श्रीमाधवमहोत्सवम्

[[श्रीमाधवमहोत्सवम् Source: EB]]

[

श्रीश्रीलजीवगोस्वामिप्रभुपादविरचितं

श्रीमाधवमहोत्सवम्

श्रीराधाश्यामसुन्दराभ्यां नमः

(१)

प्रथम उल्लासः

उत्सुकराधिकः

जीयाद्विकीर्णा किरणावली हरेः

श्रीराधिकाभागभिषेकवारिणा ।

आसारिणी यारुचदालिलोचनैः

सार्धं मयूरैरिव मेघसंहतिः ॥

॥१.१॥

जीयतां स्वभजनामृतान्धसां

चित्तविष्णुपदवृन्दनन्दिना ।

श्रीशचीस्तनजसिन्धुबन्धुना

हारिगौररुचिना हरीन्दुना ॥

॥१.२॥

अङ्घ्रियुग्ममिह सारसारस

स्पर्धि मूर्धनि दधातु मामके ।

यः सनातनतया स्म विन्दते

वृन्दकावनममन्दमन्दिरम् ॥

॥१.३॥

यस्य शासनबलात्कृताविह

प्रावृतं स्वयममुष तुष्यतः ।

रूपनाममहितस्य मत्प्रभोः

प्रीणतां करुणया हरेः प्रियाः ॥

॥१.४॥

प्रश्रितोऽयमनुयाचते जनस्

त्वं स्वतः प्रभुनिदेशभारति ।

तन्महामहविभाविवैभवैर्

आविरेधिनवकाव्यरूपिणी ॥

॥१.५॥

पातु मां पितृतया कृपान्वितस्

तत्प्रभुद्वयसहोदरप्रथः ।

यो विभाति रघुनाथदासता

ख्यातिभिर्जगति साधुवल्लभः ॥

॥१.६॥

यन्निदेशवरवीर्यसम्पदा

सन्मदात्प्रववृते कृताविह ।

हन्त तस्य कृपयैव सन्ततं

यान्तु तोषमपि ते महायशाः ॥

॥१.७॥

पाद्मकार्त्तिकमहिम्नि सूचितं

सुष्ठु मात्स्यमनु यद्विनिश्चितम् ।

वर्णितं प्रभुवराङ्घ्रिपङ्कजैस्

तन्मुदा प्रथयितुं ममोद्यमः ॥

॥१.८॥

राधिकानयननर्मरोचिषा

जीयतां तदभिषेककौतुके ।

माधवेन्दुमपि यत्तु मन्दितं

कुर्वदेव विततान नन्दितम् ॥

॥१.९॥

राधिका व्रजवधूव्रजाधिका

धन्यपुण्यवृषभानुकन्यका ।

शीलनन्दितसलीलमाधवा

सा सुखाकृतसखीषु खेलति ॥

॥१.१०॥

कीर्तिदाविशदकीर्तिभाविनी

भावनद्धवनितालिभिः सह ।

एकदा निजरसालचत्वरं

सा ययौ विधुकलेव कान्तिभिः ॥

॥१.११॥

चित्रसृष्टिकुशलेऽपि वेधसि

स्फारचित्रचयकारुचारुता ।

कीर्तिशुभ्रकिरण्ऽपि गोकुले

व्यूढशुभ्रकिरणालिविभ्रमा ॥

॥१.१२॥

पूर्णपूर्णविधुसारमाधुरीः

पक्षपक्षमिव मुञ्चती बलात।

शासतीव महतः कृपां सति

स्वाङ्गरत्नभृतरुक्मभूषणा ॥

॥१.१३॥

चित्रकल्पलतिकाभ्रमादिव

स्वर्वधूभिरनुलीलमीलिता ।

पूर्णभागपि कलामयात्मतां

श्रीनुतव्रजवधूगणे गता ॥

॥१.१४॥

तुल्यमूल्यवररत्नमालिके

वाङ्गजे महसि रङ्गदा मिथः ।

सद्रसैरिव समाहृतिर्युताप्य्

ऊढनर्मकलित्भिर्विभेदिताः ॥

॥१.१५॥

कृष्णचित्तकमलालयं गता

निर्जितान्यकमलालयस्थितिः ।

कृष्णहार्दसुखहृद्यवारिधौ

शीतदीधितिकलालिसोदरा ॥

॥१.१६॥

ग्लौकलेव सुतनुश्च सर्वदा

नन्यजद्युतिधुराधुरन्धरा ।

सा बभौ कविगिरां गुरुच्छवी

राधिकादिरखिला सखीततिः ॥

॥१.१७॥

(षड्भिः कुलकम्)

