पुराणे विश्वासटिप्पन्यः

अथ द्वितीयोऽध्यायः।
शौनक उवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

श्रूयतां कुरुशार्दूल संवादोऽयमनुत्तमः।
अम्बरीषस्य राजर्षेः सह देवेन चक्रिणा ॥१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अम्बरीषो महीपालः पालयन्नेव मेदिनीम्।
उद्विग्न एव द्वन्द्वान्तमभीप्सुः पुरुषर्षभः ॥२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

देवदेवात्स गोविन्दादभीप्सुर्द्वन्द्वसङ्क्षयम्।
तपस्तेपे निराहारो गृणन्ब्रह्म सनातनम् ॥३॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्य कालेन महता भक्तिमुद्वहतः पराम्।
तुतोष भगवान्विष्णुः सर्वलोकपतिः प्रभुः ॥४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स रूपमैन्द्रमास्थाय तमुवाच महीपतिम्।
मेघगम्भीरनिर्घोषो वारणेन्द्रगतिस्तदा ॥५॥

मूलम्

देवदेव उवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

राजर्षे वद यत्कार्यं तव चेतस्यवस्थितम्।
वरदोऽहमनुप्राप्तो वरय सुव्रत ॥६॥

मूलम्

राजर्षे वद यत्कार्यं तव चेतस्यवस्थितम्।
वरदोऽहमनुप्राप्तो वरय सुव्रत ॥६॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

एवमुक्तस्ततो राजा विलोक्य च पुरन्दरं।
प्रत्युवाचार्घ्यमुद्यम्य स्वागतं तेऽस्त्विति प्रभो ॥७॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नाहमाराधयामि त्वां तव बद्धोऽयमञ्जलिः।
वरार्थिनां त्वं वरदः प्रयच्छाभिमतान्वरान् ॥८॥

मूलम्

देवदेव उवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

वरार्थाय त्वयान्यैश्च क्रियते नृपते तपः।
स किमर्थं त्वमस्मत्तो न गृह्णास्यभिवाञ्छितम् ॥९॥

मूलम्

राजोवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

न वरार्थमयं यत्नस्त्वत्तो देवपते मम।
विष्णोराराधनार्थाय विद्धि मां त्वं कृतोद्यमम् ॥१०॥

मूलम्

देवदेव उवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

अहं हि सर्वदेवानां त्रैलोक्यस्य तथेश्वरः।
पालयन्ति ममैवाज्ञामादित्याद्याः सदा सुराः ॥११॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

आदित्या वसवो रुद्रानासत्यौ मरुतां गणाः।
प्रजानां पतयः साध्या विश्वेदेवा महर्षयः ॥१२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुर्वन्त्येते ममैवाज्ञां सिद्धगन्धर्वपन्नगाः।
मत्तो हि कोऽन्यो वरदः प्रतिगृह्णीष्व वाञ्छितम् ॥१३॥

मूलम्

राजोवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्वमिन्द्रः सत्यमेवैतद्देवस्त्रिभुवनेश्वरः।
त्वयापि प्राप्तमैश्वर्यं यतस्तं तोषयाम्यहम् ॥१४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्रैलोक्यं तव देवेश वशे यस्य महात्मनः।
सप्तोदरे शया लोकास्तमीशं तोषयाम्यहम् ॥१५॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यस्य त्वममरैः सर्वैः समवेताः सुरेश्वर।
देहप्राप्तोऽन्तरस्थो वै तं नमामि जनार्दनम् ॥१६॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

निमेषो ब्रह्मणो रात्रिरुन्मेषो यस्य वासरः।
तमीड्यमीशमजरं प्रणतोऽस्मि जनार्दनम् ॥१७॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यो हर्ता जगतो देवः कर्ता पालायिता च यः।
त्रयस्यास्य च यो योनिस्तं विष्णुं तोषयाम्यहम् ॥१८॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

हिरण्यकशिपुः पूर्वं हिरण्याक्षश्च ते रिपुः।
तवानुकम्पया येन हतौ दैत्यौ नतोऽस्मि तम् ॥१९॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

बलिनापहृतं शक्र दत्तं येन पुरा तव।
त्रैलोक्यराज्यं तं बद्ध्वा तं नमामि जनार्दनम् ॥२०॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रसीद शक्र गच्छ त्वमहमप्यत्र संस्थितः।
तपस्तप्स्ये जगन्नाथं द्रष्टुं नारायणं हरिम् ॥२१॥

