०१०

एकोद्दिष्टं ततो वक्ष्ये यदुक्तं ब्रह्मणा पुरा
मृते पुत्रैर्यथाकार्यमाशौचं च पितुर्यदि॥ १ ॥

एकोद्दिष्टं ततो वक्ष्ये यदुक्तं ब्रह्मणा पुरा
मृते पुत्रैर्यथाकार्यमाशौचं च पितुर्यदि॥ १ ॥

दशाहं शावमाशौचं ब्राह्मणस्य विधीयते
क्षत्रियेषु दश द्वे च पक्षं वैश्येषु चैव हि॥ २ ॥

दशाहं शावमाशौचं ब्राह्मणस्य विधीयते
क्षत्रियेषु दश द्वे च पक्षं वैश्येषु चैव हि॥ २ ॥

शूद्रेषु मासमाशौचं सपिण्डेषु विधीयते
नैशमाचूडमाशौचं त्रिरात्रं परतः स्मृतम्॥ ३ ॥

शूद्रेषु मासमाशौचं सपिण्डेषु विधीयते
नैशमाचूडमाशौचं त्रिरात्रं परतः स्मृतम्॥ ३ ॥

जननेप्येवमेव स्यात्सर्ववर्णेषु सर्वदा
अस्थिसञ्चयनादूर्ध्वमङ्गस्पर्शो विधीयते॥ ४ ॥

जननेप्येवमेव स्यात्सर्ववर्णेषु सर्वदा
अस्थिसञ्चयनादूर्ध्वमङ्गस्पर्शो विधीयते॥ ४ ॥

प्रेताय पिण्डदानं तु द्वादशाहं समाचरेत्
पाथेयं तस्य तत्प्रोक्तं यतः प्रीतिकरं महत्॥ ५ ॥

प्रेताय पिण्डदानं तु द्वादशाहं समाचरेत्
पाथेयं तस्य तत्प्रोक्तं यतः प्रीतिकरं महत्॥ ५ ॥

यस्मात्प्रेतपुरं प्रेतो द्वादशाहेन नीयते
गृहे पुत्रकलत्रं च द्वादशाहं प्रपश्यति॥ ६ ॥

यस्मात्प्रेतपुरं प्रेतो द्वादशाहेन नीयते
गृहे पुत्रकलत्रं च द्वादशाहं प्रपश्यति॥ ६ ॥

तस्मान्निधेयमाकाशे दशरात्रं पयस्तथा
सर्वदाहोपशान्त्यर्थमध्वश्रमविनाशनम्॥ ७ ॥

तस्मान्निधेयमाकाशे दशरात्रं पयस्तथा
सर्वदाहोपशान्त्यर्थमध्वश्रमविनाशनम्॥ ७ ॥

ततस्त्वेकादशाहेपि द्विजानेकादशैव तु
गोत्रादिसूतकान्ते च भोजयेन्मनुजो द्विजान्॥ ८ ॥

ततस्त्वेकादशाहेपि द्विजानेकादशैव तु
गोत्रादिसूतकान्ते च भोजयेन्मनुजो द्विजान्॥ ८ ॥

द्वितीयेह्नि पुनस्तद्वदेकोद्दिष्टं समाचरेत्
नावाहनाग्नौकरणं दैवहीनं विधानतः॥ ९ ॥

द्वितीयेह्नि पुनस्तद्वदेकोद्दिष्टं समाचरेत्
नावाहनाग्नौकरणं दैवहीनं विधानतः॥ ९ ॥

एकं पवित्रमेकोर्घ एकः पिण्डो विधीयते
उपतिष्ठतामिति वदेद्देयं पश्चात्तिलोदकं॥ १० ॥

एकं पवित्रमेकोर्घ एकः पिण्डो विधीयते
उपतिष्ठतामिति वदेद्देयं पश्चात्तिलोदकं॥ १० ॥

स्वास्ति ब्रूयाद्विप्रकरे विसर्गे चाभिरम्यताम्
शेषं पूर्ववदत्रापि कार्यं वेदविदो विदुः॥ ११ ॥

स्वास्ति ब्रूयाद्विप्रकरे विसर्गे चाभिरम्यताम्
शेषं पूर्ववदत्रापि कार्यं वेदविदो विदुः॥ ११ ॥

अनेन विधिना सर्वमनुमासं समाचरेत्
सूतकान्ते द्वितीयेह्नि शय्यां दद्याद्विलक्षणाम्॥ १२ ॥

अनेन विधिना सर्वमनुमासं समाचरेत्
सूतकान्ते द्वितीयेह्नि शय्यां दद्याद्विलक्षणाम्॥ १२ ॥

काञ्चनं पुरुषं तद्वत्फलवस्त्रसमन्वितम्
प्रपूज्य द्विजदाम्पत्यं नानाभरणभूषितम्॥ १३ ॥

