११६

सन्ध्यावन्दनकर्मक्रियतामिति रामो मुनिमाचष्टायम्
उष्णद्युतिरप्यस्तमुपैति द्विजकुलमेतन्नीडमुपैति ॥ १ ॥

सन्ध्यावन्दनकर्मक्रियतामिति रामो मुनिमाचष्टायम्
उष्णद्युतिरप्यस्तमुपैति द्विजकुलमेतन्नीडमुपैति ॥ १ ॥

स्वयमपि सन्ध्यावन्दनकामोऽव्रजदुत्तरदिशमुज्झितयानः
हाहाहूहूकृतसङ्गीतिर्बन्दीप्रमुखप्रस्तुतकीर्तिः ॥ २ ॥

स्वयमपि सन्ध्यावन्दनकामोऽव्रजदुत्तरदिशमुज्झितयानः
हाहाहूहूकृतसङ्गीतिर्बन्दीप्रमुखप्रस्तुतकीर्तिः ॥ २ ॥

गौतमीतटमुपेत्य राघवो वायुनन्दनसुधौतपद्युगः
जाम्बवत्कृतकरावलम्बनः प्रापदुत्तमनदीं तु गौतमीम् ॥ ३ ॥

गौतमीतटमुपेत्य राघवो वायुनन्दनसुधौतपद्युगः
जाम्बवत्कृतकरावलम्बनः प्रापदुत्तमनदीं तु गौतमीम् ॥ ३ ॥

करद्वये धृतकुशः स राघवः प्रागमद्वरुणदिशामथोत्तमाम्
दत्वा ततोऽर्घत्रितयं यथाविधि प्रहृष्टरोमाथ जजाप सोंऽतरे ॥ ४ ॥

करद्वये धृतकुशः स राघवः प्रागमद्वरुणदिशामथोत्तमाम्
दत्वा ततोऽर्घत्रितयं यथाविधि प्रहृष्टरोमाथ जजाप सोंऽतरे ॥ ४ ॥

सम्प्रार्थयित्वा वरुणं यथाक्रमं शम्भुं वसिष्ठं प्रणनाम राघवः
ताभ्यां कृताशीरगमन्मनःपदं हनूमता क्षालित पादपङ्कजः
जुहाव वह्नीनथ बन्दिमागधैः संस्तूयमानोऽथ विनिर्ययौ बहिः ॥ ५ ॥

सम्प्रार्थयित्वा वरुणं यथाक्रमं शम्भुं वसिष्ठं प्रणनाम राघवः
ताभ्यां कृताशीरगमन्मनःपदं हनूमता क्षालित पादपङ्कजः
जुहाव वह्नीनथ बन्दिमागधैः संस्तूयमानोऽथ विनिर्ययौ बहिः ॥ ५ ॥

प्रहसच्चन्द्र किरणैः सुधालिप्तमिवाम्बरम्
प्रसन्नताराकुसुमं वितानमिव सर्वतः ॥ ६ ॥

प्रहसच्चन्द्र किरणैः सुधालिप्तमिवाम्बरम्
प्रसन्नताराकुसुमं वितानमिव सर्वतः ॥ ६ ॥

अथागच्छत्सौधतलं वृद्धामात्येन कल्पितम्
नानासनसमोपेतं सभास्थानं ययौ नृपः ॥ ७ ॥

अथागच्छत्सौधतलं वृद्धामात्येन कल्पितम्
नानासनसमोपेतं सभास्थानं ययौ नृपः ॥ ७ ॥

अथ मुनिं ह्युपवेश्य स राघवः स्वयमपि प्रथमासनमाभजत्
कपिगणाः परितः पृथुविग्रहा रचनयास्थितिमाप्रतिपेदिरे ॥ ८ ॥

अथ मुनिं ह्युपवेश्य स राघवः स्वयमपि प्रथमासनमाभजत्
कपिगणाः परितः पृथुविग्रहा रचनयास्थितिमाप्रतिपेदिरे ॥ ८ ॥

सुखस्थितं नृपमभिवीक्ष्य स द्विजो वचस्तदा समुचितमाह शम्भुः
इहस्थितो भवति समस्तपूजितः कथं कथा नृपवर वर्तते गुहायाम् ॥ ९ ॥

सुखस्थितं नृपमभिवीक्ष्य स द्विजो वचस्तदा समुचितमाह शम्भुः
इहस्थितो भवति समस्तपूजितः कथं कथा नृपवर वर्तते गुहायाम् ॥ ९ ॥

आकर्ण्याथ रघूद्वहो द्विजवचः शुश्रूषुरासीत्कथां
तत्रस्थो निपुणं निवार्यवचनं सर्वैः श्रुतं तत्क्षणात्
शुश्रूषामि कथं महाद्भुततया स्वात्माश्रयामन्यथा
रक्षोबाधनवादिनीमथनृपः किन्त्वेतदित्याह च ॥ १० ॥

आकर्ण्याथ रघूद्वहो द्विजवचः शुश्रूषुरासीत्कथां
तत्रस्थो निपुणं निवार्यवचनं सर्वैः श्रुतं तत्क्षणात्
शुश्रूषामि कथं महाद्भुततया स्वात्माश्रयामन्यथा
रक्षोबाधनवादिनीमथनृपः किन्त्वेतदित्याह च ॥ १० ॥

कुम्भश्रोत्रवधः पुरा समजनि प्राप्तो दशास्यो वधं
पश्चादित्ययमन्यथा विरचितं रामायणं भाषते
कोऽयं विप्रवरः समस्तजनता नास्तिक्य सम्पादको
राज्ञांस्थानमुपेत्य वक्ति समया दण्ड्योऽथ पूज्योऽथवा ॥ ११ ॥

कुम्भश्रोत्रवधः पुरा समजनि प्राप्तो दशास्यो वधं
पश्चादित्ययमन्यथा विरचितं रामायणं भाषते
कोऽयं विप्रवरः समस्तजनता नास्तिक्य सम्पादको
राज्ञांस्थानमुपेत्य वक्ति समया दण्ड्योऽथ पूज्योऽथवा ॥ ११ ॥

अथाह जाम्बवानमुं रघूत्तमं कथां प्रति
रामायणं न तावकं त्विदं हि कल्पितं मतम्
समस्तमत्र विस्तराद्वदामि देव तच्छृणु
पङ्केरुहस्यसूनुतो मया श्रुतं पुराह्यभूत् ॥ १२ ॥

अथाह जाम्बवानमुं रघूत्तमं कथां प्रति
रामायणं न तावकं त्विदं हि कल्पितं मतम्
समस्तमत्र विस्तराद्वदामि देव तच्छृणु
पङ्केरुहस्यसूनुतो मया श्रुतं पुराह्यभूत् ॥ १२ ॥

जाम्बवन्तं विज्ञाप्य रामचन्द्रो वचनमाह ॥ १३ ॥

जाम्बवन्तं विज्ञाप्य रामचन्द्रो वचनमाह ॥ १३ ॥

श्रीराम उवाच-
कीर्तय पुराणं मे शुश्रूषुः कुतूहलादहं प्रणीतं तत्केन च विज्ञातम् ॥ १४ ॥

