०२ स्नानविधिः

ततो भू-धर-मन्त्रेण
न्यस्य वाम-पदं भुवि ।
गृहीत-स्नान-संभारो
निष्क्रम्य भवनात् स्वकात् ॥ 47

ततो भूधरमन्त्रेण न्यस्य वामपदं भुवि ।
गृहीतस्नानसंभारः निष्क्रम्य भवनात् स्वकात् ॥ 47

द्वि-त्रेषु-पात-प्रमिताम्
अतिक्रम्य भुवं बहिः ।
विण्-मूत्रादि विसृज्याथ
कृत्वा शौचं च शास्त्रतः ॥ 48

द्वित्रेषुपातप्रमिताम् अतिक्रम्य भुवं बहिः ।
विण्मूत्रादि विसृज्याथ कृत्वा शौचं च शास्त्रतः ॥ 48

ततस् तीर्थं समाश्रित्य
शुद्धं भागवताश्रितम् ।
निरस्याशुचि-वस्त्रादि
तीरं संशोध्य वारिभिः ॥ 49

ततस्तीर्थं समाश्रित्य शुद्धं भागवताश्रितम् ।
निरस्याशुचिवस्त्रादि तीरं संशोध्य वारिभिः ॥ 49

क्षालिताङ्घ्रि-करो मृद्भिः
वारिभिश् च यथा-क्रमम् ।
समाचम्य यथा-शास्त्रं
कृत्वा दन्त-विशोधनम् ॥ 50

क्षालिताङ्घ्रिकरो मृद्भिः वारिभिश्च यथाक्रमम् ।
समाचम्य यथाशास्त्रं कृत्वा दन्तविशोधनम् ॥ 50

समाचम्य शुचौ देशे
गृह्णीयात् स्नान-मृत्तिकाम् ।
अस्त्राभिमृष्टैः काष्ठाद्यैः
स्व-मन्त्रेणैव वाग्-यतः ॥ 51

समाचम्य शुचौ देशे गृह्णीयात् स्नानमृत्तिकाम् ।
अस्त्राभिमृष्टैः काष्ठाद्यैः स्वमन्त्रेणैव वाग्यतः ॥ 51

तां विभज्य द्विधा तीरे
न्यस्याद्य्-आर्धं मृदोस् तयोः ।
भागेनैकेन महता
देहं प्रक्षाल्य सर्वतः ॥ 52

तां विभज्य द्विधा तीरे न्यस्याद्यार्धं मृदोस्तयोः ।
भागेनैकेन महता देहं प्रक्षाल्य सर्वतः ॥ 52

ततो जलं प्रविश्य त्रिर्
निमज्ज्योत्तीर्य संयतः ।
आसीनः शोधिते तीरे
समाचम्य यथाविधि ॥ 53

ततो जलं प्रविश्य त्रिः निमज्ज्योत्तीर्य संयतः ।
आसीनः शोधिते तीरे समाचम्य यथाविधि ॥ 53

अन्यं मृद्-भागम् आदाय
न्यसेद् दक्षिण-पाणिना ।
वाम-पाणि-तलस्यादौ
मध्येऽन्ते च समन्त्रकम् ॥ 54

अन्यं मृद्भागमादाय न्यसेद्दक्षिणपाणिना ।
वामपाणितलस्यादौ मध्येऽन्ते च समन्त्रकम् ॥ 54

तत आदिम-मृद्-भागम्
अन्तर् वारिणि निक्षिपेत् ।
पीठार्थम् आगमिष्यन्त्याः
गङ्गायाः, स्नातुम् आत्मनः ॥ 55

तत आदिममृद्भागम् अन्तर्वारिणि निक्षिपेत् ।
पीठार्थमागमिष्यन्त्याः गङ्गायाः स्नातुमात्मनः ॥ 55

मध्यस्थेन मृद् अंशेन
बध्नीयात् सकला दिशः ।
साङ्गुष्ठ-तर्जन्या ऽस्त्रेण
स्नान-विघ्न-करान् क्षिपेत् ॥ 56

मध्यस्थेन मृदंशेन बध्नीयात् सकला दिशः ।
साङ्गुष्ठतर्जन्याऽस्त्रेण स्नानविघ्नकरान् क्षिपेत् ॥ 56

पश्चाद् अग्रिम-भागेन
स्व-गात्रम् अनुलिप्य च ।
स्व-मन्त्रेणैव पाणिभ्यां
प्रविशेच् च जलं ततः ॥ 57