काञ्चनं पुरुषं तद्वत्फलवस्त्रसमन्वितम्
प्रपूज्य द्विजदाम्पत्यं नानाभरणभूषितम्॥ १३ ॥

उपवेश्य तु शय्यायां मधुपर्कं ततो ददेत्
रजतस्य तु पात्रेण दधिदुग्धसमन्वितम्॥ १४ ॥

उपवेश्य तु शय्यायां मधुपर्कं ततो ददेत्
रजतस्य तु पात्रेण दधिदुग्धसमन्वितम्॥ १४ ॥

अस्थिलालाटिकं गृह्य सूक्ष्मं कृत्वा विमिश्रयेत्
पाययेदिद्वजदाम्पत्यं पितृभक्त्या समन्वितः॥ १५ ॥

अस्थिलालाटिकं गृह्य सूक्ष्मं कृत्वा विमिश्रयेत्
पाययेदिद्वजदाम्पत्यं पितृभक्त्या समन्वितः॥ १५ ॥

एष एव विधिर्दृष्टः पार्वतीयैर्द्विजोतमैः
तेन दुष्टा तु सा शय्या न ग्राह्या द्विजसत्तमैः॥ १६ ॥

एष एव विधिर्दृष्टः पार्वतीयैर्द्विजोतमैः
तेन दुष्टा तु सा शय्या न ग्राह्या द्विजसत्तमैः॥ १६ ॥

गृहीतायां तु तस्यां हि पुनः संस्कारमर्हति
वेदे चैव पुराणे च शय्या सर्वत्र गर्हिता॥ १७ ॥

गृहीतायां तु तस्यां हि पुनः संस्कारमर्हति
वेदे चैव पुराणे च शय्या सर्वत्र गर्हिता॥ १७ ॥

ग्रहीतारस्तु जायन्ते सर्वे नरकगामिनः
ग्रथितां वसुजालेन शय्यां दाम्पत्यसेविताम्॥ १८ ॥

ग्रहीतारस्तु जायन्ते सर्वे नरकगामिनः
ग्रथितां वसुजालेन शय्यां दाम्पत्यसेविताम्॥ १८ ॥

ये स्पृशन्ति न जानन्तः सर्वे नरकगामिनः
नवश्राद्धेन भोक्तव्यं भुक्त्वा चान्द्रायणं चरेत्॥ १९ ॥

ये स्पृशन्ति न जानन्तः सर्वे नरकगामिनः
नवश्राद्धेन भोक्तव्यं भुक्त्वा चान्द्रायणं चरेत्॥ १९ ॥

पितृभक्त्या तु पुत्राणां कार्यमेव सदा भवेत्
वृषोत्सर्गं च कुर्वीत देया च कपिला शुभा॥ २० ॥

पितृभक्त्या तु पुत्राणां कार्यमेव सदा भवेत्
वृषोत्सर्गं च कुर्वीत देया च कपिला शुभा॥ २० ॥

उदकुम्भश्च दातव्यो भक्ष्यभोज्यफलान्वितः
यावदब्दं नरश्रेष्ठ सतिलोदकपूर्वकम्॥ २१ ॥

उदकुम्भश्च दातव्यो भक्ष्यभोज्यफलान्वितः
यावदब्दं नरश्रेष्ठ सतिलोदकपूर्वकम्॥ २१ ॥

ततः संवत्सरे पूर्णे सपिण्डीकरणं भवेत्
सपिण्डीकरणादूर्द्ध्वं प्रेतः पार्वणभुग्यतः॥ २२ ॥

ततः संवत्सरे पूर्णे सपिण्डीकरणं भवेत्
सपिण्डीकरणादूर्द्ध्वं प्रेतः पार्वणभुग्यतः॥ २२ ॥

वृद्धिपूर्वेषु कार्येषु गृहस्थस्य भवेत्ततः
सपिण्डीकरणं श्राद्धं देवपूर्वं नियोजयेत्॥ २३ ॥

वृद्धिपूर्वेषु कार्येषु गृहस्थस्य भवेत्ततः
सपिण्डीकरणं श्राद्धं देवपूर्वं नियोजयेत्॥ २३ ॥

पितॄनावाहयेत्तत्र पृथक्प्रेतं विनिर्दिशेत्
गन्धोदकतिलैर्युक्तं कुर्यात्पात्रचतुष्टयम्॥ २४ ॥

पितॄनावाहयेत्तत्र पृथक्प्रेतं विनिर्दिशेत्
गन्धोदकतिलैर्युक्तं कुर्यात्पात्रचतुष्टयम्॥ २४ ॥

अर्घ्यार्थं पितृपात्रेषु प्रेतपात्रं प्रसेचयेत्
तद्वत्सङ्कल्प्य चतुरः पिण्डान्पितृपरस्तदा॥ २५ ॥

अर्घ्यार्थं पितृपात्रेषु प्रेतपात्रं प्रसेचयेत्
तद्वत्सङ्कल्प्य चतुरः पिण्डान्पितृपरस्तदा॥ २५ ॥