श्रीराम उवाच-
कीर्तय पुराणं मे शुश्रूषुः कुतूहलादहं प्रणीतं तत्केन च विज्ञातम् ॥ १४ ॥

जाम्बवानथ बभाषे हि विधात्रे नमो नमस्तथैव विधुभूषणकेशवाभ्याम् ॥ १५ ॥

जाम्बवानथ बभाषे हि विधात्रे नमो नमस्तथैव विधुभूषणकेशवाभ्याम् ॥ १५ ॥

अथ पुरातनं रामायणं कथयामि ॥ १६ ॥

अथ पुरातनं रामायणं कथयामि ॥ १६ ॥

यस्य श्रवणेनाखिलजन्मसम्पादित पापक्षयो जायते ॥ १७ ॥

यस्य श्रवणेनाखिलजन्मसम्पादित पापक्षयो जायते ॥ १७ ॥

अथ तथापि दशरथो दशरथसमानरथी महीयसा बलेन सुमानसनामनगरजिगीषया पङ्केरुहसुतसुतं वसिष्ठमाहूय नमस्कृत्वा मुनिदत्तानुज्ञः शताक्षौहिणीसेनया सहारुह्य तुरङ्गमं चन्द्र समानशरीरमतिरोषसमाविष्टो विष्टरश्रवसमाराध्य दण्डयात्रां चकार ॥ १८ ॥

अथ तथापि दशरथो दशरथसमानरथी महीयसा बलेन सुमानसनामनगरजिगीषया पङ्केरुहसुतसुतं वसिष्ठमाहूय नमस्कृत्वा मुनिदत्तानुज्ञः शताक्षौहिणीसेनया सहारुह्य तुरङ्गमं चन्द्र समानशरीरमतिरोषसमाविष्टो विष्टरश्रवसमाराध्य दण्डयात्रां चकार ॥ १८ ॥

साध्यो नाम स्वीयया सेनयावृतो दशरथाभिमुखमाययौ योद्धुं युद्धं चान्योन्यमभूत् ॥ १९ ॥

साध्यो नाम स्वीयया सेनयावृतो दशरथाभिमुखमाययौ योद्धुं युद्धं चान्योन्यमभूत् ॥ १९ ॥

मासमेकं युद्धं कृत्वा दशरथस्तं साध्यं जग्राह ॥ २० ॥

मासमेकं युद्धं कृत्वा दशरथस्तं साध्यं जग्राह ॥ २० ॥

अथ साध्यसूनुर्भूषणोनामाल्पपरिवारो युयुधे दशरथेन ॥ २१ ॥

अथ साध्यसूनुर्भूषणोनामाल्पपरिवारो युयुधे दशरथेन ॥ २१ ॥

दशरथोऽपि साध्यसूनुं भुवोभूषणमवलोक्य योद्धुमेव नैच्छत् ॥ २२ ॥

दशरथोऽपि साध्यसूनुं भुवोभूषणमवलोक्य योद्धुमेव नैच्छत् ॥ २२ ॥

कथमेतादृशं हन्मि चास्मिन्हतेऽस्य कथं पिता भविष्यति कथं तन्माता कथमप्रौढयौवनाप्रियार्या ॥ २३ ॥

कथमेतादृशं हन्मि चास्मिन्हतेऽस्य कथं पिता भविष्यति कथं तन्माता कथमप्रौढयौवनाप्रियार्या ॥ २३ ॥

अमुष्य हि देहे समालिङ्गनचुम्बनपरिवर्तन नवीनतरदलारविन्दपदानि कुसुमानीव दृश्यन्ते ॥ २४ ॥

अमुष्य हि देहे समालिङ्गनचुम्बनपरिवर्तन नवीनतरदलारविन्दपदानि कुसुमानीव दृश्यन्ते ॥ २४ ॥

एतत्समानवर्णवया एतादृशः सुभगः परमप्रीतिवर्द्धनोनाम पुत्रो भल्लूकभक्षितोमृतःस्मृतिपथं प्राप्यापि मां रक्षयितुमिच्छतीव मम हृदयमन्यथा करोति इति मनसा वितर्क्यातिबालकं ग्रहीतुमारभत् ॥ २५ ॥

एतत्समानवर्णवया एतादृशः सुभगः परमप्रीतिवर्द्धनोनाम पुत्रो भल्लूकभक्षितोमृतःस्मृतिपथं प्राप्यापि मां रक्षयितुमिच्छतीव मम हृदयमन्यथा करोति इति मनसा वितर्क्यातिबालकं ग्रहीतुमारभत् ॥ २५ ॥

स च साध्योपि पराधीनो बभूव ॥ २६ ॥

स च साध्योपि पराधीनो बभूव ॥ २६ ॥

स च कुमारेण सह पराजय खेदमपि मत्वा सुखमध्युवास च ॥ २७ ॥

स च कुमारेण सह पराजय खेदमपि मत्वा सुखमध्युवास च ॥ २७ ॥

दशरथोऽपि तत्र मासं स्थित्वा तत्पुत्रसन्दर्शनसुखमवलोक्याचिन्तयत् ॥ २८ ॥

दशरथोऽपि तत्र मासं स्थित्वा तत्पुत्रसन्दर्शनसुखमवलोक्याचिन्तयत् ॥ २८ ॥

अहो सर्वदुःखापनोदनक्षममेतन्मुखावलोकनं पुत्रसंवर्द्धनन्नाम सर्वराष्ट्रिको मम जयः पुत्रवियोगमनुस्मरतो दुःखाय केवलं भवति ॥ २९ ॥

अहो सर्वदुःखापनोदनक्षममेतन्मुखावलोकनं पुत्रसंवर्द्धनन्नाम सर्वराष्ट्रिको मम जयः पुत्रवियोगमनुस्मरतो दुःखाय केवलं भवति ॥ २९ ॥

तदस्य पृच्छां करोमि कथमीदृशो जायते पुत्र इति वितर्क्य तमपृच्छत् ॥ ३० ॥

तदस्य पृच्छां करोमि कथमीदृशो जायते पुत्र इति वितर्क्य तमपृच्छत् ॥ ३० ॥

साध्योऽपि सकलमोक्षमार्गं क्षितीशायादिशत् ॥ ३१ ॥

साध्योऽपि सकलमोक्षमार्गं क्षितीशायादिशत् ॥ ३१ ॥

हरीशानौ सहाराध्य सर्वैकादशीरुपोष्य द्वादशीषु ब्राह्मणानाराध्य तत्तत्कालभवं फलपूर्वमन्नाद्यं व्यञ्जनं पुष्पं च न्यायेन सम्पाद्य कपिलाघृतेन केशवं स्नापयित्वा मुद्गचूर्णेन संलिप्य स्वादूदकेन स्नापयित्वा सुरभिपाटीरं स्वयमुद्घृष्टं मृगनाभ्यागुरुसारेण वासमेतं देवाङ्गं सर्वमुपलिप्य तुलसीदलैर्यूथिकाकरवीरनीलोत्पलकमल कोकनदद्रो णकुसुम मरुवदमनक गिरिकर्णिकाकेतकीदलपूर्वैर्यथासम्भवमभ्यर्च्य द्वादशाक्षरेण पुरुषसूक्तेन वा नाम्ना षोडशोपचारेण वाराध्य प्रणम्य नृत्यं कृत्वा देवं क्षमापयेत् ॥ ३२ ॥