विभ्रमोल्लसितमञ्जुशिञ्जिता

रागबन्धमधुरा सखीततिः ।

तां वरालिमभितो विदिद्युते

शृङ्खला हरिकटीपटीमिव ॥

॥१.१८॥

बन्धुरामिह रसालबन्धुना

माधवीमथ विलोक्य माधवीम् ।

आललाप ललितां मदोल्ललां

राधिकाधिकविनोदमोदतः ॥

॥१.१९॥

चित्रपत्रनवगुच्छसुस्तनी

कृष्णभृङ्गलसदङ्गसङ्गिनी ।

माधवोज्ज्वलविलासशालिनी

पश्य भाति भवतीव माधवी ॥

॥१.२०॥

अद्य ते विधुरिहैव देवितः

किं स्वकीयकलया कलावति ।

बालिका सपदि माधवीलता

लालसीति हसितैरियं यतः ॥

॥१.२१॥

कृष्णभृङ्गललिताङ्गमाधवीं

चुम्बभीर्न हि रसालतत्पतेः ।

तस्य लोलदलपाणिकस्य यत्

कारये सपदि पाणिपीडनम् ॥

॥१.२२॥

त्वां निभाल्य सखि मञ्जु मारुतो

ल्लोलपल्लवकराम्रवल्लरी ।

कृष्णमाह्वयति दूरदृश्वरी

कौतुकाय किल कोकिलाकलैः ॥

॥१.२३॥

तेन तेन वचसैव योजितां

नर्मणा ललितयापि राधिकाम् ।

वीक्ष्य सस्मितमुखं विशाखया

तन्मनोरथपथो निरप्रथि ॥

॥१.२४॥

विद्म एव शतधा दृढव्रतां

त्वामिहाद्य बत का हसिष्यति ।

सङ्गृहाण सखि भूषणोचितां

कान्तकान्तनवमाधवीततिम् ॥

॥१.२५॥

देवपूजनमिषेण भाविनी

सा विचित्य कुसुमानि तान्यथ ।

प्रेयसे गुरुकलागुरुर्व्यधाद्

गुम्फितुं पुलकिताङ्गमिङ्गितम् ॥

॥१.२६॥

आस्तृतं कुसुमतुलिकासनं

दासिकाभिरभितः ससम्भ्रमम् ।

विभ्रमेण तदसावभूषयद्

गाङ्गनीरमिव पीतपद्मिनी ॥

॥१.२७॥

सव्यपाणिधृतसूतिसीवनी

सारितानि कुसुमानि राधिका ।

गुम्फतीतरकरेण लीला

गुम्फति स्म सुहृदां मनांसि च ॥

॥१.२८॥

शोणपाणिमुकुलेन पुण्ड्रकं

मण्ड्यते स्म पटु यद्यदेतया ।

तत्तु तन्नखरसोमसीमभाग्

अभ्यगादुदयदृक्षलक्षणम् ॥

॥१.२९॥

तत्र पुष्पजलपूगवर्णिका

भूषणव्यजनशारिशारिकाः ।

सादरं समभिगृह्य सेविकाः

सुन्दरीसमुदयं सिषेविरे ॥

॥१.३०॥

पुष्पचामरचयानुसञ्चरद्

भृङ्गसङ्घमनु तत्तनुरुचिः ।

हारि हारिहरिचूर्णकुन्तलं

स्वर्णवर्णकपटीव वर्ण्यते ॥

॥१.३१॥

राधिकामुखरुचा समं सखी

दृक्चकोरमिथुनैरथामृतम् ।

उद्गिरद्भिरपि सा पपे चिरं

लालसा न मतिशान्तये क्षमा ॥

॥१.३२॥

कर्णपालिरलिवन्नतभ्रुवां

तन्मुखाम्बुजवचोमधून्मदा ।

प्राप नैव विकृतिं तदा दृशो

लास्यमङ्ग सपदि व्यतन्वत ॥

॥१.३३॥

हारवल्लिरभवद्गुणश्रिया

तासु सा कुसुमकर्णिका गिरा ।

काञ्चनाञ्जनशलाकिका रुचा

कृष्णभावमहसा शिरोमणिः ॥

॥१.३४॥

अद्य किं वरसखीसुखाकृतं

केशवं नु कलयाम कानने ।

इत्थमत्र निभृतं मिथो न का

गण्डमण्डिपुलकं बभाषिरे ॥

॥१.३५॥

तां कयापि हरिचापलान्तर

व्यञ्जि नर्म रचितं व्यलोलयत।

पङ्कजस्य मरुदागमस्तदुत्

सङ्गसङ्गतृषितालिनीमिव ॥

॥१.३६॥

आलिगीतमिह केवलं न तत्

कण्ठ एव वहति स्म रागिताम् ।

राधिकाहृदि च तच्च नाद्भुतं

दिव्यवस्तुमहिमा हि तादृशः ॥

॥१.३७॥

अश्रुघर्मसलिले तदामिलल्

लोमलास्यमथ कम्पसम्पदि ।

स्तब्धता प्रलयधाम्नि तामनु

प्रेमसिन्धुरतिवेलतामगात॥

॥१.३८॥

साथ ताभिरपि सान्त्विता चिरान्

म्लानवक्त्रकमला व्यलक्ष्यत ।

येन चाभिरभितोऽपि भास्वती

शून्यमेव भुवनं स्म मन्यते ॥

॥१.३९॥

चित्रकेलिकलया स्वपालितां

तां निजप्रकृतिमागतां पुनः ।

आलयोऽथ विनिभाल्य दुःखिता

राधया जगदिरे सगद्गदम् ॥

॥१.४०॥

किं प्रतिस्वमिदमाहितं भवद्

भालचन्द्रमसि लेखलाञ्छनम् ।

त्वं च तद्गुणकुकूलवह्निना

गोपि दग्धहृदया भवेति यत॥

॥१.४१॥

तत्कृते सुमनसो धिया समं

सन्दिता न कति मम्लुरेतया ।

हा कथं तदपि हारितात्मनां

यान्ति तद्व्यसनतो दिनानि वः ॥

॥१.४२॥

कृष्णसङ्गघनरङ्गमङ्गलं

सर्वतो व्रजकिशोरिकाव्रजम् ।

आलयः किल विलोकयाम्यहो

यूयमेव हतवेधसा हताः ॥

॥१.४३॥

पातुमर्हथ न साधु माधुरीं

धन्यपुण्यवलिता हरेः किमु ।

अस्य दुर्भगजनस्य सङ्गतिः

किन्तु हन्त निखिलङ्गिलाजनि ॥

॥१.४४॥

भावयेत बत कापि दैवतो

गोकुले कुलवधूषु चेज्जनुः ।

नास्मदीयगणवर्तिनीषु धिग्

नापि मत्प्रतिमतामतासु नु ॥

॥१.४५॥

हा निमेषलवकोऽपि दुःसहो

यस्य कान्तिमनुभूय जन्तुभिः ।

अद्भुतं प्रियतमाभिमानिनी

तस्य गन्धरहितापि जीवति ॥

॥१.४६॥

कृष्णवर्त्मवलितापि सन्ततं

हा शमी कथमसौ च वर्तते ।

हन्त बाढमथवा घटेत तद्

दारुणस्थितिरपीयमीदृशी ॥

॥१.४७॥

तत्स्मृतिप्रथितचन्दनाटवी

दीप्रदैवदववृन्दमस्मकान।

उदिग्रद्गिरदुदेतु तत्तु फुत्

कुर्वती भ्रमति किं नु वंशिका ॥

॥१.४८॥

पाविके पिब हरेर्मुखाम्बुजं

जोषमत्र खलु का नियामिका ।

किं विडम्बयसि तेन मोहितां

मोहनैः कलपदैरिमां मुहुः ॥

॥१.४९॥

पूर्णिमा मुनिवरा च मामितो

नान्दिका तदनुगा च नास्मरेत।

दैवकं स्फुरति यस्य वाम्यतस्

तस्य चाङ्गमवलोच्यते तथा ॥

॥१.५०॥

इत्थमुद्धुरमनोजया गिरा

क्षोभलोलहृदयासु तासु च ।

शृण्वती कियदपीह साययौ

मन्दमन्दमथ नान्दिकामुखी ॥

॥१.५१॥

सुभ्रुवोऽथ पुरतो निभाल्य ताम्

उत्थिताः करपुटैः सभाजिताम् ।

सास्रमेतदुपगूढविग्रहा

विष्टरे द्रुतधियो न्यवीविशन॥

॥१.५२॥

स्वस्तिभावमनुयुज्य राधिका

कान्तवृत्तकलने ललन्मनाः ।

साम्प्रतं न भवती कुतः कुतश्

चागतेति वदति स्म गद्गदम् ॥

॥१.५३॥

फुल्लदुत्कलिकिकां निरूप्य सा

राधिकां हरिविलासपद्मिनीम् ।

एतदीयसुमनोऽभिवृद्धये

सान्त्ववाक्यमृदुसूत्रमातनोत॥

॥१.५४॥

आज्ञया भगवतीपदाब्जयोस्

त्वामहं कलयितुं सखीश्वरि ।

आयती पथि हरिं वने गता

गोकुलेऽपि किल गोकुलेश्वरीम् ॥

॥१.५५॥

सा हरेरुत तवाध्ववीक्षिणी

स्तन्यरोदननदीर्वितन्वती ।

भाषते स्म सखि कातरेक्षणा

मामुदीक्ष्य मधुसूदनप्रसूः ॥

॥१.५६॥

हन्त नान्दि विपिने त्वया शिशुं

किं न्यशामि मम दारुणात्मनः ।

खेलया क्षुधमितोऽपि नाययौ

सोऽधुनापि किमु वा कुमारकः ॥

॥१.५७॥

वासरान्तरुपभोज्यसञ्चयं

यं प्रगृह्य चलितं धनिष्ठया ।

खेलितस्खलितधीरुताच्युतः

प्राप तं स तु न वा तपोधने ॥

॥१.५८॥

किं सुतः सुतरुमूलमाश्रयन्

भुक्तवान्मधुरमन्नमिच्छया ।

वर्धते सबलबाललालितो

गोष्ठवर्त्म किमु वा विलोकते ॥

॥१.५९॥

रक्षणौषधिमणीर् मदर्पिताः

कानने वहति चच्चिदच्युतः ।

अप्रमत्तमभितो वसन्ति वा

तेऽतियुक्ततममल्लतल्लजः ॥

॥१.६०॥

क्षेमलक्षसुधया हरेर्मया

सान्त्विता व्रजभुवामधीश्वरी ।

सा स्मरन्त्यपि तवालि मां पुनः

स्नेहभिन्नहृदयोदयाब्रवीत॥

॥१.६१॥

हन्त नान्दि बत मद्वधूपदाद्

ऋअधिकापगमितापि वेधसा ।

तत्प्रतीतिविभवं सदा गता

मन्मनःस्थलमसौ विराजते ॥

॥१.६२॥

यद्यपीह विविधाः कुमारिकाः

सन्ति सद्गुणमणिप्रसाधिताः ।

भाति माधवशशीव राधिका

सा तु नः सति दृशां प्रकाशने ॥

॥१.६३॥

हन्त यासि यदि तत्र पुक्त्रिकं

राधिकां कलयितुं तदा स्वयम् ।

नामतो मम चिराय तच्छिरः

साधुगन्धमुपगूह्य सन्दिश ॥

॥१.६४॥

भङ्गुरेण विधिना स्वबालका

लोकनं क्षणिकमेव मेऽप्रथि ।

कैर्तिदेयि भवती च दूरगा

पुत्रि तेन कठिनात्मनाघटि ॥

॥१.६५॥

केशवाननमवीक्ष्य मानसं

क्वापि पुत्रि बत नावतिष्ठते ।

वासरं क्षपयितुं क्षमेऽञ्जसा

राधिके चरसि चेत्त्वमन्तिके ॥

॥१.६६॥

त्वं सुते परवती गुरोः कुले

चेतसा तु सततं दिदृक्ष्यसे ।

तं धिगस्त्वहह येन निर्ममे

प्रेमभूमनि विचारशून्यता ॥

॥१.६७॥

वत्ससोमविरहेण धूपितं

राधिके मम मनश्चकोरकम् ।

त्वत्तनूकुमुदवीथिभावितैः

शीतयाम्ब परिरम्भजीवनैः ॥

॥१.६८॥

इत्युदीरितवती व्रजेश्वरी

त्वामथाजिगमिषोः करे मम ।

शोणरत्नघटितं हरेरिमं

हारि हारमददात्कृते तव ॥

॥१.६९॥

वत्सलाश्च बलसूमुखाः सुखाद्

आलयश्च गुणमालिकादिकाः ।

त्वां सबाष्पमपराश्च काश्चन

प्रोचुरालि परिरम्भलम्भनम् ॥

॥१.७०॥

त्वन्महोदयमहो कमप्यसौ

वीक्षितुं विदधती पयोव्रतम् ।

पूर्णिमा भगवती यदब्रवीद्

आलि तच्च कमयालिपालिभिः ॥

॥१.७१॥

(युग्मकम्)

दूरतश्चलितुमस्मि नोचिता

नान्दिके व्रतवशादिति द्रुतम् ।

आशिषा समभिगम्य राधिकां

नन्दय त्वमथ मां च वार्तया ॥

॥१.७२॥

सा मृषा पतितयाभिमानिनः

सङ्गमात्खलु मया च रक्ष्यते ।

माययेति सततं निजा तनू

राधया बत तया च रक्ष्यते ॥

॥१.७३॥

सन्ततं कमपि भावमाश्रिता

सा निजैर्विकलमेव चिन्त्यते ।

जीवनात्मकनिधानधाम नो

यद्वदम्बुनिधिपात्रमन्तरा ॥

॥१.७४॥

मङ्गलार्घ्यमिदमङ्ग राधिका

मञ्जुमूर्धनि निधेहि तां ततः ।

शन्तमं च परिपृच्छ्य सन्ततं

मामकीनमथ वाचिकं वद ॥

॥१.७५॥

बाढमद्भुतगुणैर्युवां वरौ

राधिकामधुहराभिधौ भुवि ।

यौ विकृष्य मम वृत्तिकन्दलीं

दूरतः स्वविपिने बबन्धतुः ॥

॥१.७६॥

हन्त यावदधयाम राधिका

माधवेति मधुराक्षरावलिम् ।

पुत्रि तावदमृताभिलाषुके

सुश्रुतेऽपि हृदयं हृणीयते ॥

॥१.७७॥

पूर्णिमारुचिभरस्य पूरणे

भाति गोकुलमनभ्रपुष्करम् ।

माधवः स्वयमदभ्रचन्द्रमास्

त्वं तु पुत्रि वरशारदप्रभा ॥

॥१.७८॥

राधिके कति न सन्ति गोकुले

कृष्णसङ्गविभवा वराङ्गनाः ।

किन्तु माधवरतेस्त्वया विना

नेतरा भवति चक्रवर्तिनी ॥

॥१.७९॥

त्वां हरिं सुमुखि रक्तपद्मिनीं

सङ्गमय्य निखिला क्षणावली ।

त्वत्प्रसादवलिता न किं भवेत्

किन्त्वतृप्त्यलिभिराशु रुध्यसे ॥

॥१.८०॥

भक्तितः सुरगणैः समं वयं

जन्मतो व्रजजनैर्निजान्वयाः ।

सख्यतश्च ललितादिभिः शुभे

श्रीहरेरपघनास्त्वया भृताः ॥

॥१.८१॥

माधवक्षणदया निजाङ्गज

ज्योतिरुज्ज्वलतयालिशालिनी ।

नित्यमेव विधुना सहोद्यती

राधिके महसि पूर्णिमां भर ॥

॥१.८२॥

प्रस्थिताहमिति वन्यवर्त्मना

पूज्यपादकमलाभ्यनुज्ञया ।

विश्वतो वनसुरीसुगीतया

तत्र कीर्तिसुधया तवोक्षिता ॥

॥१.८३॥

त्वद्यशःश्रुतिसमूढमूढता

दूरभूगतिगतीरजानती

कञ्चिदालि मधुपालिपालितं

पुष्पिपुष्पवनभागमागमम् ॥

॥१.८४॥

तत्र केन च चिरेण चारुणा

गन्धसिन्धुविसरेण वासितम् ।

पुष्पवृन्दमनु चन्दनानिलो

मन्दतां किल मुदान्वविन्दत ॥

॥१.८५॥

आलि तैः परिमलैर्विसारिभिः

शङ्किताद्भुततया निरैक्षिषि ।

भृङ्गवृन्दमनु सान्द्रतातुला

श्यामलांशुभिरकारि कैरपि ॥

॥१.८६॥

अत्र पुष्पततिभिर्द्रुमोत्पलः

कोऽप्यगादिव सहस्रनेत्रताम् ।

वीक्ष्य यः कमपि कान्तमन्तिकं

कीर्णवान्मधुमिषाश्रुशीकरान॥

॥१.८७॥

आलि तेन मुहुरत्र चित्रभाग्

अग्रतस्तमपि नेत्रपान्थताम् ।

माधुरीभरधुरीणमानयं

प्रस्फुरत्परपरागचत्वरे ॥

॥१.८८॥

रूपमस्य यदपूर्वमन्वहं

तेन संस्तवविधावुता प्रभुः ।

संस्तुतस्तु तत एव तद्व्यधान्

नान्यतः स्फुरति तादृशो गुणः ॥

॥१.८९॥

यत्कृते त्वमसि राधिका सदा

स्वाश्रुभिः समभिषेकमागता ।

त्वत्कृते भजति योऽधिवासनं

दःउपनं स तु स एव नापरः ॥

॥१.९०॥

तस्य वा मुदिरमेदुरश्रियो

वर्णयेत्क इव साधु माधुरीः ।

त्वद्विधा सखि सतीशिरोमणिर्

यस्य कान्तिभिरियाय चित्रताम् ॥

॥१.९१॥

कृष्णकान्तिमनु पीतमम्बरं

किं च पिञ्छकुलमूढकृष्णलम् ।

कायमित्थमनलङ्कृतं च तैर्

एव तत्र वलयत्यलङ्कृतिम् ॥

॥१.९२॥

अङ्घ्रिपद्मगतहंसकध्वनिः

श्रोणिमेघचलशृङ्खलातडित।

हृन्नभोऽभिशुभहारतारको

वेणुरोहितवृतास्यचन्द्रमाः ॥

॥१.९३॥

धामवृष्टिमपि सुष्ठु यौवते

मानसे घनरसस्य सर्वदा ।

यद्दधाति स तु तेन शारद

प्रावृषेण्यगुणयुङ्निरीक्ष्यते ॥

॥१.९४॥

(युग्मकम्)

तस्य रूपमहसा नवं वयस्

तेन नागरकला तया स्मरः ।

तेन रागलहरी तया सदा

नन्दितेन्दुवदने भवत्यपि ॥

॥१.९५॥

तस्य रूपमहसा विमोहितः

स्वं धनुर्ध्रुवमहास्यदङ्गजः ।

सारथित्वमकरिष्यदस्य चेत्

सुभ्रुवो भवददभ्रविभ्रमः ॥

॥१.९६॥

तस्य रूपवरनीलिवारिजं

पश्यतो न सखि कस्य जायते ।

चिन्तनेन तव शारदश्रियः

कापि सा नयनभृङ्गलालसा ॥

॥१.९७॥

नीलनीररुहकान्तिशान्तिदं

स्फारहारमणिराजिराजितम् ।

काञ्चिकाञ्चिकनकांशुकांशुकं

कामकामनिधिरूपरूपकम् ॥

॥१.९८॥

वामवामकरगण्डमण्डलं

मान्यपाण्यपषदंशवंशकम् ।

पूर्णघूर्णनयुगक्षिलक्षितं

मन्त्रयन्तमिव येन केन च ॥

॥१.९९॥

वीक्ष्यमाणमपि वीक्षणाय ते

तं दिशं दिशमहं व्यलोकिषि ।

यद्व्यलोकिषि च तेन सत्वरं

तत्त्वमत्र तु तवैव वैभवम् ॥

॥१.१००॥

(सन्दानितकम्)

