०७६

येऽसुराश्च मृता युद्धे सम्मुखे विमुखेऽपि वा
गतिं तेषामहं ब्रह्मन्श्रोतुमिच्छामि तत्त्वतः॥ १ ॥

येऽसुराश्च मृता युद्धे सम्मुखे विमुखेऽपि वा
गतिं तेषामहं ब्रह्मन्श्रोतुमिच्छामि तत्त्वतः॥ १ ॥

असङ्ख्याता इमे दैत्यास्त्रैलोक्ये सचराचरे
अद्याप्यासन्गताः कुत्र एतन्मे शंस भो गुरो॥ २ ॥

असङ्ख्याता इमे दैत्यास्त्रैलोक्ये सचराचरे
अद्याप्यासन्गताः कुत्र एतन्मे शंस भो गुरो॥ २ ॥

व्यास उवाच-
ये मृतास्सम्मुखे शूरा दैत्यानां प्रवरा रणे
स्वयं प्राप्य च देवत्वं भोग्यमश्नन्ति शाश्वतम्॥ ३ ॥

व्यास उवाच-
ये मृतास्सम्मुखे शूरा दैत्यानां प्रवरा रणे
स्वयं प्राप्य च देवत्वं भोग्यमश्नन्ति शाश्वतम्॥ ३ ॥

प्रासादा यत्र सौवर्णा नानारत्नाविभूषिताः
सर्वकामप्रदा वृक्षाः स्वर्णदीतोय संयुताः॥ ४ ॥

प्रासादा यत्र सौवर्णा नानारत्नाविभूषिताः
सर्वकामप्रदा वृक्षाः स्वर्णदीतोय संयुताः॥ ४ ॥

पद्मोत्पलसुकल्हारैर्गन्धाढ्यैरन्यपुष्पकैः
दधिदुग्धाज्यखण्डैश्च युता पुष्करिणी शुभा॥ ५ ॥

पद्मोत्पलसुकल्हारैर्गन्धाढ्यैरन्यपुष्पकैः
दधिदुग्धाज्यखण्डैश्च युता पुष्करिणी शुभा॥ ५ ॥

अतीवरूपसम्पन्नाः सदैव नवयौवनाः
तत्र राज्यं प्रकुर्वन्ति तथैव वसुधातले॥ ६ ॥

अतीवरूपसम्पन्नाः सदैव नवयौवनाः
तत्र राज्यं प्रकुर्वन्ति तथैव वसुधातले॥ ६ ॥

एवं जन्माष्टकं प्राप्य धनिनोऽध्यक्षमन्त्रिणः
अर्धसम्मुखगात्रेण दिवमश्नन्ति शाश्वतम्॥ ७ ॥

एवं जन्माष्टकं प्राप्य धनिनोऽध्यक्षमन्त्रिणः
अर्धसम्मुखगात्रेण दिवमश्नन्ति शाश्वतम्॥ ७ ॥

विमुखाः कातरा भीता ये च मायाविनो रणे
ते यान्ति निरयं घोरं ये च देवद्विजद्विषः॥ ८ ॥

विमुखाः कातरा भीता ये च मायाविनो रणे
ते यान्ति निरयं घोरं ये च देवद्विजद्विषः॥ ८ ॥

पतितं मूर्च्छितं भग्नमन्ययोद्धारमाहवे
हन्तारो निरयं यान्ति ते च म्लेच्छाः कुवाचकाः॥ ९ ॥

पतितं मूर्च्छितं भग्नमन्ययोद्धारमाहवे
हन्तारो निरयं यान्ति ते च म्लेच्छाः कुवाचकाः॥ ९ ॥

परन्यासापहर्तारो विमुखास्सन्ति तत्त्वतः
रात्रौ वा विपिने नष्टे चोरास्साहसकारिणः॥ १० ॥

परन्यासापहर्तारो विमुखास्सन्ति तत्त्वतः
रात्रौ वा विपिने नष्टे चोरास्साहसकारिणः॥ १० ॥

सर्वभक्षरता मूढा म्लेच्छा गोब्रह्मघातकाः
कुवाचकाः परे म्लेच्छा एते ये कूटयोनयः॥ ११ ॥

सर्वभक्षरता मूढा म्लेच्छा गोब्रह्मघातकाः
कुवाचकाः परे म्लेच्छा एते ये कूटयोनयः॥ ११ ॥

तेषां पैशाचिकी भाषा लोकाचारो न विद्यते
नास्ति शौचं तपो ज्ञानं न देवपितृतर्पणम्॥ १२ ॥

तेषां पैशाचिकी भाषा लोकाचारो न विद्यते
नास्ति शौचं तपो ज्ञानं न देवपितृतर्पणम्॥ १२ ॥

दानश्राद्धादिकं यज्ञे सुराणां च प्रपूजनम्
पितॄणां च न शुश्रूषा द्विजदेवतपस्विनाम्॥ १३ ॥

