पुराणे विश्वासटिप्पन्यः

अथ सप्तसप्ततितमोऽध्यायः।
शौनक उवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

सपर्वतवनामुर्वीं दृष्ट्वा सङ्क्षुभितां बलिः।
पप्रच्छोशनसं शुक्रं प्रणिपत्य कृताञ्जलिः ॥१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

आचार्य क्षोभमायाति साब्धिभूभृद्धरा मही।
कस्माच्च नासुरान्भागान्प्रतिगृह्णन्ति वह्नयः ॥२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इति पृष्टोऽथ बलिना काव्यो वेदविदां वरः।
उवाच दैत्याधिपतिं चिरं ध्यात्वा महामतिः ॥३॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अवतीर्णो जगद्योनिः कश्यपस्य गृहे हरिः।
वामनेनेह रूपेण परमात्मा सनातनः ॥४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स नूनं यज्ञमायाति तव दानवपुङ्गव।
तत्पदन्यासविक्षोभादियं प्रचलिता मही ॥५॥

मूलम्

स नूनं यज्ञमायाति तव दानवपुङ्गव।
तत्पदन्यासविक्षोभादियं प्रचलिता मही ॥५॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

कम्पन्ते गिरयश्चामी क्षुभिता मकरालयाः।
नैनं भूतपतिं भूमिः समर्था वोढुमीश्वरम् ॥६॥

मूलम्

सदेवासुरगन्धर्वयक्षराक्षसपन्नगा।

विश्वास-प्रस्तुतिः

अनेनैव धृता भूमिरापोऽग्निः पवनो नभः।
धारयत्यखिलान्देवमनुष्यादीन्महासुर ॥७॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इयमस्य जगद्धातुर्माया कृष्णस्य गह्वरी।
धार्यधारकभावेन यया सम्पिण्डितं जगत् ॥८॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तत्सन्निधानादसुरा न भागार्हाः सुरद्विषः।
भुञ्जते चासुरान्भागानमी ते न तवाग्नयः ॥९॥

मूलम्

बलिरुवाच।
शुक्रस्य वचनं श्रुत्वा हृष्टरोमाब्रवीद्बलिः।

विश्वास-प्रस्तुतिः

धन्योऽहं कृतपुण्यश्च यन्मे यज्ञपतिः स्वयम्।
यज्ञमभ्यागतो ब्रह्मन्मत्तः कोऽन्योऽधिकः पुमान् ॥१०॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यं योगिनः सदोद्युक्ताः परमात्मानमव्ययम्।
द्रष्टुमिच्छन्ति देवोऽसौ मदध्वरमुपैष्यति ॥११॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

होता भागप्रदो यस्य यमुद्गाता च गायति।
तमध्वरेश्वरं विष्णुं मत्तः कोऽन्य उपैष्यति ॥१२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्वेश्वरेश्वरे विष्णौ ममाध्वरमुपागते।
यन्मया चार्य कर्तव्यं तन्ममादेष्टुमर्हसि ॥१३॥

मूलम्

शुक्र उवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

यज्ञभागभुजो देवा वेदप्रामाण्यतोऽसुर।
त्वया तु दानवा दैत्या यज्ञभागभुजः कृताः ॥१४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अयं च देवः सत्त्वस्थः करोति स्थितिपालनम्।
निसृष्टेश्चायमन्ते च स्वयमत्ति प्रजाः प्रभुः ॥१५॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्वयानुबन्धी भविता नूनं विष्णुः स्थितौ स्थितः।
विदित्वैतन्महाभाग कुरु यत्ते मनोगतम् ॥१६॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्वयास्य दैत्याधिपते स्वल्पकेऽपि हि वस्तुनि।
प्रतिज्ञा नैव वोढव्या वाच्यं साम तथाफलम् ॥१७॥

मूलम्

कृतकृत्यस्य देवस्य देवार्थं चैव कुर्वतः।

विश्वास-प्रस्तुतिः

नालं दातुं धनं देवेत्येवं वाच्यं तु याचतः।
कृष्णस्य देवभूत्यर्थं प्रवृत्तस्य महासुर ॥१८॥

मूलम्

बलिरुवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

ब्रह्मन्कथमहं ब्रूयामन्येनापि हि याचितः।
नास्तीति किमु देवेन संसाराघौघहारिणा ॥१९॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