ये समाना इति द्वाभ्यामन्नं तु विभजेत्त्रिधा
अनेन विधिना चार्घ्यं पूर्वमेव प्रदापयेत्॥ २६ ॥

ये समाना इति द्वाभ्यामन्नं तु विभजेत्त्रिधा
अनेन विधिना चार्घ्यं पूर्वमेव प्रदापयेत्॥ २६ ॥

ततः पितृत्वमापन्नस्स चतुर्थस्तदा त्वनु
अग्निष्वात्तादि मध्ये तु प्राप्नोत्यमृतमुत्तमम्॥ २७ ॥

ततः पितृत्वमापन्नस्स चतुर्थस्तदा त्वनु
अग्निष्वात्तादि मध्ये तु प्राप्नोत्यमृतमुत्तमम्॥ २७ ॥

सपिण्डीकरणादूर्ध्वं पृथक्तस्मै न दीयते
पितृष्वेव च दातव्यं तत्पिण्डं येषु संस्थितम्॥ २८ ॥

सपिण्डीकरणादूर्ध्वं पृथक्तस्मै न दीयते
पितृष्वेव च दातव्यं तत्पिण्डं येषु संस्थितम्॥ २८ ॥

ततः प्रभृति सङ्क्रान्तावुपरागादि पर्वसु
त्रिपिण्डमाचरेच्छ्राद्धमेकोद्दिष्टं मृतेहनि॥ २९ ॥

ततः प्रभृति सङ्क्रान्तावुपरागादि पर्वसु
त्रिपिण्डमाचरेच्छ्राद्धमेकोद्दिष्टं मृतेहनि॥ २९ ॥

एकोद्दिष्टं परित्यज्य मृताहे यः समाचरेत्
स दैवं पितृहा स स्यात्तथा भ्रातृविनाशकः॥ ३० ॥

एकोद्दिष्टं परित्यज्य मृताहे यः समाचरेत्
स दैवं पितृहा स स्यात्तथा भ्रातृविनाशकः॥ ३० ॥

मृताहे पार्वणं कुर्वन्नधो याति स मानवः
सम्पृक्ते स्वर्गती भावे प्रेतमोक्षो यतो भवेत्॥ ३१ ॥

मृताहे पार्वणं कुर्वन्नधो याति स मानवः
सम्पृक्ते स्वर्गती भावे प्रेतमोक्षो यतो भवेत्॥ ३१ ॥

आमश्राद्धं तदा कुर्याद्विधिज्ञः श्राद्धदस्ततः
तेनाग्नौकरणं कुर्यात्पिण्डांस्तेनैव निर्वपेत्॥ ३२ ॥

आमश्राद्धं तदा कुर्याद्विधिज्ञः श्राद्धदस्ततः
तेनाग्नौकरणं कुर्यात्पिण्डांस्तेनैव निर्वपेत्॥ ३२ ॥

त्रिभिः सपिण्डीकरणं मासैक्ये त्रितये तथा
यदा प्राप्स्यति कालेन तदा मुच्येत बन्धनात्॥ ३३ ॥

त्रिभिः सपिण्डीकरणं मासैक्ये त्रितये तथा
यदा प्राप्स्यति कालेन तदा मुच्येत बन्धनात्॥ ३३ ॥

मुक्तोपि लेपभागित्वं प्राप्नोति कुशमार्जनात्
लेपभाजश्चतुर्थाद्यास्त्रयः स्युः पिण्डभागिनः॥ ३४ ॥

मुक्तोपि लेपभागित्वं प्राप्नोति कुशमार्जनात्
लेपभाजश्चतुर्थाद्यास्त्रयः स्युः पिण्डभागिनः॥ ३४ ॥

पिण्डदः सप्तमस्तेषां सपिण्डाः सप्तपूरुषाः
भीष्म उवाच
कथं हव्यानि देयानि कव्यानि च जनैरिह॥ ३५ ॥

पिण्डदः सप्तमस्तेषां सपिण्डाः सप्तपूरुषाः
भीष्म उवाच
कथं हव्यानि देयानि कव्यानि च जनैरिह॥ ३५ ॥

गृह्णन्ति पितृलोके वा प्रायः के कैर्निगद्यते
यदि मर्त्ये द्विजो भुङ्क्ते हूयते यदि वानले॥ ३६ ॥

गृह्णन्ति पितृलोके वा प्रायः के कैर्निगद्यते
यदि मर्त्ये द्विजो भुङ्क्ते हूयते यदि वानले॥ ३६ ॥

शुभाशुभात्मकाः प्रेतास्तदन्नं भुञ्जते कथम्
पुलस्त्य उवाच
वसुस्वरूपाः पितरो रुद्राश्चैव पितामहाः॥ ३७ ॥

शुभाशुभात्मकाः प्रेतास्तदन्नं भुञ्जते कथम्
पुलस्त्य उवाच
वसुस्वरूपाः पितरो रुद्राश्चैव पितामहाः॥ ३७ ॥

