पुराणे विश्वासटिप्पन्यः

शुचिस्मितोवाच-

विश्वास-प्रस्तुतिः

कश्यपं जमदग्निं च देवानां च पुरा कथम्
ररक्ष भस्म तद्ब्रह्मन्समाचक्ष्व मुने मम ॥ १ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दधीच उवाच-
कश्यपादियुता देवाः पूर्वमभ्यागमन्गिरिम्
शोकरं नाम विख्यातं गिरिमध्ये सुशोभनम् ॥ २ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नानाविहङ्गसङ्कीर्णं नानामुनिगणाश्रयम्
वासुदेवाश्रयं रम्यमप्सरोगणसेवितम् ॥ ३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

विचित्रवृक्षसंवीतं सर्वर्तुकुसुमोज्ज्वलम्
तथाविधं प्रविश्यैते गिरिं वयमथापरे ॥ ४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्तुवन्तः केशवं तत्र गताः स्म गिरिशेश्वरम्
दृष्ट्वा तत्र महाज्वालां प्रविष्टाश्च वयं च ताम् ॥ ५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मामेकं तु तिरस्कृत्य ह्यदहद्देवता मुनीन्
मां ददाह ततः पश्चाद्भस्मीभूता वयं शुभे ॥ ६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अस्मानेतादृशान्दृष्ट्वा वीरभद्रः प्रतापवान्
केनापिकारणेनासौ गतवान्पर्वतं च तम् ॥ ७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

भस्मोद्धूलितसर्वाङ्गो मस्तकस्थशिवः शुचिः
एकाकी निःस्पृहः शान्तो हाहाशब्दमथाशृणोत् ॥ ८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ चिन्तापरश्चासीन्म्रियमाण शवध्वनिः
शवानामिवगन्धश्च दृश्यते तन्निरीक्षणे ॥ ९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इति निश्चित्य मनसा जगामाग्निमतिप्रभम्
स वह्निर्वीरभद्रं च दग्धुमारब्धवानथ ॥ १० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तृणाग्निरिव शान्तोऽभूदासाद्य सलिलं यथा
ततोऽपरां महाज्वालां वीरभद्रस्तु दृष्टवान् ॥ ११ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

खं गच्छन्तीं महाकालो ज्वालां निपतितामपि
मनसा चिन्तयच्चापि वीरभद्रः प्रतापवान् ॥ १२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्वेषां नाशिनी ज्वाला प्राणिनां शतकोटिशः
तत्सर्वं रक्षणार्थं हि पिपासुश्चाप्यहं त्विमाम् ॥ १३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्राश्नामि महतीं ज्वालां सलिलं तृषितो यथा
एतस्मिन्नन्तरे वीरं वागाह चाशरीरिणी ॥ १४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

भारत्युवाच-
वीर मा साहसं कार्षीः क्व तृषा क्वाशुशुक्षणिः
तृषितानां जलेनार्थो विपरीतो वनाग्निना ॥ १५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

निकामं योजनशिराः प्रणष्टो राक्षसेश्वरः
शतयोजनवक्त्रश्च शतबाहुस्तथापरः ॥ १६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अगस्त्यश्च महाभागो निःशेषं पीतसागरः
एतानन्यानसङ्ख्याताञ्ज्वालेयं तानमारयत् ॥ १७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वीरभद्र उवाच-
भीषिकेयं महाज्वाला त्वदुक्ता न हि जायते
सरस्वति भवत्यां च ममरोषश्च जायते ॥ १८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्वदेवार्चितपदं वीरभद्रमवेहि माम्
भारत्युवाच-
मयोक्तं हितभावेन न द्वेषान्नान्यतो मुने ॥ १९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

कोपमुत्सृज वीर त्वमात्मनोहितमाचर
इत्युक्त्वान्तर्दधे देवी भारती वीरभीतितः ॥ २० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ वीरो महाज्वालामपासील्लीलयैव तु
क्षणेन महती ज्वाला शतयोजनविस्तृता ॥ २१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एकेन वीरभद्रेण पीता परमदुःसहा
अथ चेन्द्रमुखानां च मुनीनां भस्मराशयः ॥ २२ ॥

मूलम्

एकेन वीरभद्रेण पीता परमदुःसहा
अथ चेन्द्रमुखानां च मुनीनां भस्मराशयः ॥ २२ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