व्रतोपवासैर्विविधैर्यः प्रतिग्राह्यते हरिः।
स चेद्वक्ष्यति देहीति गोविन्दः किमतोऽधिकम् ॥२०॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यदर्थमुपहाराढ्या दमशौचगुणान्वितैः।
यज्ञाः क्रियन्ते देवेशः स मां देहीति वक्ष्यति ॥२१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तत्साधु सुकृतं कर्म तपः सुचरितं च नः।
यन्मया दत्तमीशेशः स्वयमादास्यते हरिः ॥२२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नास्तीत्यहं गुरो वक्ष्ये तमप्यागतमीश्वरम्।
यदि तद्वञ्च्यते प्राप्ते नूनमस्मद्विधः फलैः ॥२३॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यज्ञेऽस्मिन्यदि यज्ञेशो याचते मां जनार्दनः।
निजमूर्धानमप्यद्य तद्दास्याम्यविचारितम् ॥२४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नास्तीति यन्मया नोक्तमन्येषामपि याचताम्।
वक्ष्यामि कथमायाते तदनभ्यस्तमच्युते ॥२५॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

श्लाघ्य एव हि धीराणां दानादापत्समागमः।
नाबाधाकारि यद्दानं तदङ्गमलवत्कथम् ॥२६॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मद्राज्ये नासुखी कश्चिन्न दरिद्रोन चातुरः।
नातृषितो न चोद्विग्नो न स्रगादिविवर्जितः ॥२७॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

हृष्टतुष्टः सुगन्धी च तृप्तः सर्वसुखान्वितः।
जनः सर्वो महाभाग किमुताहं सदा सुखी ॥२८॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एतद्विशिष्टपात्रोत्थं दानबीजफलं मम।
विदितं भृगुशार्दूल मयैतत्त्वत्प्रसादतः ॥२९॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एतद्विजानतो दानबीजं पतति चेद्गुरो।
जनार्दने महापात्रे किं न प्राप्तं ततो मया ॥३०॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मत्तो दानमवाप्येशो यदि पुष्णाति देवताः।
उपभोगान्वयगुणं दानं श्लाघ्यतरं ततः ॥३१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मत्प्रसादपरो नूनं यज्ञेनाराधितो हरिः।
तेनाभ्येति न सन्देहो दर्शनादुपकारकृत् ॥३२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ कोपेन वाभ्येति देवभागोपरोधिनम्।
मां निहन्तुमतोऽपि स्याद्वधः श्लाघ्यतरोऽच्युतात् ॥३३॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यन्मयं सर्वमेवेदं नाप्राप्य यस्य विद्यते।
स मां याचितुमभ्येति नानुग्रहमृते हरिः ॥३४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यः सृजत्यात्मभूः सर्वं चेतसैवापहन्ति च।
स मां हन्तुं हृषीकेशः कथं यत्नं करिष्यति ॥३५॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एतद्विदित्वा तु गुरो दानविघ्नपरेण मे।
नैव भाव्यं जगन्नाथे गोविन्दे समुपस्थिते ॥३६॥

मूलम्

शौनक उवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

इत्येवं वदतस्तस्य प्राप्तस्तत्र जगपतिः।
सर्वदेवमयोऽचिन्त्यो मायावामनरूपधृक् ॥३७॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तं दृष्ट्वा यज्ञवाटान्तःप्रविष्टमसुराः प्रभुम्।
जग्मुः प्रभावतः क्षोभं तेजसा तस्य निष्प्रभाः ॥३८॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

जेपुश्च मुनयस्तत्र ये समेता महाध्वरे।
बलिश्चैवाखिलं जन्म मेने सफलमात्मनः ॥३९॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ततः सङ्क्षोभमापन्नो न कश्चित्किञ्चिदुक्तवान्।
प्रत्येको देवदेवेशं पूजयामास चेतसा ॥४०॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथासुरपतिं प्रह्वं दृष्ट्वा मुनिवरांश्च तान्।
देवदेवपतिः साक्षाद्विष्णुर्वामनरूपधृक् ॥४१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तुष्टाव यज्ञं वह्निंश्च यजमानमथ र्त्विजः।
यज्ञकराधिकारस्थान्सदस्यान्द्रव्यसम्पदम् ॥४२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ततः प्रसन्नमखिलं वामनं प्रति तत्क्षणात्।
यज्ञवाटस्थितं वीरं साधु साध्वित्युदीरयन् ॥४३॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स चार्घमादाय बलिः प्रोद्भूतपुलकस्तदा।
पूजयामास गोविन्दं प्राह चेदं वचोऽसुरः ॥४४॥

