०५ भोजन-क्रमः

[[134]]

भार्यादिभिश् च कलहं, पुत्रादीनां च भर्त्सनं, तेषाम् उच्छिष्ट-दानं च वर्जयेत्, पायस-दधि-क्षीर-अम्बु-सर्पींषि अन्यानि च निश्शब्दं पिबेत्। पात्र-स्थं पानीयं पीत-शेषं भूमौ किञ्चिन् निस्राव्य पिबेत्, दधि-क्षीर-आज्य-सलिल-सक्तु-पायस-व्यतिरिक्तं सर्वं स-शेषम् अश्नीयात्। भोजने दीप-नाशश् चेत् तदा सूर्यं स्मरन् हस्ताभ्यां पात्रं स्पृशन्, आदीप-दर्शनं नाद्यात्। पुनर् दीपम् उद्दिप्य पात्र-स्थम् एवान्नम् अद्यात्। “श्री-गोविन्दाय नमः” इति प्रतिकबलं गोविन्दम् अनुस्मरेत्। ततो वर्तुल-पवित्र-वेष्टनं विप्रस्य अनामिकायां धृत्वा अन्य-दत्तेन पाद्य-तीर्थेन “अ॒मृ॒ता॒पि॒धा॒नम॑सि” इति स-शेषम् उत्तरापोशनं कुर्यात्। शेषं

रौरवे ऽपुण्य-निलये पद्मार्बुद-निवासिनाम्।
अर्थिनाम् उदकं दत्तम् अ-क्षय्यम् उपतिष्ठतु

इति मन्त्रेण भोजन-पात्रस्य वामुतो देव-तीर्थेन भुवि निस्राव्य - विप्रं सितं दर्भं चतुर्-अश्र-मण्डल एव प्रक्षिपेत् - न बहिः, न भोजन-पात्रे वा। हस्तं प्रक्षाल्य वा, निर्लेह्य वा उत्तरापोशनं न गृह्णीयात्। उत्तरापोशनात् पश्चात् भोजन-पात्रं न स्पृशेत्। उत्थाय - बहिर् निर्गत्य, आसीनः, वाम-पार्श्वे त्रीन् गण्डूषान् कृत्वा माषादि-चूर्णैर् मृद्भिर् वा हस्तं प्रक्षाल्य - पुनश् च त्रयोदश-गंडूषान् दन्त-शोधनं च कुर्यात्। गंडूष-काले तर्जन्या दन्त-शोधनं न कुर्यात् - तत्-तोयं च न पिबेत्। मृद्-घर्षणादिभिः, हस्त-प्रक्षालनं कृत्वा - ततो मुख-प्रक्षालनं कृत्वा - पादौ प्रक्षाल्य द्विर् आचामेत्। (आचमनात् पूर्वं श्व-शूद्रादीन् न निरीक्षेत्।)

ततः,

प्राणानाङ्ग्रन्थिरसि रुद्रोमा॑विशा॒न्तक॒स्तेनान्नेना॑प्याय॒स्व

इति हृदयम् आलभ्य -

अङ्गुष्ठ-मात्रः पुरुषो ऽङ्गुष्ठं च॑ समा॒श्रितः। ईशस् सर्वस्य जगतः प्रभुः प्रीणाति॑विश्व॒भुक्

इति दक्षिण-पादाङ्गुष्ठे ऊर्ध्व-दक्षिण-हस्तेन जलं निस्राव्य -

[[135]]

श्रद्धायाम्प्राणे निविश्यामृतँ हुतम्प्राणमन्नेनाप्यायस्व - आपाने निविश्यामृतँ हुतमपानमन्नेनाप्यायस्व - व्याने निविश्यामृतँ हुतं व्यानमन्नेनाप्यायस्व - उदाने निविश्यामृतँ हुतमुदानमन्नेनाप्यायस्व - समाने निविश्यामृतँ हुतँ समानमन्नेनाप्यायस्व - ब्रह्मणिम आत्मा ऽमृतत्वाय" [[TODO: परिष्कार्यम्]]

इति हुतम् अभिमन्त्र्य - सूर्यम् अभिवीक्षेत - रात्रौ दीपम् अवलोकयेत्।

उदु॒त्यञ्जा॒तवे॑दसन्दे॒वं व॑हन्ति के॒तवः॑, दृ॒शेविश्वा॑य॒ सूर्य॑म्

इत्य् आदित्यम् उपतिष्ठेत। ततः,

विष्णुर् अत्ता तथैवान्नं परिणामश् च वै सदा। सत्येन तेन मे भुक्तं जीर्यत्व् अन्नम् इदं ततः [था]

इत्य् उच्चार्य, उदरं परिमृज्य - “ॐ” इति ब्रह्मणि स्वात्मानं योजयेत्।

कृष्णाष्टमी, कृष्ण-चतुर्दशी तिथिषु, एक-वारम् एव भोजनं कुर्यात्। पूर्णिमायाम् अमावास्यायां, सङ्क्रमणे, श्राद्ध-दिने, निमन्त्रण-दिने च रात्रौ भोजनं न कुर्यात् - ग्रस्तास्त-गे चन्द्रे, ग्रहणात् पूर्वस्यां रात्रौ परस्मिन्न् अहनि च न भुञ्जीत - ग्रस्तास्त-गे सूर्ये, तद्-अहो-रात्रं न भुञ्जीत। चन्द्र-सूर्यौ दृष्ट्वा स्नात्वैव भुञ्जीत। चन्द्र-ग्रस्तोदये, तस्मिन् अह्नि, सूर्य-ग्रस्तोदये पूर्वस्यां रात्रौ भोजनं न कुर्यात्। सूर्य-ग्रहणे ग्रहण-यामात् पूर्वं याम-चतुष्टयं, चन्द्र-ग्रहणे याम-त्रयं, पूर्ण-चन्द्र-ग्रहणे याम-चतुष्टयं च न भुञ्जीत। बाल-वृद्धातुराणाम् एक-याम-वर्जनम् अलं - भुक्त्वा आर्द्र-पादो न गृहाद् बहिर् व्रजेत्।

[[136]]