त्वां स मां त्वदभिसारलम्भक

प्रोदयामपि यतः स्म पृच्छति ।

तस्य चापलममूदृगात्मना

व्यज्यते खलु तद्धि चापलम् ॥

॥१.१०१॥

मां निशाम्य स पुनर्निरुत्तरां

वल्लभस्तव सुधीः कृतस्तवः ।

दक्षिणे स्मरशरव्रणाकुलस्

त्वत्कृते सखि जगाद सादरम् ॥

॥१.१०२॥

शंसदास्यमथ वंशिकापतेस्

तस्य तं परिमलं गुणस्य ते ।

उज्जगार न परं तवाधर

स्यापि तत्र बहुधा सुधामुखि ॥

॥१.१०३॥

हन्त या मधुरजीवितौषधिर्

या मनोऽलिकमलाकरावली ।

यापि मे हृदयहृद्यमालिका

साधुनापि सखि नाययौ वनम् ॥

॥१.१०४॥

नान्द्यसि त्वमनुवेलमाङ्गिनी

यन्मम स्मरविनोदनाटके ।

मामकाभिहितसूत्रधारतां

राधिकामभि तदेवमावह ॥

॥१.१०५॥

नो कदाचिदनुसन्दधाति यश्

चन्द्रकावलिमपीह विच्युताम् ।

तस्य ते विरहिणः शुभानने

याचनाचनमिदं निवेदनम् ॥

॥१.१०६॥

आविरेधि सखि चञ्चले रुचा

धिन्वमुं घनरसप्रदं निजम् ।

लोक एष चिरसन्दुतः स्फुटं

शीतलान्तरतरत्वं ऋच्छतु ॥

॥१.१०७॥

प्रेम्णि लाघवमिदं ममार्थये

त्वां विभर्तुमिह यद्बहिर्हृदि ।

गौरवं तु त इदं वसस्यसाव्

अन्तरेव हृदि यत्पृथुस्तनि ॥

॥१.१०८॥

एष धिग्विघटितोऽपि राधया

सर्वदैव हृदये तया सह ।

खेलतीति किल सङ्क्रुधा खलस्

तत्प्रलीनयति हन्त दुर्विधिः ॥

॥१.१०९॥

मानसे विभुतया समागताप्य्

आलि सह्यमिह मे निरुध्यसे ।

इत्यलं किल चलाक्षि मां क्रुधा

नोपयाति भवती च साम्प्रतम् ॥

॥१.११०॥

दक्षिणोऽहमनिशं वरानने

त्वं पुनश्चलसि वामपद्धतिम् ।

प्राणमूलमुभयोस्तु मेलनं

हा विधिः किमथवा विधास्यति ॥

॥१.१११॥

सा प्रिया न खलु हन्त मां त्यजेद्

अन्तिके तदधुनैव लप्स्यते ।

चित्तमित्थमितसम्प्रधारणं

द्रागथ प्रणयभाजनं कुरु ॥

॥१.११२॥

तन्निजां सुमुखि वृन्दकाटवीम्

एव वीक्षितुमिमामथाव्रज ।

अत्र चेन्मयि तमालसारणीं

दृष्टिमर्पयसि ते वदान्यता ॥

॥१.११३॥

इत्युदीर्य परिघूर्णतामुना

फुल्लचम्पकलतावलम्बिता ।

यत्र चाथ बत देवी राधिके

राधिके इति ममास्फुरन्मुहुः ॥

॥१.११४॥

राधिके त्वदभिधासुधां धयन्

माधवस्तु शनकैर्विलोचने ।

उद्विकाश्य मधुराक्षरावलीं

गद्गदस्वरमुवाच मां पुनः ॥

॥१.११५॥

साधय प्रियतमालि राधिकां

मद्दशां कथय साध्वि साधिकाम् ।

मद्वनस्रजमिमां समर्पय

प्रेयसीमहसि मां च तर्पय ॥

॥१.११६॥

एवमस्य विनिदेशशर्मणा

त्वत्पदं प्रति चलाक्षि चालिता ।

तस्य तेऽपि युगपद्दिदृक्षया

दोलिकेव मम धीश्च दोलिता ॥

॥१.११७॥

तस्य वेत्सि किमपि त्वमेव

तद्वेत्ति वा सुवदने स एव ते ।

अत्र नः प्रचुरदूत्यचातुरी

केवलं वहति सिन्धुसेचिताम् ॥

॥१.११८॥

नान्दिकावचसि तत्र सन्मतौ

लालसाभणितिमालिसंहतेः ।

बाष्प एव रुरुधे तदा परं

वाम्यरीतिरगमत्कलङ्कितम् ॥

॥१.११९॥

राधया प्रणयबिद्धबुद्धिता

धीरया यद्दपि संवृता हृदि ।

आर्तिसिन्धुमविशंस्तदन्तिका

जन्तवस्तदपि वीक्ष्य तन्मुखम् ॥

॥१.१२०॥

मौनितां क्षणमितासु तासु सा

नान्दिका सपदि कम्पसम्पदा ।

व्याजहार ललितामुखाः सुखाद्

आशिषो भगवतीकृता ऋताः ॥

॥१.१२१॥

येन तामसकुलं विलेख्यते

येन दैवपदवी सुरङ्ख्यते ।

येन विश्ववसतिः सुरङ्घ्यते

येन गोकुलमथो विभास्यते ॥

॥१.१२२॥

(अर्थत्रयवाची)

तेन चित्रमहसा महीयसा

कृष्णपक्षमहितेन पुत्रिकाः ।

राधिका मधुरमूर्तिमाधुरी

साम्प्रतं प्रथयिषीष्ट वो दृशः ॥

॥१.१२३॥

(युग्मकम्)

पुष्टिभृत्तदुदितेन तेन सा

स्वेन भाषितगुणेन तामपि ।

पुष्यति स्म ललिता यतो मिथः

स्पर्धिबुद्ध्युपकृतिर्महाजनः ॥

॥१.१२४॥

अद्य कोऽपि समहो महोदयः

पूरितेन्दुरिव पारिकाङ्क्षिणि ।

लोचनोत्पलविभुर्बभूव मे

येन चित्तमधुपो विघूर्णते ॥

॥१.१२५॥

चत्वरे क्वचन रत्ननिर्मिते

कृष्णनन्दितमना यदर्चिता ।

जीवितालिरमरीवरालिभिः

स्वप्न एव किमयं च नान्दिके ॥

॥१.१२६॥

सा निमील्य नयने चिरादिति

स्वाननेन्दुवचनांशुना पुनः ।

अस्रुघर्मसलिलान्यसिस्रवच्

चन्द्रकान्तवपुषोऽखिलाः सखीः ॥

॥१.१२७॥

चिन्तने स्फुटति चित्तपङ्कजं

रोमशैवलकुलं च हृष्यति ।

यस्य मानसरसस्य तत्र किं

नेत्रमीनयुगलेन रंस्यते ॥

॥१.१२८॥

गोपराजयुवराजकानने

राधिकां समभिषेकसाधिताम् ।

वृन्दया कनकदण्डमण्डितां

वेशयेम किमु केशवाग्रतः ॥

॥१.१२९॥

स्वप्नमङ्गलनिदिग्धनान्दिका

जल्पशीधुत इतश्च सुभ्रुवाम् ।

पूर्वरङ्गमनु रोमनर्तका

हर्षजातरुचिभूमिका व्यधुः ॥

॥१.१३०॥

हन्त वः प्रियसखीमुखेन्दुना

मानसाम्बुधिकुलं प्रफुल्ल्यपि ।

साम्प्रतं प्रतनिता चमत्कृतिर्

आलयः किमपि तत्र पर्वणि ॥

॥१.१३१॥

यर्हि भूषणमुखं लभेत सा

राज्यवस्तु निजमञ्जसा निजम् ।

तर्हि कृष्णविपिनेऽभिषेक्ष्यतेऽ

गीयत द्युमुनिनापि जात्वपि ॥

॥१.१३२॥

तत्र यर्ह्युदयिताभिषेचनं

तर्हि सा सवयसां च संहतिः ।

प्राक्तनी वलयितेत्यपि क्च्वचित्

प्रोज्जगौ स मुनिरुत्तनूरुहः ॥

॥१.१३३॥

राधिका तु निजशोकनाशनं

तन्मनःस्वमिति भावतृष्णया ।

नातिसम्प्रतियती च तत्कथा

भव्यधर्ममदिता व्यचिन्तयत॥

॥१.१३४॥

स्वस्य कृष्णवनराज्यनामतः

स्वीयकान्तिचयचायनादपि ।

रोम हृष्यति कथं ममाथवा

क्षोभमेव तनुते तदीयता ॥

॥१.१३५॥

तास्वथ प्रचुरहर्षधर्षित

प्राप्तशान्तिवलनासु नान्दिका ।

राधिकाभिसृतये सखीमिलद्

भ्रूकला निगदिता विशाखया ॥

॥१.१३६॥

कुत्रचिद्वरसखी न पारयेद्

अद्य गन्तुमिति तं प्रसादय ।

मालतीमिलितमल्लिकावलीं

तामियं यदधुनालि यास्यति ॥

॥१.१३७॥

सस्मितं तदवधार्य नान्दिकाम्

आपिपृक्षुमयितुं निजाश्रमे ।

राधिका भगवतीकृते नता

साश्रु कृष्णजननीकृतेऽब्रवीत॥

॥१.१३८॥

इष्टदेवमपि देवि सेवितुं

व्यूढपुष्पवरसङ्घसङ्ग्रहाः ।

श्रीव्रजेशगृहिणीगृहाङ्गनं

भाग्यभागथ निशामयेमहि ॥

॥१.१३९॥

सा च वाच्यमधिराधिकं तदा

चम्य रम्यमुखभां च काञ्चन ।

तृप्तिक्ÿप्तिमयता यतीश्वरी

विस्मिता स्म वदति स्मितान्विताम् ॥

॥१.१४०॥

यात यात सुमनोभ्य एव यद्

वाञ्छितं फलमवाप्स्यथात्र च ।

साम्प्रतं गुरुपदोरहं त्विदं

स्वप्नभव्यकुसुमं समर्पये ॥

॥१.१४१॥

इति मुदितमनस्कानन्द्य नान्दीमुखी ताः

प्रथममगमदुत्का माधवाश्वासनाय ।

अथ हरिमभिसर्तुं राधिकां मुख्यसख्यः

कुसुमहृतिमिषेण प्रेरयामासुराशु ॥

॥१.१४२॥

दिशि दिशि रसभङ्गैर्नेत्रमीनोत्प्लुतिश्रीर्

नयनसलिलबिन्दूल्लासिमुक्तावलीकः ।

दधदविहतघर्मैर्निम्नगाः कृष्णभृङ्गी

भविकमवतु मुख्यं राधिकौत्सुक्यसिन्धुः ॥

॥१.१४३॥

अमितभवदवाब्धौ दह्यमानं चिरान्मां

कथमपि कलयित्वा पूर्णकारुण्यमूर्तिः ।

निजसहजजनान्ते स्वीचकारेश्वरो यस्

तमिह महितरूपं कृष्णदेवं निषेवे ॥

॥१.१४४॥

इति श्रीराधाभिषेकचरिते श्रीमाधवमहोत्सवनाम्नि महाकाव्ये

उत्सुकराधिको नान्न प्रथम उल्लासः

॥१॥

*************************************************************

.