हरीशानौ सहाराध्य सर्वैकादशीरुपोष्य द्वादशीषु ब्राह्मणानाराध्य तत्तत्कालभवं फलपूर्वमन्नाद्यं व्यञ्जनं पुष्पं च न्यायेन सम्पाद्य कपिलाघृतेन केशवं स्नापयित्वा मुद्गचूर्णेन संलिप्य स्वादूदकेन स्नापयित्वा सुरभिपाटीरं स्वयमुद्घृष्टं मृगनाभ्यागुरुसारेण वासमेतं देवाङ्गं सर्वमुपलिप्य तुलसीदलैर्यूथिकाकरवीरनीलोत्पलकमल कोकनदद्रो णकुसुम मरुवदमनक गिरिकर्णिकाकेतकीदलपूर्वैर्यथासम्भवमभ्यर्च्य द्वादशाक्षरेण पुरुषसूक्तेन वा नाम्ना षोडशोपचारेण वाराध्य प्रणम्य नृत्यं कृत्वा देवं क्षमापयेत् ॥ ३२ ॥

तथा व्रतानि विचित्राणि नारायणप्रीणनाय कुर्य्यात् ॥ ३३ ॥

तथा व्रतानि विचित्राणि नारायणप्रीणनाय कुर्य्यात् ॥ ३३ ॥

प्रसन्नो भगवान्मुनिरीप्सितं पुत्रं यच्छति तदमुमाराधयस्वेति दशरथमुक्तवान् ॥ ३४ ॥

प्रसन्नो भगवान्मुनिरीप्सितं पुत्रं यच्छति तदमुमाराधयस्वेति दशरथमुक्तवान् ॥ ३४ ॥

स चापि साध्यं तत्र स्थाप्य गत्वायोध्यां तथा सर्वं कृतवान् ॥ ३५ ॥

स चापि साध्यं तत्र स्थाप्य गत्वायोध्यां तथा सर्वं कृतवान् ॥ ३५ ॥

अथ पुत्रकामेष्टौ समाप्तायामाहवनीयाद्यज्ञमूर्तिः शङ्खचक्रगदापाणिरुदतिष्ठत्
राजानं च वरं वृणीष्वेत्युक्तवान् ॥ ३६ ॥

अथ पुत्रकामेष्टौ समाप्तायामाहवनीयाद्यज्ञमूर्तिः शङ्खचक्रगदापाणिरुदतिष्ठत्
राजानं च वरं वृणीष्वेत्युक्तवान् ॥ ३६ ॥

स च राजा वव्रे पुत्रानतिधार्मिकान्दीर्घायुषश्चतुरोलोकोपकारकान्देहीति ॥ ३७ ॥

स च राजा वव्रे पुत्रानतिधार्मिकान्दीर्घायुषश्चतुरोलोकोपकारकान्देहीति ॥ ३७ ॥

अथ राजमहिष्यश्चतस्रः कौशल्या सुमित्रा सुरूपा सुवेषा चेति ॥ ३८ ॥

अथ राजमहिष्यश्चतस्रः कौशल्या सुमित्रा सुरूपा सुवेषा चेति ॥ ३८ ॥

राजानमब्रुवन्देव प्रतियोषमेकेन पुत्रेण भवितव्यम् ॥ ३९ ॥

राजानमब्रुवन्देव प्रतियोषमेकेन पुत्रेण भवितव्यम् ॥ ३९ ॥

अथ कौशल्योवाच एष यदि प्रसन्नो देवस्तदायमुत्पद्यतां मम ॥ ४० ॥

अथ कौशल्योवाच एष यदि प्रसन्नो देवस्तदायमुत्पद्यतां मम ॥ ४० ॥

राजोवाच-
मम यदिष्टं तदयं प्रार्थ्यते हरिः
विष्णोप्रसीददेवेश कमलापते शङ्खचक्रगदाधरविभीषणसृष्टिसमस्तलोकपालादिपूजित पादयुगलशाश्वतहरे नमस्ते नमस्ते एवं स्तुतो भगवानथ राजानमाह ॥ ४१ ॥

राजोवाच-
मम यदिष्टं तदयं प्रार्थ्यते हरिः
विष्णोप्रसीददेवेश कमलापते शङ्खचक्रगदाधरविभीषणसृष्टिसमस्तलोकपालादिपूजित पादयुगलशाश्वतहरे नमस्ते नमस्ते एवं स्तुतो भगवानथ राजानमाह ॥ ४१ ॥

माधव उवाच-
तव पुत्रो भविष्यामि कौशल्यायाम्
अथ चरुं प्राविशद्धरिः
तं चरुं हि चतुर्धा विभज्य भार्य्याभ्यो दत्तवान् ॥ ४२ ॥

माधव उवाच-
तव पुत्रो भविष्यामि कौशल्यायाम्
अथ चरुं प्राविशद्धरिः
तं चरुं हि चतुर्धा विभज्य भार्य्याभ्यो दत्तवान् ॥ ४२ ॥

अथ कौशल्यायां रामो लक्ष्मणः सुमित्रायां सुरूपायां भरतः सुवेषायां शत्रुघ्नो जज्ञे खात्पुष्पवृष्टिश्च पपात ॥ ४३ ॥

अथ कौशल्यायां रामो लक्ष्मणः सुमित्रायां सुरूपायां भरतः सुवेषायां शत्रुघ्नो जज्ञे खात्पुष्पवृष्टिश्च पपात ॥ ४३ ॥

अथ चतुराननः स्वयमुपेत्य जातकर्मादिकाः क्रियाश्चक्रे ॥ ४४ ॥

अथ चतुराननः स्वयमुपेत्य जातकर्मादिकाः क्रियाश्चक्रे ॥ ४४ ॥

त्रिभुवनाभिरामतया राम इति नाम चक्रे रूपशौर्य्यादिलक्ष्मीयोग्यतया लक्ष्मण इत्यपरस्य भुवं भारात्तारयतीति भरतः शत्रून्हन्तीति शत्रुघ्न इति नामानि कृत्वा ब्रह्मा स्वभवनं जगाम शिशवश्च वृद्धिमीयुः ॥ ४५ ॥

त्रिभुवनाभिरामतया राम इति नाम चक्रे रूपशौर्य्यादिलक्ष्मीयोग्यतया लक्ष्मण इत्यपरस्य भुवं भारात्तारयतीति भरतः शत्रून्हन्तीति शत्रुघ्न इति नामानि कृत्वा ब्रह्मा स्वभवनं जगाम शिशवश्च वृद्धिमीयुः ॥ ४५ ॥

