०३०

ब्रह्मन्संवत्सराख्यस्य दीपस्य विधिमुत्तमम्
सर्वव्रतप्रधानस्य माहात्म्यं प्रवदस्व मे ॥ १ ॥

ब्रह्मन्संवत्सराख्यस्य दीपस्य विधिमुत्तमम्
सर्वव्रतप्रधानस्य माहात्म्यं प्रवदस्व मे ॥ १ ॥

येन व्रतानि सर्वाणि कृतान्येव न संशयः
सर्वकामसमृद्धिश्च सर्वपापक्षयो भवेत् ॥ २ ॥

येन व्रतानि सर्वाणि कृतान्येव न संशयः
सर्वकामसमृद्धिश्च सर्वपापक्षयो भवेत् ॥ २ ॥

महादेव उवाच -
वदामि तव देवर्षे रहस्यं पापनाशनम्
यच्छ्रुत्वा ब्रह्महा गोघ्नो मित्रघ्नो गुरुतल्पगः ॥ ३ ॥

महादेव उवाच -
वदामि तव देवर्षे रहस्यं पापनाशनम्
यच्छ्रुत्वा ब्रह्महा गोघ्नो मित्रघ्नो गुरुतल्पगः ॥ ३ ॥

विश्वासघाती क्रूरात्मा मुक्तिमाप्नोति शाश्वतीम्
शतं कुलानामुद्धृत्य विष्णोर्लोकं स गच्छति ॥ ४ ॥

विश्वासघाती क्रूरात्मा मुक्तिमाप्नोति शाश्वतीम्
शतं कुलानामुद्धृत्य विष्णोर्लोकं स गच्छति ॥ ४ ॥

तदहं कथयिष्यामि दीपव्रतमनुत्तमम्
संवत्सरप्रमाणस्य विधिं माहात्म्यमेव च ॥ ५ ॥

तदहं कथयिष्यामि दीपव्रतमनुत्तमम्
संवत्सरप्रमाणस्य विधिं माहात्म्यमेव च ॥ ५ ॥

हेमन्ते प्रथमे मासि प्राप्य ह्येकादशीं शुभाम्
ब्राह्मे मुहूर्त्ते चोत्थाय कामक्रोधविवर्जितः ॥ ६ ॥

हेमन्ते प्रथमे मासि प्राप्य ह्येकादशीं शुभाम्
ब्राह्मे मुहूर्त्ते चोत्थाय कामक्रोधविवर्जितः ॥ ६ ॥

नदीसङ्गमतीर्थेषु तडागेषु सरित्सु च
स्नानं समाचरेत्तत्र गृहे वा नियतात्मवान् ॥ ७ ॥

नदीसङ्गमतीर्थेषु तडागेषु सरित्सु च
स्नानं समाचरेत्तत्र गृहे वा नियतात्मवान् ॥ ७ ॥

स्नातोऽहं सर्वतीर्थे तत्स्नानं देहि मे सदा ॥ ८ ॥

स्नातोऽहं सर्वतीर्थे तत्स्नानं देहि मे सदा ॥ ८ ॥

स्नानमन्त्रः
देवान्पितॄंश्च सन्तर्प्य कृतजप्यो जितेन्द्रियः
ततः सम्पूजयेद्देवं लक्ष्मीनारायणं प्रभुम्
पञ्चामृतेन संस्नाप्य ततो गन्धोदकेन च ॥ ९ ॥

स्नानमन्त्रः
देवान्पितॄंश्च सन्तर्प्य कृतजप्यो जितेन्द्रियः
ततः सम्पूजयेद्देवं लक्ष्मीनारायणं प्रभुम्
पञ्चामृतेन संस्नाप्य ततो गन्धोदकेन च ॥ ९ ॥

स्नातोऽसि लक्ष्म्या सहितो देवदेव जगत्पते
मां समुद्धर देवेश घोरात्संसारबन्धनात् ॥ १० ॥

स्नातोऽसि लक्ष्म्या सहितो देवदेव जगत्पते
मां समुद्धर देवेश घोरात्संसारबन्धनात् ॥ १० ॥

ततः सम्पूजयेद्देवं लक्ष्म्या सह जनार्दनम्
मन्त्रैस्तु वैदिकैर्भक्त्या तथा पौराणिकैरपि ॥ ११ ॥

ततः सम्पूजयेद्देवं लक्ष्म्या सह जनार्दनम्
मन्त्रैस्तु वैदिकैर्भक्त्या तथा पौराणिकैरपि ॥ ११ ॥

अतो देवेति गन्धादि पौरुषेणापि वा पुनः
नमो मत्स्याय देवाय कूर्मदेवाय वै नमः ॥ १२ ॥

अतो देवेति गन्धादि पौरुषेणापि वा पुनः
नमो मत्स्याय देवाय कूर्मदेवाय वै नमः ॥ १२ ॥

