is pervaded by Me and similarly I, the Lord am also pervaded by Her. Hear, therefore, Senesa! the difference between Me and Her. to Me.

मया व्याप्ता तथा साऽपि तया व्याप्तोऽहमीश्वरः ।
मम तस्याश्च सेनेश ! वैलक्षण्यमिदं शृणु ॥

मच्-छेष-भूता सर्वेषाम्
ईश्वरी वल्लभा मम ।
तस्याश् च जगतश् चाहम्
ईश्वरो वेद-विश्रुतः ॥

9. “My consort who is the ruler of all is subservient To Her as well as the universe that I am the Lord is well-known in the Vedas.

मच्छेषभूता सर्वेषामीश्वरी वल्लभा मम ।
तस्याश्च जगतश्चाहमीश्वरो वेदविश्रुतः ॥

अस्या मम च शेषं हि
विभूतिर् उभयात्मिका ।
इति श्रुति-शिरस्-सिद्धं
मच्-छास्त्रेष्व् अपि मानद ॥

10. “That the twofold power of manifestation (Nityavibhuti Etenal manifestation and Lilavibhuti: sportive manifestation) is at the disposal of both Her and Me, is evident, O mānada; (my pride!) from the Vedanta and the Pancharatra-Sastra taught by Me.

अस्या मम च शेषं हि विभूतिरुभयात्मिका ।
इति श्रुतिशिरस्सिद्धं मच्छास्त्रेष्वपि मानद ॥

तथा भूमिश् च नीला च
शेष-भूते मते मम ।
तथा ऽऽत्मनां च सर्वेषां
ज्ञानतो व्याप्तिर् इष्यते ॥
स्व-रूपतस् तु न तयोर्
व्याप्तिर् वेदान्तपारग!"।

11. “In the same way Bhumi and Nila are also considered subservient to Me. As pervasion by intelligence is laid down to all souls, to these two is prescribed only pervasion by quality and not by substance.”

तथा भूमिश्च नीला च शेषभूते मते मम ।
तथाऽऽत्मनां च सर्वेषां ज्ञानतो व्याप्तिरिष्यते ॥ स्वरूपतस्तु न तयोः व्याप्तिर्वेदान्तपारग!"।

अस्मिन् शास्त्रे यथाऽन्यत्र
तथा लक्ष्मीर् अपि स्वयम् ।
स्वस्य नाथस्य सम्बन्धं
व्याप्तिम् ऐश्वर्यम् आह च-

12.-13. In the same sastra elsewhere, Lakshmi Herself has also said about the relation between Herself and Her Lord, their pervasion and rulership.

अस्मिन् शास्त्रे यथाऽन्यत्र तथा लक्ष्मीरपि स्वयम् ।
स्वस्य नाथस्य सम्बन्धं व्याप्तिमैश्वर्यमाह च-

“ अ-पृथग्-भूत-शक्तित्वात्
ब्रह्माद्वैतं तद् उच्यते ॥ (ल. त. 2. 11.)
तस्य या परमा शक्तिर्
ज्योत्स्नेव हिम-दीधितेः ।
सर्वावस्थागता देवी
स्वात्म-भूता ऽनपायिनी ॥

By reason of His being (the Lord and appropriator) inseparably united with Her the Brahman is said to be non-dualistic (advaita.) 14. “That Supreme energy of Brahman, which is as is light to the moon, is the goddess Lakshmi, who is coexistent with Brahman in all His conditions, and who is in His own nature indestructible.+++(??)+++

“ अपृथग्भूतशक्तित्वात् ब्रह्माद्वैतं तदुच्यते ॥ (ल. त. 2. 11.) तस्य या परमा शक्तिर् ज्योत्स्नेव हिमदीधितेः ।
सर्वावस्थागता देवी स्वात्मभूताऽनपायिनी ॥

अहन्ता ब्रह्मणस् तस्य
साऽहम् अस्मि सनातनी।
आत्माऽस्मि सर्व-भूतानाम्
अहम्-भूतो हरिः स्मृतः॥ (ल. तं. 17.)
अहन्ता सर्वभूतानां
साऽहम् अस्मि सनातनी।

“I am that ancient (or eternal) One who is the[[162]] ‘‘I-ness’ of Brahman. He, the Brahman, is the (essence) or the inner Self of all beings, and after becoming ‘I’ of all beings is known as Hari.