अथ पादसञ्चारिणं बालचन्द्र सङ्काशदर्शनं बिम्बाधरमुन्नततिलप्रसूननासं पुरश्चूलिकालम्बमान-रत्नपत्रकं श्रवणलोललम्बमानकुण्डलं वक्षःस्थलविचलित स्थूलमुक्ताहारं विलसत्कार्तस्वरो ब-ह्वलयं सिञ्जन्मणिकङ्कणरत्नाङ्गुलीयकं हेममणिरचितश्रोणिसूत्रं सिञ्जन्ननूपुरोपशोभितपादमङ्गुलीयोपशोभितपादमध्याङ्गुलीयकं वज्राङ्कुशसरोजलाञ्छनशोभितोरुपादतलं तूणीरसदृश जङ्घं करिकरसदृशोरुं विस्तृतजघनं सूक्ष्ममध्यंवर्तुलावर्तकं गम्भीरनाभिमिन्द्रनीलशिलाविशा-ल वक्षःस्थलं कम्बुग्रीवञ्चन्द्रबिम्बसदृशवदनमर्द्धचन्द्र सदृशललाटं नीलकुटिलकुन्तलं क्रोडासक्तन्धूलिभिरापाण्डुरं फुल्लपद्मदलारक्तविलोललोचनं महेश्वरमिवोद्धूलितभूतिं महेश्वरमिव दिगम्बरं रामं कुमारं राजा दशरथो दृष्ट्वा हर्षपरिपूर्णहृदयः पुत्रमालिङ्ग्य चुम्बित्वा वक्षस्यालिलिङ्ग दृढम् ॥ ४६ ॥

अथ पादसञ्चारिणं बालचन्द्र सङ्काशदर्शनं बिम्बाधरमुन्नततिलप्रसूननासं पुरश्चूलिकालम्बमान-रत्नपत्रकं श्रवणलोललम्बमानकुण्डलं वक्षःस्थलविचलित स्थूलमुक्ताहारं विलसत्कार्तस्वरो ब-ह्वलयं सिञ्जन्मणिकङ्कणरत्नाङ्गुलीयकं हेममणिरचितश्रोणिसूत्रं सिञ्जन्ननूपुरोपशोभितपादमङ्गुलीयोपशोभितपादमध्याङ्गुलीयकं वज्राङ्कुशसरोजलाञ्छनशोभितोरुपादतलं तूणीरसदृश जङ्घं करिकरसदृशोरुं विस्तृतजघनं सूक्ष्ममध्यंवर्तुलावर्तकं गम्भीरनाभिमिन्द्रनीलशिलाविशा-ल वक्षःस्थलं कम्बुग्रीवञ्चन्द्रबिम्बसदृशवदनमर्द्धचन्द्र सदृशललाटं नीलकुटिलकुन्तलं क्रोडासक्तन्धूलिभिरापाण्डुरं फुल्लपद्मदलारक्तविलोललोचनं महेश्वरमिवोद्धूलितभूतिं महेश्वरमिव दिगम्बरं रामं कुमारं राजा दशरथो दृष्ट्वा हर्षपरिपूर्णहृदयः पुत्रमालिङ्ग्य चुम्बित्वा वक्षस्यालिलिङ्ग दृढम् ॥ ४६ ॥

अथ कुमारोपि पार्श्वेनास्याङ्कमारोप्य कलकलितलोचनो यत्किञ्चिदुवाच ॥ ४७ ॥

अथ कुमारोपि पार्श्वेनास्याङ्कमारोप्य कलकलितलोचनो यत्किञ्चिदुवाच ॥ ४७ ॥

याचमानमितस्ततो वीक्षमाणः तात गच्छेशये तात क्रीडामि तातेत्यादिपुत्रसुखमनुभूयानुभूय निर्वृतिं ययौ ॥ ४८ ॥

याचमानमितस्ततो वीक्षमाणः तात गच्छेशये तात क्रीडामि तातेत्यादिपुत्रसुखमनुभूयानुभूय निर्वृतिं ययौ ॥ ४८ ॥

अथ कदाचिद्भोक्तुमागते राजनि रामचन्द्रो बालक्रीडासक्तहृदयो बहुक्रीडनकरकमल उत्प्लुत्य धावमानो नरपतिपुरःस्थितमणिखचितसुवर्णभाजनस्थमन्नं वामकरेण गृहीत्वा राजनि चिक्षेप इदमपि राजा सुखाय मेने
एतादृशान्यन्यानि चकार रामचन्द्रः ॥ ४९ ॥

अथ कदाचिद्भोक्तुमागते राजनि रामचन्द्रो बालक्रीडासक्तहृदयो बहुक्रीडनकरकमल उत्प्लुत्य धावमानो नरपतिपुरःस्थितमणिखचितसुवर्णभाजनस्थमन्नं वामकरेण गृहीत्वा राजनि चिक्षेप इदमपि राजा सुखाय मेने
एतादृशान्यन्यानि चकार रामचन्द्रः ॥ ४९ ॥

अथ कदाचित्क्रीडमाने रामे वात्या राममपातयद्रामश्च रुदन्नपतत् ॥ ५० ॥

अथ कदाचित्क्रीडमाने रामे वात्या राममपातयद्रामश्च रुदन्नपतत् ॥ ५० ॥

एतस्मिन्नन्तरे ब्रह्मराक्षसो राममगृह्णाद्रामश्च मूर्च्छामाप ॥ ५१ ॥

एतस्मिन्नन्तरे ब्रह्मराक्षसो राममगृह्णाद्रामश्च मूर्च्छामाप ॥ ५१ ॥

अथ सहचरो बाल इतस्ततो रोरूयमाणो रामं तथाविधं राज्ञे व्यज्ञापयत् ॥ ५२ ॥

अथ सहचरो बाल इतस्ततो रोरूयमाणो रामं तथाविधं राज्ञे व्यज्ञापयत् ॥ ५२ ॥

अथ राजा राममादाय वसिष्ठमाह किमिदं रामस्येति पप्रच्छ ॥ ५३ ॥

अथ राजा राममादाय वसिष्ठमाह किमिदं रामस्येति पप्रच्छ ॥ ५३ ॥

अथ वसिष्ठो भस्मादायाभिमन्त्र्य ब्रह्मराक्षसं मोचयामास ॥ ५४ ॥

अथ वसिष्ठो भस्मादायाभिमन्त्र्य ब्रह्मराक्षसं मोचयामास ॥ ५४ ॥

पप्रच्छ को भवानिति स चाहाहं वेदगर्वितो ब्राह्मणो बहुशः परधनमपहृत्य ब्रह्मराक्षसो जातो मे निष्कृतिं विचारय ॥ ५५ ॥

पप्रच्छ को भवानिति स चाहाहं वेदगर्वितो ब्राह्मणो बहुशः परधनमपहृत्य ब्रह्मराक्षसो जातो मे निष्कृतिं विचारय ॥ ५५ ॥

वसिष्ठ उवाच-
इदानीमितः परमेकवर्षशतोपभोग्यं राक्षसत्वं नरकं भागीरथीस्नानमेकं शिवाय बिल्वपत्रशतं समर्प्य ततः स्नात्वा पापाद्विमुक्तो भवसीति ॥ ५६ ॥

वसिष्ठ उवाच-
इदानीमितः परमेकवर्षशतोपभोग्यं राक्षसत्वं नरकं भागीरथीस्नानमेकं शिवाय बिल्वपत्रशतं समर्प्य ततः स्नात्वा पापाद्विमुक्तो भवसीति ॥ ५६ ॥