नमो वाराहदेवाय नरसिंहाय वै नमः
नमोऽस्तु बुद्धदेवाय कल्किने च नमोनमः ॥ १३ ॥

नमो वाराहदेवाय नरसिंहाय वै नमः
नमोऽस्तु बुद्धदेवाय कल्किने च नमोनमः ॥ १३ ॥

नमोऽस्तु रामदेवाय विष्णुदेवाय ते नमः
नमः सर्वात्मने तुभ्यं शि रइत्यभिपूजयेत्
केशवादीनि नामानि तैर्वा सम्पूजयेद्धरिम् ॥ १४ ॥

नमोऽस्तु रामदेवाय विष्णुदेवाय ते नमः
नमः सर्वात्मने तुभ्यं शि रइत्यभिपूजयेत्
केशवादीनि नामानि तैर्वा सम्पूजयेद्धरिम् ॥ १४ ॥

वनस्पतिरसो दिव्यः सुरभिर्गन्धवाञ्छुचिः
धूपोऽयं देवदेवेश नमस्ते प्रतिगृह्यताम् १५ धूपमन्त्रः -
दीपस्तमो नाशयति दीपः कान्तिं प्रयच्छति
तस्माद्दीपप्रदानेन प्रीयतां मे जनार्दनः १६ दीपमन्त्रः -
नैवेद्यमिदमन्नाद्यं देवदेव जगत्पते
लक्ष्म्या सह गृहाण त्वं परमामृतमुत्तमम् १७ नैवेद्यमन्त्रः -
अर्घ्यं दद्यात्ततो भक्त्या एवं ध्यात्वा जनार्दनम्
फलेन चैव हस्तेन शङ्खेनादाय चोदकम् ॥ १८ ॥

वनस्पतिरसो दिव्यः सुरभिर्गन्धवाञ्छुचिः
धूपोऽयं देवदेवेश नमस्ते प्रतिगृह्यताम् १५ धूपमन्त्रः -
दीपस्तमो नाशयति दीपः कान्तिं प्रयच्छति
तस्माद्दीपप्रदानेन प्रीयतां मे जनार्दनः १६ दीपमन्त्रः -
नैवेद्यमिदमन्नाद्यं देवदेव जगत्पते
लक्ष्म्या सह गृहाण त्वं परमामृतमुत्तमम् १७ नैवेद्यमन्त्रः -
अर्घ्यं दद्यात्ततो भक्त्या एवं ध्यात्वा जनार्दनम्
फलेन चैव हस्तेन शङ्खेनादाय चोदकम् ॥ १८ ॥

जन्मान्तरसहस्रेण यन्मया पातकं कृतम्
तत्सर्वं नाशमायातु प्रसादात्तव केशव १९ इति अर्घमन्त्रः -
ततः कुम्भं नवं शुभ्रं घृतपूर्णं समानयेत्
लक्ष्मीनारायणस्याग्रे तैलपूर्णमथापि वा ॥ २० ॥

जन्मान्तरसहस्रेण यन्मया पातकं कृतम्
तत्सर्वं नाशमायातु प्रसादात्तव केशव १९ इति अर्घमन्त्रः -
ततः कुम्भं नवं शुभ्रं घृतपूर्णं समानयेत्
लक्ष्मीनारायणस्याग्रे तैलपूर्णमथापि वा ॥ २० ॥

तस्योपरि न्यसेत्पात्रं ताम्रं मृन्मयमेव च
नवतन्तुसमां वर्तिं तस्मिन्पात्रे तु निर्वपेत् ॥ २१ ॥

तस्योपरि न्यसेत्पात्रं ताम्रं मृन्मयमेव च
नवतन्तुसमां वर्तिं तस्मिन्पात्रे तु निर्वपेत् ॥ २१ ॥

ततः प्रबोधयेद्दीपं स्थाप्य कुम्भं सुनिश्चलम्
पुष्पगन्धादिभिः पूज्य ततः सङ्कल्पयेच्छुचिः ॥ २२ ॥

ततः प्रबोधयेद्दीपं स्थाप्य कुम्भं सुनिश्चलम्
पुष्पगन्धादिभिः पूज्य ततः सङ्कल्पयेच्छुचिः ॥ २२ ॥

मन्त्रेणानेन देवर्षे असमीरेषु धामसु
कामो भूतस्य भव्यस्य सम्राडेको विराजते ॥ २३ ॥

मन्त्रेणानेन देवर्षे असमीरेषु धामसु
कामो भूतस्य भव्यस्य सम्राडेको विराजते ॥ २३ ॥

दीपः संवत्सरं यावत्मयायं परिकल्पितः
अग्निहोत्रमविच्छिन्नं प्रीयतां मम केशव ॥ २४ ॥

दीपः संवत्सरं यावत्मयायं परिकल्पितः
अग्निहोत्रमविच्छिन्नं प्रीयतां मम केशव ॥ २४ ॥

ततो जितेन्द्रियो भूत्वा श्रुतिज्ञानपरायणः
नालपेत्पतितान्पापांस्तथा पाखण्डिनो नरान् ॥ २५ ॥