दानश्राद्धादिकं यज्ञे सुराणां च प्रपूजनम्
पितॄणां च न शुश्रूषा द्विजदेवतपस्विनाम्॥ १३ ॥

ज्ञानलोपादतस्तेषां मलशौचं न विद्यते
मातरं भगिनीं चान्यां गृहिणीं कामयन्ति च॥ १४ ॥

ज्ञानलोपादतस्तेषां मलशौचं न विद्यते
मातरं भगिनीं चान्यां गृहिणीं कामयन्ति च॥ १४ ॥

सर्वो विपर्ययो लोकात्सदाचारो मलीमसः
तार्क्ष्यस्योद्ववनानां च अन्येषां गोत्रवासिनाम्॥ १५ ॥

सर्वो विपर्ययो लोकात्सदाचारो मलीमसः
तार्क्ष्यस्योद्ववनानां च अन्येषां गोत्रवासिनाम्॥ १५ ॥

कुलजातास्सदा दैत्या येषां पुण्यमकारणम्
दुर्गतिं च मृता यान्ति द्विजस्त्रीशिशुघातिनः॥ १६ ॥

कुलजातास्सदा दैत्या येषां पुण्यमकारणम्
दुर्गतिं च मृता यान्ति द्विजस्त्रीशिशुघातिनः॥ १६ ॥

गवाशिनो दुरात्मानो ह्यभक्ष्यभक्षणे रताः
कीटयोनिं व्रजन्त्येते तरवश्च पिपीलिकाः॥ १७ ॥

गवाशिनो दुरात्मानो ह्यभक्ष्यभक्षणे रताः
कीटयोनिं व्रजन्त्येते तरवश्च पिपीलिकाः॥ १७ ॥

न मन्त्रेषु न देवेषु कल्पन्ते ते सुरद्विषः
अग्रजः सहजस्तेषां सदृङ्नो ग्राम्यवृत्तयः॥ १८ ॥

न मन्त्रेषु न देवेषु कल्पन्ते ते सुरद्विषः
अग्रजः सहजस्तेषां सदृङ्नो ग्राम्यवृत्तयः॥ १८ ॥

लोमकेशप्रणेतारः क्रव्यभक्षरता भुवि
साहसं च व्रतं दानं स्नानं यज्ञादिकं च यत्॥ १९ ॥

लोमकेशप्रणेतारः क्रव्यभक्षरता भुवि
साहसं च व्रतं दानं स्नानं यज्ञादिकं च यत्॥ १९ ॥

मत्स्यमांसादिषु प्रीता मृषावचनभाषिणः
सदाकामास्सदा लोभास्सदा क्रोधमदान्विताः॥ २० ॥

मत्स्यमांसादिषु प्रीता मृषावचनभाषिणः
सदाकामास्सदा लोभास्सदा क्रोधमदान्विताः॥ २० ॥

वधबन्धरतोद्वेगा द्यूतसङ्गीतसम्प्रियाः
कुभृत्याः कुजनप्रीताः पूतिगन्धरता नराः॥ २१ ॥

वधबन्धरतोद्वेगा द्यूतसङ्गीतसम्प्रियाः
कुभृत्याः कुजनप्रीताः पूतिगन्धरता नराः॥ २१ ॥

न देवेषु न विज्ञेषु न धर्मश्रवणेषु च
स्तोत्रमन्त्रादिके पुण्ये यथाकार्येष्वनिश्चयाः॥ २२ ॥

न देवेषु न विज्ञेषु न धर्मश्रवणेषु च
स्तोत्रमन्त्रादिके पुण्ये यथाकार्येष्वनिश्चयाः॥ २२ ॥

बहुरोगाधिरोषाश्च बहुरूपपरिच्छदाः
नरजातिषु दैत्यानां चिह्नान्येतानि भूतले॥ २३ ॥

बहुरोगाधिरोषाश्च बहुरूपपरिच्छदाः
नरजातिषु दैत्यानां चिह्नान्येतानि भूतले॥ २३ ॥

न जानन्ति परं लोकं न गुरुं स्वं न चापरं
गर्भपूरणमिच्छन्ति नातिथिं न गुरून्द्विजान्॥ २४ ॥

न जानन्ति परं लोकं न गुरुं स्वं न चापरं
गर्भपूरणमिच्छन्ति नातिथिं न गुरून्द्विजान्॥ २४ ॥

न देवं न सुतं गोत्रं न मित्रं न च बान्धवं
स्वप्ने दानं न जानन्ति भक्षणान्न परिच्छदं॥ २५ ॥

न देवं न सुतं गोत्रं न मित्रं न च बान्धवं
स्वप्ने दानं न जानन्ति भक्षणान्न परिच्छदं॥ २५ ॥

गोपायन्ति धनं यस्मात्ते यक्षा नररूपिणः
प्राणान्तेपि धनं किचिन्न दिशन्ति च राजनि॥ २६ ॥