कदाचित्तादृशं कृतपुण्यं तव पदं प्रयच्छामि तदुपरिशिष्टां गतिं भजेति वसिष्ठवाक्यमाकर्ण्य ब्रह्मराक्षसो वसिष्ठोपदिष्टपुण्यवशाद्दिव्यशरीरो भूत्वा नमस्कृत्वा स्वर्गं जगाम ॥ ५७ ॥

कदाचित्तादृशं कृतपुण्यं तव पदं प्रयच्छामि तदुपरिशिष्टां गतिं भजेति वसिष्ठवाक्यमाकर्ण्य ब्रह्मराक्षसो वसिष्ठोपदिष्टपुण्यवशाद्दिव्यशरीरो भूत्वा नमस्कृत्वा स्वर्गं जगाम ॥ ५७ ॥

अथ रामं प्राप्तेकाले उपनीय वसिष्ठो वेदानध्यापयामास षडङ्गानि मीमांसाद्वयं नीतिशास्त्रं चाध्यापयामास ॥ ५८ ॥

अथ रामं प्राप्तेकाले उपनीय वसिष्ठो वेदानध्यापयामास षडङ्गानि मीमांसाद्वयं नीतिशास्त्रं चाध्यापयामास ॥ ५८ ॥

अथ धनुर्वेदमायुर्वेदं भरत गान्धर्व वास्तु शाकुन विविधयुद्धशास्त्राणि च ॥ ५९ ॥

अथ धनुर्वेदमायुर्वेदं भरत गान्धर्व वास्तु शाकुन विविधयुद्धशास्त्राणि च ॥ ५९ ॥

अथ विवाहं कर्तुकामेन राज्ञा दशरथे नानानादेशजनपतीन्प्रति दूताः प्रेरिताः ॥ ६० ॥

अथ विवाहं कर्तुकामेन राज्ञा दशरथे नानानादेशजनपतीन्प्रति दूताः प्रेरिताः ॥ ६० ॥

अथ कश्चिच्छीघ्रमागत्य राजानमिदमब्रवीत् ॥ ६१ ॥

अथ कश्चिच्छीघ्रमागत्य राजानमिदमब्रवीत् ॥ ६१ ॥

राजन्विदर्भदेशाधिपतिर्विदेहोनाम राजा तस्य पुत्री वैदेही होमलब्धारूपेण लक्ष्मीसमा सर्वलक्षणसम्पन्ना रामयोग्या विद्यते स च तां दातुं राजा रामायोद्यतः तद्गम्यतां शीघ्रमिति ॥ ६२ ॥

राजन्विदर्भदेशाधिपतिर्विदेहोनाम राजा तस्य पुत्री वैदेही होमलब्धारूपेण लक्ष्मीसमा सर्वलक्षणसम्पन्ना रामयोग्या विद्यते स च तां दातुं राजा रामायोद्यतः तद्गम्यतां शीघ्रमिति ॥ ६२ ॥

अथ वसिष्ठादीन्प्रेषयामास ते च तत्र गत्वा तां च निरीक्ष्य लग्नं निश्चित्यायोध्यामेत्य राजानमुक्त्वा रामसहिताः पृथिवीपतिसमेताः शीघ्रं विविध करि तुरग शकट शिबिकान्दोलिकाभिरतिसुभगरूपभोगविलासक्रियानिपुणा विदितविविधचेष्टागन्धर्वाः कामशास्त्रसुकुशलाः मृदुकठिनपृथुपयोधरासन्न कण्ठाः स्थूलसूक्ष्मललाटबिम्बदशनच्छदमुखपङ्कजाः कुटिलकुन्तलदीर्घकेशधम्मिल्लाः कनकपत्रकर्णाः स्नानचेष्टयोत्थितरोमशोभित जपाकुसुमरक्तदशना विशदविस्फुरच्छफरीलोचनाः शुक्तिकासदृशश्रवणाः नक्षत्रसदृशस्थूलमुक्ताफलोपशोभितनासापुटा मुकुरसदृशकपोलास्तिलप्रसूननासिका आनम्रमध्यप्रदेशचूचुका इन्द्रगोपप्रतीकाशाधरपुटदशनक्षताः समदीर्घकाङ्गप्रदर्शनास्थितसर्वप्रदेशवर्तुला नातिमांसलाः पिण्डकाग्रन्थिनीव्योवलितबाहुमूला अनतिचिरकालोत्थितरोमतया हरिद्रा वर्णतया च कर्णिकारदलसदृशबाहुमूला मृदुस्निग्धवर्तुलसूक्ष्ममध्यप्रदेशाः कठिनस्थूलवर्तुलामग्नचूचुकपरस्परस्थानाक्रमणस्पर्द्धि पयोधरमध्यलब्धपदकपयोधरोपरिचञ्चलविविधमणिमय हारोपशोभित वक्षःस्थलाः पयोधरपरितो लब्धपदतया तरुणदृष्टिपरम्परतया असमानयानाभिकूपोपरितन रोमराज्योपशोभितोदरप्रदेशा भज्यमान मध्यस्थलीकरणएव वलीत्रयोपशोभित मुष्टिग्राह्यमध्याः करिकरोपमजघनप्रदेशा अरोमसदृशमृदुस्निग्धामला समजान्व्यः कदलीस्तम्भसन्निभोरुयुगला आमग्नजानुकृशकुशवर्तुलपिण्डिकारहितजङ्घा आमग्नगुल्फा आसूक्ष्मस्निग्धा दीर्घदीर्घाङ्गुली पादानूपुररवाह्वयमानमदना हंसमतङ्गजगमना दक्षिणाङ्गुष्ठस्पर्शिकच्छाग्रा उपरिकच्छं नीवीं कृत्वा करद्वययुता वस्त्रप्रदेशकण्ठमप्रावृत्या परवसनपरिभागा वृतस्तनवसना परभागे वामांस एव दक्षिणपार्श्वगतेन दशाभागेन नाभिप्रान्तेन प्रवेशितोपशोभितगात्रयष्टयो योषितो विवाहमङ्गलकर्मकरणायानेकश आगच्छन् ॥ ६३ ॥