प्रपितामहास्तथादित्या इत्येषा वैदिकी श्रुतिः
नामगोत्रं पितॄणां तु प्रापकं हव्यकव्ययोः॥ ३८ ॥

प्रपितामहास्तथादित्या इत्येषा वैदिकी श्रुतिः
नामगोत्रं पितॄणां तु प्रापकं हव्यकव्ययोः॥ ३८ ॥

श्राद्धस्य मन्त्रतस्तत्वमुपलभ्येत भक्तितः
अग्निष्वात्तादयस्तेषामाधिपत्ये व्यवस्थिताः॥ ३९ ॥

श्राद्धस्य मन्त्रतस्तत्वमुपलभ्येत भक्तितः
अग्निष्वात्तादयस्तेषामाधिपत्ये व्यवस्थिताः॥ ३९ ॥

नामगोत्रास्तदा देशा भवन्त्युद्भवतामपि
प्राणिनः प्रीणयत्येतदर्हणं समुपागतं॥ ४० ॥

नामगोत्रास्तदा देशा भवन्त्युद्भवतामपि
प्राणिनः प्रीणयत्येतदर्हणं समुपागतं॥ ४० ॥

दिव्यो यदि पिता माता गुरुः कर्मानुयोगतः
तस्यान्नममृतं भूत्वा दिव्यत्त्वेप्यनुगच्छति॥ ४१ ॥

दिव्यो यदि पिता माता गुरुः कर्मानुयोगतः
तस्यान्नममृतं भूत्वा दिव्यत्त्वेप्यनुगच्छति॥ ४१ ॥

दैत्यत्वे भोगरूपेण पशुत्वेपि तृणं भवेत्
श्राद्धान्नं वायुरूपेण नागत्वेप्युपतिष्ठति॥ ४२ ॥

दैत्यत्वे भोगरूपेण पशुत्वेपि तृणं भवेत्
श्राद्धान्नं वायुरूपेण नागत्वेप्युपतिष्ठति॥ ४२ ॥

पानं भवति यक्षत्वे राक्षसत्वे तथामिषं
दानवत्वे तथा पानं प्रेतत्वे रुधिरोदकम्॥ ४३ ॥

पानं भवति यक्षत्वे राक्षसत्वे तथामिषं
दानवत्वे तथा पानं प्रेतत्वे रुधिरोदकम्॥ ४३ ॥

मनुष्यत्वेन्नपानादि नानाभोगवतां भवेत्
रतिशक्तिस्त्रियः कान्तेऽन्येषां भोजनशक्तिता॥ ४४ ॥

मनुष्यत्वेन्नपानादि नानाभोगवतां भवेत्
रतिशक्तिस्त्रियः कान्तेऽन्येषां भोजनशक्तिता॥ ४४ ॥

दानशक्तिः स विभवा रूपमारोग्यमेव च
श्राद्धपुष्पमिदं प्रोक्तं फलं ब्रह्मसमागमः॥ ४५ ॥

दानशक्तिः स विभवा रूपमारोग्यमेव च
श्राद्धपुष्पमिदं प्रोक्तं फलं ब्रह्मसमागमः॥ ४५ ॥

आयुः पुत्रान्धनं विद्यां स्वर्गं मोक्षं सुखानि च
प्रयच्छन्ति तथा राज्यं प्रीताः पितृगणा नृप॥ ४६ ॥

आयुः पुत्रान्धनं विद्यां स्वर्गं मोक्षं सुखानि च
प्रयच्छन्ति तथा राज्यं प्रीताः पितृगणा नृप॥ ४६ ॥

श्रूयते च पुरा मोक्षं प्राप्ताः कौशिकसूनवः
पञ्चभिर्जन्मसम्बन्धैः प्राप्ता ब्रह्मपरं पदम्॥ ४७ ॥

श्रूयते च पुरा मोक्षं प्राप्ताः कौशिकसूनवः
पञ्चभिर्जन्मसम्बन्धैः प्राप्ता ब्रह्मपरं पदम्॥ ४७ ॥

भीष्म उवाच
कथं कौशिकदायादाः प्राप्ता योगमनुत्तमम्
पञ्चभिर्जन्मसम्बन्धैः कथं कर्मक्षयो भवेत्॥ ४८ ॥

भीष्म उवाच
कथं कौशिकदायादाः प्राप्ता योगमनुत्तमम्
पञ्चभिर्जन्मसम्बन्धैः कथं कर्मक्षयो भवेत्॥ ४८ ॥

पुलस्त्य उवाच
कौशिको नाम धर्मात्मा कुरुक्षेत्रे महानृषिः
नामतः कर्मतस्तस्य पुत्राणां तन्निबोध मे॥ ४९ ॥

पुलस्त्य उवाच
कौशिको नाम धर्मात्मा कुरुक्षेत्रे महानृषिः
नामतः कर्मतस्तस्य पुत्राणां तन्निबोध मे॥ ४९ ॥