गोपायन्ति धनं यस्मात्ते यक्षा नररूपिणः
प्राणान्तेपि धनं किचिन्न दिशन्ति च राजनि॥ २६ ॥

ते यक्षा दुर्गतिस्थाश्च परार्थे भारवाहकाः
प्रेतानां लक्षणं यद्वा सर्वलोकविगर्हितं॥ २७ ॥

ते यक्षा दुर्गतिस्थाश्च परार्थे भारवाहकाः
प्रेतानां लक्षणं यद्वा सर्वलोकविगर्हितं॥ २७ ॥

स्त्रीणां च पुरुषाणां च शृणुष्वैकमना मम
मलपङ्कधरा नित्यं सत्यशौचविवर्जिताः॥ २८ ॥

स्त्रीणां च पुरुषाणां च शृणुष्वैकमना मम
मलपङ्कधरा नित्यं सत्यशौचविवर्जिताः॥ २८ ॥

दन्तकुन्तलवस्त्राणां वपुषो मलसञ्चयाः
गृहपीठादिपात्राणां सकृच्छौचं न रोचते॥ २९ ॥

दन्तकुन्तलवस्त्राणां वपुषो मलसञ्चयाः
गृहपीठादिपात्राणां सकृच्छौचं न रोचते॥ २९ ॥

न पश्यन्ति सुखं स्त्रीणां विशन्ति कानने द्रुतं
विघसोच्छिष्टपूतीनां भक्षणेभिरता भुवि॥ ३० ॥

न पश्यन्ति सुखं स्त्रीणां विशन्ति कानने द्रुतं
विघसोच्छिष्टपूतीनां भक्षणेभिरता भुवि॥ ३० ॥

अन्नपानं च शयनमन्धकारेषु रोचते
कदाचित्स्वस्थता नास्ति क्वचिद्वा शुचितातनौ॥ ३१ ॥

अन्नपानं च शयनमन्धकारेषु रोचते
कदाचित्स्वस्थता नास्ति क्वचिद्वा शुचितातनौ॥ ३१ ॥

लक्षणं नरलोकेषु प्रेतानामीदृशं किल
हिताहितं न जानन्ति मित्रामित्रं गुणागुणम्॥ ३२ ॥

लक्षणं नरलोकेषु प्रेतानामीदृशं किल
हिताहितं न जानन्ति मित्रामित्रं गुणागुणम्॥ ३२ ॥

पापपुण्यादिकं स्थानं स्नानं देवद्विजार्चनं
अरिमित्रमुदासीनं न विन्दन्ति स्वभावतः॥ ३३ ॥

पापपुण्यादिकं स्थानं स्नानं देवद्विजार्चनं
अरिमित्रमुदासीनं न विन्दन्ति स्वभावतः॥ ३३ ॥

मर्त्यस्थाः पशवस्ते च ज्ञायन्ते बुद्धिसम्मतैः
बुद्ध्या नानात्वभावाश्च भ्रमन्ति च मृषा भुवि॥ ३४ ॥

मर्त्यस्थाः पशवस्ते च ज्ञायन्ते बुद्धिसम्मतैः
बुद्ध्या नानात्वभावाश्च भ्रमन्ति च मृषा भुवि॥ ३४ ॥

यक्षरूपा नरास्ते च सर्वकर्मबहिष्कृताः
एषां भेदं प्रवक्ष्यामि लक्षणं धरणीतले॥ ३५ ॥

यक्षरूपा नरास्ते च सर्वकर्मबहिष्कृताः
एषां भेदं प्रवक्ष्यामि लक्षणं धरणीतले॥ ३५ ॥

विजाता मर्त्यलोकेषु पापस्यैवानुरूपतः
मलीमस भुविप्रस्थं नागरं छद्मरूपिणं॥ ३६ ॥

विजाता मर्त्यलोकेषु पापस्यैवानुरूपतः
मलीमस भुविप्रस्थं नागरं छद्मरूपिणं॥ ३६ ॥

विघसादिप्रभोक्तारं काकमाहुर्मनीषिणः
अभक्ष्ये निरतः पापः कुकुरः पूतिसम्प्रियः॥ ३७ ॥

विघसादिप्रभोक्तारं काकमाहुर्मनीषिणः
अभक्ष्ये निरतः पापः कुकुरः पूतिसम्प्रियः॥ ३७ ॥

प्रवृत्तस्सर्वगृह्येषु भक्ष्याभक्ष्यसजीवनः
भूम्यां पश्वादियोनीनां कुलेषु प्राप्तसम्भवाः॥ ३८ ॥

प्रवृत्तस्सर्वगृह्येषु भक्ष्याभक्ष्यसजीवनः
भूम्यां पश्वादियोनीनां कुलेषु प्राप्तसम्भवाः॥ ३८ ॥