अथ वसिष्ठादीन्प्रेषयामास ते च तत्र गत्वा तां च निरीक्ष्य लग्नं निश्चित्यायोध्यामेत्य राजानमुक्त्वा रामसहिताः पृथिवीपतिसमेताः शीघ्रं विविध करि तुरग शकट शिबिकान्दोलिकाभिरतिसुभगरूपभोगविलासक्रियानिपुणा विदितविविधचेष्टागन्धर्वाः कामशास्त्रसुकुशलाः मृदुकठिनपृथुपयोधरासन्न कण्ठाः स्थूलसूक्ष्मललाटबिम्बदशनच्छदमुखपङ्कजाः कुटिलकुन्तलदीर्घकेशधम्मिल्लाः कनकपत्रकर्णाः स्नानचेष्टयोत्थितरोमशोभित जपाकुसुमरक्तदशना विशदविस्फुरच्छफरीलोचनाः शुक्तिकासदृशश्रवणाः नक्षत्रसदृशस्थूलमुक्ताफलोपशोभितनासापुटा मुकुरसदृशकपोलास्तिलप्रसूननासिका आनम्रमध्यप्रदेशचूचुका इन्द्रगोपप्रतीकाशाधरपुटदशनक्षताः समदीर्घकाङ्गप्रदर्शनास्थितसर्वप्रदेशवर्तुला नातिमांसलाः पिण्डकाग्रन्थिनीव्योवलितबाहुमूला अनतिचिरकालोत्थितरोमतया हरिद्रा वर्णतया च कर्णिकारदलसदृशबाहुमूला मृदुस्निग्धवर्तुलसूक्ष्ममध्यप्रदेशाः कठिनस्थूलवर्तुलामग्नचूचुकपरस्परस्थानाक्रमणस्पर्द्धि पयोधरमध्यलब्धपदकपयोधरोपरिचञ्चलविविधमणिमय हारोपशोभित वक्षःस्थलाः पयोधरपरितो लब्धपदतया तरुणदृष्टिपरम्परतया असमानयानाभिकूपोपरितन रोमराज्योपशोभितोदरप्रदेशा भज्यमान मध्यस्थलीकरणएव वलीत्रयोपशोभित मुष्टिग्राह्यमध्याः करिकरोपमजघनप्रदेशा अरोमसदृशमृदुस्निग्धामला समजान्व्यः कदलीस्तम्भसन्निभोरुयुगला आमग्नजानुकृशकुशवर्तुलपिण्डिकारहितजङ्घा आमग्नगुल्फा आसूक्ष्मस्निग्धा दीर्घदीर्घाङ्गुली पादानूपुररवाह्वयमानमदना हंसमतङ्गजगमना दक्षिणाङ्गुष्ठस्पर्शिकच्छाग्रा उपरिकच्छं नीवीं कृत्वा करद्वययुता वस्त्रप्रदेशकण्ठमप्रावृत्या परवसनपरिभागा वृतस्तनवसना परभागे वामांस एव दक्षिणपार्श्वगतेन दशाभागेन नाभिप्रान्तेन प्रवेशितोपशोभितगात्रयष्टयो योषितो विवाहमङ्गलकर्मकरणायानेकश आगच्छन् ॥ ६३ ॥

बालिकाश्च विद्युल्लतांशुशोधितगात्रयष्टय उद्भिन्नकुचकमलकुड्मलविविधहारोपशोभिवक्षसो यत्किञ्चिद्भाषिण्योऽतिचपलमृदुगतयो वृद्धवनिताश्चागच्छन् ॥ ६४ ॥

बालिकाश्च विद्युल्लतांशुशोधितगात्रयष्टय उद्भिन्नकुचकमलकुड्मलविविधहारोपशोभिवक्षसो यत्किञ्चिद्भाषिण्योऽतिचपलमृदुगतयो वृद्धवनिताश्चागच्छन् ॥ ६४ ॥

अथ विदेहे पुरतः क्रोशमात्रे चूतवनिकायां विविधविटपविस्तरप्रदेशविविधविहङ्गकूजिता-कर्णनदत्तकर्णवनहरिणशाववत्यां महारजतनिर्मितोच्चनीचप्रासादोपशोभितप्रदेशविविधविहङ्गायां हेमवल्कलसंवीतभसितो-द्धूलितशरीरजटिलमुनिगणध्यानोपासनोपशोभितवृक्षमालायां विविधविद्यधरवधूपयोधरभाराभिभूतविचरिततरङ्गसरसीयुतायां सरस्तीरमिलितसैरन्ध्रीयुवतिभिराहूयमान तरुणजनायां नानावर्णकुसुमसौरभवासिताशेषप्रदेशायामितस्ततो रिरंसया प्रदर्शितस्फारशफरीविलोचनतरलचक्षुषा प्रभाविलसितशरीरवेश्याजनायां विविधाश्चर्ययुतायां दशरथः सामात्यपुरोहिताभिरामरामादिपुत्रसहितः सुखमुवास ॥ ६५ ॥

अथ विदेहे पुरतः क्रोशमात्रे चूतवनिकायां विविधविटपविस्तरप्रदेशविविधविहङ्गकूजिता-कर्णनदत्तकर्णवनहरिणशाववत्यां महारजतनिर्मितोच्चनीचप्रासादोपशोभितप्रदेशविविधविहङ्गायां हेमवल्कलसंवीतभसितो-द्धूलितशरीरजटिलमुनिगणध्यानोपासनोपशोभितवृक्षमालायां विविधविद्यधरवधूपयोधरभाराभिभूतविचरिततरङ्गसरसीयुतायां सरस्तीरमिलितसैरन्ध्रीयुवतिभिराहूयमान तरुणजनायां नानावर्णकुसुमसौरभवासिताशेषप्रदेशायामितस्ततो रिरंसया प्रदर्शितस्फारशफरीविलोचनतरलचक्षुषा प्रभाविलसितशरीरवेश्याजनायां विविधाश्चर्ययुतायां दशरथः सामात्यपुरोहिताभिरामरामादिपुत्रसहितः सुखमुवास ॥ ६५ ॥

अथ वैदेहोऽपि मिथिलां नानापताकोपशोभितां विविधप्रासादगोपुरोद्यानदेवतायतनोपशोभितामन्योन्यकेलिचतुरयुवतिजनानुकीर्णामुशीरविरचितमहाप्रपां सुकेलीजनोपशोभितविशिखां
विविधपण्योपशोभितरथ्यां तत्रतत्र ब्रह्मघोषशोभितमठां प्रतिमन्दिरं मीमांसादिव्याख्यानसम्पादि सामाध्ययनां सुपुण्यहविर्गन्धसामादिस्वरपदक्रमश्रुतिब्राह्मणवाटिकामनेकपरिवृढमन्दिरप्रवेशनिष्क्रीतागुरुकुङ्कुमाध्वर्य्युवेषां मृदुलवसन ताम्बूल रक्तदन्तच्छदकामिनीमृदुवचनकठिनवचनकरसञ्ज्ञानिर्द्धारित प्रतिवचनविविधोपायना हरणकरजनोपशोभितां मृदुधवलजघनपरिवीतवस्त्रोपरिभागेन स्निग्धवर्तुलपरस्परसङ्घर्षपयोधरमध्यप्रदेशोपशोभित वामांसकन्दोपशोभितवनितां विविधमुक्ताहारजपासङ्काशदशनच्छद मन्दहासमालाकारसहस्रोपशोभितां पुण्यासवसाधनमन्दिरां तत्रतत्र विचित्रतोरणां विशुद्धवीथिकां तत्रतत्र स्थापितकल्पपादपां रम्भाविभूषितद्वारां पुरीं शोभितां शोभयामास ॥ ६६ ॥

