०४१

शेष उवाच

विश्वास-प्रस्तुतिः

युद्धाय ते सुसन्नद्धाः शत्रुघ्नस्य महाबलाः
ययुर्वीरमणेः सैन्यमध्ये शौर्यसमन्विताः ॥ १ ॥

मूलम्

युद्धाय ते सुसन्नद्धाः शत्रुघ्नस्य महाबलाः
ययुर्वीरमणेः सैन्यमध्ये शौर्यसमन्विताः ॥ १ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

शरान्विमुञ्चमानास्ते भिन्दन्तः सैनिकान्बहून्
व्यदृश्यन्त रणान्तःस्थाः शरासनधरा नराः ॥ २ ॥

मूलम्

शरान्विमुञ्चमानास्ते भिन्दन्तः सैनिकान्बहून्
व्यदृश्यन्त रणान्तःस्थाः शरासनधरा नराः ॥ २ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

अनेके निहतास्तत्र गजा मणिमया रथाः
भग्ना वाहसमेताश्च दृश्यन्ते रणमण्डले ॥ ३ ॥

मूलम्

अनेके निहतास्तत्र गजा मणिमया रथाः
भग्ना वाहसमेताश्च दृश्यन्ते रणमण्डले ॥ ३ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

विहितं कदनं तेषां श्रुत्वा रुक्माङ्गदो बली
रथे मणिमये तिष्ठन्ययौ योद्धुं ससैनिकान् ॥ ४ ॥

मूलम्

विहितं कदनं तेषां श्रुत्वा रुक्माङ्गदो बली
रथे मणिमये तिष्ठन्ययौ योद्धुं ससैनिकान् ॥ ४ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

शरासने शरान्धास्यन्निषुधी अक्षयौ दधत्
शोणनेत्रान्तरो भीमो महाकोपसमन्वितः ॥ ५ ॥

मूलम्

शरासने शरान्धास्यन्निषुधी अक्षयौ दधत्
शोणनेत्रान्तरो भीमो महाकोपसमन्वितः ॥ ५ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

अनेकबाणसंविग्नान्कुर्वञ्छूरान्सहस्रशः
हाहाकारं कारयंस्तद्ययौ रुक्माङ्गदो बली ॥ ६ ॥

मूलम्

अनेकबाणसंविग्नान्कुर्वञ्छूरान्सहस्रशः
हाहाकारं कारयंस्तद्ययौ रुक्माङ्गदो बली ॥ ६ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

राजपुत्रः स्वसदृशं बलेन यशसाश्रिया
आह्वयामास शत्रुघ्नं भारतिं पुष्कलं बली ॥ ७ ॥

मूलम्

राजपुत्रः स्वसदृशं बलेन यशसाश्रिया
आह्वयामास शत्रुघ्नं भारतिं पुष्कलं बली ॥ ७ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

रुक्माङ्गद उवाच
आगच्छ वीरकर्मा त्वं महाबलपराक्रम
मया योद्धुं तु बलिना राजपुत्रेण भास्वता ॥ ८ ॥

मूलम्

रुक्माङ्गद उवाच
आगच्छ वीरकर्मा त्वं महाबलपराक्रम
मया योद्धुं तु बलिना राजपुत्रेण भास्वता ॥ ८ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

किमन्यैस्त्रासितैर्वीर निहतैः कोटिभिर्नरैः
मया समं महायुद्धं विधाय जयमाप्नुहि ॥ ९ ॥

मूलम्

किमन्यैस्त्रासितैर्वीर निहतैः कोटिभिर्नरैः
मया समं महायुद्धं विधाय जयमाप्नुहि ॥ ९ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

इत्युक्तवं तं तरसा प्रहसन्पुष्कलो बली
जघान विपुले मध्ये वक्षसस्तीक्ष्णपर्वभिः ॥ १० ॥

मूलम्

इत्युक्तवं तं तरसा प्रहसन्पुष्कलो बली
जघान विपुले मध्ये वक्षसस्तीक्ष्णपर्वभिः ॥ १० ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

तदमृष्यन्राजपुत्रो महाचापे दधच्छरान्
जघान दशभिर्वीरं पुष्कलं वक्षसोंऽतरे ॥ ११ ॥

मूलम्

तदमृष्यन्राजपुत्रो महाचापे दधच्छरान्
जघान दशभिर्वीरं पुष्कलं वक्षसोंऽतरे ॥ ११ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