ततो जितेन्द्रियो भूत्वा श्रुतिज्ञानपरायणः
नालपेत्पतितान्पापांस्तथा पाखण्डिनो नरान् ॥ २५ ॥

रात्रौ जागरणं गीतं नृत्यवाद्यादिकैस्तथा
पुण्यपाठैश्च विविधैर्धर्माख्यानैरुपोषणैः ॥ २६ ॥

रात्रौ जागरणं गीतं नृत्यवाद्यादिकैस्तथा
पुण्यपाठैश्च विविधैर्धर्माख्यानैरुपोषणैः ॥ २६ ॥

ततः प्रभातसमये कृतपूर्वाह्णिक क्रियः
ब्राह्मणान्भोजयेद्भक्त्या यथाशक्त्या प्रपूजयेत् ॥ २७ ॥

ततः प्रभातसमये कृतपूर्वाह्णिक क्रियः
ब्राह्मणान्भोजयेद्भक्त्या यथाशक्त्या प्रपूजयेत् ॥ २७ ॥

स्वयं च पारणं कृत्वा प्रणिपत्य विसर्जयेत्
एवं संवत्सरं यावदहोरात्रं दृढव्रतः ॥ २८ ॥

स्वयं च पारणं कृत्वा प्रणिपत्य विसर्जयेत्
एवं संवत्सरं यावदहोरात्रं दृढव्रतः ॥ २८ ॥

दीपं पलसुवर्णेन तदर्द्धार्द्धेन वा पुनः
वर्तिस्तु राजती प्रोक्ता द्विपलार्द्धार्द्धिकापि वा ॥ २९ ॥

दीपं पलसुवर्णेन तदर्द्धार्द्धेन वा पुनः
वर्तिस्तु राजती प्रोक्ता द्विपलार्द्धार्द्धिकापि वा ॥ २९ ॥

घृतपूर्णं तथा कुम्भं ताम्रपात्रसमन्वितम्
लक्ष्मीनारायणो देवो यथाशक्त्या हिरण्मयः ॥ ३० ॥

घृतपूर्णं तथा कुम्भं ताम्रपात्रसमन्वितम्
लक्ष्मीनारायणो देवो यथाशक्त्या हिरण्मयः ॥ ३० ॥

कार्यो भक्तिमता पुंसा मुक्तिद्वारमभीप्सता
ततो निमन्त्रयेद्विद्वान्ब्रह्मणान्साधुसत्तमान् ॥ ३१ ॥

कार्यो भक्तिमता पुंसा मुक्तिद्वारमभीप्सता
ततो निमन्त्रयेद्विद्वान्ब्रह्मणान्साधुसत्तमान् ॥ ३१ ॥

द्वादशोत्तमपक्षे तु विप्रान्षण्मध्यमे तथा
अन्यथा कारयेत्त्रीन्वा एकं कर्मकरं द्विजम् ॥ ३२ ॥

द्वादशोत्तमपक्षे तु विप्रान्षण्मध्यमे तथा
अन्यथा कारयेत्त्रीन्वा एकं कर्मकरं द्विजम् ॥ ३२ ॥

सपत्नीकं द्विजं शान्तं क्रियावन्तं विशेषतः
इतिहासपुराणज्ञं धर्मज्ञं मृदुमेव च ॥ ३३ ॥

सपत्नीकं द्विजं शान्तं क्रियावन्तं विशेषतः
इतिहासपुराणज्ञं धर्मज्ञं मृदुमेव च ॥ ३३ ॥

पितृभक्तं गुरुपरं देवब्राह्मणपूजकम्
पादार्घदानविधिना वस्त्रालङ्कारभूषणैः ॥ ३४ ॥

पितृभक्तं गुरुपरं देवब्राह्मणपूजकम्
पादार्घदानविधिना वस्त्रालङ्कारभूषणैः ॥ ३४ ॥

सम्पूज्य पत्न्या सहितमेकं भक्त्या च पूर्ववत्
लक्ष्मीनारायणं देवं दीपवर्तियुतं तथा ॥ ३५ ॥

सम्पूज्य पत्न्या सहितमेकं भक्त्या च पूर्ववत्
लक्ष्मीनारायणं देवं दीपवर्तियुतं तथा ॥ ३५ ॥

ताम्रपात्रोपरिस्थाप्य घृतकुम्भेन संयुतम्
ब्राह्मणाय ततो दद्याद्ध्यात्वा नारायणं परम्
मन्त्रेणानेन देवर्षे तमहं कथयामि ते ॥ ३६ ॥

ताम्रपात्रोपरिस्थाप्य घृतकुम्भेन संयुतम्
ब्राह्मणाय ततो दद्याद्ध्यात्वा नारायणं परम्
मन्त्रेणानेन देवर्षे तमहं कथयामि ते ॥ ३६ ॥