अथ वैदेहोऽपि मिथिलां नानापताकोपशोभितां विविधप्रासादगोपुरोद्यानदेवतायतनोपशोभितामन्योन्यकेलिचतुरयुवतिजनानुकीर्णामुशीरविरचितमहाप्रपां सुकेलीजनोपशोभितविशिखां
विविधपण्योपशोभितरथ्यां तत्रतत्र ब्रह्मघोषशोभितमठां प्रतिमन्दिरं मीमांसादिव्याख्यानसम्पादि सामाध्ययनां सुपुण्यहविर्गन्धसामादिस्वरपदक्रमश्रुतिब्राह्मणवाटिकामनेकपरिवृढमन्दिरप्रवेशनिष्क्रीतागुरुकुङ्कुमाध्वर्य्युवेषां मृदुलवसन ताम्बूल रक्तदन्तच्छदकामिनीमृदुवचनकठिनवचनकरसञ्ज्ञानिर्द्धारित प्रतिवचनविविधोपायना हरणकरजनोपशोभितां मृदुधवलजघनपरिवीतवस्त्रोपरिभागेन स्निग्धवर्तुलपरस्परसङ्घर्षपयोधरमध्यप्रदेशोपशोभित वामांसकन्दोपशोभितवनितां विविधमुक्ताहारजपासङ्काशदशनच्छद मन्दहासमालाकारसहस्रोपशोभितां पुण्यासवसाधनमन्दिरां तत्रतत्र विचित्रतोरणां विशुद्धवीथिकां तत्रतत्र स्थापितकल्पपादपां रम्भाविभूषितद्वारां पुरीं शोभितां शोभयामास ॥ ६६ ॥

अथाभिकलनार्थं विलासिन्यो निशादूर्वाक्षतामन्त्रमङ्गलकज्जलितकैशिकधमिल्ललताग्रन्थि-त जटोपशोभित सीमन्तशीर्षशोभितनासामुखविचित्राभरणार्हणहेमपात्रावस्थिताज्यगुग्गलु फलादिसौभाग्यद्रव्यमुद्वहन्तीभिः स्त्रीभिरन्यैरपिशोभितजनैः स राजा निर्जगाम ॥ ६७ ॥

अथाभिकलनार्थं विलासिन्यो निशादूर्वाक्षतामन्त्रमङ्गलकज्जलितकैशिकधमिल्ललताग्रन्थि-त जटोपशोभित सीमन्तशीर्षशोभितनासामुखविचित्राभरणार्हणहेमपात्रावस्थिताज्यगुग्गलु फलादिसौभाग्यद्रव्यमुद्वहन्तीभिः स्त्रीभिरन्यैरपिशोभितजनैः स राजा निर्जगाम ॥ ६७ ॥

तदानीं मङ्गलतुर्यघोषादेव दुन्दुभिभेरीनिःसाणमर्दलशङ्खादिनादाः प्रादुर्बभूवुः ॥ ६८ ॥

तदानीं मङ्गलतुर्यघोषादेव दुन्दुभिभेरीनिःसाणमर्दलशङ्खादिनादाः प्रादुर्बभूवुः ॥ ६८ ॥

गायकाश्च मङ्गलानि जगुः ॥ ६९ ॥

गायकाश्च मङ्गलानि जगुः ॥ ६९ ॥

मङ्गलवेदवाक्यानुपाठेन वैदिकाः ब्राह्मणाः
कुलपाठका भेरीघोषेण कृत्स्नमाकाशमापूरयन् ॥ ७० ॥

मङ्गलवेदवाक्यानुपाठेन वैदिकाः ब्राह्मणाः
कुलपाठका भेरीघोषेण कृत्स्नमाकाशमापूरयन् ॥ ७० ॥

अथान्योन्याक्षतपूर्वमङ्गीकुर्वन्तः सूतबन्दिजनादिभिः स्तूयमानाः पुरं प्रविविशुः ॥ ७१ ॥

अथान्योन्याक्षतपूर्वमङ्गीकुर्वन्तः सूतबन्दिजनादिभिः स्तूयमानाः पुरं प्रविविशुः ॥ ७१ ॥

विदेहनगरात्पश्चिमभागे निर्मितं मन्दिरं दशरथः प्रविवेश ॥ ७२ ॥

विदेहनगरात्पश्चिमभागे निर्मितं मन्दिरं दशरथः प्रविवेश ॥ ७२ ॥

अवशिष्टाश्च यथायोग्यं भवनं विविशुः ॥ ७३ ॥

अवशिष्टाश्च यथायोग्यं भवनं विविशुः ॥ ७३ ॥

अथ नारदो मिथिलां तदानीमेवागच्छत् ॥ ७४ ॥

अथ नारदो मिथिलां तदानीमेवागच्छत् ॥ ७४ ॥

विदेहोऽपि देवर्षिमभिपूज्य स्वागतं दृष्ट्वा भोजनं कारयित्वा
सुखासीनाय मुनये सघनसारं ताम्बूलं दत्वा व्यज्ञापयत् ॥ ७५ ॥

विदेहोऽपि देवर्षिमभिपूज्य स्वागतं दृष्ट्वा भोजनं कारयित्वा
सुखासीनाय मुनये सघनसारं ताम्बूलं दत्वा व्यज्ञापयत् ॥ ७५ ॥

श्वो विवाहे भवान्स्थातुमर्हति कारयितुं विवाहम् ॥ ७६ ॥

श्वो विवाहे भवान्स्थातुमर्हति कारयितुं विवाहम् ॥ ७६ ॥

नारद उवाच ॥ ७७ ॥

नारद उवाच ॥ ७७ ॥

श्वो हि नक्षत्रं सूर्यनक्षत्रदर्शनं तत्र विवाहो न कर्तव्य इति ॥ ७८ ॥

श्वो हि नक्षत्रं सूर्यनक्षत्रदर्शनं तत्र विवाहो न कर्तव्य इति ॥ ७८ ॥

अथ मौहूर्तिकं वृद्धगार्ग्यमाहूय राजा पप्रच्छ क्व विवाहमुहूर्तः ॥ ७९ ॥

अथ मौहूर्तिकं वृद्धगार्ग्यमाहूय राजा पप्रच्छ क्व विवाहमुहूर्तः ॥ ७९ ॥

श्व इति गार्ग्य उवाच ॥ ८० ॥

श्व इति गार्ग्य उवाच ॥ ८० ॥

राजा च नारदं गार्ग्यं चोदीक्ष्य भो इदमित्थमिति पप्रच्छ ॥ ८१ ॥

राजा च नारदं गार्ग्यं चोदीक्ष्य भो इदमित्थमिति पप्रच्छ ॥ ८१ ॥

अथ नारदो गार्ग्यमुवाच ॥ ८२ ॥

अथ नारदो गार्ग्यमुवाच ॥ ८२ ॥

कथमुक्तं लग्नं दास्यसि ॥ ८३ ॥

कथमुक्तं लग्नं दास्यसि ॥ ८३ ॥

अथ गार्ग्यो विषघटिकाश्च विहाय लग्नं दास्यामि इत्युवाच ॥ ८४ ॥

अथ गार्ग्यो विषघटिकाश्च विहाय लग्नं दास्यामि इत्युवाच ॥ ८४ ॥

नारदोपि ब्रह्मवचनानि किं न जानासीत्युक्तवान्गार्ग्यम् ॥ ८५ ॥

नारदोपि ब्रह्मवचनानि किं न जानासीत्युक्तवान्गार्ग्यम् ॥ ८५ ॥

गार्ग्यस्तुष्टस्तान्दोषानपठत् ॥ ८६ ॥

गार्ग्यस्तुष्टस्तान्दोषानपठत् ॥ ८६ ॥

उल्का च ब्रह्मदण्डश्च मोघः कम्पस्तथैव च
सर्वकार्यविनाशाय दृष्टा वै ब्रह्मणा पुरा ॥ ८७ ॥