उभौ समरसंरब्धावुभावपि जयैषिणौ
रेजाते समरे तौ हि कुमारतारकौ यथा ॥ १२ ॥

मूलम्

उभौ समरसंरब्धावुभावपि जयैषिणौ
रेजाते समरे तौ हि कुमारतारकौ यथा ॥ १२ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

बाणान्धनुषि सन्धाय दशसङ्ख्यान्महाशितान्
अकरोत्पुष्कलो वीरो विरथं राजपुत्रकम् ॥ १३ ॥

मूलम्

बाणान्धनुषि सन्धाय दशसङ्ख्यान्महाशितान्
अकरोत्पुष्कलो वीरो विरथं राजपुत्रकम् ॥ १३ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

चतुर्भिश्चतुरोवाहान्द्वाभ्यां सूतमपातयत्
एकेन ध्वजमेतस्य द्वाभ्यां स्यन्दनरक्षकौ ॥ १४ ॥

मूलम्

चतुर्भिश्चतुरोवाहान्द्वाभ्यां सूतमपातयत्
एकेन ध्वजमेतस्य द्वाभ्यां स्यन्दनरक्षकौ ॥ १४ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

एकेन हृदि विव्याध राजपुत्रस्य वेगवान्
तदद्भुतं कर्म दृष्ट्वा सर्वे वीराः प्रतोषिताः ॥ १५ ॥

मूलम्

एकेन हृदि विव्याध राजपुत्रस्य वेगवान्
तदद्भुतं कर्म दृष्ट्वा सर्वे वीराः प्रतोषिताः ॥ १५ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

सच्छिन्नधन्वा विरथो हताश्वो हतसारथिः
अत्यन्तं कोपमापन्नः स्यन्दनं परमाविशत् ॥ १६ ॥

मूलम्

सच्छिन्नधन्वा विरथो हताश्वो हतसारथिः
अत्यन्तं कोपमापन्नः स्यन्दनं परमाविशत् ॥ १६ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

स स्थित्वा स्यन्दनवरे हयरत्नेन भूषिते
शरासनं महद्धृत्वा सुदृढं गुणपूरितम् ॥ १७ ॥

मूलम्

स स्थित्वा स्यन्दनवरे हयरत्नेन भूषिते
शरासनं महद्धृत्वा सुदृढं गुणपूरितम् ॥ १७ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

उवाच पुष्कलं वीरं रुक्माङ्गद इदं वचः
महत्पराक्रमं कृत्वा क्व यास्यसि परन्तप ॥ १८ ॥

मूलम्

उवाच पुष्कलं वीरं रुक्माङ्गद इदं वचः
महत्पराक्रमं कृत्वा क्व यास्यसि परन्तप ॥ १८ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

पश्य मेऽद्यपराक्रान्तिं यद्बलेन विनिर्मिताम्
यत्नात्तिष्ठस्व भो वीर नयामि त्वद्रथं नभः ॥ १९ ॥

मूलम्

पश्य मेऽद्यपराक्रान्तिं यद्बलेन विनिर्मिताम्
यत्नात्तिष्ठस्व भो वीर नयामि त्वद्रथं नभः ॥ १९ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

इत्युक्त्वा शरमत्युग्रं दधार स्वशरासने
मन्त्रयित्वा ततश्चास्त्रं भ्रामकं पौष्कले रथे ॥ २० ॥

मूलम्

इत्युक्त्वा शरमत्युग्रं दधार स्वशरासने
मन्त्रयित्वा ततश्चास्त्रं भ्रामकं पौष्कले रथे ॥ २० ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

मुमोच निशितं बाणं स्वर्णपङ्खैकशोभितम्
तेन बाणेन नीतोऽस्य रथो योजनमात्रकम् ॥ २१ ॥

मूलम्

मुमोच निशितं बाणं स्वर्णपङ्खैकशोभितम्
तेन बाणेन नीतोऽस्य रथो योजनमात्रकम् ॥ २१ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

धृतः कृच्छ्रेण सूतेन रथो बभ्राम भूतले
कृच्छ्रेण प्राप्य स्वस्थानं पुष्कलः परमास्त्रवित् ॥ २२ ॥

मूलम्

धृतः कृच्छ्रेण सूतेन रथो बभ्राम भूतले
कृच्छ्रेण प्राप्य स्वस्थानं पुष्कलः परमास्त्रवित् ॥ २२ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

जगाद वचनं तं वै बाणं बिभ्रच्छरासने
स्वर्गं प्राप्नुहि वीराग्र्य सर्वदेवैश्च सेवितम् ॥ २३ ॥

