२१९

इत्याकर्ण्य वचस्तस्य पुण्डरीको महामनाः
उवाच निजबन्धुं तं शृण्वतां निजसङ्गिनाम् ॥ १ ॥

इत्याकर्ण्य वचस्तस्य पुण्डरीको महामनाः
उवाच निजबन्धुं तं शृण्वतां निजसङ्गिनाम् ॥ १ ॥

पुण्डरीक उवाच-
केन पुण्येन तीर्थेऽस्मिन्मृत्युर्भरत तेऽभवत्
यदि जानासि तद्ब्रूहि पापं विख्यातमेव ते ॥ २ ॥

पुण्डरीक उवाच-
केन पुण्येन तीर्थेऽस्मिन्मृत्युर्भरत तेऽभवत्
यदि जानासि तद्ब्रूहि पापं विख्यातमेव ते ॥ २ ॥

भरत उवाच-
पुण्डरीक शृणुष्वेदं कथयामि तवाग्रतः
एतत्तीर्थप्रदं पुण्यं कृतं यदिह जन्मनि ॥ ३ ॥

भरत उवाच-
पुण्डरीक शृणुष्वेदं कथयामि तवाग्रतः
एतत्तीर्थप्रदं पुण्यं कृतं यदिह जन्मनि ॥ ३ ॥

एकदा तु धनं जित्वा समागच्छन्निजं गृहम्
अपश्यं मृतकं बालं मृतस्यानाथमापणे ॥ ४ ॥

एकदा तु धनं जित्वा समागच्छन्निजं गृहम्
अपश्यं मृतकं बालं मृतस्यानाथमापणे ॥ ४ ॥

निधाय तमहं मूर्ध्नि नीत्वा गङ्गातटे शुभे
वस्त्रादिभिरलङ्कृत्य चक्रे दाहादिसत्क्रियाम् ॥ ५ ॥

निधाय तमहं मूर्ध्नि नीत्वा गङ्गातटे शुभे
वस्त्रादिभिरलङ्कृत्य चक्रे दाहादिसत्क्रियाम् ॥ ५ ॥

द्यूतेनोपार्ज्जितं द्रव्यं तत्सर्वं व्ययितं मया
तेन पुण्येन प्राप्तं मे तीर्थमेतच्छुभावहम् ॥ ६ ॥

द्यूतेनोपार्ज्जितं द्रव्यं तत्सर्वं व्ययितं मया
तेन पुण्येन प्राप्तं मे तीर्थमेतच्छुभावहम् ॥ ६ ॥

कुरु त्वं मम देहस्य संस्कारं दाहपूर्वकम् ॥ ७ ॥

कुरु त्वं मम देहस्य संस्कारं दाहपूर्वकम् ॥ ७ ॥

श्रीनारद उवाच-
संस्कारे विहिते राजन्भरतः पापवानपि
तीर्थस्यास्य प्रसादेन पुष्करस्य गतो दिवि
मासमेकं यथा विष्णुः पुण्डरीकगृहे हरिः ॥ ८ ॥

श्रीनारद उवाच-
संस्कारे विहिते राजन्भरतः पापवानपि
तीर्थस्यास्य प्रसादेन पुष्करस्य गतो दिवि
मासमेकं यथा विष्णुः पुण्डरीकगृहे हरिः ॥ ८ ॥

उवासास्य प्रसादेन तीर्थस्य शृणु साम्प्रतम्
अत्र तीर्थे स धर्मात्मा भरतस्यापि सद्गतिम्
दृष्ट्वेति हृदये मेने तीर्थमेतत्तु कामदम् ॥ ९ ॥

उवासास्य प्रसादेन तीर्थस्य शृणु साम्प्रतम्
अत्र तीर्थे स धर्मात्मा भरतस्यापि सद्गतिम्
दृष्ट्वेति हृदये मेने तीर्थमेतत्तु कामदम् ॥ ९ ॥

अत्रेति वाञ्च्छया सस्नौ पुण्डरीकः स पण्डितः
माघमासं स्वरूपेण हरिर्वसतु मे गृहे ॥ १० ॥

अत्रेति वाञ्च्छया सस्नौ पुण्डरीकः स पण्डितः
माघमासं स्वरूपेण हरिर्वसतु मे गृहे ॥ १० ॥

