पुराणे विश्वासटिप्पन्यः

वात्स्यायन उवाच

विश्वास-प्रस्तुतिः

भुजगाधीश्वरेशान धराभारधरक्षम
शृण्वेकं संशयं मह्यं कृपया कथयस्व तम् ॥ १ ॥

मूलम्

भुजगाधीश्वरेशान धराभारधरक्षम
शृण्वेकं संशयं मह्यं कृपया कथयस्व तम् ॥ १ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

रघुनाथस्य गमनं वनं प्रति यदा ह्यभूत्
तदा प्रभृति देहेन स्थिता शून्येन चेतसा ॥ २ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तद्विप्रयोगविधुरा कृशदेहातिदुःखिता
सुमुखान्मन्त्रिणः श्रुत्वा रघुनाथं समागतम् ॥ ३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

कथं जहर्ष किमभूत्कीदृशं तत्र चिह्नितम्
रामचन्द्रस्य सन्देशहर्तारं किमुवाच सा ॥ ४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एतन्मे संशयं छिन्धि रघुनाथगुणोदयम्
यथावच्छृण्वते मह्यं कथयस्व प्रसादतः ॥ ५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शेष उवाच
साधुपृष्टं महाभाग द्विजवर्यपुरस्कृत
तन्मे निगदतः साक्षाच्छृणुष्वैकमनाः किल ॥ ६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सा वै तद्वदनाम्भोज च्युतं रामागमामृतम्
पीत्वा पीत्वा बभूवाहो स्थगिताङ्गेन विह्वला ॥ ७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

किं मे स्वप्नो विमूढायाः किं वा भ्रमकरं वचः
ममवै मन्दभाग्यायाः कथं रामेक्षणं पुनः ॥ ८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

बहुना तपसा कृत्वा प्राप्तोऽयं वै सुतः शिशुः
केनचिन्मम पापेन विप्रयोगं गतः पुनः ॥ ९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सुमन्त्रिन्कुशली रामः सीतालक्ष्मणसंयुतः
कथं मां स्मरते वीरो वनचारी सुदुःखिताम् ॥ १० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इति सा विललापोच्चै रघुनाथस्मृतिं गता
न निवेद निजं किञ्चित्परकीयं विमोहिता
सुमुखोऽपि तथा दृष्ट्वा दुःखितां मातरं भृशम् ॥ ११ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वीजयामास वासोग्रैः सञ्ज्ञामाप च सा पुनः
उवाच जननीं सौम्यं वचोहर्षकरं मुहुः ॥ १२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

रघुनाथागमस्मार हृष्टां तां व्यदधात्पुनः
मातर्विद्धि गृहं प्राप्तं रघुनाथं सलक्ष्मणम् ॥ १३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सीतया सहितं पश्य चाशीर्भिरभियुङ्क्ष्व च
इति तथ्यं वचः श्रुत्वा सुमुखेन प्रभाषितम् ॥ १४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यादृशं हर्षमापेदे तादृशं वेद्म्यहं नहि
उत्थाय चाजिरे प्राप्ता रोमाञ्चिततनूरुहा ॥ १५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

हर्षविह्वलिताङ्ग्यश्रु मुञ्चन्ती राममैक्षत
तावत्स रामो राजेन्द्रो नरयानमधिश्रितः ॥ १६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्राप्तः स्वमातुर्भवनं कैकेय्याः सुनयः पुरः
कैकेय्यपि त्रपाभारनम्रा रामं पुरःस्थितम् ॥ १७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नोवाच किञ्चिन्महतीं चिन्तां प्राप्तवती मुहुः
सूर्यवंशध्वजो रामो मातरं वीक्ष्य लज्जिताम् ॥ १८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

उवाच सान्त्वयंस्तां च वाक्यैर्विनयमिश्रितैः
श्रीराम उवाच
मातर्मया वनं गत्वा सर्वमाचरितं तथा ॥ १९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अधुना करवै किं वा त्वदाज्ञातो जनन्यहो
मया न्यूनं कृतं नास्ति कथं मां नेक्ष्यसे पुनः ॥ २० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

आशीर्भिरभिनन्द्यैनं भरतं मां च वीक्षय
इति श्रुत्वापि तद्वाक्यं सा नम्रवदनानघ ॥ २१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शनैः शनैः प्रत्युवाच राम गच्छ स्वमालयम्
रामोऽपि श्रुत्वा वचनं जनन्याः पुरुषोत्तमः ॥ २२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नमस्कृत्य ययौ गेहं सुमित्रायाः कृपानिधिः
सुमित्रा पुत्रसहितं रामं दृष्ट्वा महामनाः ॥ २३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

चिरञ्जीव चिरञ्जीव ह्याशीर्भिरिति चाभ्यधात्
मातुश्च रामभद्रोऽपि चरणौ प्रणिपत्य च ॥ २४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

परिष्वज्य मुदायुक्तो जगाद वचनं पुनः
रत्नगर्भे मम भ्रात्रा केनापि न कृतं तथा ॥ २५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यथायमकरोद्धीमान्ममदुःखापनोदनम् ॥ २६ ॥

मूलम्

यथायमकरोद्धीमान्ममदुःखापनोदनम् ॥ २६ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