स्वसृपः क्रोधनो हिंस्रः पिशुनः कविरेव च
वाग्दुष्टः पितृवर्ती च गर्गशिष्यास्तदाभवन्५० 1.10.50
पितर्युपरते तेषामभूद्दुर्भिक्षमुल्बणं
अनावृष्टिश्च महती सर्वलोकभयङ्करी॥ ५१ ॥

स्वसृपः क्रोधनो हिंस्रः पिशुनः कविरेव च
वाग्दुष्टः पितृवर्ती च गर्गशिष्यास्तदाभवन्५० 1.10.50
पितर्युपरते तेषामभूद्दुर्भिक्षमुल्बणं
अनावृष्टिश्च महती सर्वलोकभयङ्करी॥ ५१ ॥

गर्गादेशाद्वने दोग्ध्रीं रक्षन्ति च तपोधनाः
खादामः कपिलामेतां वयं क्षुत्पीडिता भृशं॥ ५२ ॥

गर्गादेशाद्वने दोग्ध्रीं रक्षन्ति च तपोधनाः
खादामः कपिलामेतां वयं क्षुत्पीडिता भृशं॥ ५२ ॥

इति चिन्तयतां पापं लघुः प्राह तदानुजः
यद्यवश्यमियं वध्या श्राद्धरूपेण योज्यतां॥ ५३ ॥

इति चिन्तयतां पापं लघुः प्राह तदानुजः
यद्यवश्यमियं वध्या श्राद्धरूपेण योज्यतां॥ ५३ ॥

श्राद्धे नियोज्यमानायां पापं नश्यति नो ध्रुवं
एवं कुर्वित्यनुज्ञातः पितृवर्ती तदानुजैः॥ ५४ ॥

श्राद्धे नियोज्यमानायां पापं नश्यति नो ध्रुवं
एवं कुर्वित्यनुज्ञातः पितृवर्ती तदानुजैः॥ ५४ ॥

चक्रे समाहितः श्राद्धमुपयुज्याथ तां पुनः
द्वौ दैवे भ्रातरो कृत्वा पित्र्ये त्रींश्चापरान्क्रमात्॥ ५५ ॥

चक्रे समाहितः श्राद्धमुपयुज्याथ तां पुनः
द्वौ दैवे भ्रातरो कृत्वा पित्र्ये त्रींश्चापरान्क्रमात्॥ ५५ ॥

तथैकमतिथिं कृत्वा श्राद्धदः स्वयमेव तु
चकार मन्त्रवच्छ्राद्धं स्मरन्पितृपरायणः॥ ५६ ॥

तथैकमतिथिं कृत्वा श्राद्धदः स्वयमेव तु
चकार मन्त्रवच्छ्राद्धं स्मरन्पितृपरायणः॥ ५६ ॥

तदा गत्वा विशङ्कास्ते गुरवे च न्यवेदयन्
व्याघ्रेण निहता धेनुर्वत्सोयं प्रतिगृह्यतां॥ ५७ ॥

तदा गत्वा विशङ्कास्ते गुरवे च न्यवेदयन्
व्याघ्रेण निहता धेनुर्वत्सोयं प्रतिगृह्यतां॥ ५७ ॥

एवं सा भक्षिता धेनुः सप्तभिस्तैस्तपोधनैः
वैदिकं बलमाश्रित्य क्रूरे कर्मणि निर्भयाः॥ ५८ ॥

एवं सा भक्षिता धेनुः सप्तभिस्तैस्तपोधनैः
वैदिकं बलमाश्रित्य क्रूरे कर्मणि निर्भयाः॥ ५८ ॥

ततः काले प्रणष्टास्ते व्याधा दश पुरेभवन्
जातिस्मरत्वं प्राप्तास्ते पितृभावेन भाविताः॥ ५९ ॥

ततः काले प्रणष्टास्ते व्याधा दश पुरेभवन्
जातिस्मरत्वं प्राप्तास्ते पितृभावेन भाविताः॥ ५९ ॥

तत्र विज्ञाय वैराग्यं प्राणानुत्सृज्य धर्मतः
लोकैरवीक्ष्यमाणास्ते तीर्थान्तेनशनेन तु॥ ६० ॥

तत्र विज्ञाय वैराग्यं प्राणानुत्सृज्य धर्मतः
लोकैरवीक्ष्यमाणास्ते तीर्थान्तेनशनेन तु॥ ६० ॥

सञ्जाता मृगरूपास्ते सप्त कालञ्जरे गिरौ
प्राप्तविज्ञानयोगास्ते तत्यजुस्तां निजां तनुम्॥ ६१ ॥

सञ्जाता मृगरूपास्ते सप्त कालञ्जरे गिरौ
प्राप्तविज्ञानयोगास्ते तत्यजुस्तां निजां तनुम्॥ ६१ ॥