(२)

द्वितीय उल्लासः

उन्मन्युराधिकः

गोविन्दसान्द्रामृतसारसिन्धोः

सन्देशगन्धाननुभूय भूयः ।

ता इन्द्रवज्रायिततर्षबाधा

राधाप्रधाना दधिरे न धरियम् ॥

॥२.१॥

सखीभिरेषा झषकेतनात्मा

हारं विहारं प्रति भानुकन्या ।

उपेन्द्रवज्रायितराजिराजद्

द्रुवल्लिवृन्दागहणं जगाहे ॥

॥२.२॥

यस्य प्रसूनादिषु तासु सम्पद्

वीथीषु नानाद्भुतमाधुरीभिः ।

नान्यस्पृहा सावसरेति नासीद्

अल्पप्रथा कल्पनगाटवीति ॥

॥२.३॥

तस्मिन्न कस्मिन्नपि कोऽपि तृप्तिं

कदाचिदप्येति सदातनोऽपि ।

इतीव कश्चिद्बत मुग्धमेधा

यदीयवासं बहु मन्यते न ॥

॥२.४॥

तदेवमेवाखिलधामसारं

मन्ये न जन्युः परिहर्तुमिच्छेत।

विचित्रमुद्भेदवदन्यपुण्या

वल्येव तं चारयतेऽपि यत्र ॥

॥२.५॥

यस्मिन्नृतूनामपरे वरेण्येऽप्य्

अन्यस्य हानिः प्रतियोगिनोऽपि ।

न शर्मलक्ष्म्या इति जन्तुजातं

शिक्षामुपादत्त किमेभ्य एव ॥

॥२.६॥

देशे नदीवातहिमे किकीनां

हारीतकानां च पृथक्प्रणादैः ।

भास्वमणिज्वालिनि झिल्लिशब्दैर्

भूभृज्झरासारिणि चातकाद्यैः ॥

॥२.७॥

मेघापयानामलफुल्लपुष्प

जलस्थले हंसपिकादिनादैः ।

ऋतोरमुष्येयमियं त्वमुष्य

प्रसूतिभूमीति यदूहभूमिः ॥

॥२.८॥

(कुलकगर्भितयुग्मकम्)

सुधात्वसाम्येऽपि सरांसि यस्मिन्न्

असूयकानीव मुखान्मुरारेः ।

जलेन सार्धं पिबतो विरीणं

माधुर्यवर्यं मुहुराहरन्ति ॥

॥२.९॥

कंसारिवंशीकलमाधुरीभिर्

उद्वेलतां यस्य मुहुर्व्रजन्त्याः ।

नद्योऽपि साक्षाद्व्रजभावपूर

सम्पद्विलोभात्परितो वहन्ति ॥

॥२.१०॥

यस्मिन्निमन्त्र्येव कलेन वंशी

कंसान्तकस्य प्रतिपादपाली ।

दुग्ध्वा स्वयं दुग्धसुखासवानां

गवां नवं यामयति प्रवाहम् ॥

॥२.११॥

विश्वाधिवासाय कृतप्रयाशो

यस्यातुलं चन्दनगन्धवाहः ।

सौरभ्यमद्बिभ्यतयेव मत्तो

नृत्यं विधत्ते चलवल्लरीभिः ॥

॥२.१२॥

स राजते जङ्गमकल्पशाखी

यत्राद्भुतो नव्यतमालकल्पः ।

सङ्कल्पतो यः स्वयमेव लोकं

धिनोति पारेमनसं विलासैः ॥

॥२.१३॥

यस्मिन्प्रसूनादि विचिन्वतीनां

लक्ष्मीकुलाकर्षिगुणावलीनाम् ।

तासामधीशः स करग्रही ताः

कामं विलासेन भुनक्ति भुङ्क्ते ॥

॥२.१४॥

यत्रालिनः सङ्गतमञ्जुकुञ्जाः

कुञ्जा निजान्तर्मणिवेदिशुभ्राः ।

वेद्यो विराजद्वरपुष्पशय्यां

शय्याः प्रियासम्भृतकृष्णकामाः ॥

॥२.१५॥

चन्द्राननानामिह सान्द्रपुष्पे

वृन्दावने हारिविहारिणीनाम् ।

मरीचीवीचीरुचिरा विरेजे

घनाघने वा घनचञ्चलालिः ॥

॥२.१६॥

(चतुर्दशभिः कुलकम्)

वृन्दाटवीयं मधुशीकराणां

पूरेण राधामभिषिञ्चमाना ।

उदेष्यमाणमभिषेकलक्ष्मीं

तां सूचयन्तीव मनो धिनोति ॥

॥२.१७॥

कदा नु कृष्णे पुनरीक्षमाणे

राधासमाधारणकम्पिताङ्गीम् ।

रत्नोदकुम्भैः स्नपयाम नाम

स्फाराश्रुनेत्रैः स्वतनूरुतालि ॥

॥२.१८॥

कदा नु वृन्दावनपुष्पवृन्दं

सहेललीलायितमाददानम् ।

स्मेराननं वा व्रजनागरेन्द्रं

राधानिदेशेन निवारयाम ॥

॥२.१९॥

आल्या बकीजिद्वनभूमिपाल्याः

प्रसान्त्विवाक्यानि रुषा निरस्य ।

पुष्पं हरन्तीं मुखरामयत्वं

पद्मां कदा स्मोद्घटय्पम दण्ड्याम् ॥

॥२.२०॥

मा कृढ्वमौत्कण्ठ्यमितो वयस्याः

प्रायो महश्रीरुदगादसौ वः ।

भूयो मदीयं बत वामनेत्राः

कुतोऽन्यथा नृत्यति वामनेत्रम् ॥

॥२.२१॥

सखीजनः संवदमान एवं

दूरे मुदा स्तम्भमपि प्रपन्नः ।

स केवलं रश्मिकुलेन तस्याः

पुरो व्रजन्त्याः परिकृष्यते स्म ॥

॥२.२२॥

(षड्भिः कुलकम्)

स्वयं महाप्रेमविकारनद्या

सदोह्यमाना प्रियसिन्धवेऽपि ।

तस्या रसारालदशावशा स्याद्

इतीव तस्यात्मगुणैर्विकृष्टा ॥

॥२.२३॥

अंशस्तुरीयोऽयमभूत्पदेऽस्मिंस्

तथार्धमेतद्बत जायते स्म ।

एषा च पूर्तिः समगादपीत्थं

विचिन्तयन्ती त्वरयाध्वसङ्ख्याम् ॥

॥२.२४॥

वृन्दाटवीयं कुसुमाटवी सा

पुरश्च यस्यां स रहोनिकुञ्जः ।

तत्पुष्पशय्यामनु नागरोऽसौ

क्रमादिति प्राङ्मनसैव यान्ती ॥

॥२.२५॥

मत्स्फूर्तितस्तस्य विलासपूर्टिः

सा नागरी या स्फुरती दृशीति ।

विनिर्मिमाणा स्वपनेऽपि केलिं

साक्षादिवानेन सहागतेन ॥

॥२.२६॥

तं वारिदाभं विधुवक्त्रमुद्यद्

व्रजाम्बरं लोचनलोलतारम् ।

मुहुः स्फुरन्तंदधती स्वभावाद्

अन्तश्चिरं विष्णुपदायमाना ॥

॥२.२७॥

पश्यानि किं वेद्मि खगस्य चाराद्

दोधूयते मर्मरि पर्णवृन्दम् ।

कृष्णस्य किं वेत्यपि दृष्टिनष्टं

शोचन्त्य अनेहोलवकं प्रयाणे ॥

॥२.२८॥

कृष्णोऽयमालीजनवञ्चनाय

निलीय मह्यं पटु तिष्ठते नु ।

पश्यामि दम्भादिति साचिवक्त्रा

सखीषु तापिञ्छकुलं स्तुवाना ॥

॥२.२९॥

सोऽयं स्मरो मां व्रजनागरीणां

दिधीर्षते हन्त सखीसमक्षम् ।

भ्रमादितः स्मेरसखीजनाङ्के

शङ्काकुला मङ्क्षु निलीयमाना ॥

॥२.३०॥

स्वलालसाशङ्किसखीस्मितेन

प्रेमाभ्यसूयामुपजीव्य दूरम् ।

भ्रूभङ्गरङ्गाकुललोचनोल्ल

ङ्गितोल्लसत्कान्तपदेव यान्ती ॥

॥२.३१॥

ममार्ज भारादिव साङ्गरागम्

आलम्बतालीं कुचगौरवाच्च ।

हरेः पदव्यामथ कोमलाङ्गी

स्तब्धा मुहुः प्रेमभरेण जग्लौ ॥

॥२.३२॥

(दशभिः कुलकम्)

ऊर्ध्वं पिकानां वलितं चमूभिः

शिलीमुखैर्भिन्नतमं समन्तात।

हन्ताबला भूमितलं निरुद्धं

मीनध्वजाद्यूढपदैरटव्याः ॥

॥२.३३॥

निकुञ्जपुञ्जानिति वीक्ष्य साक्षाद्

भविष्णुकृष्णाद्भुतकेलिजालाम् ।

संलापदक्षः सह मुख्यसख्या

व्यलङ्घतैतान्सवयःसमूहः ॥

॥२.३४॥

(युग्मकम्)