दृष्टा वै वीरभद्रेण आहूताश्च महात्मना
न चाब्रुवन्प्रतिवचो मृता मुनिदिवौकसः ॥ २३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वीरभद्रस्तु विज्ञाय नाशं मुनिदिवौकसाम्
दध्यावमून्कथं सर्वाञ्जीवयाम्यद्य कोविदः ॥ २४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ध्यानेन दृष्टवांश्चापि जीवितं भस्मदेहिनाम्
अथाचम्य मृतानां तु भस्मान्यथ च भस्मना ॥ २५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मृत्युञ्जयेन मन्त्रेण मन्त्रितेन ह्यमन्त्रयत्
अथोत्थिता मुनिवराः स्वं स्वं रूपमुपाश्रिताः ॥ २६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ ते गतवन्तश्च गिरिपार्श्वं महाप्रभम्
तत्रापि भक्षिताः सर्वे सर्पेणातिशरीरिणा ॥ २७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ वीरो महासर्पसमीपमगमत्प्रभुः
वीरमागतमालोक्य भुजगो योद्धुमारभत् ॥ २८ ॥

मूलम्

अथ वीरो महासर्पसमीपमगमत्प्रभुः
वीरमागतमालोक्य भुजगो योद्धुमारभत् ॥ २८ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

युयुधे वर्षमेकं तु नानारूपधरः फणी
अथ वीरः प्रगृह्यौष्ठयुगं करयुगेन च ॥ २९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

द्विधा चक्रे समस्ताङ्गं देवांस्तत्र गतायुषः
दृष्ट्वाथ भस्मनैवैताञ्जीवयामास शङ्करः ॥ ३० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ देवाः समुनयो वीरभद्रं प्रणम्य तु
गतवन्तो यथामार्गं ददृशू रक्ष आगतम् ॥ ३१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पञ्चमेढ्रं महाकायं दोर्भिश्च दशभिर्युतम्
पञ्चपादसमोपेतं शिरोभिर्युतमष्टभिः ॥ ३२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

काङ्क्षमाणं महाहारं युध्यमानो हि वालिना
महावराहवपुषो वासुदेवस्य यद्बलम् ॥ ३३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तादृशं द्विगुणीभूतं कपौ वालिनि निश्चितम्
तादृशं वानरश्रेष्ठं ससुग्रीवं सराक्षसः ॥ ३४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मुष्टियुद्धे पञ्चपादैः सहसा हत्य वालिनम्
सुग्रीवं च कराभ्यां स हन्तुमेव प्रचक्रमे ॥ ३५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

आस्ये निक्षिप्य सुग्रीवमग्रसत्कवलं यथा
वालिसुग्रीवग्रसनं दृष्ट्वा चिन्तामवाप ह ॥ ३६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

कथमेनं हनिष्यामि रक्षयिष्ये कथं कपिम्
एवं हि चिन्तयानं तं वानरं राक्षसेश्वरः ॥ ३७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अग्रसीदेकयत्नेन तथाभूतं च राक्षसम्
दृष्ट्वा देवर्षयः सर्वे पलायनपरास्तथा ॥ ३८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पलायमानांस्तान्दृष्ट्वा पञ्चमेढ्रः स राक्षसः
हस्तैः समस्तैस्तान्सर्वानादायाभक्षयत्तदा ॥ ३९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वीरभद्रस्ततो दृष्ट्वा वानरर्षिसुरादनम्
पञ्चाशद्योजनशिलां करेणादाय तं रुषा ॥ ४० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

निजघान शिरोमध्ये मध्यमं पतितं शिरः
तत आदाय शैलस्य शृङ्गं तच्छतयोजनम् ॥ ४१ ॥

मूलम्

निजघान शिरोमध्ये मध्यमं पतितं शिरः
तत आदाय शैलस्य शृङ्गं तच्छतयोजनम् ॥ ४१ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्थापयित्वा दृढतरं राक्षसेन्द्रं तथाहरत्
राक्षसोऽथ बभाषे तं वीरभद्रं त्रिलोचनम् ॥ ४२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मम बाहुबलं पश्य वीक्षितं त्वद्बलं मया
असिद्वयं तैलधौतं पञ्चाशद्योजनोन्नतम् ॥ ४३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एकयोजनविस्तारं सुदृढं लक्षणान्वितम्
एकं गृहाणाभिमतं विशिष्टं तन्ममप्रियम् ॥ ४४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वीरभद्रस्तथेत्युक्त्वा गृहीत्वासिं महाबलः
करेणाचालयत्तीक्ष्णं क्ष्वेलीं चक्रे ततः क्रुधा ॥ ४५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

गृहीतासिस्तथा क्ष्वेलद्यं चक्रे राक्षसपुङ्गवः
वीरभद्रं समभ्येत्य कण्ठं प्रतिसमर्पयत् ॥ ४६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तद्गात्रं भिन्नमभवच्छोणितं निर्गतं बहु
राक्षसस्त्वेकहस्तेन पपौ तच्छोणितं ततः ॥ ४७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वीरभद्रः कण्ठदेशे राक्षसं प्राहरद्रुषा
शिरोद्वयं तथाच्छिन्नं पतमानं ततोऽग्रहीत् ॥ ४८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