मम्रुः प्रपतनेनाथ जातवैराग्यमानसाः
मानसे चक्रव्राकास्ते सञ्जाताः सप्तयोगिनः॥ ६२ ॥

मम्रुः प्रपतनेनाथ जातवैराग्यमानसाः
मानसे चक्रव्राकास्ते सञ्जाताः सप्तयोगिनः॥ ६२ ॥

नामतः कर्मतः सर्वे सुमनाः कुसुमोवसुः
चित्तदर्शी सुदर्शी च ज्ञाता ज्ञानस्य पारगः॥ ६३ ॥

नामतः कर्मतः सर्वे सुमनाः कुसुमोवसुः
चित्तदर्शी सुदर्शी च ज्ञाता ज्ञानस्य पारगः॥ ६३ ॥

ज्येष्ठानुरक्ताः श्रेष्ठास्ते सप्तैते योगपावनाः
योगभ्रष्टास्त्रयस्तेषां बभूवुश्चलचेतसः॥ ६४ ॥

ज्येष्ठानुरक्ताः श्रेष्ठास्ते सप्तैते योगपावनाः
योगभ्रष्टास्त्रयस्तेषां बभूवुश्चलचेतसः॥ ६४ ॥

दृष्ट्वा विभ्राजमानं तमणुहं स्त्रीभिरन्वितम्
क्रीडन्तं विविधैर्भोगैर्महाबलपराक्रमम्॥ ६५ ॥

दृष्ट्वा विभ्राजमानं तमणुहं स्त्रीभिरन्वितम्
क्रीडन्तं विविधैर्भोगैर्महाबलपराक्रमम्॥ ६५ ॥

पञ्चालान्वयसम्भूतं प्रभूतबलवाहनम्
राज्यकामोभवत्त्वेकस्तेषां मध्ये जलौकसाम्॥ ६६ ॥

पञ्चालान्वयसम्भूतं प्रभूतबलवाहनम्
राज्यकामोभवत्त्वेकस्तेषां मध्ये जलौकसाम्॥ ६६ ॥

पितृवर्ती च यो विप्रः श्राद्धकृत्पितृवत्सलः
अपरौ मन्त्रिणौ दृष्ट्वा प्रभूतबलवाहनौ॥ ६७ ॥

पितृवर्ती च यो विप्रः श्राद्धकृत्पितृवत्सलः
अपरौ मन्त्रिणौ दृष्ट्वा प्रभूतबलवाहनौ॥ ६७ ॥

मन्त्रित्वे चक्रतुश्चेच्छामस्मिन्मर्त्यौ द्विजोत्तमौ
विभ्राजपुत्रस्त्वेकोभूद्ब्रह्मदत्त इति स्मृतः॥ ६८ ॥

मन्त्रित्वे चक्रतुश्चेच्छामस्मिन्मर्त्यौ द्विजोत्तमौ
विभ्राजपुत्रस्त्वेकोभूद्ब्रह्मदत्त इति स्मृतः॥ ६८ ॥

मन्त्रिपुत्रौ तथा चैव पुण्डरीकसुबालकौ
ब्रह्मदत्तोभिषिक्तस्तु काम्पिल्ये नगरोत्तमे॥ ६९ ॥

मन्त्रिपुत्रौ तथा चैव पुण्डरीकसुबालकौ
ब्रह्मदत्तोभिषिक्तस्तु काम्पिल्ये नगरोत्तमे॥ ६९ ॥

पञ्चालराजो विक्रान्तः श्राद्धकृत्पितृवत्सलः
योगवित्सर्वजन्तूनां चित्तवेत्ताभवत्तदा॥ ७० ॥

पञ्चालराजो विक्रान्तः श्राद्धकृत्पितृवत्सलः
योगवित्सर्वजन्तूनां चित्तवेत्ताभवत्तदा॥ ७० ॥

तस्य राज्ञोभवद्भार्या सुदेवस्यात्मजा तदा
सन्नतिर्नाम विख्याता कपिलायाभवत्पुरा॥ ७१ ॥

तस्य राज्ञोभवद्भार्या सुदेवस्यात्मजा तदा
सन्नतिर्नाम विख्याता कपिलायाभवत्पुरा॥ ७१ ॥

पितृकार्ये नियुक्तत्वादभवद्ब्रह्मवादिनी
तया चकार सहितः स राज्यं राजनन्दनः॥ ७२ ॥

पितृकार्ये नियुक्तत्वादभवद्ब्रह्मवादिनी
तया चकार सहितः स राज्यं राजनन्दनः॥ ७२ ॥

कदाचिद्गतउद्यानं तया सह स पार्थिवः
ददर्श कीटमिथुनमनङ्गकलहान्वितम्॥ ७३ ॥

कदाचिद्गतउद्यानं तया सह स पार्थिवः
ददर्श कीटमिथुनमनङ्गकलहान्वितम्॥ ७३ ॥

पिपीलिकामधोवक्त्रां पुरतः कीटकामुकः
पञ्चबाणाभितप्ताङ्गः सगद्गदमुवाच ह॥ ७४ ॥

पिपीलिकामधोवक्त्रां पुरतः कीटकामुकः
पञ्चबाणाभितप्ताङ्गः सगद्गदमुवाच ह॥ ७४ ॥

न त्वया सदृशी लोके कामिनी विद्यते क्वचित्
मध्ये क्षीणातिजघना बृहद्वक्त्रातिगामिनी॥ ७५ ॥