एवं स्नात्वा स कामेन ययौ निजगृहं प्रति
तीर्थेऽत्र नृपतिश्रेष्ठ पुण्डरीकोऽखिलार्थदे ॥ ११ ॥

एवं स्नात्वा स कामेन ययौ निजगृहं प्रति
तीर्थेऽत्र नृपतिश्रेष्ठ पुण्डरीकोऽखिलार्थदे ॥ ११ ॥

बन्धुभ्यो मरणं भ्रातुर्भरतस्य जगाद ह
तेपि श्रुत्वा शुचं चक्रुर्माययावृतबुद्धयः ॥ १२ ॥

बन्धुभ्यो मरणं भ्रातुर्भरतस्य जगाद ह
तेपि श्रुत्वा शुचं चक्रुर्माययावृतबुद्धयः ॥ १२ ॥

पुण्डरीकस्तदा कुर्वन्गृहे स्वस्मिन्निजक्रियाः
उवासेति महानन्दस्तपस्यायास्यते हरिः ॥ १३ ॥

पुण्डरीकस्तदा कुर्वन्गृहे स्वस्मिन्निजक्रियाः
उवासेति महानन्दस्तपस्यायास्यते हरिः ॥ १३ ॥

पूर्णिमायामथो पौष्यां चक्रे स परमोत्सवम्
मत्वेति श्वो गृहे मह्यं हरिरायास्यति ध्रुवम् ॥ १४ ॥

पूर्णिमायामथो पौष्यां चक्रे स परमोत्सवम्
मत्वेति श्वो गृहे मह्यं हरिरायास्यति ध्रुवम् ॥ १४ ॥

श्रीखण्डजलसेकेन गोमयालेपनेन च
मुक्ताचूर्णचतुष्केन समस्कुरुत केतनम् ॥ १५ ॥

श्रीखण्डजलसेकेन गोमयालेपनेन च
मुक्ताचूर्णचतुष्केन समस्कुरुत केतनम् ॥ १५ ॥

शतद्वयं ब्राह्मणानां नानाभोज्यैरभोजयत्
वह्वीभिर्दक्षिणाभिश्च तानेव समतोषयत् ॥ १६ ॥

शतद्वयं ब्राह्मणानां नानाभोज्यैरभोजयत्
वह्वीभिर्दक्षिणाभिश्च तानेव समतोषयत् ॥ १६ ॥

नानावादित्रकुशलैः कलकण्ठैश्च गायनैः
रजन्यां स्वजनैर्गायंश्चक्रे जागरणं तथा ॥ १७ ॥

नानावादित्रकुशलैः कलकण्ठैश्च गायनैः
रजन्यां स्वजनैर्गायंश्चक्रे जागरणं तथा ॥ १७ ॥

अथ प्रभाते तान्सर्वान्गायनादीन्विसृज्य सः
गोविन्दागमनाकाङ्क्षी गृहमध्ये उपाविशत् ॥ १८ ॥

अथ प्रभाते तान्सर्वान्गायनादीन्विसृज्य सः
गोविन्दागमनाकाङ्क्षी गृहमध्ये उपाविशत् ॥ १८ ॥

अथ तस्य गृहाभ्यासे निवर्त्य निजवाहनम्
प्राविशद्गृहमध्ये तु कर्तुं स्वजनवाञ्छितम् ॥ १९ ॥

अथ तस्य गृहाभ्यासे निवर्त्य निजवाहनम्
प्राविशद्गृहमध्ये तु कर्तुं स्वजनवाञ्छितम् ॥ १९ ॥

स पुण्डरीकस्तं दृष्ट्वा माधवं समुपागतम्
उत्थायासनतस्तूर्णं ववन्दे शिरसा नृप ॥ २० ॥

स पुण्डरीकस्तं दृष्ट्वा माधवं समुपागतम्
उत्थायासनतस्तूर्णं ववन्दे शिरसा नृप ॥ २० ॥

उवाच च स धर्मात्मा गोविन्दालोकनिर्वृतः
सम्पूज्यार्घादिदानेन विष्टरे तं निवेशितम् ॥ २१ ॥