उल्का च ब्रह्मदण्डश्च मोघः कम्पस्तथैव च
सर्वकार्यविनाशाय दृष्टा वै ब्रह्मणा पुरा ॥ ८७ ॥

प्रतिष्ठासु विवाहेषु मौञ्जीबन्धाभिषेकतः
अन्येषु सर्वकार्येषु विषनाडीर्विवर्जयेत् ॥ ८८ ॥

प्रतिष्ठासु विवाहेषु मौञ्जीबन्धाभिषेकतः
अन्येषु सर्वकार्येषु विषनाडीर्विवर्जयेत् ॥ ८८ ॥

अतः परं तु कार्य्याणां करणेन च दोषभाक्
विवाहादिषु कार्येषु दोषमेव वदाम्यतः ॥ ८९ ॥

अतः परं तु कार्य्याणां करणेन च दोषभाक्
विवाहादिषु कार्येषु दोषमेव वदाम्यतः ॥ ८९ ॥

उल्का दहेत्कुलं सर्वं ब्रह्मदण्डो विनाशयेत्
मोघस्तु मरणा यस्यात्कम्पः कम्पाय कर्मणः ॥ ९० ॥

उल्का दहेत्कुलं सर्वं ब्रह्मदण्डो विनाशयेत्
मोघस्तु मरणा यस्यात्कम्पः कम्पाय कर्मणः ॥ ९० ॥

इति नारदोक्तमाकर्ण्य गार्ग्यो मुनिर्मौनपरोऽभवत् ॥ ९१ ॥

इति नारदोक्तमाकर्ण्य गार्ग्यो मुनिर्मौनपरोऽभवत् ॥ ९१ ॥

दध्यौ रविं ग्रहपतिं विहाय विषनाडीर्विवाहः क्रियतमिति ॥ ९२ ॥

दध्यौ रविं ग्रहपतिं विहाय विषनाडीर्विवाहः क्रियतमिति ॥ ९२ ॥

नारद उवाच-
कथं ब्रह्मवचनम् ॥ ९३ ॥

नारद उवाच-
कथं ब्रह्मवचनम् ॥ ९३ ॥

सूर्य उवाच-
देशभेदेन व्यवस्थोदिता तदस्मिन्देशे विवाहो विषघटिकां विहाय कर्तव्य एव ॥ ९४ ॥

सूर्य उवाच-
देशभेदेन व्यवस्थोदिता तदस्मिन्देशे विवाहो विषघटिकां विहाय कर्तव्य एव ॥ ९४ ॥

नारदोप्यनुमेने ॥ ९५ ॥

नारदोप्यनुमेने ॥ ९५ ॥

उवाच श्वः पराह्णे च क्षत्त्रविवाहश्च भवेदतः स्वयं वरार्थं नृपा आगच्छन्तु तन्नृपदूतान्प्रेषय ॥ ९६ ॥

उवाच श्वः पराह्णे च क्षत्त्रविवाहश्च भवेदतः स्वयं वरार्थं नृपा आगच्छन्तु तन्नृपदूतान्प्रेषय ॥ ९६ ॥

अथ राजा दशरथानुमतेन सर्वानेव नृपानागमय्याचिन्तयत् कथं सर्वानेव तिरस्कृत्य वैदेही रामाय देयेति ॥ ९७ ॥

अथ राजा दशरथानुमतेन सर्वानेव नृपानागमय्याचिन्तयत् कथं सर्वानेव तिरस्कृत्य वैदेही रामाय देयेति ॥ ९७ ॥

अथ रात्रौ मुहुर्मुहुर्निःश्वस्य निद्रालुरपि न निद्रामाप ॥ ९८ ॥

अथ रात्रौ मुहुर्मुहुर्निःश्वस्य निद्रालुरपि न निद्रामाप ॥ ९८ ॥

अथ मध्ये निशं राजा शुचिर्भूत्वा त्र्यम्बकं साम्बिकं मङ्गलदुकूलधारिणं कमलभवपुरुषोत्तमशक्र-प्रमुखनिखिलदेवैर्भृगुप्रमुखमुनिवरैर्हाहाप्रमुखगन्धर्वैस्तुम्बुरुप्रमुखैश्च श्रुतिस्मृतीतिहासपुराणैर्मूर्तिमद्भिश्च सिद्धविद्याधरादिमातृकागणैश्च नन्दीप्रमुखगणैश्च सेव्यमान पादकमलं सर्वामङ्गलपरिमोचकमतिपुण्यसलिलया गङ्गया निष्कलं केन चन्द्रमसा सेव्यमान शिरोभागं वामाङ्कारूढया गिरिजया प्रदीयमानवीटिं सहासं सकामं सहावेक्षणमाददानं गोक्षीरसदृशं प्रतिकूलकस्तूरिकासदृशकण्ठं मृदुसूक्ष्मस्निग्धजटाभिर्विरचितकपर्दं विशुद्धकार्तस्वरकुण्डलोपशोभितगण्डभागं द्विरष्टवर्षवयसं गोक्षीरसदृश स्थूलमुक्ताफलकौसुम्भवर्णाञ्चलेनावेष्टितशिरोभागं विविधरत्नविरचितकार्तस्वरभूषितवक्षःस्थलमतिधवलोपवीतेनोपशोभितशरीरमम्बिकानुलग्नकुङ्कुमारुणसुगन्धिशरीरमीक्षमाणं तर्जमानकाममार्गणं कोटिकन्दर्पसदृशं मनसाचिन्तयत् ॥ ९९ ॥

अथ मध्ये निशं राजा शुचिर्भूत्वा त्र्यम्बकं साम्बिकं मङ्गलदुकूलधारिणं कमलभवपुरुषोत्तमशक्र-प्रमुखनिखिलदेवैर्भृगुप्रमुखमुनिवरैर्हाहाप्रमुखगन्धर्वैस्तुम्बुरुप्रमुखैश्च श्रुतिस्मृतीतिहासपुराणैर्मूर्तिमद्भिश्च सिद्धविद्याधरादिमातृकागणैश्च नन्दीप्रमुखगणैश्च सेव्यमान पादकमलं सर्वामङ्गलपरिमोचकमतिपुण्यसलिलया गङ्गया निष्कलं केन चन्द्रमसा सेव्यमान शिरोभागं वामाङ्कारूढया गिरिजया प्रदीयमानवीटिं सहासं सकामं सहावेक्षणमाददानं गोक्षीरसदृशं प्रतिकूलकस्तूरिकासदृशकण्ठं मृदुसूक्ष्मस्निग्धजटाभिर्विरचितकपर्दं विशुद्धकार्तस्वरकुण्डलोपशोभितगण्डभागं द्विरष्टवर्षवयसं गोक्षीरसदृश स्थूलमुक्ताफलकौसुम्भवर्णाञ्चलेनावेष्टितशिरोभागं विविधरत्नविरचितकार्तस्वरभूषितवक्षःस्थलमतिधवलोपवीतेनोपशोभितशरीरमम्बिकानुलग्नकुङ्कुमारुणसुगन्धिशरीरमीक्षमाणं तर्जमानकाममार्गणं कोटिकन्दर्पसदृशं मनसाचिन्तयत् ॥ ९९ ॥