लसन्तु राधे तव कुञ्जपुञ्जे

विनोदसौभाग्यविधा विदूरे ।

वृन्दावनस्येयमपूर्वलक्ष्मीर्

एकैव चेतांसि जडीकरोति ॥

॥२.३५॥

पुष्पेषु पूर्णं वरकृष्णलादि

विभूषणं कृष्णतमं ममात्मा ।

समीहते कृष्णमिवाद्य सख्यो

युष्मद्वशे कृष्णवनं विधातुम् ॥

॥२.३६॥

फुल्लत्प्रसूनैः पुलकिप्रवालैर्

वन्दारुभृङ्गैर्विपिनं बकारेः ।

प्रत्यङ्घ्रि ते वायुभिरानमन्तं

मूर्धाननमद्धाप्रयते वरोरु ॥

॥२.३७॥

वृन्दाटवी पुष्पसितापि सख्यः

सर्वत्र कृष्णस्फुरणं करोति ।

स्फूर्तिं तदीयामपि कुर्वती या

चित्तं समन्ताद्वितनोति रक्तम् ॥

॥२.३८॥

नीलाभफुल्लद्वनजातकान्तं

विलासदीव्यद्भ्रमरालिराजम् ।

पूर्णेन्दुलक्ष्मीभरदिग्धराधं

के माधवं माधवि न स्तुवीरन॥

॥२.३९॥

मनोजनिव्याप्तवसन्तलक्ष्मीं

वहन् प्रफुल्लोऽपि वनान्त एषः ।

सख्यः समालिङ्गति पुष्पकीटीर्

विश्वासभूः श्यामतनौ न रागः ॥

॥२.४०॥

द्वित्रान्पिबन्नेष मरन्दबिन्दून्

वल्लीवधूनां मधुसूदनाख्यः ।

राधे भृशं धावति भानुजात

श्रीपद्मिनीं गन्धभरान्मदान्धः ॥

॥२.४१॥

स्वयं धयन्त्यद्य मधूनि भृङ्गा

माद्यन्ति सार्धं व्रजयौवतैस्तु ।

वंशीकलं चन्दनगन्धवाहा

वहन्ति नाद्यापि कथं त्वमीभिः ॥

॥२.४२॥

हरेश्च गन्धस्तव चोपसेव्यः

प्रायो गता धैर्यममी वरालि ।

ख्याता जगत्प्राणतयापि वाता

व्रजन्त्यलं प्राणपदं व्रजे तु ॥

॥२.४३॥

कथं प्रगायन्ति पिका विहाय

स्वस्यात्र वृन्दाविपिनक्षितीशम् ।

युष्माकमेतानथवा विमोहं

कर्तुं दिदेशानुदिशं स एव ॥

॥२.४४॥

झङ्कारकोलाहलगर्जिनीभिस्

तृप्त्या मधुष्ठीवनवृष्टिकृद्भिः ।

भृङ्गावलीमञ्जुलकालिकाभिः

कलापिनोऽध्यालिमधौ नटन्ति ॥

॥२.४५॥

अनङ्गराजस्य निकुञ्जसभ्यैर्

अल्पस्मितास्यैः सुमनःसमूहैः ।

पश्येत सख्यो मृदुगुञ्जिभृङ्गाः

कृष्णस्य दूता इव मन्त्रयन्ते ॥

॥२.४६॥

तवालि कृष्णभ्रमरेण कर्णे

किं वर्णितं ग्रस्तमधीरिताक्षि ।

यच्छृण्वती त्वं मुहुरानतभ्रूः

सञ्चारयामासिथ साचि शीर्षम् ॥

॥२.४७॥

निजाननाम्भोजरसेन मत्ती

कृतं तमेतं मधुपप्रवेकम् ।

सख्यः स्फुटं मामथ घट्टयन्तं

द्रष्टुं विनोदादधुनार्हथैव ॥

॥२.४८॥

सखि त्वयायं परिचीयते किं

वासन्तिकामञ्जुलकुञ्जराजः ।

अस्मान्विना यत्र गतापि चाभिस्

त्वं कृष्णसारिण्यवलोक्यसे स्म ॥

॥२.४९॥

वेतस्वदेतत्पदमालयस्तद्

भयेन यस्मिन्मयि लीनवत्याम् ।

लुलुञ्च वो मत्प्रतिभूकृतानां

स श्यामलः कञ्चुलिका बलेन ॥

॥२.५०॥

चन्द्रानने नैष मुकुन्दगन्धः

किन्तु त्वदङ्गस्य तदङ्गभाजः ।

प्रतीहि नीलामिह कान्तिमेतां

स्वलोलनेत्रद्युतिमेव देवि ॥

॥२.५१॥

इत्थं मिथः प्रेममनोरथानां

कथाप्रथावेशमथागतासुः ।

आगम्य गम्यामटवीममूभिर्

मोदाद्विनोदान्निजगाद राधा ॥

॥२.५२॥

इतोऽद्य पुष्पाणि समञ्जरीणि

मञ्जूनि मञ्जूनि हृतानि केन ।

मन्ये व्रजस्त्रीव्रजवस्त्रचौराद्

अन्योन तस्मादिह जाघटीति ॥

॥२.५३॥

रुन्धे हरिश्चेद्भवतीं विशाखे

तस्यावरोधे ललितैव वीरा ।

कार्षेदसौ चेल्ललिते सखि त्वां

तद्वारणे किं न वयं प्रवीराः ॥

॥२.५४॥

साचिव्यतो नश्चलचिल्लिचापां

नासौ स्पृशेत्त्वां वैन्तालिचौरः ।

सर्वा वयं यद्यपयाम सद्यः

कुञ्जाङ्गपुञ्जाः शरणं तवामी ॥

॥२.५५॥

त्वां कुञ्जलीनं यदि वा स धूर्तः

परामृशेदालि विलासमत्तः ।

तदा त्वमम्भोजगदां क्षिपन्ती

न पौरुषं सन्तनितासि पूर्वम् ॥

॥२.५६॥

अन्याः समेयुः पुनरङ्गनाश्चेद्

एना हरनीत्हरयेऽपयाहि ।

तवापि चन्द्रावलिमर्पयित्वा

रहो जुषस्व त्वमपावृतैव ॥

॥२.५७॥

सङ्गं न वाङ्गीकुरुषे कुतस्त्वं

प्राणालि तस्मिन्वरपङ्कजाक्षे ।

न त्वं सतीनां कुलशीलितेन

व्रतेन रुद्धा सखि मादृशीव ॥

॥२.५८॥

यूयं मनस्कामनिकामपूरं

कृष्णं सतृष्णं मृगयध्वमद्धा ।

अहं पुनस्तं निजपुष्पदस्युं

मृग्यामि पुष्पाशुगवर्त्मवर्ति ॥

॥२.५९॥

न हेमयूथिदलपुष्पगूढस्

तमालशालः पूरतश्चकास्ति ।

ध्रुवं लतापाल्यपलाइताङ्गः

पीतांशुकप्रावृत एष कृष्णः ॥

॥२.६०॥

विलासिनीनां मुखशीधु साधु

निपीय शश्वन्मदविभ्रमेण ।

लोप्त्रीकृतैः पुष्पकुलैर्विलासी

युक्तं हरे त्वं गणिकावृतोऽसि ॥

॥२.६१॥

अन्वेषणीयः कथमस्तु सख्यः

स पुष्पचौरो भवतीभिरत्र ।

उद्भावितो येन विभुस्वभावो

व्यतानि तेनैव मयीन्द्रजालम् ॥

॥२.६२॥

प्रतिस्थलान्तः प्रतिकुञ्जमध्यं

प्रत्युद्भिदन्तं प्रतिपत्रकाधः ।

गवेषितो हन्त जनार्दनोऽसौ

शङ्के मृगाक्ष्यो न भवेदिहेति ॥

॥२.६३॥

सायस्य कारुण्यमहो ब्रुवे किं

कल्पायते यो नु विचिन्वतीर्नः ।

कृष्णस्य दारुण्यमहो ब्रुवे किं

नाद्यापि दृष्टिपथे बभूव ॥

॥२.६४॥

सावेगमेवं भणितानि तस्या

गान्धर्विकायाः परिशृण्वतीभिः ।

तुष्णीं स्थिताभिः सहसा सखीभिर्

वृन्दासखी काचिदिह व्यलोकि ॥

॥२.६५॥

सा तत्र मालत्यभिधा वधूभिर्

विधुमचिन्तानलधूपिताभिः ।

जिज्ञासिता सत्प्रियतैकधर्मा

घर्माम्भसा स्नातनिभा बभाण ॥

॥२.६६॥

श्रीराधिके कल्पलताधिराज्य

नीराज्यमूर्तिप्रतिबिम्बलक्ष्मि ।

प्रायः समक्षं यदिदं मदक्ष्णोर्

यूयं कुरुध्वं श्रवसोस्तदेव ॥

॥२.६७॥

भव्यं सुभव्यं दृशि मादृशीनां

तदा तदाकर्ण्य वराङ्गि नान्द्याः ।

प्रसूनतल्पं मयि कल्पयन्त्यां

छद्माञ्चिजल्पा समियाय पद्मा ॥

॥२.६८॥

ततः पिधानीकृतवल्लिसद्माः

पद्मादिगोष्ठीमवधारये स्म ।

आकर्णयाकर्णविलोलनेत्रे

दम्भोलिदम्भोक्तिमिमां च मां च ॥

॥२.६९॥

स चेदिहायाति वधूविडम्बि

वृन्दावने स्वैरविहारकारी ।

पद्मे वनं तस्य विचिन्वतीनां

विचेष्यते वः स्फुटमङ्गमङ्गम् ॥

॥२.७०॥

शारीमुखादालि मयाथ शैब्ये

राधाभिसारश्रवणार्तबुद्ध्या ।

श्यामः स आसीदभिषरितायाश्

चन्द्रावलेर्धाम जडीकृतात्मा ॥

॥२.७१॥

पद्माक्षि पद्मे नहि पुष्पवृन्दं

कथं सदैतच्चिनवाम वामम् ।

वृन्दाटवीभूपतिभूतिसान्द्रां

चन्द्रावलीं येन विभूषयेम ॥

॥२.७२॥

वृन्दावने कृष्णकृतानुमत्या

राज्याभिषेके सखि सिद्धकल्पे ।

चन्द्रावलेः सिद्धतमे निकामम्

राधादिवाटीरपि लुण्ठितासि ॥

॥२.७३॥

अस्माभिरेषा किल चेद्विचेया

राधाविहारास्पदपुष्पवाटी ।

शङ्के तदा दुर्ललिताथ पद्मे

विधास्यते सा ललिता विवादम् ॥

॥२.७४॥

धिग्मृद्वि कस्माल्ललिताविवादाद्

विशङ्कसे सञ्चिनु पुष्पमेव ।

रम्भोरु तासामिह विप्रलम्भे

स्तम्भेतदेवी स्वयमेव वाणी ॥

॥२.७५॥

एवं मयाकर्ण्य समं स्वमङ्गम्

अपावृतं तावकतामदं च ।

विधाय वामालिरभाषि वामं

कृपास्पदं सर्वनृपायते ते ॥

॥२.७६॥

पुष्पाणि बाला बत मा हरध्वं

गान्धर्विकाकेलिकलावनस्य ।

सखीभिरस्या ललिताविताभिः

श्रुते यदस्मिन्व्यसनेन भाव्यम् ॥

॥२.७७॥

अस्तीह गर्वार्बुदलब्धपर्वा

सर्वासु गोपीषु हरेः प्रिया का ।

राधामनागीप्सितपुष्पवृन्दे

या धास्यतेऽप्येकपरागरागम् ॥

॥२.७८॥

अये क एष प्रमदाजनो यश्

चितं कलाभिः किल्राधिकायाः ।

वृन्दावनं हन्त वशे विदध्यान्

मृगं वः सम्पूर्णमृगाङ्कमूर्तेः ॥

॥२.७९॥

अथाजगामेव सखीकुलेन्द्रो

चन्द्रालयः श्रीवृषभानुजाश्रीः ।

यत्रोदयप्रान्तमधिष्ठितायां

धैर्याणि जीर्यन्ति मलिम्लुचेषु ॥

॥२.८०॥

मदीयवाचां रचनां विचार्य

भ्रूचापमाचर्य च कुञ्चिताग्रम् ।

उवाच पद्मा च यदूढगूढ

स्मिता तदेतच्छृणु भानुपुत्रि ॥

॥२.८१॥

चन्द्रावलेः शीतलशीलभावं

पश्यालि मालत्यपि सेयमत्र ।

अस्मत्प्रतापांशुमदंशुदीप्तं

वृन्दावनं हन्त न पश्यतीव ॥

॥२.८२॥

वृन्दालि गोविन्दमहाभिषेकं

किं त्वं तमानन्दघनं न वेत्सि ।

हंहो विमुग्धे किमिहापि चन्द्रां

हर्यङ्कपर्यङ्कनृपां न वेत्सि ॥

॥२.८३॥

सा मत्सरान्मात्स्यमधीत्य कल्पं

परः शतं लब्धबलाबलाभिः ।

आदाय पुष्पाणि गताहमेका

वर्त्मोपजीवामि परं त्वदीयम् ॥

॥२.८४॥

चन्द्रावले राज्यविधानवृत्तेः

श्रुतं च यन्न खलु श्रद्दधाम ।

इयं तु तासां विजनात्मगोष्ठी

श्रद्धापयत्येव तदैतदस्मान॥

॥२.८५॥

गान्धर्विकायाष्तदुदन्तसन्ध्या

गुणात्परिम्लानदशावशाभ्याम् ।

नेत्रोत्पलाभ्यां प्रथमानमान

क्षपानुमानाङ्गगतिर्व्यतानि ॥

॥२.८६॥

पद्मालयत्वेन्निजप्रसिद्धेः

पद्मादूतायाः किल बिभ्यदेव ।

पपात तस्याः करपल्लवाग्र्यात्

पद्मं समुत्कम्पितमुत्पलाक्ष्याः ॥

॥२.८७॥

चन्द्रावलित्वेन नखालिमङ्घ्र्योस्

तवाभिषिञ्चानि न सा तदन्या ।

इतीव सान्त्वेन ववर्ष तस्या

रक्तीभवत्कृष्णचराक्षियुग्मम् ॥

॥२.८८॥

तस्या हरिप्रेमहुताशकोप

ज्वालेन सन्दूनतनूलतातः ।

रोमालयः स्वेदमरन्दबिन्दून्

उत्थञ पाथेयवदात्तवन्तः ॥

॥२.८९॥

अस्वादितं पूगमपूर्णचेलं

मौलिं हतं श्वासबलेन माल्यम् ।

तदा वराल्यो वृषाभानुजाया

वीक्ष्यापि तस्थुर्बत चित्रिताभाः ॥

॥२.९०॥

स्वकेलिपुष्पोत्करचौरपद्मा

सखीकलास्तब्धमथात्मकान्तम् ।

विचिन्त्य सार्द्रारुणसाचिनेत्रे

मार्जत्यसौ खञ्जितवाचमूचे ॥

॥२.९१॥

न बाधते मां कुसुमापहारो

हरेः समागत्यपयापनं च ।

अस्माकमाख्यानमयी वयस्यास्

तस्या मदश्रीर्मदरुः पिनष्टि ॥

॥२.९२॥

सोमाभया कामयते स दत्तां

वृन्दावने सम्प्रति राज्यलक्ष्मीम् ।

यन्नानुभाव्यं तदहो विधातुः

किमुज्झिता तस्य दृशापि लज्जा ॥

॥२.९३॥

इत्थं सताम्बूलमुदस्य जल्पं

निवर्तमानामथ कैर्तिदेयीम् ।

वीक्ष्यालिलोकेन कृतास्यवीक्षा

शीर्णाक्षरं सा ललिता ललाप ॥

॥२.९४॥

भजेत कामं भजतेऽभजद्वा

चन्द्रावली कृष्णवनाधिराज्यम् ।

इहाथ राधामभिषेक्तुमेव

प्रवेशयानीति तु मत्प्रतिज्ञा ॥

॥२.९५॥

सरोजिनीनां सखि मुद्रितानां

का हानिरासां रसपूर्णमन्तः ।

घूर्णन्मुहुर्यास्यति न प्रशान्तिं

तृष्णाकुलात्मा मधुपः स एव ॥

॥२.९६॥

ततः सखीभिः परिवार्यमाणा

मानाभिसम्भूतगभीरचर्या ।

राधा स्वबाधाभरभिन्नदेहं

गेहं प्रतस्थे बत मन्दमन्दम् ॥

॥२.९७॥

कृष्णाटवीचारिचराचराणाम्

उल्लुञ्च्य कोपादिव दृष्टिरत्नम् ।

ओषन्त्यमीषामपि चित्तकोषान्

व्रजाय वव्राज गृहीतमाना ॥

॥२.९८॥

प्रेमाश्रुधारां मधुभिर्दधाना

वृन्दाटवी तासु मनस्विनीषु ।

वातोल्ललैः पल्लवपाणिवृन्दैर्

भूयः स्थितानामिव मार्जयन्ती ॥

॥२.९९॥

पुरेव ताः स्निग्धवधूप्रधाने

लब्धे स्मितोक्तावकृतप्रमोदाः ।

तेनोत्कचित्तेन च नातिपृष्टा

विशन्ति मानान्यवशाः स्म वेश्म ॥

॥२.१००॥

अमूरितो हारितमित्रसङ्गा

म्लानानना मौनमिताश्चिरेण ।

दिनावसाने मधुपोक्तिरिक्त

स्थलाब्जिनीनामभजन्त साम्यम् ॥

॥२.१०१॥

राधा तु चिन्ताचयचुम्बिचेता

धूर्णाभिपूर्णाम्बुजलोचनश्रीः ।

तस्मादकस्मान्निमितास्यबिम्बा

विवेश संवेशकृते गृहान्तः ॥

॥२.१०२॥

बन्धोर्वियोगेन सरोजिनीषु

प्रदूनमूर्तिष्वलिनिष्क्रमेण ।

धूमायमानासु विवेश किं ता

मसेऽथ शोकादिव लोक एषः ॥

॥२.१०३॥

विततिरथ सखीनां देहलीचत्वरान्तर्

भुवि सममुपविश्य प्रेयसीप्रेमबद्धा ।

असकृदपि बलिष्ठोत्कण्ठमुत्थाय राधाम्

अनुरहसमुदीक्ष्योदीक्ष्य रात्रिं व्यनैषीत॥

॥२.१०४॥

प्रकटयति विदूराद्दुर्लभं कान्तवस्तु

प्रथयति निजतेजस्तद्विरोधाय भूयः ।

प्रणयरसविलासाम्नायधामाद्भुतो यः

स तमवतु भवन्तं राधिकामन्युभानुः ॥

॥२.१०५॥

निखिलजनकुपूयं मां कृपापूर्णचेता

निजचरणसरोजप्रान्तदेशं निनीय ।

निजभजनपदव्यैर्वर्तयेद्भूरिशो यस्

तमिह महितरूपं कृष्णरूपं निषेवे ॥

॥२.१०६॥

इति श्रीराधाभिषेकचरिते श्रीमाधवमहोत्सवनाम्नि महाकाव्ये

उन्मन्युराधिको नाम

प्रथम उल्लासः

॥२॥

******************************************

.

(३)