शुनो विगृह्य हस्तेन म्लेच्छानां भक्षणप्रियाः
विशेषात्सूकराणां च तथा च रणयोधिनां॥ ३९ ॥

शुनो विगृह्य हस्तेन म्लेच्छानां भक्षणप्रियाः
विशेषात्सूकराणां च तथा च रणयोधिनां॥ ३९ ॥

पोषणे भक्षणे प्रीताः पूतिगर्ह्येष्वसाधुषु
पर्वतेकरणाद्वह्नेः काष्ठसञ्चयसङ्ग्रहे॥ ४० ॥

पोषणे भक्षणे प्रीताः पूतिगर्ह्येष्वसाधुषु
पर्वतेकरणाद्वह्नेः काष्ठसञ्चयसङ्ग्रहे॥ ४० ॥

विज्ञेयास्ते सदा म्लेच्छाः क्षत्रियाणां भयाकुलाः
लोकानां नष्टधर्मे च सदा शौचविवर्जिते॥ ४१ ॥

विज्ञेयास्ते सदा म्लेच्छाः क्षत्रियाणां भयाकुलाः
लोकानां नष्टधर्मे च सदा शौचविवर्जिते॥ ४१ ॥

कुलीनानां तदा म्लेच्छा भविष्यन्ति च दस्यवः
तेषां संसर्गतोन्ये च सम्बन्धादन्नभोजनात्॥ ४२ ॥

कुलीनानां तदा म्लेच्छा भविष्यन्ति च दस्यवः
तेषां संसर्गतोन्ये च सम्बन्धादन्नभोजनात्॥ ४२ ॥

मैथुनात्तस्य योषासु तद्भावं तु व्रजन्ति ते
तस्मिन्काले जनास्सर्वे दुःखरोगप्रतापिताः॥ ४३ ॥

मैथुनात्तस्य योषासु तद्भावं तु व्रजन्ति ते
तस्मिन्काले जनास्सर्वे दुःखरोगप्रतापिताः॥ ४३ ॥

दुर्भिक्षान्न परामूढाः सदा राजप्रपीडिताः
तत्रासत्येरता मर्त्याः सर्वशौचविवर्जिताः॥ ४४ ॥

दुर्भिक्षान्न परामूढाः सदा राजप्रपीडिताः
तत्रासत्येरता मर्त्याः सर्वशौचविवर्जिताः॥ ४४ ॥

न श्रूयन्ते जनैरेव पुराणागमसंहिताः
मद्यमांसप्रियाः पापास्सर्वभक्षास्सुदारुणाः॥ ४५ ॥

न श्रूयन्ते जनैरेव पुराणागमसंहिताः
मद्यमांसप्रियाः पापास्सर्वभक्षास्सुदारुणाः॥ ४५ ॥

दारुणाचारनिरता नित्यं छलपरायणाः
न पुष्णन्ति सुतास्तातं प्रसुवं च गुरूनपि॥ ४६ ॥

दारुणाचारनिरता नित्यं छलपरायणाः
न पुष्णन्ति सुतास्तातं प्रसुवं च गुरूनपि॥ ४६ ॥

न शुश्रूषन्ति वै भृत्याः स्वामिनं गुणशालिनम्
भर्तारं न स्त्रियः काश्चिच्छ्वशुरौ च स्वमातरः॥ ४७ ॥

न शुश्रूषन्ति वै भृत्याः स्वामिनं गुणशालिनम्
भर्तारं न स्त्रियः काश्चिच्छ्वशुरौ च स्वमातरः॥ ४७ ॥

नित्यकष्टा नरास्तत्र कलहश्च गृहे गृहे
नृपा म्लेच्छाः सुरापाश्च तथा मन्त्रिपुरोहिताः॥ ४८ ॥

नित्यकष्टा नरास्तत्र कलहश्च गृहे गृहे
नृपा म्लेच्छाः सुरापाश्च तथा मन्त्रिपुरोहिताः॥ ४८ ॥

मनुष्यैश्च बलिस्तेषां मत्स्यैर्मांसैर्निरामिषः
पाषण्डायासयोगेभ्यः प्रधाना गुणवार्तयोः॥ ४९ ॥

मनुष्यैश्च बलिस्तेषां मत्स्यैर्मांसैर्निरामिषः
पाषण्डायासयोगेभ्यः प्रधाना गुणवार्तयोः॥ ४९ ॥

धनिकैः कोकिलैर्मन्दैर्व्याप्तं तैस्तु महीतलम्
ततोन्योन्यं प्रिया मूढा वने वा नगरेषु च५० 1.76.50
भक्ष्याभक्ष्यं समश्नन्ति मत्स्यमांसादिकं नराः
वने द्विजातयश्चान्ये भुञ्जते चानुपापकम्॥ ५१ ॥