उवाच च स धर्मात्मा गोविन्दालोकनिर्वृतः
सम्पूज्यार्घादिदानेन विष्टरे तं निवेशितम् ॥ २१ ॥

पुण्डरीक उवाच-
भवता भव तापघ्नं सुस्पष्टं तदनुष्ठितम्
तावदत्र त्वया विष्णो स्थीयतां स्थितिकारिणा ॥ २२ ॥

पुण्डरीक उवाच-
भवता भव तापघ्नं सुस्पष्टं तदनुष्ठितम्
तावदत्र त्वया विष्णो स्थीयतां स्थितिकारिणा ॥ २२ ॥

यावदस्य पुनीतस्य समाप्तिस्तपसो भवेत्
यत्र त्वं सेवकास्ते च वसन्ति परिचर्यया ॥ २३ ॥

यावदस्य पुनीतस्य समाप्तिस्तपसो भवेत्
यत्र त्वं सेवकास्ते च वसन्ति परिचर्यया ॥ २३ ॥

तत्रैव खलु वैकुण्ठं सर्वदोषविवर्जितः
यद्गृहे तव कर्माणि वर्ण्यं ते साधुभिर्विभो ॥ २४ ॥

तत्रैव खलु वैकुण्ठं सर्वदोषविवर्जितः
यद्गृहे तव कर्माणि वर्ण्यं ते साधुभिर्विभो ॥ २४ ॥

हरिर्निवसते तत्र सन्मुखादिति नः श्रुतम्
येषां वचसि ते नाम हृदि रूपं च सुन्दरम् ॥ २५ ॥

हरिर्निवसते तत्र सन्मुखादिति नः श्रुतम्
येषां वचसि ते नाम हृदि रूपं च सुन्दरम् ॥ २५ ॥

कर्णयोश्च गुणारोपस्त एव खलु साधवः
भवतो भवते स्वान्तं येषां शुश्रूषणे विभो ॥ २६ ॥

कर्णयोश्च गुणारोपस्त एव खलु साधवः
भवतो भवते स्वान्तं येषां शुश्रूषणे विभो ॥ २६ ॥

उत्तमाङ्गे च निर्माल्यं त एव खलु साधवः
येषां तु बुद्धिः शत्रौ च मित्रे च कमलापते ॥ २७ ॥

उत्तमाङ्गे च निर्माल्यं त एव खलु साधवः
येषां तु बुद्धिः शत्रौ च मित्रे च कमलापते ॥ २७ ॥

चयापचययोश्चैव त एव खलु साधवः
येषां विकुरुते चेतो न विकारस्य कारणे ॥ २८ ॥

चयापचययोश्चैव त एव खलु साधवः
येषां विकुरुते चेतो न विकारस्य कारणे ॥ २८ ॥

सन्ति लक्ष्मीपते नूनं त एव खलु साधवः
यत्र त्वं साधवस्तत्र सन्तो यत्र ततो भवान्
भवानतो विज्ञाय तां साधुं माघे मम गृहे वस ॥ २९ ॥

सन्ति लक्ष्मीपते नूनं त एव खलु साधवः
यत्र त्वं साधवस्तत्र सन्तो यत्र ततो भवान्
भवानतो विज्ञाय तां साधुं माघे मम गृहे वस ॥ २९ ॥

नारद उवाच-
इत्याकर्ण्य वचस्तस्य पुण्डरीकस्य माधवः
उवाच वचनं भासादन्तानां भासयन्दिशः ॥ ३० ॥

नारद उवाच-
इत्याकर्ण्य वचस्तस्य पुण्डरीकस्य माधवः
उवाच वचनं भासादन्तानां भासयन्दिशः ॥ ३० ॥

श्रीभगवानुवाच-
साधूनामुत्तमः साधुस्त्वं पृथिव्यां महामते
यत्त्वया पुण्यतीर्थे तु स्नातं मत्सङ्गवाञ्छया ॥ ३१ ॥

श्रीभगवानुवाच-
साधूनामुत्तमः साधुस्त्वं पृथिव्यां महामते
यत्त्वया पुण्यतीर्थे तु स्नातं मत्सङ्गवाञ्छया ॥ ३१ ॥

उत्तिष्ठ जाह्नवीतोय माघे स्नानं कुरु द्विज
माघान्ते स्नापयामि त्वां पूर्णिमायां तु पुष्करे ॥ ३२ ॥