न त्वया सदृशी लोके कामिनी विद्यते क्वचित्
मध्ये क्षीणातिजघना बृहद्वक्त्रातिगामिनी॥ ७५ ॥

सुवर्णवर्णसदृशी सद्वक्त्रा चारुहासिनी
आलक्ष्यते च वदनं गुडशर्करवत्सलं॥ ७६ ॥

सुवर्णवर्णसदृशी सद्वक्त्रा चारुहासिनी
आलक्ष्यते च वदनं गुडशर्करवत्सलं॥ ७६ ॥

भोक्ष्यसे मयि भुक्ते त्वं स्नासि स्नाते तथा मयि
प्रोषिते मयि दीना त्वं क्रुद्धे च भयचञ्चला॥ ७७ ॥

भोक्ष्यसे मयि भुक्ते त्वं स्नासि स्नाते तथा मयि
प्रोषिते मयि दीना त्वं क्रुद्धे च भयचञ्चला॥ ७७ ॥

किमर्थं वद कल्याणि सदाधोवदनास्थिता
सा तमाह ज्वलत्कोपा किमालपसि रे शठ॥ ७८ ॥

किमर्थं वद कल्याणि सदाधोवदनास्थिता
सा तमाह ज्वलत्कोपा किमालपसि रे शठ॥ ७८ ॥

त्वया मोदकचूर्णं तु मां विहायापि भक्षितम्
प्रादास्त्वं तदतिक्रम्य मामन्यस्यै समन्मथः॥ ७९ ॥

त्वया मोदकचूर्णं तु मां विहायापि भक्षितम्
प्रादास्त्वं तदतिक्रम्य मामन्यस्यै समन्मथः॥ ७९ ॥

पिपीलक उवाच
त्वत्सादृश्यान्मया दत्तमन्यस्यै वरवर्णिनि
तदेकमपराधं मे क्षन्तुमर्हसि भामिनि॥ ८० ॥

पिपीलक उवाच
त्वत्सादृश्यान्मया दत्तमन्यस्यै वरवर्णिनि
तदेकमपराधं मे क्षन्तुमर्हसि भामिनि॥ ८० ॥

नैवं पुनः करिष्यामि त्यज कोपं च सुस्तनि
स्पृशामि पादौ सत्येन प्रणतस्य प्रसीद मे॥ ८१ ॥

नैवं पुनः करिष्यामि त्यज कोपं च सुस्तनि
स्पृशामि पादौ सत्येन प्रणतस्य प्रसीद मे॥ ८१ ॥

रुष्टायां त्वयि सुश्रोणि मृत्युर्मे पुरतो भवेत्
तुष्टायां त्वयि वामोरु पूर्णाः सर्वमनोरथाः॥ ८२ ॥

रुष्टायां त्वयि सुश्रोणि मृत्युर्मे पुरतो भवेत्
तुष्टायां त्वयि वामोरु पूर्णाः सर्वमनोरथाः॥ ८२ ॥

पूर्णचन्द्रोपमं वक्त्रं स्वादेमृतरसोपमम्
निर्भरं पिब सुश्रोणि कामासक्तस्य मे सदा॥ ८३ ॥

पूर्णचन्द्रोपमं वक्त्रं स्वादेमृतरसोपमम्
निर्भरं पिब सुश्रोणि कामासक्तस्य मे सदा॥ ८३ ॥

एतन्मत्वा शुभे कार्या सर्वदा तु कृपा मयि
इति सा वचनं श्रुत्वा प्रसन्ना चाभवत्ततः॥ ८४ ॥

एतन्मत्वा शुभे कार्या सर्वदा तु कृपा मयि
इति सा वचनं श्रुत्वा प्रसन्ना चाभवत्ततः॥ ८४ ॥

आत्मानमर्पयामास मोहनाय पिपीलिका
ब्रह्मदत्तोपि तत्सर्वं ज्ञात्वा सस्मयमाहसत्॥ ८५ ॥

आत्मानमर्पयामास मोहनाय पिपीलिका
ब्रह्मदत्तोपि तत्सर्वं ज्ञात्वा सस्मयमाहसत्॥ ८५ ॥

सर्वसत्वरुतज्ञानी प्रभावात्पूर्वकर्मणः
भीष्म उवाच
कथं सर्वरुतज्ञोभूद्ब्रह्मदत्तो नराधिपः॥ ८६ ॥

सर्वसत्वरुतज्ञानी प्रभावात्पूर्वकर्मणः
भीष्म उवाच
कथं सर्वरुतज्ञोभूद्ब्रह्मदत्तो नराधिपः॥ ८६ ॥