तृतीय उल्लासः

उत्फुल्लराधिकः

पूर्वागराजवनराजिविराजितभानौ

भानौ वसन्ततिलकप्रभशोणबिम्बे ।

कृष्णेन तृष्णगसुना प्रह्ताथ वृन्दा

वृन्दानि सा सवयसामिह विन्दति स्म ॥

॥३.१॥

विज्ञाय मानरहिता अपि ताः समाना

वृन्दाभिधा च वलते स्म भवन्त्यवृन्दा ।

वामा इमाश्च सवयोजनयोगचर्यां

दाक्षिण्यतो विदधिरे द्रुतमेव तस्याम् ॥

॥३.२॥

मौनं तदाश्रितवतीषु सखीषु देवीं

राधास्थितौ कृतमतिं ललिता चिरेण ।

द्रष्टुं स्वदिष्टनिहताः कथमत्र वास्मान्

आगा बतेति चलिताधरमाललाप ॥

॥३.३॥

वृन्दापि साथ ललितालपितं निशम्य

प्रेमावदीर्णहृदयापि भृतस्मितेव ।

किं वोऽपराद्धममुनेति कृतानुयोगा

वैवर्ण्यपूर्णमनया पुनरप्यभाषि ॥

॥३.४॥

आसीद्यदा प्रियसखी तस्य राधा

सर्वेश्वरी न हि तदा वयमास्म योग्याः ।

सम्भाषितुं च भवतीरथ वैपरीत्ये

किं भस्मपूर्णवदनैरधुना लपाम ॥

॥३.५॥

जानासि नूनमखिलं सखि तस्य वृत्तं

किं मामथापि परिपृच्छसि देवि भूयः ।

हन्तास्मदीयहृदयान्तरमर्म तस्मिन्न्

उद्घाटिते स्फुटति किं बत संविधास्ये ॥

॥३.६॥

भद्रश्रियं प्रियजनं सखि दक्षिनोऽयम्

इत्यर्पये स्म कुलभूभृति यत्र तस्य ।

वेवेष्टि कूटपवनाशनवीथिरेतं

हन्तास्मदङ्गपवनीयरसायनाभम् ॥

॥३.७॥

वृन्दा निशाम्य ललितां भृतकृच्छ्रवृन्दां

सा सान्त्वयन्त्यनुनयानुगरीतिचञ्चुः ।

तासामथात्तशपथा ससभां विशाखाम्

आलोक्य गद्गदपदा प्लुतमेतदूचे ॥

॥३.८॥

मिथ्यापराधमवधार्य निजान्तरात्म

प्रेष्ठाय कुप्यथ कथं बत गोष्ठदेव्यः ।

श्रुत्वा न चेन्मम वचो भवदन्तराणि

शान्तानि सन्ति बत मां समिषां प्रतीति ॥

॥३.९॥

साधारणत्वमधिगच्छति राधिकायाः

श्रीमाधवो नहितरामितराङ्गनाभिः ।

धारां घृतस्य सुधयन्नपि किं सुधाया

नाध्यायति क्रतुभुजां निकरः सदैव ॥

॥३.१०॥

राधाभिसारमवधार्य विधुतधैर्यः

सङ्केतधाम परिधावितुमुत्सुकोऽसौ ।

तत्रान्तिके विधिवशादुपसद्य चन्द्रां

तस्या भ्रमाद्वलितसम्भ्रममाबभाषे ॥

॥३.११॥

यां पूर्णचन्द्रतनुमाप्तुमुदूढतृष्णः

प्रागाशया स चलितश्चिकुरश्चकोरः ।

राधा प्रियेयमुदिता पुरतः स्वयं चेद्

वर्ण्यो विधिः किमिह कल्पनगेन्द्रकल्पः ॥

॥३.१२॥

चन्द्रावली स्मितनताभवदादिवाक्यं

सप्रेमगर्भमिव कंसरिपोर्निशम्य ।

राधाभिधायि वचनं परमाकलय्य

म्लानास्यमागतिपथं परमन्वियाय ॥

॥३.१३॥

कोपप्रकोपमथ वीक्ष्य मुकुन्दचन्द्रश्

चन्द्रावलेः कृतगृहव्रजनस्पृहायाः ।

तामेव तामिव विलक्ष्य विलक्षचित्तः

कान्तो व्यचिन्तयदिदं स नितान्तमन्तः ॥

॥३.१४॥

चन्द्रावली समनुनेतुमियं सदार्हा

मान्या यतः प्रणयिणीषु ममोत्तमासु ।

आच्छिन्नमस्ति हृदयं राधयेदं

बाढं भजे तदपि नायकनीतिदम्भम् ॥

॥३.१५॥

तस्यात्मनानुनयतोऽपि रुषा चलन्ती

सा पद्मया पथि सविस्मिति दृष्टपृष्टा ।

ज्ञातार्थतयाथ निजगर्वितगीर्बलानां

निर्वाहणाय वलितस्मितमभ्यधायि ॥

॥३.१६॥

एकः स गोकुलनिवासिकुलस्य बन्धुः

सिन्धुर्यथा निखिलनिर्झरसञ्चयस्य ।

तत्रापि जीवननिधौ भ्रमिवेगनुन्नाः

किं नाम विच्युतिगतीर्गणयाम सुभ्रु ॥

॥३.१७॥

विष्कम्भ्य सा द्रुतमिमां हरिमप्यदूरे

लब्ध्वा सराधिकधियं चतुरा तमूचे ।

चन्द्रावलीद्रवकलागतमूर्मिमत्त्वं

दृष्ट्वा कथं भ्रमसि कृष्णचकोर वीर ॥

॥३.१८॥

तां पद्मया सुवलितामघजिन्नितान्तां

राधाश्रिया वृतमनाश्च गभीरधर्मा ।

नर्मादिभिः सनिमिषं प्रतिनन्द्य मन्दं

धेनुप्रवेशसमयच्छलभाक्चचाल ॥

॥३.१९॥

एवं विशम्य मधुमङ्गलतोऽतिरङ्गात्

तस्मिन्प्रसूनविपिने त्वरितं व्रजन्त्याः ।

सा मालती पथि मया मिलताथ पृष्टा

सृष्टाश्रुधारनयनाञ्चलमेतदूचे ॥

॥३.२०॥

चन्द्रासखीकुसृतिभिर्वलिताधिकायाः

सिद्धे गृहाय गमने बत राधिकायाः ।

मद्वक्त्रतः श्रुतसमुन्नतमानवार्तः

पश्याग्रतो वितनुते किमसौ न वार्तः ॥

॥३.२१॥

आकाङ्क्षति क्षितपतां भवती च वृन्दा

वृन्दावनाखिलशरीरिगणाश्च यस्याः ।

तां राधिकामनुजिगीषुजनोक्तिवर्णः

कर्णज्वरं न कुरुते भुवि देवि कस्य ॥

॥३.२२॥

पद्माकृतेन सुमनोहरणेन चन्द्रा

वन्याधिराज्यवरणेन च या प्रतिज्ञा ।

कोपात्कृता ललितया सखि हे मुकुन्दस्

तां चेच्छृणोति बत किं घटते न वेद्मि ॥

॥३.२३॥

वृन्दावनप्रथितराज्यमथाभजन्ती

तस्मिन्नहो विहरते नहि राधिका चेत।

चक्षुष्मतां तदिदमेव महाक्षयान्तर्

व्योमान्तरगतनिरर्गलभानुवर्गः ॥

॥३.२४॥

सम्प्रेषिता पुनरहं हरिणा विशाखा

मुख्यासु तासु सन्दिशता यदाशु ।

तच्चाटु वा कथममूरवधारयेय्र्

योगादमुष्य बत मामपि नाप्यपश्यम् ॥

॥३.२५॥

आकर्ण्य तद्वदनतो मम देवि कृष्णस्

तृष्ण्;अम्बुधेः स विदधे यदपारदृश्वा ।

तद्वा कथं कथयितुं सखि बाढमीशे

यद्भावनान्न खलु गीरपराप्युदेति ॥

॥३.२६॥

एवं सखीविलपितैः परिलूनमर्मा

लब्धान्धमूकवधिरादिकलोकधर्मा ।

बोधं तया चिरतया बत लम्भिताहं

कुर्वे स्म मन्त्रमनयैव विवेकवाहम् ॥

॥३.२७॥

किं चिन्तयामि परिभूतिमिवाकलय्य

श्रीराधिकां प्रति बताद्य सपत्निकाभिः ।

तस्या महागुणवशीकृतमाधवाया

विन्देद्वनैन्द्रपदवी न दवीयसीत्वम् ॥

॥३.२८॥

तस्मात्पुरा तु विरहज्वरदूनमेनं

साश्वासमाश्वथ निभाल्य पुनश्च नूनम् ।

राधां मुधाचरितमानभरातिबाधां

सम्यक्प्रबोधनकृते तरसा व्रजानि ॥

॥३.२९॥

सार्धं तयानुगतयाङ्ग तिरोहिताङ्ग

यष्ट्या बकप्रशमनं समया मयाथ ।

धीरां विधाय धियमालि कुरुष्व कर्णे

तस्मिन्समं निशमितेन निशामितं च ॥

॥३.३०॥

कम्पं विभर्ति वरीवर्ति समाहिताभं

स्वेदं तनोति विवृणोति विवर्णभावम् ।

अश्रूणि मुञ्चति विलुञ्चति भूषण्लीं

सालीकदृग्विलपति प्रति युष्मदालीम् ॥

॥३.३१॥

शुष्का नगा उत नगा धुतनिर्झराङ्गा

दीर्णा क्षमा विदलिता बत मे क्षमा च ।

हा हा हरेर्विलपितैरपि तैर्न कस्य

कस्याङ्गमङ्गमुत शेषदशामियाय ॥

॥३.३२॥

हन्त क्व यामि किल राजति राधिकेयं

मान्तर्दधाः सखि मुहुर्बत कातरोऽस्मि ।

किं सत्यमेतदपि नो इति शङ्कमानं

मा मा क्षणं क्षिणु मनो मम रे मनोज ॥

॥३.३३॥

रे धैर्य धैर्यवलनामुररीविधाय

राधेक्षणं क्षणमपि प्रतिपालय त्वम् ।

आशां न पूरयसि चेदवलम्बितां हा

रुन्धीत तास्तु विजहन्निजहन्तृ कस्त्वाम् ॥

॥३.३४॥

एवं तु तच्चरितदूनतया मया सा

वामन्त्रितोऽथ मुहुरप्युपसद्य सद्यः ।

शुश्राव नो इति भृशं परिदूय भूयः

श्रीराधिकाप्रियतमेत्युदितः पुराह ॥

॥३.३५॥

वृन्दा किमत्र भवती भवतीयमारात्

किं वा त्वयालि कलिता ललिता सखी सा ।

मां प्राप्य रागयुगलं युगलं चलाक्ष्णोर्

यस्या विभेदमतनोदतनोरिवास्त्रम् ॥

॥३.३६॥

तीव्रांशुरेष नियतं सखि नायमिन्दुः

किं दूयते मम तनूरमूनान्यथा तु ।

राधाङ्गसङ्गमनु मां धिनुते यदेष

तत्तन्मुखस्य खलु कोऽपि परोऽनुभावः ॥

॥३.३७॥