उत्तिष्ठ जाह्नवीतोय माघे स्नानं कुरु द्विज
माघान्ते स्नापयामि त्वां पूर्णिमायां तु पुष्करे ॥ ३२ ॥

प्रयागे माघमासे तु पूर्णं यत्स्नानजं फलम्
तत्सर्वं पुष्करे तीर्थे दिनैकस्नानतो भवेत् ॥ ३३ ॥

प्रयागे माघमासे तु पूर्णं यत्स्नानजं फलम्
तत्सर्वं पुष्करे तीर्थे दिनैकस्नानतो भवेत् ॥ ३३ ॥

नारद उवाच-
एवमुक्तः स विप्रेन्द्रः पुण्डरीको मुरारिणा
किञ्चिदभ्युदिते सूर्ये स्नानं गङ्गाजलेऽकरोत् ॥ ३४ ॥

नारद उवाच-
एवमुक्तः स विप्रेन्द्रः पुण्डरीको मुरारिणा
किञ्चिदभ्युदिते सूर्ये स्नानं गङ्गाजलेऽकरोत् ॥ ३४ ॥

प्रत्यक्ष पुण्डरीकाक्ष पुण्डरीकः समर्चयत्
तुलसीविकसत्पुष्पयवकुङ्कुमचन्दनैः ॥ ३५ ॥

प्रत्यक्ष पुण्डरीकाक्ष पुण्डरीकः समर्चयत्
तुलसीविकसत्पुष्पयवकुङ्कुमचन्दनैः ॥ ३५ ॥

धूपैरगरुजैरङ्गवासिताङ्गं रमापतिम्
नीराजयति कर्पूरदीपकैः पञ्चभिः स्म सः ॥ ३६ ॥

धूपैरगरुजैरङ्गवासिताङ्गं रमापतिम्
नीराजयति कर्पूरदीपकैः पञ्चभिः स्म सः ॥ ३६ ॥

चतुर्विधमयैर्भोज्यैर्भोजयित्वा जगद्गुरुम्
सुप्तं स मणिपर्यङ्के चामरैस्तमवीजयत् ॥ ३७ ॥

चतुर्विधमयैर्भोज्यैर्भोजयित्वा जगद्गुरुम्
सुप्तं स मणिपर्यङ्के चामरैस्तमवीजयत् ॥ ३७ ॥

पादसंवाहनं जातु चक्रे तस्य रमापतेः
जातकर्पूरसंयुक्तं ददौ ताम्बूलवीटकम् ॥ ३८ ॥

पादसंवाहनं जातु चक्रे तस्य रमापतेः
जातकर्पूरसंयुक्तं ददौ ताम्बूलवीटकम् ॥ ३८ ॥

उष्णीषं बध्नतस्तस्य श्रीपतेः पुरतस्तदा
तस्थौ जातु स विप्रेन्द्रः करेणानीय दर्पणम् ॥ ३९ ॥

उष्णीषं बध्नतस्तस्य श्रीपतेः पुरतस्तदा
तस्थौ जातु स विप्रेन्द्रः करेणानीय दर्पणम् ॥ ३९ ॥

एवं निजगृहे तस्य वसतः स भवच्छिदः
सपर्यां विदधद्विप्रो माघं निन्ये स मस्तकम् ॥ ४० ॥

एवं निजगृहे तस्य वसतः स भवच्छिदः
सपर्यां विदधद्विप्रो माघं निन्ये स मस्तकम् ॥ ४० ॥

अथ माघावसाने तु पूर्णिमायां रमापतेः
स्मृतिमात्रागतं तार्क्ष्यमपश्यत्पुरतः स्थितम् ॥ ४१ ॥

अथ माघावसाने तु पूर्णिमायां रमापतेः
स्मृतिमात्रागतं तार्क्ष्यमपश्यत्पुरतः स्थितम् ॥ ४१ ॥

तं दृष्ट्वा पुण्डरीकाक्षः पुण्डरीकमुवाच ह
श्रीभगवानुवाच-
श्रूयतां भो द्विजश्रेष्ठ यद्वचोऽहं वदामि ते ॥ ४२ ॥