मूलम्

बलिरुवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

सुवर्णरत्नसङ्घातं गजाश्वममितं तथा।
स्त्रियो वस्त्राण्यलङ्कारान्गावो ग्रामांश्च पुष्कलान् ॥४५॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्वस्वं सकलामुर्वीं भवतो वा यदीप्सितम्।
तद्ददामि वृणुष्व त्वं ममार्थी सततं प्रियः ॥४६॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इत्युक्तो दैत्यपतिना प्रीतिगर्वान्वितं वचः।
प्राह सस्मितगम्भीरं भगवान्वामनाकृतिः ॥४७॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ममाग्निशरणार्थाय देहि राजन्पदत्रयम्।
सुवर्णग्रामरत्नादि तदर्थिभ्यः प्रदीयताम् ॥४८॥

मूलम्

बलिरुवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्रिभिः प्रयोजनं किं ते पदैः पदवतां वर।
शतं शतसहस्रं वा पदानां मार्गतां भवान् ॥४९॥

मूलम्

वामन उवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

एतावता दैत्यपते कृतकृत्योऽस्मि मार्गताम्।
अन्येषामर्थिनां वित्तमिच्छया दास्यते भवान् ॥५०॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एतच्छ्रुत्वा तु गदितं वामनस्य महात्मनः।
वाचयामास तत्तस्मै वामनाय पदत्रयम् ॥५१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पाणौ तु पतिते तोये वामनो भूतभावनः।
सर्वदेवमयं रूपं दर्शयामास तत्क्षणात् ॥५२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

चन्द्रसूर्यौ च नयने द्यौः शिरश्चरणौ क्षितिः।
पादाङ्गुल्यः पिशाचाश्च हस्ताङ्गुल्यश्च गुह्यकाः ॥५३॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

विश्वेदेवाश्च जानुस्था जङ्घे साध्याः सुरोत्तमाः।
यक्षा नखेषु सम्भूता रेखास्वप्सरसः स्थिताः ॥५४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दृष्टिर्धिष्णान्यशेषाणि केशाः सूर्यांशवः प्रभो।
तारका रोमकूपाणि रोमाणि च महर्षयः ॥५५॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

बाहवो विदिशस्तस्य दिशः श्रोत्रं महात्मनः।
अश्विनौ श्रवणौ तस्य नासा वायुर्महाबलः ॥५६॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रसादश्चन्द्रमा देवो मनो धर्मः समाश्रितः।
सत्यमस्याभवद्वाणी जिह्वा देवी सरस्वती ॥५७॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ग्रीवादितिर्देवमाता विद्यास्तद्वलयस्तथा।
स्वर्गद्वारमभून्मैत्रं त्वष्टा पूषा च वै भ्रुवौ ॥५८॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मुखं वैश्वानरश्चास्य वृषणौ तु प्रजापतिः।
हृदयं च परं ब्रह्म पुंस्त्वं वै कश्यपो मुनिः ॥५९॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पृष्ठेऽस्य वसवो देवा मरुतः सर्वसन्धिषु।
सर्वसूक्तानि दशना ज्योतींषि विमलप्रभाः ॥६०॥

मूलम्

वक्षःस्थले तथा रुद्रोधैर्ये चास्य महार्णवः।

विश्वास-प्रस्तुतिः

उदरे चास्य गन्धर्वा मरुतश्च महाबलाः।
लक्ष्मीर्मेधा धृतिः कान्तिः सर्वविद्याश्च वै कटिः ॥६१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्वज्योतींषि यानीह तपश्च परमं महत्।
तस्य देवातिदेवस्य तेजः प्रोद्भूतमुत्तमम् ॥६२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्तनौ कुक्षौ च वेदाश्च जानू चास्य महामखाः।
इष्टयः पशुबन्धाश्च द्विजानां चेष्टितानि च ॥६३॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्य देवमयं रूपं दृष्ट्वा विष्णोर्महाबलाः।
उपसर्पन्ति दैतेयाः पतङ्गा इव पावकम् ॥६४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रमथ्य सर्वानसुरान्पादहस्ततलैर्विभुः।
कृत्वा रूपं महाकायं स जहाराशु मेदिनीम् ॥६५॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्य विक्रमतो भुमिं चन्द्रादित्यौ स्तनान्तरे।
नभो विक्रममाणस्य सक्थिदेशे स्थितावुभौ ॥६६॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

परं विक्रममाणस्य जानुमूले प्रभाकरौ।
विष्णोरास्तां महीपाल देवपालनकर्मणि ॥६७॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

जित्वा लोकत्रयं कृत्स्नं हत्वा चासुरपुङ्गवान्।
पुरन्दराय त्रैलोक्यं ददौ विष्णुरुरुक्रमः ॥६८॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सुतलं नाम पातालमधस्ताद्वसुधातलात्।
बलेर्दत्तं भगवता विष्णुना प्रभविष्णुना ॥६९॥