अहन्ता ब्रह्मणस्तस्य साऽहमस्मि सनातनी।
आत्माऽस्मि सर्वभूतानाम् अहम्भूतो हरिः स्मृतः॥ (ल. तं. 17.)
अहन्ता सर्वभूतानां साऽहमस्मि सनातनी।

येन भावेन भवति
वासुदेवः सनातनः ॥
भवतस् तस्य देवस्य
स भावो ऽहम् इतीरिता ।
भवद्-भावात्मकं ब्रह्म
ततस् तच् छाश्वतं पदम् ॥

I am, therefore, that ancient One who is the ‘I-ness’ of all beings. 16. *Whatever form (of a thing) there is,-(all that) is the eternal Vasudeva; (for) the Brahman constitutes the essential existence and form (of all things): hence That is the abode of immortality.

येन भावेन भवति वासुदेवः सनातनः ॥ भवतस्तस्य देवस्य स भावोऽहमितीरिता ।
भवद्भावात्मकं ब्रह्म ततस्तच्छाश्वतं पदम् ॥

भवान् नारायणो देवो,
भावो लक्ष्मीर् अहं परा ।
लक्ष्मी-नारायणाख्यं तत्
ततो ब्रह्म सनातनम् ॥

17. “God, Narayana, is the essence of existence; and I, the Supreme Lakshmi, am the attribute (‘be-ness’) of it. Hence what is known as Lakshmìnārāyana is the Brahman which is the eternal One.

भवान् नारायणो देवो भावो लक्ष्मीरहं परा ।
लक्ष्मीनारायणाख्यं तत् ततो ब्रह्म सनातनम् ॥

अहन्तया समायुक्तो (क्रान्तो)
ह्य् अहम्-अर्थः प्रसिद्ध्यति ।
अहम्-अर्थ-समुत्था च
सा ऽहन्ता परिकीर्तिता ॥

18.-19. “The notion of ‘I’ is got only as united with ‘I-ness.’ And that which takes its rise in the notion of ‘I’ is known as ‘I-ness.’

अहन्तया समायुक्तो (क्रान्तो) ह्यहमर्थः प्रसिद्ध्यति ।
अहमर्थसमुत्था च साऽहन्ता परिकीर्तिता ॥

अन्योन्यस्या(नेना)विनाभावात्
अन्योन्येन समन्वयात् ।
तादात्म्यं विद्धि सम्बन्धं
मम नाथस्य चोभयोः” ॥ २०॥

On account of this connection of mutual inseparable existence and of mutual sequence, know the relation between Me and My Lord to be that of attribute and essence.

* According to the Visishthadvaita Philosophy, the substance can have no real existence apart from quality and the quality can have existence only as inherent in substance. No idea can have a corresponding reality of existence unless it is capable of being resolved into essence or the ’thing-in-itself’ and attribute through which we cognise the reality.
Here the Brahman in order that it may be posited to exist ultimately (bhavat),
is capable of being viewed in its dual aspect of existence, bhava, the essence of existence and bhāva, its attribute.
Lakshmi says this essence to be Narayana and attribute to be Herself; and Lakshmi-Narayana is the One Existence, the Brahman.

अन्योन्यस्या(नेना)विनाभावात् अन्योन्येन समन्वयात् ।
तादात्म्यं विद्धि सम्बन्धं मम नाथस्य चोभयोः” ॥ २०॥

पराशरस् तु भगवान्
आहैनां ब्रह्म-रूपिणीम्-
“ नित्यैवैषा जगन्-माता
विष्णोः श्रीर् अनपायिनी
यथा सर्वगतो विष्णुस्
तथैवेयं द्विजोत्तम ! ।

पराशरस्तु भगवान् आहैनां ब्रह्मरूपिणीम्-
“ नित्यैवैषा जगन्माता विष्णोः श्रीरनपायिनी
यथा सर्वगतो विष्णुः तथैवेयं द्विजोत्तम ! ।

देव-तिर्यङ्-मनुष्येषु
पुन्नामा भगवान् हरिः ॥
स्त्रीनाम्नी लक्ष्मीर् मैत्रेय !
नानयोर् विद्यते परम्”।

20.-21. The sage Parāsara say’s of Her who is of the nature of Brahman: “She is eternal, the mother of the universe, the glory of Vishnu, and imperishable. O thou, the purest of Brahmins! Just as Vishnu is all-pervading so also is she.”