धनिकैः कोकिलैर्मन्दैर्व्याप्तं तैस्तु महीतलम्
ततोन्योन्यं प्रिया मूढा वने वा नगरेषु च५० 1.76.50
भक्ष्याभक्ष्यं समश्नन्ति मत्स्यमांसादिकं नराः
वने द्विजातयश्चान्ये भुञ्जते चानुपापकम्॥ ५१ ॥

भक्तिमन्तं पशुं चान्यत्सर्वे यान्त्यपुनर्भवम्
पातयन्ति पितॄन्पापाः सर्वे ते पूर्वदेवकाः॥ ५२ ॥

भक्तिमन्तं पशुं चान्यत्सर्वे यान्त्यपुनर्भवम्
पातयन्ति पितॄन्पापाः सर्वे ते पूर्वदेवकाः॥ ५२ ॥

पिशाचा राक्षसा ये च मुर्त्यका गुह्यका ध्रुवम्
एते चाविनयप्रीता न देवा न च मानुषाः॥ ५३ ॥

पिशाचा राक्षसा ये च मुर्त्यका गुह्यका ध्रुवम्
एते चाविनयप्रीता न देवा न च मानुषाः॥ ५३ ॥

सञ्जय उवाच-
कथं च मर्त्यभावेषु लक्षञ्जानन्तितात्त्विकाः
एतं मे संशयं नाथ दूरीकुरु ततस्ततः॥ ५४ ॥

सञ्जय उवाच-
कथं च मर्त्यभावेषु लक्षञ्जानन्तितात्त्विकाः
एतं मे संशयं नाथ दूरीकुरु ततस्ततः॥ ५४ ॥

व्यास उवाच-
कृतपापानुरूपास्तु द्विजातिष्वन्यजातिषु
असुरा राक्षसाः प्रेताः स्वभावं न त्यजन्ति ते॥ ५५ ॥

व्यास उवाच-
कृतपापानुरूपास्तु द्विजातिष्वन्यजातिषु
असुरा राक्षसाः प्रेताः स्वभावं न त्यजन्ति ते॥ ५५ ॥

जाता ये चासुरा मर्त्ये सदाते कलहोत्सुकाः
कुहकाः कच्चराः क्रूराः विज्ञेया राक्षसाभुवि॥ ५६ ॥

जाता ये चासुरा मर्त्ये सदाते कलहोत्सुकाः
कुहकाः कच्चराः क्रूराः विज्ञेया राक्षसाभुवि॥ ५६ ॥

जनोद्विग्नादिकं दानं तथा देवार्चनं भुवि
उग्रभावाद्धनं लब्ध्वा राज्यं भुञ्जन्ति शाश्वतम्॥ ५७ ॥

जनोद्विग्नादिकं दानं तथा देवार्चनं भुवि
उग्रभावाद्धनं लब्ध्वा राज्यं भुञ्जन्ति शाश्वतम्॥ ५७ ॥

जयं शौर्यादिकं पुण्यं पुनःपापक्षयं व्रजेत्
एवमुर्व्यां तथा नाके नागलोके यमालये॥ ५८ ॥

जयं शौर्यादिकं पुण्यं पुनःपापक्षयं व्रजेत्
एवमुर्व्यां तथा नाके नागलोके यमालये॥ ५८ ॥

उग्रेण तपसा कश्चित्सुरत्वं लभते दिवि
वासुदेवं समाराध्य प्रह्लादः सुरपूजितः॥ ५९ ॥

उग्रेण तपसा कश्चित्सुरत्वं लभते दिवि
वासुदेवं समाराध्य प्रह्लादः सुरपूजितः॥ ५९ ॥

हरं तथान्धको दैत्यः स्तुत्वा तत्सभ्यकोऽभवत्
तस्यैव गणमुख्यत्वं लेभे भृङ्गी महाबलः॥ ६० ॥

हरं तथान्धको दैत्यः स्तुत्वा तत्सभ्यकोऽभवत्
तस्यैव गणमुख्यत्वं लेभे भृङ्गी महाबलः॥ ६० ॥

एते चान्ये च बहवो बलिरिन्द्रो भविष्यति
गच्छन्ति सद्गतिं तात इहामुत्र च सर्वदा॥ ६१ ॥

एते चान्ये च बहवो बलिरिन्द्रो भविष्यति
गच्छन्ति सद्गतिं तात इहामुत्र च सर्वदा॥ ६१ ॥

केचिद्दैत्यकुले जाताः पृथिव्यां सुरसत्तमाः
भावयन्ति पितॄन्सर्वान्शतशोथ सहस्रशः॥ ६२ ॥

केचिद्दैत्यकुले जाताः पृथिव्यां सुरसत्तमाः
भावयन्ति पितॄन्सर्वान्शतशोथ सहस्रशः॥ ६२ ॥

एकेनापि सुपुत्रेण कुलत्राणं च धीमता
एकोपि वैष्णवः पुत्रः कुलकोटिं समुद्धरेत्॥ ६३ ॥