पश्चादग्रिमभागेन स्वगात्रमनुलिप्य च ।
स्वमन्त्रेणैव पाणिभ्यां प्रविशेच्च जलं ततः ॥ 57

पाणिभ्यां जलम् आदाय
तीर्थायार्घ्य-प्रदित्सया ।
तिष्ठन्न् आवाहयेद् गङ्गां
सर्व-तीर्थ-समन्विताम् ॥ 58

पाणिभ्यां जलमादाय तीर्थायार्घ्यप्रदित्सया ।
तिष्ठन्नावाहयेद्गङ्गां सर्वतीर्थसमन्विताम् ॥ 58

आवाहयामि त्वां देवि
स्नानार्थम् इह सुन्दरि ।
एहि गङ्गे नमस् तुभ्यं
सर्व-तीर्थ-समन्विते ॥ 59

आवाहयामि त्वां देवि स्नानार्थम् इह सुन्दरि ।
एहि गङ्गे नमस्तुभ्यं सर्वतीर्थसमन्विते ॥ 59

विष्णु-वाम-पदाङ्गुष्ठ-
नख-स्रोतो-विनिस्सृते ।
तद्-भक्ति-विघ्न-रूपात् त्वं
गङ्गे मां मोचयैनसः ॥ 60

विष्णुवामपदाङ्गुष्ठनखस्रोतोविनिस्सृते ।
तद्भक्तिविघ्नरूपात् त्वं गङ्गे मां मोचयैनसः ॥ 60

एवम् उच्चार्य दत्वा ऽर्घ्यं
गङ्गायै सुर-सिन्धवे ।

एवमुच्चार्य दत्वार्घ्यं गङ्गायै सुरसिन्धवे ।

तोयम् आदाय पाणिभ्यां
त्रिर् मन्त्रेणाभिमन्त्र्य तत् …॥ 61
त्रिः पञ्च-कृत्वो वा तेन
सिञ्चेन् मूर्धानम् आत्मनः ।
ततो दक्षिण-हस्तेन
समादाय जलं शुचि ॥ 62

तोयमादाय पाणिभ्यां त्रिर्मन्त्रेणाभिमन्त्र्य तत् ॥ 61
त्रिः पञ्चकृत्वो वा तेन सिञ्चेन्मूर्धानमात्मनः ।
ततो दक्षिणहस्तेन समादाय जलं शुचि ॥ 62

त्रिर् वाथ पञ्चकृत्वो वा
स्व-मन्त्रेणाभिमन्त्र्य तत् ।
पीत्वा पुनस् समाचम्य
प्रोक्षयेद् आत्मनस् तनुम् ॥ 63

त्रिर्वाथ पञ्चकृत्वो वा स्वमन्त्रेणाभिमन्त्र्य तत् ।
पीत्वा पुनस्समाचम्य प्रोक्षयेदात्मनस्तनुम् ॥ 63

स्वेन मन्त्रेण तद्-अनु
निमग्नस् तज्-जले चिरम् ।
निधायाधः स्वम् आत्मानं
पादयोः परमात्मनः ॥ 64

स्वेन मन्त्रेण तदनु निमग्नस्तज्जले चिरम् ।
निधायाधः स्वमात्मानं पादयोः परमात्मनः ॥ 64

भोगि-भोगासन-स्थस्य
ध्यातस्याथ जगद्-विभोः ।
भक्ति-निघ्नेन मनसा
स्वकं मन्त्रम् अनुस्मरन् ॥ 65

भोगिभोगासनस्थस्य ध्यातस्याथ जगद्विभोः ।
भक्तिनिघ्नेन मनसा स्वकं मन्त्रमनुस्मरन् ॥ 65

यावच्-छक्ति निमग्नोऽथ
समुन्मज्ज्य जलात् ततः ।
आदित्य-मण्डलान्त-स्थं
हरिं ध्यात्वाऽभिवीक्ष्य च ॥ 66

यावच्छक्ति निमग्नोऽथ समुन्मज्ज्य जलात्ततः ।
आदित्यमण्डलान्तस्थं हरिं ध्यात्वाऽभिवीक्ष्य च ॥ 66

उत्तीर्याचम्य तीरस्थो
वासो विपरिवर्त्य च ।
स्नान-शाटीम् अ-निष्पीड्य
विनिक्षिप्य स्वपार्श्वतः ॥ 67

उत्तीर्याचम्य तीरस्थो वासो विपरिवर्त्य च ।
स्नानशाटीमनिष्पीड्य विनिक्षिप्य स्वपार्श्वतः ॥ 67

आसीनः पुनर् अप्य् एवं
मन्त्र-स्नानं समाचरेत् ।
जपन् पवित्रं मन्त्रं स्वं
प्राणायाम-समन्वितम् ॥ 68

मीण्डुम् उट्कार्न्दवनाय्, प्राणायामम् सॆय्दु कॊण्डे सुत्तिगरमान तन् मन्द्रत्तै जबिक् वेण्डुम्. इदे मन्द्र स्नानम्; इदैच् चॆय्वदु?