22. Among gods, animals and men, the glorious Hari is the masculine name and Lakshmi is the feminine name. O Maitreya! there is nothing higher than these.

देवतिर्यङ्मनुष्येषु पुन्नामा भगवान् हरिः ॥ स्त्रीनाम्नी लक्ष्मीर्मैत्रेय ! नानयोर्विद्यते परम्”।

अपराधैक-सक्तानाम्
अनर्हाणां चिरं नृणाम् ॥ भर्तुर् आश्रयणे पूर्वं
स्वयं पुरुष-कारताम् ।
वाल्लभ्येनानुतिष्ठन्तीं
वात्सल्याद्य्-उपबृंहिणीम् ॥

23.-26. I salute that consort of the Bestower of boons (Varadavallabha) who by being the Beloved of God, previous to their having recourse to her Lord occupies, of Her own accord, the position of mediatrix to men,-to men that are solely addicted to sinful deeds and are for a long time unworthy and promotes affection, mercy and such other feelings in Her Lord,

अपराधैकसक्तानाम् अनर्हाणां चिरं नृणाम् ॥ भर्तुराश्रयणे पूर्वं स्वयं पुरुषकारताम् ।
वाल्लभ्येनानुतिष्ठन्तीं वात्सल्याद्युपबृंहिणीम् ॥

उपायसमये भर्तुः
ज्ञान-शक्त्य्-आदि-वर्धिनीम् ।
मुक्तानां भोग-वृद्ध्य्-अर्थं
सौन्दर्यादि-विवर्धिनीम् ॥

who at the time of His becoming the means fosters knowledge, energy and other attributes in Him, who for the enhancement of the enjoyments. of the freed augments the qualities of beauty, &c,

उपायसमये भर्तुः ज्ञानशक्त्यादिवर्धिनीम् ।
मुक्तानां भोगवृद्ध्यर्थं सौन्दर्यादिविवर्धिनीम् ॥

+++(पुरुषकारोपायोपेय-)+++आकार-त्रय-सम्पन्नाम्
अरविन्द-निवासिनीम् ॥
अ-शेष-जगद्-ईशित्रीं
वन्दे (अर्चेत् ?) वरद-वल्लभाम् "

who is endowed with the three capacities of (upayatva, being the means, upeyatva, being the end, and purushakāratā, being the mediatrix), and who dwells in a lotus and is the ruler of the whole world.

आकारत्रयसम्पन्नाम् अरविन्दनिवासिनीम् ॥
अशेषजगदीशित्रीं वन्दे (अर्चेत् ?) वरदवल्लभाम् "

83, तथा भूमिं च नीलां
च देवीश् चान्याः सहस्रशः ।
नित्य-सूरि-प्रधानांश् च
तत्-तन्-मन्त्रैः समर्चयेत् ॥ २७ ॥

27. “Similarly one shall worship by their respective mantras Bhumi and Nila and other innumerable consorts. and the important of the eternals (nityasuris).

83, तथा भूमिं च नीलां च देवीश्चान्याः सहस्रशः ।
नित्यसूरिप्रधानांश्च तत्तन्मन्त्रैः समर्चयेत् ॥ २७ ॥

यद्-धस्त-वेत्र-वशगं
जगच् चिद्–अ-चिद्–आत्मकम् ।
विष्णोर् अमात्यं सेनेशं
परिवरैस् समर्चयेत् ॥२८॥

28. “One shall worship with retinue the minister of Vishnu, Senesa (the commander of the hosts), under the sway of the rod; in whose hand lies the world;which is of the nature of intelligence and non-intelligence (chit and achit) ̧

यद्धस्तवेत्रवशगं जगच् चिदचिदात्मकम् ।
विष्णोरमात्यं सेनेशं परिवरैस्समर्चयेत् ॥२८॥

ये नित्य-सूरयो ऽनन्त-
गरुडाद्याः सहस्रशः ।
परिवारैः सहैतांश् च
चक्रादीन्य् आयुधानि च ॥ १९ ॥

29. In due order, one shall worship the eternals, Ananta, Garuda, and a host of others with their retinue; the weapons, disc, &c;

ये नित्यसूरयोऽनन्तगरुडाद्याः सहस्रशः ।
परिवारैः सहैतांश्च चक्रादीन्यायुधानि च ॥ १९ ॥

85, देव्यश् च सूत्र-वत्य्-आद्या
या लक्ष्म्याः परिचारिकाः ।
ताश् च तत्-परिवारं च
पूजयेत् तद्-अनु क्रमात् ॥ ३० ॥

the consorts of God; the attendants of Lakshmi, Sútravati and others;-all these and their retinue.