मूलम्

शौनक उवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

एवमुक्तस्ततस्तेन शक्ररूपी जनादनः।
पुनरप्याह तं कोपात्पार्थिवं तपसि स्थितम् ॥२२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यदि मद्वचनादद्य न भवांस्त्यक्ष्यते तपः।
वज्रं ते प्रहरिष्यामि बुध्यस्वैतद्यदीच्छसि ॥२३॥

मूलम्

राजोवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

नाप्यल्पमपराधं ते करोमि त्रिदशेश्वर।
तथापि वधयोग्यं मां मन्यसे चेत्क्षिपायुधम् ॥२४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

श्रूयते किल गोविन्दे भक्तिमुद्वहतां नृणाम्।
संसारार्णावभीतानां त्रिदशाः परिपन्थिनः ॥२५॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तापसोऽहं क्व निःसङ्गः क्व च कोपस्तवेदृशः।
विज्ञातमेतद्गोविन्दभक्तिविघ्नोपपादितम् ॥२६॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

भवन्ति बहवो विघ्ना नरे श्रेयःपरायणे।
गोविन्दभक्त्यभ्यधिकं श्रेयश्चान्यन्न विद्यते ॥२७॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स त्वं प्रहर वा मा वा मयि वज्रं पुरन्दर।
नाहमुत्सृज्य गोविन्दमन्यमाराधयामि भोः ॥२८॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

न चापि वज्रं वज्री वा त्वं च नान्ये सुरासुराः।
शक्ता निहन्तुमीशाने हृदयस्थे जनार्दने ॥२९॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

किं च नो बहुनोक्तेन नाहं वक्ष्याम्यतः परं।
यथेप्सितं कुरुष्व त्वं करिष्येऽहमभीप्सितम् ॥३०॥

मूलम्

शौनक उवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

एवमुक्त्वा सुरपतिं पार्थिवः स पुनस्तपः।
चचार मौनमास्थाय तेनातुष्यत केशवः ॥३१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सन्दर्शयामास ततः स्वं वपुः कैटभार्दनः।
चतुर्भुजमुदाराङ्गं शङ्खचक्रगदाधरम् ॥३२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

किरीटस्रग्धरं स्पष्टं नीलोत्पलदलच्छविम्।
ऐरावतश्च गरुडस्तत्क्षणात्समदृश्यत ॥३३॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स च राजवरो देवं पीतवाससमच्युतम्।
विलोक्य भक्तिशिरसा सहसैव महीं ययौ ॥३४॥

मूलम्

स च राजवरो देवं पीतवाससमच्युतम्।
विलोक्य भक्तिशिरसा सहसैव महीं ययौ ॥३४॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रत्युवाच च भूपालः प्रणिपत्य कृताञ्जलिः।
रोमाञ्चिततनुः स्तोत्रं पद्मनाभं ततोऽस्तुवत् ॥३५॥

मूलम्

राजोवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

आदिदेव जयाजेय जय सर्गादिकारक।
जयास्पष्टप्रकाशाण्ड बृहन्मूर्ते जयाक्षर ॥३६॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

जय सर्वगताचिन्त्य जय जन्मजरापह।
जय व्यापिञ्जयाभेद सर्वभूतेष्ववस्थित ॥३७॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

जय यज्ञपते नाथ हव्यकव्याशनाव्यय।
जय विज्ञातसिद्धान्त मायामोहक केशव ॥३८॥

मूलम्

जय यज्ञपते नाथ हव्यकव्याशनाव्यय।
जय विज्ञातसिद्धान्त मायामोहक केशव ॥३८॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

लोकस्थित्यर्थमनघ वराह जय भूधर।
नृसिंह जय देवारिवक्षःस्थलविदारण ॥३९॥

मूलम्

लोकस्थित्यर्थमनघ वराह जय भूधर।
नृसिंह जय देवारिवक्षःस्थलविदारण ॥३९॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

देवानामरिभीतानामार्तिनाशन वामन।
जय क्रान्तसमस्तोर्वीनभःस्वर्लोकभावन ॥४०॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