तच्चापि चाभवत्कुत्र चक्रवाकचतुष्टयं
तन्मे कथय सर्वज्ञ कुले कस्य च सुव्रतम्॥ ८७ ॥

तच्चापि चाभवत्कुत्र चक्रवाकचतुष्टयं
तन्मे कथय सर्वज्ञ कुले कस्य च सुव्रतम्॥ ८७ ॥

पुलस्त्य उवाच
तस्मिन्नेव पुरे जाताश्चक्रवाका अथो नृप॥ ८८ ॥

पुलस्त्य उवाच
तस्मिन्नेव पुरे जाताश्चक्रवाका अथो नृप॥ ८८ ॥

वृद्धद्विजस्य दायादा विप्रा जातिस्मरा बुधाः
धृतिमांस्तत्त्वदर्शी च विद्यावर्णस्तपोधिकः॥ ८९ ॥

वृद्धद्विजस्य दायादा विप्रा जातिस्मरा बुधाः
धृतिमांस्तत्त्वदर्शी च विद्यावर्णस्तपोधिकः॥ ८९ ॥

नामतः कर्मतश्चैव सुदरिद्रस्य ते सुताः
तपसे बुद्धिरभवत्तेषां वै द्विजजन्मनां॥ ९० ॥

नामतः कर्मतश्चैव सुदरिद्रस्य ते सुताः
तपसे बुद्धिरभवत्तेषां वै द्विजजन्मनां॥ ९० ॥

यास्यामः परमां सिद्धिमूचुस्ते द्विजसत्तमाः
तत्तेषां वचनं श्रुत्वा सुदरिद्रो महातपाः॥ ९१ ॥

यास्यामः परमां सिद्धिमूचुस्ते द्विजसत्तमाः
तत्तेषां वचनं श्रुत्वा सुदरिद्रो महातपाः॥ ९१ ॥

उवाच दीनया वाचा किमेतदिति पुत्रकाः
अधर्म एष वः पुत्रा पिता तानित्युवाच ह॥ ९२ ॥

उवाच दीनया वाचा किमेतदिति पुत्रकाः
अधर्म एष वः पुत्रा पिता तानित्युवाच ह॥ ९२ ॥

वृद्धं पितरमुत्सृज्य दरिद्रं वनवासिनम्
क्व नु धर्मोत्र भविता मां त्यक्त्वा गतिमेव च॥ ९३ ॥

वृद्धं पितरमुत्सृज्य दरिद्रं वनवासिनम्
क्व नु धर्मोत्र भविता मां त्यक्त्वा गतिमेव च॥ ९३ ॥

ऊचुस्ते कल्पिता वृत्तिस्तव तात वचश्शृणु
व्रतमेतत्पुरा राज्ञः स ते दास्यति पुष्कलं॥ ९४ ॥

ऊचुस्ते कल्पिता वृत्तिस्तव तात वचश्शृणु
व्रतमेतत्पुरा राज्ञः स ते दास्यति पुष्कलं॥ ९४ ॥

धनं ग्राम सहस्राणि प्रभाते पठतस्तव
कुरुक्षेत्रे तु ये विप्रा व्याधा दशपुरे तु ये॥ ९५ ॥

धनं ग्राम सहस्राणि प्रभाते पठतस्तव
कुरुक्षेत्रे तु ये विप्रा व्याधा दशपुरे तु ये॥ ९५ ॥

कालञ्जरे मृगा भूताश्चक्रवाकास्तु मानसे
इत्युक्त्वा पितरं जग्मुस्ते वनं तपसे पुनः॥ ९६ ॥

कालञ्जरे मृगा भूताश्चक्रवाकास्तु मानसे
इत्युक्त्वा पितरं जग्मुस्ते वनं तपसे पुनः॥ ९६ ॥

वृद्धोपि स द्विजो राजन्जगाम स्वार्थसिद्धये
अणुहो नाम वैभ्राजः पञ्चालाधिपतिः पुरा॥ ९७ ॥

वृद्धोपि स द्विजो राजन्जगाम स्वार्थसिद्धये
अणुहो नाम वैभ्राजः पञ्चालाधिपतिः पुरा॥ ९७ ॥

पुत्रार्थी देवदेवेशं पद्मयोनिं पितामहम्
आराधयामास विभुं तीव्रव्रतपरायणः॥ ९८ ॥

पुत्रार्थी देवदेवेशं पद्मयोनिं पितामहम्
आराधयामास विभुं तीव्रव्रतपरायणः॥ ९८ ॥

ततः कालेन महता तुष्टस्तस्य पितामहः
वरं वरय भद्रं ते हृदयेभीप्सितं नृप॥ ९९ ॥

ततः कालेन महता तुष्टस्तस्य पितामहः
वरं वरय भद्रं ते हृदयेभीप्सितं नृप॥ ९९ ॥