85, देव्यश्च सूत्रवत्याद्याः या लक्ष्म्याः परिचारिकाः ।
ताश्च तत्परिवारं च पूजयेत् तदनु क्रमात् ॥ ३० ॥

86, भजन्तो (न्ते) ये तथा विष्णोर्
आगता मन्दिरे पुरा ।
विनाऽभिधानं नित्येषु
नोपास्यास् ते मुमुक्षुभिः ॥

30. Those gods, who, having casually gone to the temple of Vishnu, serve Him, ought not to be worshipped by mumukshus unless they are ranked in the order of the eternals, [[164]]

86, भजन्तो (न्ते) ये तथा विष्णोरागता मन्दिरे पुरा ।
विनाऽभिधानं नित्येषु नोपास्यास्ते मुमुक्षुभिः ॥

ब्रह्म-रुद्रार्जुन-व्यास-
सहस्र-कर–भार्गवाः ।
ककुत्स्थात्रेय-कपिल-
बुद्धाद्या ये सहस्रशः ॥

ब्रह्मरुद्रार्जुनव्याससहस्रकरभार्गवाः ।
ककुत्स्थात्रेयकपिलबुद्धाद्या ये सहस्रशः ॥

शक्त्य्-आवेशावतारास् ते
विष्णोस् तत्-काल-विग्रहाः ।
अनुपास्याः मुमुक्षूणां
यथेन्द्राग्न्य्-आदि-देवताः ॥ १३ ॥

शक्त्यावेशावतारास्ते विष्णोस्तत्कालविग्रहाः ।
अनुपास्याः मुमुक्षूणां यथेन्द्राग्न्यादिदेवताः ॥ १३ ॥

यथा भगवतैवोक्तं
विष्वक्सेनाय शृण्वते ।
अधिकृत्य मुमुक्षूणाम्
अनुपास्यान् विशेषतः-
+++(विष्वक्सेन-संहितायाम्)+++

32. And what Vishnu says to the attentive Vishvaksena regarding those in particular that are unworthy of the worship of mumukshus is as follows:–

यथा भगवतैवोक्तं विष्वक्सेनाय शृण्वते ।
अधिकृत्य मुमुक्षूणामनुपास्यान् विशेषतः-

“अनर्च्यान् अपि वक्ष्यामि
प्रादुर्भावान् यथाक्रमम् ।
चतुर्-मुखस् तु भगवान्
सृष्टि-कार्ये नियोजितः ।
शङ्कराख्यो महान् देवः
संहारे विनियोजितः ।
मोहनार्थे तथा बुद्धः
व्यासश् चैव महान् ऋषिः ।
वेदानां व्यसने तत्र
देवेन विनियोजितः ।
अर्जुनो धन्विनां श्रेष्ठो
जामदग्न्यः प्रतापवान् ।
वसूनां पावकश् चापि
वित्तेशश् च तथैव च ।

“अनर्च्यानपि वक्ष्यामि प्रादुर्भावान् यथाक्रमम् ।
चतुर्मुखस्तु भगवान् सृष्टिकार्ये नियोजितः ।
शङ्कराख्यो महान् देवः संहारे विनियोजितः ।
मोहनार्थे तथा बुद्धः व्यासश्चैव महान् ऋषिः ।
वेदानां व्यसने तत्र देवेन विनियोजितः ।
अर्जुनो धन्विनां श्रेष्ठो जामदग्न्यः प्रतापवान् ।
वसूनां पावकश्चापि वित्तेशश्च तथैव च ।

यद् यद् विभूतिमत् सत्त्वं
श्रिया जुष्टं विशेषतः
राग-द्वेष-विहीनं तु
स्वतो बलवद् उल्बणम् ।
तत् तद् अंशं विजानीयात्
मम कार्यार्थम् आदरात् ॥

33-38. Whoever is of super-human dignity and goodness, is especially favoured by the goddess of fortune, is devoid of love and hatred, and is by himself strong and powerful-know carefully every one of these to be portions of My spirit for the purpose of My work.