अविद्या तमसा व्याप्ते संसारे पापनाशनः
ज्ञानप्रदो मोक्षदश्च तस्माद्दत्तो मयानघ ३७ इति दीपमन्त्रः -
दक्षिणां च यथाशक्त्या दत्त्वा विप्राय भक्तितः
भोजयेद्ब्राह्मणान्पश्चाद्घृतपायसमोदकैः ॥ ३८ ॥

अविद्या तमसा व्याप्ते संसारे पापनाशनः
ज्ञानप्रदो मोक्षदश्च तस्माद्दत्तो मयानघ ३७ इति दीपमन्त्रः -
दक्षिणां च यथाशक्त्या दत्त्वा विप्राय भक्तितः
भोजयेद्ब्राह्मणान्पश्चाद्घृतपायसमोदकैः ॥ ३८ ॥

वस्त्रैराच्छादयेत्पश्चात्सपत्नीकं तथा द्विजम्
शय्यां सोपस्करां दद्याद्धेनुं चैव सवत्सकाम् ॥ ३९ ॥

वस्त्रैराच्छादयेत्पश्चात्सपत्नीकं तथा द्विजम्
शय्यां सोपस्करां दद्याद्धेनुं चैव सवत्सकाम् ॥ ३९ ॥

तेभ्यस्तु दक्षिणां दद्याद्यथावित्तानुसारतः
सुहृत्स्वजनबन्धूश्च भोजयेत्पूजयेत्तथा ॥ ४० ॥

तेभ्यस्तु दक्षिणां दद्याद्यथावित्तानुसारतः
सुहृत्स्वजनबन्धूश्च भोजयेत्पूजयेत्तथा ॥ ४० ॥

एवं महोत्सवं कुर्याद्दीपव्रत समापने
ततो विसर्जयेत्पश्चात्प्रणिपत्य क्षमापयेत् ॥ ४१ ॥

एवं महोत्सवं कुर्याद्दीपव्रत समापने
ततो विसर्जयेत्पश्चात्प्रणिपत्य क्षमापयेत् ॥ ४१ ॥

एवं कृते तु यत्पुण्यं तथा साङ्क्रान्तिकैश्च यत्
संवत्सराख्य दीपस्य तत्फलं प्राप्यते नरैः ॥ ४२ ॥

एवं कृते तु यत्पुण्यं तथा साङ्क्रान्तिकैश्च यत्
संवत्सराख्य दीपस्य तत्फलं प्राप्यते नरैः ॥ ४२ ॥

मासव्रतैश्च यत्पुण्यं तत्पुण्यं प्राप्यते नरैः
संवत्सरस्य दीपस्य व्रतेन चरितेन च ॥ ४३ ॥

मासव्रतैश्च यत्पुण्यं तत्पुण्यं प्राप्यते नरैः
संवत्सरस्य दीपस्य व्रतेन चरितेन च ॥ ४३ ॥

दानव्रतैर्यथासङ्ख्यैर्यश्च योगव्रतैस्तथा
तत्फलं समवाप्नोति दीपे सांवत्सरे कृते ॥ ४४ ॥

दानव्रतैर्यथासङ्ख्यैर्यश्च योगव्रतैस्तथा
तत्फलं समवाप्नोति दीपे सांवत्सरे कृते ॥ ४४ ॥

गोभूहिरण्यदानानि गृहादीनां विशेषतः
यत्फलं लभते विद्वान्तत्फलं दीपदो भवेत् ॥ ४५ ॥

गोभूहिरण्यदानानि गृहादीनां विशेषतः
यत्फलं लभते विद्वान्तत्फलं दीपदो भवेत् ॥ ४५ ॥

दीपदः कान्तिमाप्नोति दीपदो धनमक्षयम्
दीपदो ज्ञानमाप्नोति दीपदः परमं सुखम् ॥ ४६ ॥

दीपदः कान्तिमाप्नोति दीपदो धनमक्षयम्
दीपदो ज्ञानमाप्नोति दीपदः परमं सुखम् ॥ ४६ ॥

दीपदानाच्च सौभाग्यं विद्यामत्यन्तनिर्मलाम्
आरोग्यं परमामृद्धिं लभते नात्र संशयः ॥ ४७ ॥

दीपदानाच्च सौभाग्यं विद्यामत्यन्तनिर्मलाम्
आरोग्यं परमामृद्धिं लभते नात्र संशयः ॥ ४७ ॥

दीपदः सुभगां भार्यां सर्वलक्षणसंयुताम्
पुत्रान्पौत्रान्प्रपौत्रांश्च सन्ततिं चाक्षया लभेत् ॥ ४८ ॥

दीपदः सुभगां भार्यां सर्वलक्षणसंयुताम्
पुत्रान्पौत्रान्प्रपौत्रांश्च सन्ततिं चाक्षया लभेत् ॥ ४८ ॥

ब्राह्मणः परमं ज्ञानं क्षत्रियो राज्यमुत्तमम्
वैश्यो धनपशून्सर्वाञ्छूद्रः सुखमवाप्नुयात् ॥ ४९ ॥