जितं ते जगतामीश जितं ते सर्व सर्वद।
जितं ते सर्वभूतेश योगिध्येय नमोऽस्तु ते ॥४१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नमोऽस्त्वव्यपदेश्याय नमः सूक्ष्मस्वरूपिणे।
नमस्त्रिमूर्तये तुभ्यं विश्वमूर्ते नमोऽस्तु ते ॥४२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ब्रह्माद्यैश्चिन्त्यते रूपं यत्तत्सदसतः परं।
विशेषैरविशेष्याय तस्मै तुभ्यं नमो नमः ॥४३॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पुरुषाख्यं ततो रूपं निर्गुणं गुणभोक्तृ च।
प्रकृतेः परतः सूक्ष्मं तन्नमस्यामि ते हरे ॥४४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अव्यक्तादिविशेषान्तमतिसूक्ष्मतमं महत्।
प्राकृतं तव तद्रूपं तस्मै देव नमाम्यहम् ॥४५॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

रूपैर्नानाविधैर्यश्च तद्रूपान्तरगोचरम्।
लीलया व्यवहारस्ते तस्मै देवात्मने नमः ॥४६॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रसीद विष्णो गोविन्द शङ्खचक्रगदाधर।
धराधरारविन्दाक्ष वासुदेव महेश्वर ॥४७॥

मूलम्

शौनक उवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

इत्थं स्तुतो जगन्नाथः प्रोक्तवानिति केशवः।
अम्बरीषं पृथिवीशं जगत्सन्नादयन्गिरा ॥४८॥

मूलम्

देवदेव उवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

अम्बरीष प्रसन्नोऽस्मि भक्त्या स्तोत्रेण चानघ।
वरं वृणीष्व धर्मज्ञ यत्ते मनसि वर्तते ॥४९॥

मूलम्

राजोवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

एष एव वरः श्लाघ्यो यद्दृष्टोऽसि जगत्पते।
त्वद्दर्शनमपुण्यानां स्वप्नेष्वपि हि दुर्लभम् ॥५०॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

बाल्यात्प्रभृति या देव त्वयि भक्तिर्ममाच्युत।
वेत्ति तां भगवानेव हृदिस्थः सर्वदेहिनाम् ॥५१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्वत्प्रसादान्ममेशान राज्यमव्याहतं भुवि।
कोशदण्डौ तथातीव शरीरारोग्यमुत्तमम् ॥५२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्त्रियोऽन्नपानसामर्थ्या हानिः स्वल्पापि नास्ति मे।
बलं नागसहस्रस्य धारयाम्यरिसूदन ॥५३॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सन्ततिर्निभृता भृत्या सानुरागाश्च मे जनाः।
धर्महानिश्च देवेश न हि मे पालने भुवः ॥५४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यद्यदिच्छाम्यहं तत्तत्सर्वमस्ति जगत्पते।
एतेनैवानुमानेन प्रसन्नो भगवानिति ॥५५॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ज्ञातं मया हि गोविन्दे नाप्रसन्ने विभूतयः।
एवं सर्वसुखाह्लादमध्यस्थोऽपि च केशव ॥५६॥

मूलम्

पुनरावृत्तिदुःखानां त्रासादुद्विग्नमानसः।

विश्वास-प्रस्तुतिः

मयि प्रसादाभिमुखं मनस्ते यदि केशव।
तन्मामगाधे संसारे मग्नमुद्धर्तुमर्हसि ॥५७॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सुखानि तानि नैवान्ते येषां दुःखं न तत्सुखम्।
यदन्ते दुःखमागामि किम्पाकस्यैव भक्षणम् ॥५८॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स प्रसादं कुरु गुरो जगतां त्वं जनार्दन।
ज्ञानदानेन येनेमां वागुरान्निस्तरेमहि ॥५९॥

मूलम्

शौनक उवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

इत्युक्तस्तस्य गोविन्दः कथयामास योगवित्।
योगं निर्बीजमत्यन्तदुःखसंयोगभेषजम् ॥६०॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

उपदिष्टे ततो योगे प्रणिपत्याच्युतं नृपः।
पुनः प्राह महाबाहुर्विनयावनतः स्थितः ॥६१॥

मूलम्

राजोवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

देवदेव त्वया योगो यः प्रोक्तो मधुसूदन।
नैष प्राप्यो मया नान्यैर्मानवैरजितेन्द्रियैः ॥६२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

विषया दुर्जयाः पुम्भिरिन्द्रियाकर्षिणः सदा।
इन्द्रियाणां जयं तेषु कः शक्तानां करिष्यति ॥६३॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अहं ममेति चाख्याति दुर्जयं चञ्चलं मनः।
रागादयः कथं जेतुं शक्या जन्मान्तरैरपि ॥६४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सोऽहमिच्छामि देवेश त्वत्प्रसादादनिर्जितैः।
रागादिभिरमर्त्यत्वं प्राप्तुं प्रक्षीणकल्मषः ॥६५॥