यस्या विधातृनिकृतेर्वलतं तु राधा

मां हन्त सापि तपति स्मृतवर्त्म याता ।

तस्या भवेदतितरामथवा विधाने

चन्द्रस्य तापकतया कियती प्रयस्तिः ॥

॥३.३८॥

एवं तदा कथयतोऽप्यविलोलदृष्टे

राधासमाधिविदितां कियतीमवस्थाम् ।

तस्योररीकृतवतस्तदनन्यभावाद्

आनुग्यमेव रभसादहमाजगाम ॥

॥३.३९॥

संज्ञास्तु मालतिकया गमिता तदाहं

राधास्वहस्त्रचितामतिमुक्तमालाम् ।

कीर्णां तमालमभि तामुपलभ्यदैवाद्

घ्राणे मनाग्विनिदधे मधुसूदनस्य ॥

॥३.४०॥

राधाकराम्बुरुहभावितमाधवीनां

तासां वरैः परिमलैः पुलकोपगूढः ।

उन्मील्य नेत्रकमले कमलेक्षणः सः

तत्र भ्रमद्भ्रमरतां प्रथयन्नुवाच ॥

॥३.४१॥

त्वं देवि तत्र चलिता स्तवनानुपूर्व्या

काकुस्वरेण मदशेषदशां सखीभ्यः ।

विज्ञापयानय तदा पणगं प्रसाद

रत्नं तमः सपदि यन्मम संनिहन्यात॥

॥३.४२॥

राधाद्यभावमनुधावति मत्प्रतीपं

बाधाशतं स तनुते हतमन्मथश्च ।

तद्यूयमेव ननु तामनुबोधयन्त्यः

सन्दूयमानहृदि मय्यथ शं विधत्त ॥

॥३.४३॥

आकर्ण्य तत्तमनुमान्य परागताहं

तन्मालया सममवास्थित मालती सा ।

आमन्त्रिता पुनरनेन तु नातिदूरात्

स्निग्धे इति प्रतिगता गदितास्मि सास्रम् ॥

॥३.४४॥

किं भूषणैरहह वह्निकणा कुलाभैः

किं वेणुना मम विडम्बनचुम्बिना च ।

राधां विनेति वनदेवि तदालिवृन्दे

वृन्दे समर्पय गता रभसादमूनि ॥

॥३.४५॥

आम्रेडितं मुररिपोरुपलभ्य सख्यो

वैक्लव्यतश्चलकरं चरणौ गृहीत्वा ।

एका मया बत कथञ्चन तस्य कण्ठे

सा रक्षिता श्वसितदूनवनस्रगेव ॥

॥३.४६॥

एवं पुनः प्रचलिता ललिते तवालि

स्मृत्वा प्रतिश्रुतिमथो परितः स्वनेत्रे ।

नैवाददं प्रियसखीतुलिता लता यास्

ता एव यन्मम तमः सुवतेऽधुना तु ॥

॥३.४७॥

उज्झन्त एव मधुपा मधुगन्धमात्रं

घूर्णन्त्यथापि मधुशून्यलताद्रुजातिः ।

वृन्दावनेऽद्य बत राधिकया विसृष्टे

निर्द्वेषकाश्च विमृगाः स्वमनु द्विषन्ति ॥

॥३.४८॥

यस्मिन्विराजति हरिः सखि तापितास्मिन्

सम्भाव्यते न खलु चेदिति मानुयोजि ।

हन्तास्य वायुरपि यान्स्पृशति स्म ते वा

यान्ति स्म कां गतिमिदं नितरां न वेद्मि ॥

॥३.४९॥

नानेति सास्रमुखया हरिभूषणानि

तद्वाचिकानि च मयाक्षयकान्तिमन्ति ।

युष्मासु तानि खलु गोचरितानि तन्व्यो

धन्यं हृन्न्यस्तमतमाचरताचिरेण ॥

॥३.५०॥

वृन्दागिरा मुरहराभरणश्रिया च

श्रीराधिकासवयसां हृदयद्रवो यः ।

स प्राप कण्ठमपि नेत्रयुगं परन्तु

धैर्येण तस्य रुरुधे पतनार्थवर्त्म ॥

॥३.५१॥

प्रेमप्रकाशविवशा रभसाद्विशाखा

मूकास्यतां गतवतीषु चिराय तासु ।

आचष्ट चाटुलपितं ललिता कराब्जं

कम्प्रेण पाणियुगलेन तदा गृहीत्वा ॥

॥३.५२॥

कृत्वा सखीपरिभवेन हताः पुनर्नस्

त्यागाद्विडम्बयति स स्वकभूषणानाम् ।

साक्षात्तदस्य परिभाषणलोलचेता

याचे वरालि ललिते भवतीमनुज्ञाम् ॥

॥३.५३॥

ता ऊचिरे च ललितारचितास्यवीक्षाः

कुर्मः किमालिरपि कुप्यतु मानिनी सा ।

सोऽस्मान्द्विधा ग्लपयिता न हि साम्प्रतं तत्

साक्षादसाम्प्रतमुपव्रजनं च सद्यः ॥

॥३.५४॥

एवं निशम्य ललितापि जगाद वृन्दां

यद्येति तस्य मृदुलालिरियं सदेशे ।

आस्माकवाचिकमपि त्वमिदं स्मरन्ती

तत्कर्णयोरथ पथि प्रथितं विदध्याः ॥

॥३.५५॥

सोमाभयापि घनकुम्भगणान्धकारं

स्वारण्यमुज्ज्वलयितुं यदि वोद्यतोऽपि ।

कालात्ययं किमु करोषि मुधा सबाष्पः

किं भानुजाम्बररुचिं प्रति रोदिषि त्वम् ॥

॥३.५६॥

वृन्दालिवृन्दमनुमान्य विशाखयागात्

कृष्णाददूरमथ तस्य विचिन्त्य चाज्ञाम् ।

चन्द्राधिराज्यरचनीमगमन्मुनीशां

मन्त्राय तां प्रियसखीमभिरक्ष्य तत्र ॥

॥३.५७॥

वृन्दागतिं मुररिपुर्मृगयन्विशाखां

वीक्ष्य क्व सा स्रगिति जल्पितमालतीकाम् ।

निश्चित्य तां च पुलकाङ्कुरिताङ्गसङ्घः

शर्मस्खलत्पदमपद्यत चावदच्च ॥

॥३.५८॥

हन्त प्रियालि कुरुषे गुरुपक्षपातं

राधाङ्गसङ्गलवसङ्गिनि पुष्पसङ्घे ।

अस्याश्चिरं मिथुनभावचरस्य किं वा

वार्तां च वर्तनविधौ नतरां विधत्से ॥

॥३.५९॥

रोषच्छलान्मुखसरोरुहमावृणाना

प्रम्लानमूर्तिबकवैरिविलोकजाताम् ।

मृष्टां विधाय परितो नयनाम्बुधारां

राधालिरीषदपि वीक्ष्य तमेतदूचे ॥

॥३.६०॥

या वेदनास्ति भगवन्भवता वितीर्णा

निर्वाणतामिव तया बत विन्दमानाः ।

एताः कथं कलितदग्धपटस्वभावास्

त्वामात्मनश्च नितरामनुसन्दधीरन॥

॥३.६१॥

श्रुत्वापि हन्त भवता ग्लपितां ममालीं

पद्मासखीप्रभृतयः कति नो समाप्ताः ।

त्वत्प्रेमपात्रपदवीमधुनापि गन्तुं

हा हन्त हा मुहुरिमां श्वसतीं धिगस्तु ॥

॥३.६२॥

या मे सखी त्वदनुचिन्तनया वसन्ती

नाभाषते न च शृणोति न वीक्षते च ।

तस्याश्च कोपनपटुस्तवकूटभङ्गी

हे पूतनान्तक मनः समभीषयिष्ट ॥

॥३.६३॥

कृष्णो मुखाम्बुजमथावनतं विधाय

नेत्राम्बुसंवलनया निषिचंश्च माल्यम् ।

साङ्गुष्ठतर्जनिकया मृदु मर्दयंश्च

कातर्यपर्यवसितं पुनरेतदूचे ॥

॥३.६४॥

सा राजते प्रियतया बत जीवितश्रीः

कृष्णोऽपि तद्वशतया विदितस्त्वयास्ते ।

जीवातुरप्यसि सखी त्वमसौ विशाखे

हा धिक्कथं तदपि सा भवितव्यतेयम् ॥

॥३.६५॥

वीक्ष्याथ काकुभरकातरमाशु कृष्णं

हृत्कम्पसम्पदभिलङ्घितधीरचर्या ।

नेत्राम्बुसन्द्रुतमनोनिभमुद्गिरन्ती

सन्तीव्रवेदनवशादवदद्विशाखा ॥

॥३.६६॥

उष्णांशुनेव विधुवर्तिनिभा मदाली

हा भस्मितास्ति भवतैव भृशं पुरैव ।

किं तावदद्य निजविक्लवभावसर्पिः

पेषं पिणक्षि स पुनस्त्वमिमां वराकीम् ॥

॥३.६७॥

मानश्चिराय नहि तिष्ठति राधिकाया

गोष्ठेन्द्रसूनुरिह हन्त भृशं दुनोति ।

आश्वासनाय खलु भङ्गीभिरेष योग्यस्

तस्मादितीयमनुचिन्त्य पुनर्बभाषे ॥

॥३.६८॥

सन्धिः कथं भवतु यन्मृदुरस्मि जात्या

सख्यो विचित्रमतयो ललितापि वामा ।

एता मुकुन्द कथमप्यनुकूलिताः स्युस्

तस्यास्तु भङ्गुरदृशः पुरतोऽपि कास्तु ॥

॥३.६९॥

युक्तं ब्रवीषि तव दैन्यममूर्न मे चेद्

विज्ञापितं कृपयते न तदा मदागः ।

श्रीकान्त किन्तु भवता कृतमन्तुनेयं

ताभ्योऽपि भाययति मां रचितात्मगोष्ठी ॥

॥३.७०॥

काकुं करोषि किमु केशव विद्यमाना

राधासुधा सहचरीजनचक्रमध्ये ।

आचर्य किल्बिषमकृच्छ्रत एव लोभाल्

लभ्या कथं भवतु सा भवता बताशु ॥

॥३.७१॥

मालत्यये त्वमपि किं निजनाथवक्त्रं

दृष्ट्वा परं भृशमनन्वितमेव वक्षि ।

सर्वार्पणं विहितवानसकौ परस्यै

स्वं देहदानमनु किं प्रभवेन्मदाल्यै ॥

॥३.७२॥

वन्या तवैव सुहृदः सखि राधिकायाः

लीला तवैव सुहृदः सखि राधिकायाः ।

आत्मा तवैव सुहृदः सखि राधिकायाः

किं वा ममान्यदिह देयमिति ब्रुवाणे ॥

॥३.७३॥

कृष्णे कृताञ्जलिपुटे निजगाद तस्या

मालत्युदीक्ष्य मुखमिङ्गितरज्यदङ्गम् ।

वामा इमाः किल गतामपि कण्ठमिच्छाम्

अन्तर्नयन्ति मदिमां शृणु माधवेति ॥

॥३.७४॥

(युग्मकम्)