यद्यद्विभूतिमत् सत्त्वं श्रिया जुष्टं विशेषतः
रागद्वेषविहीनं तु स्वतो बलवदुल्बणम् ।
तत्तत् अंशं विजानीयात् मम कार्यार्थमादरात् ॥

एवम्-आद्यास् तु सेनेश !
प्रादुर्भावैर् अधिष्ठिताः ।
जीवात्मानः सर्व एते
नोपास्या वै मुमुक्षुभिः ॥

Such persons as these, who are governed by Divine manifestation, are all of them individual souls (jivātmans) and therefore they ought not to be worshipped by the Vaishnavas.

एवमाद्यास्तु सेनेश ! प्रादुर्भावैरधिष्ठिताः ।
जीवात्मानः सर्व एते नोपास्या वै मुमुक्षुभिः ॥

आविष्ट-मात्रास् ते सर्वे
कार्यार्थम् अमित-द्युते ।
अनर्च्याः सर्व एवैते
विरुद्धत्वान् महामते ! ।

39-40. They are merely entered into, O limitlessly glorious one! by My spirit on purpose, and O Sapient one, they are all unworthy of worship by reason of its being incongruous.

आविष्टमात्रास्ते सर्वे कार्यार्थममितद्युते ।
अनर्च्याः सर्व एवैते विरुद्धत्वान्महामते ! ।

अहङ्कृति-युताश् चैते
जीव-मिश्रा ह्य् अधिष्ठिताः
प्रादुर्भावास् तु मुख्या ये
मद्-अंशत्वाद् विशेषतः ।

And they, even though dwelt in by me, do, indeed, partake of the nature of jtva and are possessed of egotism.

अहङ्कृतियुताश्चैते जीवमिश्रा ह्यधिष्ठिताः
प्रादुर्भावास्तु मुख्या ये मदंशत्वाद्विशेषतः ।

अजहत्-स्व–स्व-भावा हि
दिव्याप्राकृत-विग्रहाः ।
दीपाद् दीपा इवोत्पन्ना
जगतो रक्षणाय ते ।
अर्च्या एव हि सेनेश !
संसृत्य्-उत्तरणाय वै ।”

41-42. Those manifestations who, on account of being largely parts of my spirit, are important, who have not given up their own true nature and who are Divine and are of superhuman bodies, and have arisen like one light from another for the protection of the world-those, O Senesa, are indeed worthy of worship for the sake of crossing the ocean of samsăra.

अजहत्स्वस्वभावा हि दिव्याप्राकृतविग्रहाः ।
दीपाद्दीपा इवोत्पन्ना जगतो रक्षणाय ते ।
अर्च्या एव हि सेनेश ! संसृत्युत्तरणाय वै ।”

यथाह भगवान् व्यासः
पुराणे च पराशरः-

" ब्रह्माणं शिति-कण्ठं च
याश् चान्या देवतास् तु ताः ॥
प्रतिबुद्धा न सेवन्ते
यस्मात् परिमितं फलम् " ॥ (भा. शा. 350)

यथाह भगवान् व्यासः पुराणे च पराशरः-
" ब्रह्माणं शितिकण्ठं च याश्चान्या देवतास्तु ताः ॥
प्रतिबुद्धा न सेवन्ते यस्मात् परिमितं फलम् " ॥ (भा. शा. 350)

‘अन्ये तु पुरुषव्याघ्र !
चेतसो ये व्यपाश्रयाः ।
अ-शुद्धास् ते समस्तास् तु
देवाद्याः कर्म-योनयः ” ॥ 46 ॥
(वि. पु. 6.7.77)

45. “O tiger of men! Other deities who to the sages are not proper objects of resort-all of them are impure; for the Devas and other gods are sprung from Karma”

‘अन्ये तु पुरुषव्याघ्र ! चेतसो ये व्यपाश्रयाः ।
अशुद्धास्ते समस्तास्तु देवाद्याः कर्मयोनयः ” ॥ 46 ॥(वि. पु. 6.7.77)