न्यभक्षयदमेयात्मा सिंहनादं चकार ह
तेन नादेन महता क्षुब्धमासीज्जगत्त्रयम् ॥ ४९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अन्योन्यमसिघातेन भिन्नगात्रौ विकस्वरौ
किंशुकाविव दृश्येते पुष्पितौ रुधिरोक्षितौ ॥ ५० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वर्षमेकं तु संयुध्य सासीदेवासुरौ तदा
अतःपरं वर्षमेकं गदायुद्धमभूत्तयोः ॥ ५१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

असिपुत्रिकया पश्चाद्वर्षमेकमभूद्रणः
पुनर्गृहीत्वासियुगं युयुधाते परस्परम् ॥ ५२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शं ब्रुवाणो महाखड्गं दंष्ट्राकारो गणेश्वरः
सरोषरक्तनयनश्चालयित्वासिमग्रतः ॥ ५३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्य कण्ठवनं सर्वं चिच्छेद कदलद्यं यथा
शिरांसि सर्वाण्यादाय बभक्ष भगनेत्रहा ॥ ५४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्य गात्रं कररुहैर्विदार्याहृत्य देवताः
कपीन्द्रौ च तथा चान्या अद्राक्षीत्परमेश्वरीम् ॥ ५५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एतद्युद्धं महाघोरं नारदो वीक्ष्य चाभ्यगात्
ब्रह्मणे वासुदेवाय शङ्कराय व्यजिज्ञपत् ॥ ५६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मुनयो रक्षिता देवा वालिसुग्रीव वानरौ
एतौ सञ्जीवयामास ब्रह्मविष्णुशिवात्मकः ॥ ५७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

रक्षसे शम्भुना दत्तो वरः परमदारुणः
हिरण्यकशिपोराज्ये बलवानेक राक्षसः ॥ ५८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

देवैः सार्द्धं तु युयुधे वर्षाणां शतमद्भुतम्
पलायिताश्च बहुधा मृताश्च शतशोसुराः ॥ ५९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शुक्रेण रक्षितः सोऽथ गुरुणाचिन्तयत्त्विदम्
मृतोऽस्मि शतशः शुक्र जीवितोऽस्मि त्वयैव हि ॥ ६० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अमृत्यवे त्वमेतस्मादुदरस्थमृताय च
अन्यथा मरणं मह्यं भविष्यति न संशयः ॥ ६१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

गुरो यमेन साकं मे युद्धमासीत्सुदारुणम्
मयासौ ग्रसितो युद्धे यमराजः प्रतापवान् ॥ ६२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ममोदरं प्रविश्यासौ बिभेद च ननाद च
अहं मृतस्तदा चासं त्वया सञ्जीवितः पुनः ॥ ६३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्मादुदरसंस्थानां मरणाय तपे तपः
शुक्र उवाच-
एवमेतन्न सन्देहो यथावत्त्वं समाचर ॥ ६४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्यमन्तपञ्चकं तीर्थं तत्र त्वं तप्तुमर्हसि
राक्षस उवाच-
तपे महत्तपो घोरं यन्न चीर्णं सुरासुरैः ॥ ६५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

गुल्फप्रदेशे पादान्ते त्वयःपाशैः प्रबध्य च
अयःस्तम्भयुगं कृत्वा अयःपट्टिकयान्वितम् ॥ ६६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पट्टिकायां पादबन्धं कृत्वाधः शीर्षतां तथा
विवृतास्यं तथा कल्पं कृत्वाधोमुखमुच्चकैः ॥ ६७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्तम्भोत्तरेण ज्वालायां चक्रिकायामितस्ततः
अधःशिरास्तथा तिष्ठन्नुन्मील्यैव विलोचने ॥ ६८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एवं तपश्चरिष्यामि वरदः कोपि मे भवेत्
ब्रह्मा वा वरदः सोऽस्तु शङ्करो विष्णुरेव च ॥ ६९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वरदे न तु मे भाव्यं यो वा कोवा वरप्रदः
इत्थमाभाष्य मुनिना गुरुणा भार्गवेण सः ॥ ७० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तथातपच्च षण्मासं पुनरन्यच्चकार ह
नखाभ्यां स्वशिरश्छित्त्वा जुहावाग्नौ समन्त्रकम् ॥ ७१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नमो भद्राय मन्त्रेण चत्वारि च शिरांसि सः
पञ्चमं तु शिरो हातुं यतमाने च राक्षसे ॥ ७२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वह्निमध्यात्समुत्तस्थौ भगवानम्बिकापतिः
शुद्धस्फटिकसङ्काशो बालचन्द्र विभूषणः ॥ ७३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अधःशिरस्कं तद्रक्ष इदमाह महेश्वरः
मा साहसं कृथा रक्षो वरदोऽस्मि वरं वृणु ॥ ७४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