एकेनापि सुपुत्रेण कुलत्राणं च धीमता
एकोपि वैष्णवः पुत्रः कुलकोटिं समुद्धरेत्॥ ६३ ॥

जितेन्द्रियोपि धर्मात्मा द्विजदेवार्चने रतः
क्षये धर्मे कलौ शेषे पुरे जनपदेषु च॥ ६४ ॥

जितेन्द्रियोपि धर्मात्मा द्विजदेवार्चने रतः
क्षये धर्मे कलौ शेषे पुरे जनपदेषु च॥ ६४ ॥

एको रक्षति धर्मात्मा पुरे ग्रामं जनं कुलम्
विज्ञातृमेदुरं चासीद्ब्राह्मणानां पुरं महत्॥ ६५ ॥

एको रक्षति धर्मात्मा पुरे ग्रामं जनं कुलम्
विज्ञातृमेदुरं चासीद्ब्राह्मणानां पुरं महत्॥ ६५ ॥

तत्र सर्वे द्विजाः शश्वत्सन्ध्योपासनतत्पराः
वेदपाठरता धीरा देवातिथिद्विजार्चकाः॥ ६६ ॥

तत्र सर्वे द्विजाः शश्वत्सन्ध्योपासनतत्पराः
वेदपाठरता धीरा देवातिथिद्विजार्चकाः॥ ६६ ॥

यज्ञव्रताग्निकर्माणः षट्कर्मपरिनिश्चयाः
अतिकृच्छ्रे च तेषां वै न पापे वर्तते मनः॥ ६७ ॥

यज्ञव्रताग्निकर्माणः षट्कर्मपरिनिश्चयाः
अतिकृच्छ्रे च तेषां वै न पापे वर्तते मनः॥ ६७ ॥

कुर्वन्ति सततं वीरा व्रतं यज्ञं सनातनम्
कदाचिद्दैवयोगाच्च गृहस्थश्च स कोविदः॥ ६८ ॥

कुर्वन्ति सततं वीरा व्रतं यज्ञं सनातनम्
कदाचिद्दैवयोगाच्च गृहस्थश्च स कोविदः॥ ६८ ॥

वह्नौ जुहोति विप्रर्षि राज्यं मन्त्रेण मन्त्रवित्
तस्मिन्काले च तस्यैव मूत्रकृच्छ्रं सुदारुणम्॥ ६९ ॥

वह्नौ जुहोति विप्रर्षि राज्यं मन्त्रेण मन्त्रवित्
तस्मिन्काले च तस्यैव मूत्रकृच्छ्रं सुदारुणम्॥ ६९ ॥

तत्प्रोज्झितुं गतः सोपि रक्षार्थं स्थाप्य चेटिकाम्
तस्यास्त्वनवधानेन शुना चाज्यं च भक्षितम्॥ ७० ॥

तत्प्रोज्झितुं गतः सोपि रक्षार्थं स्थाप्य चेटिकाम्
तस्यास्त्वनवधानेन शुना चाज्यं च भक्षितम्॥ ७० ॥

भिया तया ततः पात्रं स्वीयमूत्रेण सम्भृतम्
असंलक्ष्या जुहोदग्नौ स विप्रस्त्वरया ततः॥ ७१ ॥

भिया तया ततः पात्रं स्वीयमूत्रेण सम्भृतम्
असंलक्ष्या जुहोदग्नौ स विप्रस्त्वरया ततः॥ ७१ ॥

आश्चर्यं च ततो वह्नौ लक्षितं तेन तत्क्षणात्
कूटं हेममयं साक्षात्स्वर्णं जाम्बूनदप्रभं॥ ७२ ॥

आश्चर्यं च ततो वह्नौ लक्षितं तेन तत्क्षणात्
कूटं हेममयं साक्षात्स्वर्णं जाम्बूनदप्रभं॥ ७२ ॥

गृहीत्वा तन्मुदा विप्रः पापयोगं चकार ह
पप्रच्छ विस्मयाद्दासीं कथमेतद्वद प्रिये॥ ७३ ॥

गृहीत्वा तन्मुदा विप्रः पापयोगं चकार ह
पप्रच्छ विस्मयाद्दासीं कथमेतद्वद प्रिये॥ ७३ ॥

मुदा तत्र यथावृत्तं कथितं तु तया द्विज
ततो नित्यं यथाकालं तच्च तस्य प्रवर्तते॥ ७४ ॥

मुदा तत्र यथावृत्तं कथितं तु तया द्विज
ततो नित्यं यथाकालं तच्च तस्य प्रवर्तते॥ ७४ ॥

समृद्धिरद्भुता गेहे लोकविस्मयकारिणी
ततः परस्पराच्छ्रुत्वा सर्वैरेव च तत्पुरे॥ ७५ ॥