मूलम्

जगाद वचनं तं वै बाणं बिभ्रच्छरासने
स्वर्गं प्राप्नुहि वीराग्र्य सर्वदेवैश्च सेवितम् ॥ २३ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्वादृशाः पृथिवीयोग्या न भवन्ति नृपोत्तम
शतक्रतुसभायोग्यास्तद्गच्छ त्वं सुरालयम् ॥ २४ ॥

मूलम्

त्वादृशाः पृथिवीयोग्या न भवन्ति नृपोत्तम
शतक्रतुसभायोग्यास्तद्गच्छ त्वं सुरालयम् ॥ २४ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

इत्युक्त्वा स मुमोचास्त्रमाकाशप्रापकं महत्
तेन बाणेन सरथो ययौ खमनुलोमतः ॥ २५ ॥

मूलम्

इत्युक्त्वा स मुमोचास्त्रमाकाशप्रापकं महत्
तेन बाणेन सरथो ययौ खमनुलोमतः ॥ २५ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्वांल्लोकानतिक्रामन्ययौ सूर्यस्य मण्डलम्
तज्ज्वालया रथो दग्धो हयसूतसमन्वितः ॥ २६ ॥

मूलम्

सर्वांल्लोकानतिक्रामन्ययौ सूर्यस्य मण्डलम्
तज्ज्वालया रथो दग्धो हयसूतसमन्वितः ॥ २६ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

तत्करैर्दग्धभूयिष्ठ कलेवरः सुदुःखितः
पपात चन्द्रचूडं स धृत्वा हृद्यसुखार्दनम् ॥ २७ ॥

मूलम्

तत्करैर्दग्धभूयिष्ठ कलेवरः सुदुःखितः
पपात चन्द्रचूडं स धृत्वा हृद्यसुखार्दनम् ॥ २७ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

भूमौ निपतितस्तत्र करदग्धकलेवरः
अत्यन्तं दुःखमापन्नो मुमूर्च्छ रणमण्डले ॥ २८ ॥

मूलम्

भूमौ निपतितस्तत्र करदग्धकलेवरः
अत्यन्तं दुःखमापन्नो मुमूर्च्छ रणमण्डले ॥ २८ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्मिन्निपतिते भूमौ मूर्च्छिते राजपुत्रके
हाहाकारो महानासीत्तत्र सङ्ग्राममूर्धनि ॥ २९ ॥

मूलम्

तस्मिन्निपतिते भूमौ मूर्च्छिते राजपुत्रके
हाहाकारो महानासीत्तत्र सङ्ग्राममूर्धनि ॥ २९ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

वैरिणो जयलक्ष्मीं ते प्रापुः पुष्कलमुख्यकाः
पलायनपरा जाता वैरिणो हयरक्षकाः ॥ ३० ॥

मूलम्

वैरिणो जयलक्ष्मीं ते प्रापुः पुष्कलमुख्यकाः
पलायनपरा जाता वैरिणो हयरक्षकाः ॥ ३० ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

तदा पुत्रस्य वै मूर्च्छां दृष्ट्वा वीरमणिर्नृपः
प्रायात्समरमध्यस्थं पुष्कलं कोपपूरितः ॥ ३१ ॥

मूलम्

तदा पुत्रस्य वै मूर्च्छां दृष्ट्वा वीरमणिर्नृपः
प्रायात्समरमध्यस्थं पुष्कलं कोपपूरितः ॥ ३१ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

तदा भूमिश्चचालेयं सपर्वतवनोत्तमा
शूरा वै हर्षमापन्नाः कातरा भयपीडिताः ॥ ३२ ॥

मूलम्

तदा भूमिश्चचालेयं सपर्वतवनोत्तमा
शूरा वै हर्षमापन्नाः कातरा भयपीडिताः ॥ ३२ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

चापं महद्दधानः स इषुधी अक्षयावपि
रोषान्निःश्वासमामुञ्चन्नाह्वयामास वैरिणम् ॥ ३३ ॥

मूलम्

चापं महद्दधानः स इषुधी अक्षयावपि
रोषान्निःश्वासमामुञ्चन्नाह्वयामास वैरिणम् ॥ ३३ ॥

इति श्रीपद्मपुराणे पातालखण्डे शेषवात्स्यायनसंवादे रामाश्वमेधे रुक्माङ्गद-
पराजय पुष्कलविजयोनाम एकचत्वारिंशत्तमोऽध्यायः ४१