मूलम्

देवदेव उवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

यद्येवं मुक्तिकामस्त्वं नरनाथ शृणुष्व तत्।
क्रियायोगं समस्तानां क्लेशानां हानिकारकम् ॥६६॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मन्मना भव मद्भक्तो मद्याजीमां नमस्कुरु।
मामेवैष्यसि युक्त्वैवमात्मानं मत्परायणः ॥६७॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मद्भावना मद्यजना मद्भक्ता मत्परायणाः।
मम पूजापराश्चैव मयि यान्ति लयं नराः ॥६८॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्वभूतेषु मां पश्य समवस्थितमीश्वरम्।
कर्तासि केन वैरत्वं एवं दोषान्प्रहास्यसि ॥६९॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

जङ्गमाजङ्गमे ज्ञाते मय्यात्मनि तथा तव।
रागलोभादिनाशेन भवित्री कृतकृत्यता ॥७०॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

भक्त्यातिप्रवणस्यापि चञ्चलत्वान्मनो यदि।
मय्यनासादवद्भूप कुरु मद्रूपिणीं तनुम् ॥७१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सुवर्णरजताद्यैस्त्वं शैलमृद्दारुलेखजाम्।
पूजामहर्हैर्विविधैः सम्पूजय च पार्थिव ॥७२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्यां चित्तं समावेश्य त्याजयान्यान्व्यपाश्रयान्।
पूजिता सैव ते भक्त्या ध्याता चैवोपकारिणी ॥७३॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

गच्छंस्तिष्ठन्स्वपन्भुञ्जंस्तामेवाग्रे च पृष्ठतः।
उपर्यधस्तथा पार्श्वे चिन्तयान्तस्तथात्मनः ॥७४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्नानैस्तीर्थोदकैर्हृद्यैः पुष्पगन्धानुलेपनैः।
वासोभिर्भूषणैर्भक्ष्यैर्गीतवाद्यैर्मनोहरैः ॥७५॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यच्च यच्च नृपेष्टं ते किञ्चिद्भोज्यादि तेन ताम्।
भक्तिनम्रो नरश्रेष्ठ प्रीणयार्चां कृतां मम ॥७६॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

रागेणाकृष्यते चेतो गन्धर्वाभिमुखं यदि।
मयि बुद्धिं समावेश्य गायेथा मम तां कथाम् ॥७७॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

कथायां रमते चेतो यदि तद्भावना मम।
श्रोतव्या प्रीतियुक्तेन अवतारेषु या कथा ॥७८॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एवं मय्यर्पितमनाश्चेतसो ये व्यपाश्रयाः।
हेयास्तानखिलान्भूप परित्यक्ष्यस्यभीर्भव ॥७९॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अक्षीणरागदोषोऽपि मत्क्रिया परमः परम्।
पदमाप्स्यसि मा भैस्त्वं मय्यर्पितमना भव ॥८०॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मयि सन्न्यस्य सर्वं त्वमात्मानं यत्तवास्ति च।
मदर्थं कुरु कर्माणि मा च धर्मव्यतिक्रमम् ॥८१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

राज्यं कुरु नरश्रेष्ठ निवेद्य पृथिवीं मम।
तद्व्याघातपरा ये च जहि तानवनीपते ॥८२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एतेनैवोपदेशेन व्याख्यातमखिलं तव।
क्रियायोगं समास्थाय मय्यर्पितमना भव ॥८३॥

मूलम्

राजोवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

मद्धिताय जगन्नाथ क्रियायोगाश्रितं मम।
विस्तरेणेदमाख्याहि प्रसन्नस्त्वं हि दुःखहा ॥८४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्वामृतेन हि नो वक्तुं समर्थोऽन्यो जगद्गुरो।
गुह्यमेतत्पवित्रं च तदाचक्ष्य प्रसीद मे ॥८५॥

मूलम्

देवदेव उवाच।

विश्वास-प्रस्तुतिः

आख्यास्यत्येतदखिलं वसिष्ठस्ते पुरोहितः।
मत्प्रसादादविकलं स च वेत्स्यत्यशेषतः ॥८६॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इत्युक्त्वान्तर्दधे देवः सर्वलोकेश्वरो हरिः।
स च राजा वनाद्भूयो निजमभ्यागमत्पुरम् ॥८७॥

मूलम्

इति विष्णुधर्मेष्वच्युताम्बरीषसंवादः।