समृद्धिरद्भुता गेहे लोकविस्मयकारिणी
ततः परस्पराच्छ्रुत्वा सर्वैरेव च तत्पुरे॥ ७५ ॥

कृतं कर्म दुराचारं श्रुत्वा लोभादसाधुभिः
गुरुलोभाच्च सुमहत्स्वान्ते पङ्कं विशत्यपि॥ ७६ ॥

कृतं कर्म दुराचारं श्रुत्वा लोभादसाधुभिः
गुरुलोभाच्च सुमहत्स्वान्ते पङ्कं विशत्यपि॥ ७६ ॥

पङ्कादेव भयान्मोहान्मतिभ्रंशोऽभवत्ततः
अथ किल्बिषकूटेन दग्धमेव पुरं च तत्॥ ७७ ॥

पङ्कादेव भयान्मोहान्मतिभ्रंशोऽभवत्ततः
अथ किल्बिषकूटेन दग्धमेव पुरं च तत्॥ ७७ ॥

स्त्रियो दुष्टा जना दुष्टाः सर्वे पापबलात्तदा
वृद्धो ज्ञाता द्विजस्तत्र तत्कार्ये न मतिं दधौ॥ ७८ ॥

स्त्रियो दुष्टा जना दुष्टाः सर्वे पापबलात्तदा
वृद्धो ज्ञाता द्विजस्तत्र तत्कार्ये न मतिं दधौ॥ ७८ ॥

तस्य भार्या तदा साध्वी पुरुदुःखेन संयुता
भर्तारं कृच्छ्रसन्तप्ता पुरकार्यं जगाद सा॥ ७९ ॥

तस्य भार्या तदा साध्वी पुरुदुःखेन संयुता
भर्तारं कृच्छ्रसन्तप्ता पुरकार्यं जगाद सा॥ ७९ ॥

ब्राह्मण्युवाच-
कष्टं मे वर्तते नाथ दृष्ट्वा त्वां दुःखसंयुतम्
ग्रामाचारमिमं यद्वाप्यऽपरं कर्तुमर्हसि॥ ८० ॥

ब्राह्मण्युवाच-
कष्टं मे वर्तते नाथ दृष्ट्वा त्वां दुःखसंयुतम्
ग्रामाचारमिमं यद्वाप्यऽपरं कर्तुमर्हसि॥ ८० ॥

ततस्तत्र स दोषज्ञः स्मित्वा वचनमब्रवीत्
यस्तु जीवति पापेन त्यक्त्वा धर्मं परं हितम्॥ ८१ ॥

ततस्तत्र स दोषज्ञः स्मित्वा वचनमब्रवीत्
यस्तु जीवति पापेन त्यक्त्वा धर्मं परं हितम्॥ ८१ ॥

स वैधेयो महाभागे प्रगच्छत्यपुनर्भवम्
एते विप्रा दुराचाराः सदारास्सपरिच्छदाः॥ ८२ ॥

स वैधेयो महाभागे प्रगच्छत्यपुनर्भवम्
एते विप्रा दुराचाराः सदारास्सपरिच्छदाः॥ ८२ ॥

अतिपातकयोगाच्च महापातकसम्मताः
सह पापेन महता प्रयास्यन्ति रसातलम्॥ ८३ ॥

अतिपातकयोगाच्च महापातकसम्मताः
सह पापेन महता प्रयास्यन्ति रसातलम्॥ ८३ ॥

अन्तेऽपुनर्भवं प्राप्यापराधान्तो न विद्यते
अहमेकोत्र तिष्ठामि स्वपुण्यपरिरक्षणात्॥ ८४ ॥

अन्तेऽपुनर्भवं प्राप्यापराधान्तो न विद्यते
अहमेकोत्र तिष्ठामि स्वपुण्यपरिरक्षणात्॥ ८४ ॥

ततस्सा तमुवाचेदं लोकहास्यवचस्तव
वक्तुमर्हसि नश्चाग्रे न पुरोऽन्यस्य कस्यचित्॥ ८५ ॥

ततस्सा तमुवाचेदं लोकहास्यवचस्तव
वक्तुमर्हसि नश्चाग्रे न पुरोऽन्यस्य कस्यचित्॥ ८५ ॥

द्विज उवाच-
यदि यास्यामि चान्यत्र इतोऽहं तत्क्षणात्प्रिये
सवित्तैः स्वजनैरेव पुरीयास्यत्यथोगतिम्॥ ८६ ॥

द्विज उवाच-
यदि यास्यामि चान्यत्र इतोऽहं तत्क्षणात्प्रिये
सवित्तैः स्वजनैरेव पुरीयास्यत्यथोगतिम्॥ ८६ ॥

इत्युक्त्वा परमप्रीतः सङ्गृह्य च धनं स्वकम्
क्षिप्रं स च तया सार्धं ययौ सीमान्तरं द्विजः॥ ८७ ॥