ब्राह्मणः परमं ज्ञानं क्षत्रियो राज्यमुत्तमम्
वैश्यो धनपशून्सर्वाञ्छूद्रः सुखमवाप्नुयात् ॥ ४९ ॥

कुमारी चापि भर्तारं सर्वलक्षणसंयुतम्
प्राप्नोति परमायुश्च पुत्रान्पौत्रांश्च पुष्कलान् 6.30.॥ ५० ॥

कुमारी चापि भर्तारं सर्वलक्षणसंयुतम्
प्राप्नोति परमायुश्च पुत्रान्पौत्रांश्च पुष्कलान् 6.30.॥ ५० ॥

वैधव्यं नैव युवती कदाचिदपि पश्यति
न वियोगमवाप्नोति दीपदानप्रभावतः ॥ ५१ ॥

वैधव्यं नैव युवती कदाचिदपि पश्यति
न वियोगमवाप्नोति दीपदानप्रभावतः ॥ ५१ ॥

नाधयो व्याधयश्चैव जायन्ते दीपदानतः
भयात्प्रमुच्यते भीतो बद्धो मुच्येत बन्धनात् ॥ ५२ ॥

नाधयो व्याधयश्चैव जायन्ते दीपदानतः
भयात्प्रमुच्यते भीतो बद्धो मुच्येत बन्धनात् ॥ ५२ ॥

ब्रह्महत्यादिभिः पापैर्दीपव्रतपरायणः
मुच्यते नात्र सन्देहो ब्रह्मणो वचनं यथा ॥ ५४ ॥

ब्रह्महत्यादिभिः पापैर्दीपव्रतपरायणः
मुच्यते नात्र सन्देहो ब्रह्मणो वचनं यथा ॥ ५४ ॥

चान्द्रायणानि कृच्छ्राणि चरितानि न संशयः
येन सांवत्सरो दीपो बोधितः शाश्वतो हरेः ॥ ५५ ॥

चान्द्रायणानि कृच्छ्राणि चरितानि न संशयः
येन सांवत्सरो दीपो बोधितः शाश्वतो हरेः ॥ ५५ ॥

ते धन्यास्ते महात्मानस्तैः प्राप्तं जन्मनः फलम्
यैः सम्पूज्य हरिं भक्त्या दीपःसांवत्सरः कृतः ॥ ५६ ॥

ते धन्यास्ते महात्मानस्तैः प्राप्तं जन्मनः फलम्
यैः सम्पूज्य हरिं भक्त्या दीपःसांवत्सरः कृतः ॥ ५६ ॥

येऽपि संवर्त्तयन्तीह दीपवर्तिविलोकनाः
ते यान्ति परमं स्थानं यत्सुरैरपि दुर्लभम् ॥ ५७ ॥

येऽपि संवर्त्तयन्तीह दीपवर्तिविलोकनाः
ते यान्ति परमं स्थानं यत्सुरैरपि दुर्लभम् ॥ ५७ ॥

येन तैलं च वर्तिं च यथाशक्त्या प्रदीपके
प्रक्षेपयन्ति सततं ते यान्ति परमां गतिम् ॥ ५८ ॥

येन तैलं च वर्तिं च यथाशक्त्या प्रदीपके
प्रक्षेपयन्ति सततं ते यान्ति परमां गतिम् ॥ ५८ ॥

गच्छन्तं दीपकं शान्तिं न शक्नोति प्रबोधितुम्
कथयत्यन्यलोकानां तेऽपि तत्फलभागिनः ॥ ५९ ॥

गच्छन्तं दीपकं शान्तिं न शक्नोति प्रबोधितुम्
कथयत्यन्यलोकानां तेऽपि तत्फलभागिनः ॥ ५९ ॥

स्तोकं स्तोकं च भिक्षित्वा तैलं दीपार्थमेव च
करोति दीपकं विष्णोः पुण्यं तेनापि लभ्यते ॥ ६० ॥

स्तोकं स्तोकं च भिक्षित्वा तैलं दीपार्थमेव च
करोति दीपकं विष्णोः पुण्यं तेनापि लभ्यते ॥ ६० ॥

दीपं प्रज्वाल्यमानं तु यः पश्यत्यधमो नरः
कृताञ्जलिपुटो विष्णोर्विष्णुलोकमवाप्नुयात् ॥ ६१ ॥

दीपं प्रज्वाल्यमानं तु यः पश्यत्यधमो नरः
कृताञ्जलिपुटो विष्णोर्विष्णुलोकमवाप्नुयात् ॥ ६१ ॥

दीपप्रज्वालने बुद्धिं यो दद्यात्कुरुते स्वयम्
सर्वपापविनिर्मुक्तो विष्णुलोकमवाप्नुयात् ॥ ६२ ॥