राक्षस उवाच-
बहूनां च वराणां त्वं दाता नूनं महेश्वरः
हतशीर्षसमुत्पत्तिं ग्रस्तजीवमृतिं तथा ॥ ७५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वराहवपुषो विष्णोरस्तु शक्तिश्चतुर्गुणा
मयि तेन हि रोषः स्यात्सन्निधिस्तु सदा मम ॥ ७६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्वज्जटोत्पाटनेनैकः पुरुषः सम्भविष्यति
तेनैव मरणं नान्यैरिदमस्तु वृतं मम ॥ ७७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

भविष्यत्येवमेवैतदित्युक्त्वान्तर्हितोहरः
एवंलब्धवरः पापी राक्षसो निहतस्त्वया ॥ ७८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथालिङ्ग्य हरिर्वीरं शङ्करश्च पितामहः
यथागतमथोजग्मुरथ देवादियोषितः ॥ ७९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

निपत्य दण्डवद्भूमौ वीरभद्रमथाब्रुवन्
नमस्ते देवदेवेश नमस्ते करुणाकर ॥ ८० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नमस्ते शाश्वतानन्त नमस्ते वरदो भव
वीरभद्र उवाच-
भस्मना जीवयिष्यामि सुरान्समुनि वानरान् ॥ ८१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

भवतीभिः प्रतोष्टव्यं शोकः कार्यो न चाधुना
इत्युक्त्वा वीरभद्रस्तु भस्मनाजीवयत्सतान् ॥ ८२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

उत्थिता मुनिदेवाश्च वानरौ चोत्थितौ ततः
इदमूचुर्वचो हृष्टाः शिरःस्थाञ्जलयो नमन् ॥ ८३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्वयात्र जीवितास्तात पिता त्वं धर्मतो हि नः
अस्माकं शरणं नित्यं भव शङ्करसम्भव ॥ ८४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शिशूनां दुष्टचरितं दृष्ट्वा शिक्षेस्तथा च तान्
रक्षेः परकृता बाधा व्याधिभ्यश्च यथौरसान् ॥ ८५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दक्षाध्वरे कृतागस्काः शिक्षिता भवतानघ
इदानीं रक्षितास्तात वयं शिशुवदेव ते ॥ ८६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वीरभद्र उवाच-
सत्यमेतन्न सन्देहो यत्र बाधा भवेत्तु वः
तत्र मां स्मरत क्षिप्रं बाधानाशं गमिष्यति ॥ ८७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वीरभद्रं पदं येपि पठन्त्यष्टशतं ततः
प्रणवादि नमोंऽतं च चतुर्थीसहितं तथा ॥ ८८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तेषां राक्षसपीडानां नाशनं च भविष्यति
ब्रह्मराक्षसपीडासु पिशाचादिभयेषु च ॥ ८९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नामानुस्मरणात्सर्वबाधानां च विनाशनम् ॥ ९० ॥

मूलम्

नामानुस्मरणात्सर्वबाधानां च विनाशनम् ॥ ९० ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

विद्युत्प्रभालोचनमुग्रमीशं बालेन्दुदंष्ट्रारुणशोभिताधरम्
सुनीलगात्रं च जटाकृतस्रजं दधानमङ्गे भसितत्रिपुण्ड्रकम् ॥ ९१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ब्रह्मराक्षसमुक्त्यर्थं स्मरणं त्विदमीरितम्
मन्त्रे च वीरभद्रस्य सर्वमेतदुदीरितम् ॥ ९२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दधीच उवाच-
अथैवं विदधे वीरो मुनिदेवास्तथागताः
एतत्त्रियायुषं प्रोक्तं भस्ममाहात्म्यमुत्तमम् ॥ ९३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पठतः शृण्वतो वापि स्मरतोऽघविनाशनम्
शिवभक्तिप्रदं पुण्यमायुरारोग्यवर्द्धनम् ॥ ९४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शुचिस्मितोवाच-
अहं कृतार्था धन्या च नारीणामुत्तमास्म्यहम्
हतपापा तथा चास्मि नमस्ते मुनिपुङ्गव ॥ ९५ ॥

मूलम्

इति श्रीपद्मपुराणे पातालखण्डे शिवराघवसंवादे सप्तोत्तरशततमोऽध्यायः १०७