इत्युक्त्वा परमप्रीतः सङ्गृह्य च धनं स्वकम्
क्षिप्रं स च तया सार्धं ययौ सीमान्तरं द्विजः॥ ८७ ॥

स्थित्वाऽपश्यत्पुरी तावत्स्थिरा तिष्ठति पूर्ववत्
सा चाह तं पतिं साध्वी पुरी चेयं न नश्यति॥ ८८ ॥

स्थित्वाऽपश्यत्पुरी तावत्स्थिरा तिष्ठति पूर्ववत्
सा चाह तं पतिं साध्वी पुरी चेयं न नश्यति॥ ८८ ॥

विमृश्यतामुवाचेदं विप्रवर्यस्सुविस्मितः
किं नु तिष्ठति तत्रैव द्रव्यमस्मद्गृहाद्बहिः॥ ८९ ॥

विमृश्यतामुवाचेदं विप्रवर्यस्सुविस्मितः
किं नु तिष्ठति तत्रैव द्रव्यमस्मद्गृहाद्बहिः॥ ८९ ॥

विचार्य सा धवं प्राह मया भ्रान्त्या उपानहौ
नानीते तिष्ठतस्तत्र धारयिष्यामि किं नु वै॥ ९० ॥

विचार्य सा धवं प्राह मया भ्रान्त्या उपानहौ
नानीते तिष्ठतस्तत्र धारयिष्यामि किं नु वै॥ ९० ॥

एवमुक्त्वा पतिं साध्वी गृहीत्वा ते उपागता
पत्युरभ्याशतो दृष्टं पुरं निर्व्यथनं गतम्॥ ९१ ॥

एवमुक्त्वा पतिं साध्वी गृहीत्वा ते उपागता
पत्युरभ्याशतो दृष्टं पुरं निर्व्यथनं गतम्॥ ९१ ॥

ततो विप्रादयो वर्णाः कच्चराः पुरवासिनः
तिष्ठन्ति नरके घोरे दुःखिताश्चापुनर्भवे॥ ९२ ॥

ततो विप्रादयो वर्णाः कच्चराः पुरवासिनः
तिष्ठन्ति नरके घोरे दुःखिताश्चापुनर्भवे॥ ९२ ॥

कृच्छाद्यमपुरं यान्ति नास्ति तेषां च निष्कृतिः
पूतिगन्धं ततो मेध्यं वर्जनीयं प्रकीर्तितम्॥ ९३ ॥

कृच्छाद्यमपुरं यान्ति नास्ति तेषां च निष्कृतिः
पूतिगन्धं ततो मेध्यं वर्जनीयं प्रकीर्तितम्॥ ९३ ॥

पूर्ववद्भक्षणे प्रीतो ह्यद्यपापं करोति च
स्तेयशीलो निशाचारी बुधैर्ज्ञेयस्स वञ्चकः॥ ९४ ॥

पूर्ववद्भक्षणे प्रीतो ह्यद्यपापं करोति च
स्तेयशीलो निशाचारी बुधैर्ज्ञेयस्स वञ्चकः॥ ९४ ॥

अबुधः सर्वकार्येषु अज्ञातः सर्वकर्मसु
समयाचारहीनस्तु पशुरेव स बालिशः॥ ९५ ॥

अबुधः सर्वकार्येषु अज्ञातः सर्वकर्मसु
समयाचारहीनस्तु पशुरेव स बालिशः॥ ९५ ॥

एवमुष्ट्रादयस्सन्ति भक्षादि नकुलादयः
हिंस्रो ज्ञातिजनोद्वेगरिते युद्धे च कातरः॥ ९६ ॥

एवमुष्ट्रादयस्सन्ति भक्षादि नकुलादयः
हिंस्रो ज्ञातिजनोद्वेगरिते युद्धे च कातरः॥ ९६ ॥

विघसादिप्रियो नित्यं नरः श्वा कीर्तितो बुधैः
चौर्यकर्मरतो नित्यं बहुमित्रप्रवञ्चकः॥ ९७ ॥

विघसादिप्रियो नित्यं नरः श्वा कीर्तितो बुधैः
चौर्यकर्मरतो नित्यं बहुमित्रप्रवञ्चकः॥ ९७ ॥

मिथुने कलहो नित्यं मर्त्यस्तु परिकीर्तितः
प्रकृत्या चपलो नित्यं सदा भोजनचञ्चलः॥ ९८ ॥

मिथुने कलहो नित्यं मर्त्यस्तु परिकीर्तितः
प्रकृत्या चपलो नित्यं सदा भोजनचञ्चलः॥ ९८ ॥

प्लवगः काननप्रीतो नरः शाखामृगो भुवि
सूचको भाषया बुध्या स्वजनेऽन्यजनेषु च॥ ९९ ॥

प्लवगः काननप्रीतो नरः शाखामृगो भुवि
सूचको भाषया बुध्या स्वजनेऽन्यजनेषु च॥ ९९ ॥