दीपप्रज्वालने बुद्धिं यो दद्यात्कुरुते स्वयम्
सर्वपापविनिर्मुक्तो विष्णुलोकमवाप्नुयात् ॥ ६२ ॥

अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम्
यस्य श्रवणमात्रेण मुच्यते सर्वकिल्बिषैः ॥ ६३ ॥

अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम्
यस्य श्रवणमात्रेण मुच्यते सर्वकिल्बिषैः ॥ ६३ ॥

सरस्वत्यास्तटे रम्ये सिद्धाश्रम इति श्रुतः
तत्रोवास द्विजः पूर्वं कपिलो नाम वेदवित् ॥ ६४ ॥

सरस्वत्यास्तटे रम्ये सिद्धाश्रम इति श्रुतः
तत्रोवास द्विजः पूर्वं कपिलो नाम वेदवित् ॥ ६४ ॥

व्रतोपवासनिरतो दरिद्र श्रोःत्रियस्तथा
भिक्षावृत्त्या च कुरुते कुटुम्ब परिपालनम् ॥ ६५ ॥

व्रतोपवासनिरतो दरिद्र श्रोःत्रियस्तथा
भिक्षावृत्त्या च कुरुते कुटुम्ब परिपालनम् ॥ ६५ ॥

व्रतोपवासनियमैर्विष्णुमाराधयत्यसौ
विष्णुं सम्पूज्य विधिवद्दीपं बोधयते सदा ॥ ६६ ॥

व्रतोपवासनियमैर्विष्णुमाराधयत्यसौ
विष्णुं सम्पूज्य विधिवद्दीपं बोधयते सदा ॥ ६६ ॥

समादाय च तत्तैलं स्वगृहे पूज्य केशवम्
दीपं भक्त्या च परया बोधयेद्धरितुष्टये ॥ ६७ ॥

समादाय च तत्तैलं स्वगृहे पूज्य केशवम्
दीपं भक्त्या च परया बोधयेद्धरितुष्टये ॥ ६७ ॥

एवं प्रवर्त्तमानस्य कपिलस्य महात्मनः
मार्जारस्तीक्ष्णन्दंष्ट्रस्तु मूषकान्भक्षयेत्सदा ॥ ६८ ॥

एवं प्रवर्त्तमानस्य कपिलस्य महात्मनः
मार्जारस्तीक्ष्णन्दंष्ट्रस्तु मूषकान्भक्षयेत्सदा ॥ ६८ ॥

तत्रागच्छति भक्ष्यार्थं मूषकानामहर्निशम्
कृत्वा ध्यानं स भक्ष्यार्थं नित्यं नारायणाग्रतः ॥ ६९ ॥

तत्रागच्छति भक्ष्यार्थं मूषकानामहर्निशम्
कृत्वा ध्यानं स भक्ष्यार्थं नित्यं नारायणाग्रतः ॥ ६९ ॥

भक्षिता बहवस्तेन मूषका द्विजवेश्मनि
ये ये तैलार्थमायान्ति वर्त्यपाहरणाय च ॥ ७० ॥

भक्षिता बहवस्तेन मूषका द्विजवेश्मनि
ये ये तैलार्थमायान्ति वर्त्यपाहरणाय च ॥ ७० ॥

तांस्तांस्तु भक्षयत्येव मूषकान्ध्यानतत्परः
एवं प्रवर्तमानस्य कदाचित्कालपर्ययात् ॥ ७१ ॥

तांस्तांस्तु भक्षयत्येव मूषकान्ध्यानतत्परः
एवं प्रवर्तमानस्य कदाचित्कालपर्ययात् ॥ ७१ ॥

एकादश्यां स कपिलो ब्राह्मणः स्वगृहे शुचिः
सोपवासः सपत्नीकः पूजयामास चाच्युतम् ॥ ७२ ॥

एकादश्यां स कपिलो ब्राह्मणः स्वगृहे शुचिः
सोपवासः सपत्नीकः पूजयामास चाच्युतम् ॥ ७२ ॥

ततो जागरणं चक्रे स्तुतिनृत्यपरायणः
अर्द्धरात्रे तु सम्प्राप्ते निद्रया मोहितो द्विजः ॥ ७३ ॥

ततो जागरणं चक्रे स्तुतिनृत्यपरायणः
अर्द्धरात्रे तु सम्प्राप्ते निद्रया मोहितो द्विजः ॥ ७३ ॥

मार्जारश्चागतस्तत्र तीक्ष्णदंष्ट्रो लघुक्रमः
लक्षयामास नैवेद्यं गृहकोणे स्थितः सदा ॥ ७४ ॥

मार्जारश्चागतस्तत्र तीक्ष्णदंष्ट्रो लघुक्रमः
लक्षयामास नैवेद्यं गृहकोणे स्थितः सदा ॥ ७४ ॥

अद्राक्षीन्मूषिकां क्षुद्रा तैलपानार्थमागताम्
मन्दतेजसि दीपे तु वर्त्यपाहरणोचिताम् ॥ ७५ ॥