तं दृष्ट्वा पुण्डरीकाक्षः पुण्डरीकमुवाच ह
श्रीभगवानुवाच-
श्रूयतां भो द्विजश्रेष्ठ यद्वचोऽहं वदामि ते ॥ ४२ ॥

इन्द्रप्रस्थगते तीर्थे पुष्करे ते यदृच्छया
स्नानायते मया दत्तं यन्मासमुषितं मया ॥ ४३ ॥

इन्द्रप्रस्थगते तीर्थे पुष्करे ते यदृच्छया
स्नानायते मया दत्तं यन्मासमुषितं मया ॥ ४३ ॥

अद्यपक्षीन्द्रमारुह्य मया सह महामते
व्रज तीर्थशिरोरत्नं तदेव प्रति पुष्करे ॥ ४४ ॥

अद्यपक्षीन्द्रमारुह्य मया सह महामते
व्रज तीर्थशिरोरत्नं तदेव प्रति पुष्करे ॥ ४४ ॥

चतुर्वर्गप्रदे तस्मिन्स्नानं कुर्वन्यदीच्छसि
तदहं ते प्रदास्यामि यदहं तद्वशे द्विज ॥ ४५ ॥

चतुर्वर्गप्रदे तस्मिन्स्नानं कुर्वन्यदीच्छसि
तदहं ते प्रदास्यामि यदहं तद्वशे द्विज ॥ ४५ ॥

पापोऽपि भरतस्ते वै भ्राता यत्र मृतो गतः
स्वर्गं स्वर्गसुखाकाङ्क्षी किमन्यत्तस्य वर्ण्यते ॥ ४६ ॥

पापोऽपि भरतस्ते वै भ्राता यत्र मृतो गतः
स्वर्गं स्वर्गसुखाकाङ्क्षी किमन्यत्तस्य वर्ण्यते ॥ ४६ ॥

नारद उवाच-
एवमुक्त्वा स देवेन्द्रो ब्राह्मणेन्द्रं नरेन्द्र तम्
पतगेन्द्रं समारोप्य सर्वतीर्थेन्द्रमागमत् ॥ ४७ ॥

नारद उवाच-
एवमुक्त्वा स देवेन्द्रो ब्राह्मणेन्द्रं नरेन्द्र तम्
पतगेन्द्रं समारोप्य सर्वतीर्थेन्द्रमागमत् ॥ ४७ ॥

पुण्डरीकस्य देहात्तु तेन तत्प्राणवायुना
समं ज्योतिः स निर्गत्य गोविन्दपदमाविशत् ॥ ४८ ॥

पुण्डरीकस्य देहात्तु तेन तत्प्राणवायुना
समं ज्योतिः स निर्गत्य गोविन्दपदमाविशत् ॥ ४८ ॥

एवं पुष्करतीर्थेऽस्मिन्निन्द्रप्रस्थगते नृप
स्नानेन पुण्डरीकस्तु लेभे सायुज्यमीश्वरे ॥ ४९ ॥

एवं पुष्करतीर्थेऽस्मिन्निन्द्रप्रस्थगते नृप
स्नानेन पुण्डरीकस्तु लेभे सायुज्यमीश्वरे ॥ ४९ ॥

एवं तीर्थानुरोधेन गोविन्दोऽपि च तद्गृहे
मासमेकं सुखं राजन्नुवास निजबन्धुवत् ॥ ५० ॥

एवं तीर्थानुरोधेन गोविन्दोऽपि च तद्गृहे
मासमेकं सुखं राजन्नुवास निजबन्धुवत् ॥ ५० ॥

केन वर्णयितुं शक्यो महिमा पुष्करस्य वै
शक्रप्रस्थगतस्यास्य कोट्यंशो वर्णितो मया ॥ ५१ ॥

केन वर्णयितुं शक्यो महिमा पुष्करस्य वै
शक्रप्रस्थगतस्यास्य कोट्यंशो वर्णितो मया ॥ ५१ ॥

माहात्म्यश्रवणादस्य श्रद्धया लभते नरः
अश्वमेधक्रतुफलं पठनादपि भूपते ॥ ५२ ॥

माहात्म्यश्रवणादस्य श्रद्धया लभते नरः
अश्वमेधक्रतुफलं पठनादपि भूपते ॥ ५२ ॥