आसीनः पुनरप्येवं मन्त्रस्नानं समाचरेत् ।
जपन्पवित्रं मन्त्रं स्वं प्राणायामसमन्वितम् ॥ 68

असङ्ख्येयाशुचि-स्पर्श-
दूषितैर् बाह्य-वारिभिः ।
स्नातस्यापि भवेद् एतत्
स्नानम् अन्यस्य किं पुनः ॥ 69

असङ्ख्येयाशुचिस्पर्शदूषितैर्बाह्यवारिभिः ।
स्नातस्यापि भवेदेतत् स्नानमन्यस्य किं पुनः ॥ 69

ध्यान-स्नानं ततः कुर्यात्
+++(जल-मन्त्र-स्नानाभ्यां)+++ द्वाभ्याम् अपि परन् तु यत् ।
ख-स्थितं पुण्डरीकाक्षं
+++(अष्टाक्षर-)+++मन्त्र-मूर्तिं हरिं प्रभुम् ॥ 70

अन्द इरण्डु स्नानङ्गळुक्कुप् पिऱगु ध्यानम् आगिऱ स्नानत्तैच् चॆय्दु,
अदु अवट्रिनुम् मेम्बट्टदु.
अदावदु-
आगायत्तिल् इरुक्किण्ड्रवन् आगवुम्
अष्टाक्षर मूर्त्तियागव् उम्
सॆन्-तामरैक् कण्णन् आय् प्रभुव् आन भगवानै स्मरित्तु-

ध्यानस्नानं ततः कुर्यात् द्वाभ्याम् अपि परन्तु यत् ।
खस्थितं पुण्डरीकाक्षं मन्त्रमूर्तिं हरिं प्रभुम् ॥ 70

स्मरेत् पादोद-जां धारां
पतन्तीं स्वस्य मूर्धनि ।
चिन्तयेत् ब्रह्म-रन्ध्रेण
प्रविशन्तीं स्विकां तनूम् ॥ 71

अवन् तिरुवडित् तामरैयिनिण्ड्रुम् प्रवाहम् उण् डागित्तन् सिरस्सिल् विऴुगिऱदागवुम् अदु सिरस्सिलुळ्ळ प्रुम्मरन्द्रम् वऴियागत् तन् सरीरत्तिऱ्‌कुळ् पुगुवदागवुम् सिन्दिप्पदु.

स्मरेत्पादोदजां धारां पतन्तीं स्वस्य मूर्धनि ।
चिन्तयेत् ब्रह्मरन्ध्रेण प्रविशन्तीं स्विकां तनूम् ॥ 71

तया संक्षालयेत् सर्वम्
अन्तर्-बाह्य-गतं मलम् ।
तत्-क्षणाद् विरजा मन्त्री
जातः स्फटिक-सन्निभः ॥ 72

अन्द धारैयिनाल्
उळ्ळे इरुक्किऱदुम्, वॆळियिल् उळ्ळदुम् आन
अऴुक्कैय् ऎल्लाम्
अलम्बुवद् आग निनैप्पदु
अदे क्षणत्तिल् अऴुक्कट्रवनाय् (रजोगुणमट्रवनाय्)
स्फटिकत्तिऱ्‌कु ईड् आन पळबळप्पै अडैन्दवन् आगिऱान्.
(अन्तर्गतं बाह्यम् ऎन अन्वयम्)

जयाख्यसंहितायां, हरिभक्तिविलासे, नारदीयपुराणे, वसिष्ठसंहितायां, मेरुतन्त्रे च - “तत्क्षणाद् विरजा मन्त्री जायते स्फटिकोपमः ।” इति पाठो दृश्यते। पुनर् अन्यत्र “तत्क्षणाद्विरजो भूत्वा जायते स्फटिकोपमः” इति।

तया संक्षालयेत्सर्वम् अन्तर्बाह्यगतं मलम् ।
तत्क्षणात् विरजा मन्त्रैः जातः स्फटिकसन्निभः ॥ 72