अद्राक्षीन्मूषिकां क्षुद्रा तैलपानार्थमागताम्
मन्दतेजसि दीपे तु वर्त्यपाहरणोचिताम् ॥ ७५ ॥

समुत्पत्य पदाक्रम्य तदा सा बिलमाविशत्
तस्याः पादेन वै वर्त्या दीपः सम्बोधितो भृशम् ॥ ७६ ॥

समुत्पत्य पदाक्रम्य तदा सा बिलमाविशत्
तस्याः पादेन वै वर्त्या दीपः सम्बोधितो भृशम् ॥ ७६ ॥

तैलपात्रं च नमितं सुप्रकाशोऽभवत्तदा
ब्राह्मणोऽपि जजागार त्यक्त्वा निद्रां विमोहिनीम् ॥ ७७ ॥

तैलपात्रं च नमितं सुप्रकाशोऽभवत्तदा
ब्राह्मणोऽपि जजागार त्यक्त्वा निद्रां विमोहिनीम् ॥ ७७ ॥

मार्जारोऽपि च तां रात्रीमजाग्रच्चाखुभक्षकः
ततः प्रभाते विमले कृत्वा नित्यक्रियां द्विजः ॥ ७८ ॥

मार्जारोऽपि च तां रात्रीमजाग्रच्चाखुभक्षकः
ततः प्रभाते विमले कृत्वा नित्यक्रियां द्विजः ॥ ७८ ॥

ततश्च पारणं चक्रे विप्रो बन्धुजनैः सह
एवं प्रवर्त्तमानस्य कपिलस्य महात्मनः ॥ ७९ ॥

ततश्च पारणं चक्रे विप्रो बन्धुजनैः सह
एवं प्रवर्त्तमानस्य कपिलस्य महात्मनः ॥ ७९ ॥

बभूवुः पुत्रपौत्राश्च धनधान्यमनुत्तमम्
आरोग्यं परमामृद्धिमवाप महतीं श्रियम् ॥ ८० ॥

बभूवुः पुत्रपौत्राश्च धनधान्यमनुत्तमम्
आरोग्यं परमामृद्धिमवाप महतीं श्रियम् ॥ ८० ॥

दीपव्रतप्रभावेन कपिलो मोक्षमागतः
सम्भेद्य मण्डलं पुण्यं सवितुः शशिनस्तथा ॥ ८१ ॥

दीपव्रतप्रभावेन कपिलो मोक्षमागतः
सम्भेद्य मण्डलं पुण्यं सवितुः शशिनस्तथा ॥ ८१ ॥

दीपज्योतिःस्वरूपेण परमात्मा नियुक्तवान्
मूषिकापि च कालेन ममार बिलमध्यतः ॥ ८२ ॥

दीपज्योतिःस्वरूपेण परमात्मा नियुक्तवान्
मूषिकापि च कालेन ममार बिलमध्यतः ॥ ८२ ॥

विमानवरमासाद्य विष्णुलोकं जगाम सा
मार्जारोऽपि च कालान्ते मृतः स्वर्गं जगाम सः ॥ ८२ ॥

विमानवरमासाद्य विष्णुलोकं जगाम सा
मार्जारोऽपि च कालान्ते मृतः स्वर्गं जगाम सः ॥ ८२ ॥

विमानवरमारुह्य देवगन्धर्वसेवितम्
अप्सरोभिः परिवृतो विद्याधरगणैर्युतः ॥ ८३ ॥

विमानवरमारुह्य देवगन्धर्वसेवितम्
अप्सरोभिः परिवृतो विद्याधरगणैर्युतः ॥ ८३ ॥

स्तूयमानो महातेजा जयशब्दादि मङ्गलैः
स्तूयमानः स वै नागैर्विष्णुलोकं जगाम सः ॥ ८४ ॥

स्तूयमानो महातेजा जयशब्दादि मङ्गलैः
स्तूयमानः स वै नागैर्विष्णुलोकं जगाम सः ॥ ८४ ॥

कल्पकोटिसहस्राणि कल्पकोटिशतानि च
भुक्त्वा च विपुलान्भोगान्ततो राजाभवद्भुवि ॥ ८५ ॥

कल्पकोटिसहस्राणि कल्पकोटिशतानि च
भुक्त्वा च विपुलान्भोगान्ततो राजाभवद्भुवि ॥ ८५ ॥

सुधर्मा नाम धर्मात्मा देवब्राह्मणपूजकः
रूपवान्सुभगश्चैव महाबलपराक्रमः ॥ ८६ ॥

सुधर्मा नाम धर्मात्मा देवब्राह्मणपूजकः
रूपवान्सुभगश्चैव महाबलपराक्रमः ॥ ८६ ॥

तस्य प्रियतमा भार्या सर्वलक्षणसंयुता
भर्तृभक्ता तथा शीला नाम्ना सा रूपसुन्दरी ॥ ८७ ॥