रावणेन हृता सीता मया यत्प्राप्यते पुनः
मातस्तत्सर्वमाविद्धि लक्ष्मणस्य विचेष्टितम् ॥ २७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दत्तामाशिषमागृह्य शिरसायं सुमित्रया
निजमातुश्च भवनं प्रययौ विबुधैर्वृतः ॥ २८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मातरं वीक्ष्य हृषितां निजदर्शनलालसाम्
स्वयानादवरुह्याशु चरणावग्रहीद्धरिः ॥ २९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

माता तद्दर्शनोत्कण्ठा विह्वलीकृतमानसा
परिष्वज्य परिष्वज्य रामं मुदमवाप सा ॥ ३० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शरीरे रोमहर्षोऽभूद्गद्गदा वागभूत्तदा
हर्षाश्रूणि तु सोष्णानि प्रवाहं प्रापुरापदात् ॥ ३१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

जननीं वीक्ष्य विनयी ताटङ्कद्वयवर्जिताम्
कराकल्प पदाकल्परहितां बिभ्रतीं तनुम् ॥ ३२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

किञ्चित्स्वदर्शनाद्धृष्टां कृशाङ्गीं तां स शोकभाक्
दुःखस्य समयो नायमिति मत्वा जगाद ताम् ॥ ३३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

श्रीराम उवाच
मातर्मया त्वच्चरणौ चिरकालं न सेवितौ
ततः क्षमस्वापराधं भाग्यहीनस्य वै मम ॥ ३४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ये पुत्रा मातापित्रोर्न शुश्रूषायां समुत्सुकाः
ते मन्तव्याः परा मातः कीटका रेतसो भवाः ॥ ३५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

किं कुर्वे जनकाज्ञातो गतो वै दण्डकं वनम्
तत्रापि त्वत्कृपापाङ्गात्तीर्णोऽस्मि दुःखसागरम् ॥ ३६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

रावणेन हृता सीता लङ्कायां गमिता पुनः
त्वत्कृपातो मया लब्धा तं हत्वा राक्षसेश्वरम् ॥ ३७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सीतेयं त्वच्चरणयोः पतिता वै पतिव्रता
सम्भावयाशु चकितां त्वत्पादार्पितमानसाम् ॥ ३८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इति श्रुत्वा तु तद्वाक्यं पादयोः पतितां स्नुषाम्
आशीर्भिरभियुज्यैनां बभाषे तां पतिव्रताम् ॥ ३९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सीते स्वपतिना सार्द्धं चिरं विलस भामिनि
पुत्रौ प्रसूय च कुलं स्वकं पावय पावने ॥ ४० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्वत्सदृश्यः पतिपराः पतिदुःखसुखानुगाः
भवन्ति दुःखभागिन्यो न हि सत्यं जगत्त्रये ॥ ४१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

विदेहपुत्रि स्वकुलं त्वया पावितमात्मना
रामपादाब्जयुगलमनुयान्त्या महावनम् ॥ ४२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

किं चित्रं यत्पुमांसस्तु वैरिकोटिप्रभञ्जनाः
येषां गेहे सती भार्या स्वपतिप्रियवाञ्छिका ॥ ४३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इत्युक्त्वा रघुनाथस्य भार्यामञ्चितलोचनाम्
तूष्णीं बभूव हृषिता प्रहृष्टस्वतनूरुहा ॥ ४४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ भ्रातास्य भरतः पित्रा दत्तं निजं महत्
राज्यं निवेदयामास रामचन्द्राय धीमते ॥ ४५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मन्त्रिणस्ते प्रहृष्टाङ्गा दैवज्ञान्मन्त्रकोविदान्
आहूय सुमुहूर्तन्ते पप्रच्छुः परमादरात् ॥ ४६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शुभे मुहूर्ते सुदिने शुभनक्षत्रसंयुते
अभिषेकं महाराज्ये कारयामासुरुद्यताः ॥ ४७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सप्तद्वीपवतीं पृथ्वीं व्याघ्रचर्मणि सुन्दरे
लिखित्वोपरि राजेन्द्रो महाराजोधितस्थिवान् ॥ ४८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तद्दिनादेव साधूनां मनांसि प्रमुदं ययुः
दुष्टानां चेतसो ग्लानिरभवत्परतापिनाम् ॥ ४९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्त्रियस्तु पतिभक्त्या च पतिव्रतपरायणाः
मनसापि कदा पापं नाचरन्ति जना मुने ॥ ५० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दैत्यादेवास्तथा नागा यक्षासुरमहोरगाः
सर्वे न्यायपथे स्थित्वा रामाज्ञां शिरसा दधुः ॥ ५१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

परोपकरणेयुक्ताः स्वधर्मसुखनिर्वृताः
विद्याविनोदगमिता दिनरात्रिक्षणाः शुभाः ॥ ५२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वातोऽपि मार्गसंस्थानां बलान्नाहरते महान्
वासांस्यपि तु सूक्ष्माणि तत्र चौरकथा नहि ॥ ५३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

धनदो ह्यर्थिनां रामः कारुण्यश्च कृपानिधिः
भ्रातृभिः सहितो नित्यं गुरुदेवस्तुतिं व्यधात् ॥ ५४ ॥

मूलम्

इति श्रीपद्मपुराणे पातालखण्डे शेषवात्स्यायनसंवादे रामाश्वमेधे
रघुवरस्य राज्याभिषेकोनाम चतुर्थोऽध्यायः ४