मूलम्

अथ दैत्येश्वरं प्राह विष्णुः सर्वेश्वरेश्वरः ॥७०॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

यत्त्वया सलिलं दत्तं गृहीतं पाणिना मया।
कल्पप्रमाणं तस्मात्ते भविष्यत्यायुरुत्तमम् ॥७१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वैवस्वते तथातीते बले मन्वन्तरे ततः।
सावर्णके च सम्प्राप्ते भवानिन्द्रोभविष्यति ॥७२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

साम्प्रतं देवराजाय त्रैलोक्यमखिलं मया।
दत्तं चतुर्युगानां वै साधिका ह्येकसप्ततिः ॥७३॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नियन्तव्या मया सर्वे ये तस्य परिपन्थिनः।
तेनाहं परया भक्त्या पूर्वमाराधितो बले ॥७४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सुतलं नाम पातालं तमासाद्य मनोरमम्।
वसासुर ममादेशं यथावत्परिपालयन् ॥७५॥

मूलम्

सुतलं नाम पातालं तमासाद्य मनोरमम्।
वसासुर ममादेशं यथावत्परिपालयन् ॥७५॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

तत्र दिव्यवनोपेते प्रासादशतसङ्कुले।
प्रोत्फुल्लपद्मसरसि स्रवच्छुद्धसरिद्वरे ॥७६॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सुगन्धिधूपसम्बाधे वराभरणभूषितः।
स्रक्चन्दनादिदिग्धाङ्गो नृत्यगीतमनोरमैः ॥७७॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

उपभुञ्जन्महाभोगान्विविधान्दानवेश्वर।
ममाज्ञया कालमिमं तिष्ठ स्त्रीशतसंवृतः ॥७८॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यावत्सुरैश्च विप्रैश्च न विरोधं करिष्यसि।
तावदेतान्महाभोगानवाप्स्यस्यसुरोत्तम ॥७९॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यदा च देवविप्राणां विरुद्धान्याचरिष्यसि।
बन्धिष्यन्ति तथा पाशा वारुणास्त्वामसंशयम् ॥८०॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एतद्विदित्वा भवता मयाज्ञप्तमशेषतः।
न विरोधः सुरैः कार्यो विप्रैर्वा दैत्यसत्तम ॥८१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इत्येवमुक्तो देवेन विष्णुना प्रभविष्णुना।
बलिः प्राह महाराज प्रणिपत्य कृताञ्जलिः ॥८२॥

मूलम्

बलिरुवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

तत्रासतो मे पाताले भगवन्भवदाज्ञया।
किं भविष्यत्युपादानमुपभोगोपपादकम् ॥८३॥

मूलम्

भगवानुवाच।
आप्यायितो येन देव स्मरेयं त्वामहं सदा।

विश्वास-प्रस्तुतिः

दानान्यविधिदत्तानि श्राद्धान्यश्रोत्रियाणि च।
हुतान्यश्रद्धया यानि तानि दास्यन्ति ते फलम् ॥८४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अदक्षिणास्तथा यज्ञाः क्रियाश्चाविधिना कृताः।
फलानि तव दास्यन्ति अधीतान्यव्रतानि च ॥८५॥

मूलम्

शौनक उवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

बलेर्वरमिदं दत्त्वा शक्राय त्रिविदं तथा।
व्यापिना तेन रूपेण जगामादर्शनं हरिः ॥८६॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शशास च यथा पूर्वमिन्द्रस्त्रैलोक्यमूर्जितम्।
सिषेव च परान्कामान्बलिः पातालमाश्रितः ॥८७॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इत्येतद्देवदेवस्य विष्णोर्माहात्म्यमुत्तमम्।
वामनस्य पठेद्यस्तु सर्वपापैः प्रमुच्यते ॥८८॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

बलिप्रह्लादसंवादं मन्त्रितं बलिशुक्रयोः।
बलिविष्ण्वोश्च कथितं यः स्मरिष्यति मानवः ॥८९॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नाधयो व्याधयो वास्य न च मोहाकुलं मनः।
भविष्यति कुरुश्रेष्ठ पुंसस्तस्य कदाचन ॥९०॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

च्युतराज्यो निजं राज्यमिष्टप्राप्तिं वियोगवान्।
अवाप्नोति महाभाग नरः श्रुत्वा कथामिमाम् ॥९१॥

मूलम्

इति विष्णुधर्मेषु बलिवञ्चनम्।