तस्य प्रियतमा भार्या सर्वलक्षणसंयुता
भर्तृभक्ता तथा शीला नाम्ना सा रूपसुन्दरी ॥ ८७ ॥

सर्वासां चैव नारीणां मध्ये सा सुभगाभवत्
पुत्राश्च बहवो जातास्तथा दुहितरो घनाः ॥ ८८ ॥

सर्वासां चैव नारीणां मध्ये सा सुभगाभवत्
पुत्राश्च बहवो जातास्तथा दुहितरो घनाः ॥ ८८ ॥

एवं विहरतोस्तद्वद्दम्पत्योः प्रीतिपूर्वकम्
आगतः कार्त्तिको मासो हरिनेत्रावबोधकृत् ॥ ८९ ॥

एवं विहरतोस्तद्वद्दम्पत्योः प्रीतिपूर्वकम्
आगतः कार्त्तिको मासो हरिनेत्रावबोधकृत् ॥ ८९ ॥

तस्मिन्दीपाः प्रबोध्यन्ते नारायणपरायणैः
कृच्छ्रचान्द्रायणादीनि व्रतानि नियमास्तथा ॥ ९० ॥

तस्मिन्दीपाः प्रबोध्यन्ते नारायणपरायणैः
कृच्छ्रचान्द्रायणादीनि व्रतानि नियमास्तथा ॥ ९० ॥

क्रियन्ते विष्णुभक्तैश्च संसारभयभीरुभिः
अथ प्रबोधिनीं प्राप्य राजा राज्ञीमथाब्रवीत् ॥ ९१ ॥

क्रियन्ते विष्णुभक्तैश्च संसारभयभीरुभिः
अथ प्रबोधिनीं प्राप्य राजा राज्ञीमथाब्रवीत् ॥ ९१ ॥

भद्रे प्रबोधिनी पुण्या विष्णोर्नाभिसरोरुहे
करिष्याम्यद्य पूजां च सोपवासो जितेन्द्रियः ॥ ९२ ॥

भद्रे प्रबोधिनी पुण्या विष्णोर्नाभिसरोरुहे
करिष्याम्यद्य पूजां च सोपवासो जितेन्द्रियः ॥ ९२ ॥

स्नात्वा च पुष्करे तीर्थे पुण्डरीकाक्षमच्युतम्
पूजयिष्यामि देवेशं लक्ष्म्या सह जनार्दनम् ॥ ९३ ॥

स्नात्वा च पुष्करे तीर्थे पुण्डरीकाक्षमच्युतम्
पूजयिष्यामि देवेशं लक्ष्म्या सह जनार्दनम् ॥ ९३ ॥

इति सा वाञ्छितं श्रुत्वा भर्तुः प्रियहिते रता
उवाच वचनं गुह्यं भर्त्तारं चारुहासिनी ॥ ९४ ॥

इति सा वाञ्छितं श्रुत्वा भर्तुः प्रियहिते रता
उवाच वचनं गुह्यं भर्त्तारं चारुहासिनी ॥ ९४ ॥

रूपसुन्दर्युवाच-
ममापि हृदये कामः समुत्पन्नो नराधिप
रूपसौन्दर्यवाञ्छा च हृदये मम वर्त्तते ॥ ९५ ॥

रूपसुन्दर्युवाच-
ममापि हृदये कामः समुत्पन्नो नराधिप
रूपसौन्दर्यवाञ्छा च हृदये मम वर्त्तते ॥ ९५ ॥

पुष्करं प्रथमं तीर्थं गन्तुमिच्छे त्वया सह
ततो राजा तया सार्द्धमागतः पुष्करं तदा ॥ ९६ ॥

पुष्करं प्रथमं तीर्थं गन्तुमिच्छे त्वया सह
ततो राजा तया सार्द्धमागतः पुष्करं तदा ॥ ९६ ॥

हस्त्यश्वरथवृन्दैश्च समागत्य पुरोहितैः
ततः स्नात्वा तथा ध्यायन्तर्पयन्पितृदेवताः ॥ ९७ ॥

हस्त्यश्वरथवृन्दैश्च समागत्य पुरोहितैः
ततः स्नात्वा तथा ध्यायन्तर्पयन्पितृदेवताः ॥ ९७ ॥

पूजयामास देवेशं पुण्डरीकाक्षमच्युतम्
दीपमालाकुले तत्र सर्वतः सुमनोहरे ॥ ९८ ॥

पूजयामास देवेशं पुण्डरीकाक्षमच्युतम्
दीपमालाकुले तत्र सर्वतः सुमनोहरे ॥ ९८ ॥

ददर्श लिखितं तत्र मार्जारं देवतालये
तं दृष्ट्वा प्राकृतं कर्म जन्म स्मृत्वा नृपस्तदा ॥ ९९ ॥

ददर्श लिखितं तत्र मार्जारं देवतालये
तं दृष्ट्वा प्राकृतं कर्म जन्म स्मृत्वा नृपस्तदा ॥ ९९ ॥