कुञ्जादितो निववृते कृतमानमुच्चैर्

गान्धर्विका खलु यदा निजमन्दिराय ।

सोत्प्रासमेवमदिशद्भवते मयीयं

यस्मादसौ नयनवारिभिराप्लुतास्याः ॥

॥३.७५॥

वृन्दाधिराज्यमभिलष्य वयं वराल्यास्

त्वामद्य देव रभसेन तया प्रयाताः ।

वर्ण्या गुणास्तव हरे कति वात्मना तां

यत्सृष्टवानसि पुरैव महाधिवृन्दाम् ॥

॥३.७६॥

श्रुत्वाथ कृष्णमुदिरस्तदिमां विशाखा

सौदामिनीं परिदधे हृदि फुल्लकायः ।

बाढं जगन्त्यसुखयन्घनपुष्पपूरं

धन्या विकीर्य तदुपर्यपि देवनागाः ॥

॥३.७७॥

श्रीगोकुलेन्द्रकुलकैरवचन्द्रमाश्च

राधाभिषेचनमहाम्बुधिकामधाम्ना ।

तस्मिन्ननन्तवरभोगरुचिप्रथिम्ना

सर्वाङ्गसङ्गिविलसत्पुलकश्रिया च ॥

॥३.७८॥

नारायणस्य किल तान्परितः प्रसिद्धान्

आनन्दसान्द्रविभवान्बलवद्विडम्ब्य ।

उल्लासयन्प्रबलमात्मभुवं समन्ताच्

छ्वासेन सच्छ्रुतिगणस्पृहनीयमूचे ॥

॥३.७९॥

राधाप्रसादनकृते सखि मद्वनैश्यम्

उत्कोचनीप्सितवती भवती यदेषा ।

एतन्महोपकृतरत्नवरार्पणस्य

नैमेयवस्तुनि मनो मम बम्भ्रमीति ॥

॥३.८०॥

उद्घाटितं त्वमकरोर्मम मर्मकामं

राधाभिषेकमभि मत्कमुदे स जातः ।

इन्दुर्निमथ्य जनितो ननु देवतत्या

सिन्धोः सदा भवति भाविनि भावुकाय ॥

॥३.८१॥

यस्यै वितीर्य नियतं हृदयाधिराज्यं

नाद्यापि हन्त मम तृप्यति बाढमात्मा ।

राधामिमां प्रति वनाधिपताप्रदाने

स्वस्मादपि प्रियसखि ह्रियमेव यामि ॥

॥३.८२॥

वृन्दावनं मम परं शिवधाम राधा

साधारणस्थितिविनिन्दिगुणेन्दुलेखा ।

मूर्धाभिषिक्तपदवीं तदमुष्य हृद्यां

सैवार्हतीत्यनुभजे भृशमुत्कतां च ॥

॥३.८३॥

तन्मा विधेहि चिरतां ललितादिकाली

मालीं च मद्विनयिता नय तामितीयम् ।

सम्प्रार्थिता मुरहरेण निभाल्य वृन्दां

तत्रागतां स्मितकलाकुलमाललाप ॥

॥३.८४॥

चौरी ध्रुवं न भवती बत मादृशीषु

प्रेम्णा कदाचन चिरं न च दत्तदृष्टिः ।

क्षिप्त्वा जुगोप वनमालिनि देवि मालाम्

आल्या यदत्र निभृतं किल तां किमेतत॥

॥३.८५॥

व्याजं हरौ विहितमागमने स्वकीये

सिद्धिं मनोरथपथेऽप्यनुमीय तस्याः ।

तद्भङ्गिभाजि हसितश्रियि वाचि वृन्दा

द्वित्रक्षणान्जडमनोऽवयवं मुदासीत॥

॥३.८६॥

माल्यस्तु केवलमिदं वदते तवाल्या

गोविन्दशान्तिविधये मुहुरेवमुक्ता ।

सा वृन्दयाभणदिदं नतरां सखी मे

जुष्टं तदर्हति पुनः किर कृष्णकण्ठे ॥

॥३.८७॥

वृन्दारिका स्मितमुखी परिकृष्य पाणाव्

आश्वासय स्वयमिति ब्रुवती विशाखाम् ।

माल्येन भूषणगणेन च तेन सख्या

राधैकवल्लभमभूषयदेतयाथ ॥

॥३.८८॥

वृन्दां बकारिरनया च विभूष्यमाणो

राधाभिषेचनकथां पुलकेन शंसन।

तस्या निशम्य ललितारचितां प्रतिज्ञां

क्रूराः स्थ यूयमिति सास्रमवोचदेताम् ॥

॥३.८९॥

देव्याऽथ सा निगदिता सखि पूर्णिमा ते

वर्त्माधितिष्ठति चिरादिति तं निदेश्य ।

तामागता कृतनतिश्च तयोपगूढा

बाष्पैर्मिथश्च भणितैर्व्यतिषिक्तमेति ॥

॥३.९०॥

सम्पूर्णकालनियमामथ पौर्णमासीं

स्मेरश्रियोन्मदसुधांशुमुखीं सखीं च ।

आसाद्य सम्भृतपदा त्वरितात्तपञ्च

शाखातदालिततिरौषधिवन्ननन्द ॥

॥३.९१॥

आलिङ्ग्य मङ्गलममूः परिपृच्छ्य सास्रे

उन्मार्ज्य नेत्रकुमुदे अथ पौर्णमासी ।

साशीःशतं सपदि किञ्चन याचिकास्मीत्य्

उक्त्वा कृताञ्जलिपुटा इदमभ्युवाच ॥

॥३.९२॥

यस्मै व्रतान्यकरवं वरपुष्पवन्तं

सन्तर्पणक्षमतमैर्बकजिद्वनस्य ।

राधाभिषेकसलिलैरभिलाषवृक्षं

शीघ्रं फलेग्रहितया तमुरीकुरुध्वम् ॥

॥३.९३॥

ता ऊचुरेतदपि देवि भवन्निदेश

माल्यैरलङ्कृतिकुलं कलयाम्बभूवे ।

अस्माभिरङ्ग यदि सा गुरुमानभिन्ना

खिन्नां धियं वितनुते न सखी निरीक्ष्य ॥

॥३.९४॥

आगच्छताथ विजनं विनिरूपयाम

किं सेहते चिरमनिर्मितरोषदोषा ।

एवं तदा भगवतीभणितेन सख्यः

सार्धं तया विदधिरे प्रमदात्तदेव ॥

॥३.९५॥

अन्तर्गृहे ललितया सुगृहीतहस्ता

गत्वा शनैर्भगवती तमसा परीते ।

तस्तावलक्षितममूरभितो विशाखां

तस्यास्तु शुश्रुवुरिदं रुदितानुजातम् ॥

॥३.९६॥

कोऽन्योन्यशामि शमितो मम येन मानो

निर्वाप्य भूतनिचयप्रलयाय भूतः ।

कल्पान्तकालकृतचण्डिमबाडवानां

यूथो यथा हि शतवार्षिकवर्षधाम्ना ॥

॥३.९७॥

कं वा ब्रवीम्यहमिहास्मि गृहीतमाना

चित्तं मदोद्धुरमहो मम वेत्ति को वा ।

पृथ्वि त्वमेव शरणं भव शीघ्रमस्या

मा माधव त्वमभितो भज जालधर्मम् ॥

॥३.९८॥

दूत्या विलोडिततमादपि मन्मनस्तस्

तीक्ष्णं परं लपितमुद्यदभूत्कथं नु ।

जात्यैव सार्द्रमथवा मथितं समन्तात्

स्निग्धं पयो वमति दारुणमिद्धमग्निम् ॥

॥३.९९॥

स्वप्नागमेऽद्य हरिणा प्रहितानि देव्या

वृन्दाख्ययानुनयता निजभूषणानि ।

नापश्यमीषदपि मानहता यदाहं

नान्धीकृतास्मि विधिनापि कथं तदैव ॥

॥३.१००॥

आकर्ण्य मानकटुतां मम निष्ठुरायाः

शय्यां पुरः स्वयमभूदनुसृत्य कम्प्रः ।

प्रेयान्नुवन्नवमतः स मया मुकुन्दस्

तेनाधिधन्व मम धीशफरी पपात ॥

॥३.१०१॥

कैङ्कर्यकार्यपदवीमपि नाहमीशे

यस्यार्जितुं जनिशतैस्तपसोर्जितेन ।

तेन व्रजेन्द्रतनयेन निजाङ्कपाल्याः

पाल्या कृता तदपि धिग्बत मानमैच्छन॥

॥३.१०२॥

एवं मुहुः श्रुतवतीषु चिराय तासु

स्वेदौघपुत्तलिनिभासु सखीं विशाखा ।

किं चेष्टसे त्वमिति तां ब्रुवती सशब्दं

बाष्पानवर्षदनयाथ मिथोऽङ्कपूरम् ॥

॥३.१०३॥

आगत्य माननिलया अथ पौर्णमास्या

लब्ध्वानुमोदमनुराधिकया विशाखा ।

राधेन्दुकान्तमुदितां वसतीमुखे तां

कुर्वत्यलं कुवलये मुदमाचचार ॥

॥३.१०४॥

तामास्वकोपसमयादमृतं दुहानां

नव्यां घनश्रियमथालिदृगालिकृष्णा ।

संलभ्य तत्क्लममहाशुचिसूर्यतप्ता

धारासहस्रमवहत्क्षणमुष्णशीतम् ॥

॥३.१०५॥

तस्याः पटः घटयति स्म लुठन्तमेका

काचिन्निरास्थदलिनोऽञ्चलचालनेन ।

मध्ये दधार करपद्मयुगेन चान्या

धन्यं भरण्यमिह यत्प्रणयाख्यरत्नम् ॥

॥३.१०६॥

तत्राथ तां समुपवेश्य गृहीतपूजा

पीठादिका भगवती शिरसा नमन्तीम् ।

अशृअविले च नयने परिमार्ज्य साश्रुर्

भ्रूधूननेन वैशितालिरिदं जगाद ॥

॥३.१०७॥

त्वं जन्मना शुचिमना हरिमानसा च

प्रेयानकिल्बिषसितस्त्वयि रागवांश्च ।

सख्योऽपि शीतलगुणा गुणेन मिथो वाम्

उष्णा च मानघटना घटते कुतोऽत्र ॥

॥३.१०८॥

बाले त्वमीहितवती यदि मानखेदान्

अर्थे लघौ च सुचिरादनुवर्तिनीं माम् ।

वृद्धां न पृच्छसि कथं किमु बाल्यभाव

प्राप्तस्वभावलसितं प्रथते तदेतत॥

॥३.१०९॥

चिन्तामणिर्व्रजभुवां तव नायकः स

श्रीदातृ कृष्णविपिनं प्रमदाटवी ते ।

त्वत्प्रेमसिन्धुरुचिदा बत पूर्णिमाहं

त्वद्वक्त्रजातविभवा किमशर्मबीजम् ॥

॥३.११०॥

एनामवाञ्चितमुखीमथ पौर्णमासी

मीलद्दृशं वरदृशं पुनरित्थमुक्त्या ।

सासान्त्वयन्न कलितं विधुवृत्तमेतत्

पद्मार्दने न किल ते तमसा यदासीः ॥

॥३.१११॥

पद्मा कदाचिदवदन्निजतन्त्रकृष्णं

मन्या हरे स्वहृदि कोऽपि ममास्ति बाष्पः ।

चन्द्रावलीद्युतिलसन्मुदिरात्मकान्ति

श्रेणीभिरेनमचिरेण बहिर्विधेहि ॥

॥३.११२॥

कात्यायनीं चिरतरं परिचर्य राज्यं

चन्द्राकृते ननु वृणे स्म भवद्वनस्य ।

वृन्दावनेश तदिमां स्पृःइतानुषङ्गाम्

अङ्गीकृतां जनयितुं भवतापि वश्मि ॥

॥३.११३॥

तद्याचितं तदवकर्ण्य चिराय राधे

तुभ्यं स्वराज्यवितरस्पृहिणा प्रियेण ।

कम्पं मुहुः प्रवहता भृतशर्मदम्भं

पृष्टा बभाण किमुतेति जगाद सेदम् ॥

॥३.११४॥

प्राक्चन्द्रनामवलिताह्वयशालिनी या

या माधवेन च समं श्रुतिगीतनामा ।

सा राधिकादिरसदा बकजिद्वनश्री

भागेव तन्मदलमत्र वरश्रमेण ॥

॥३.११५॥

राधे पुरा निजविभूतिजचन्द्रकान्ति

संज्ञे समाधवं ऋचं परिशिष्टगीते ।

कृष्णो निशम्य तदतीव निजप्रतीक्ष्यं

निश्वस्य सस्मितमथावददेवमस्तु ॥

॥३.११६॥

इति रहसि सखीनां पूर्णिमा कर्णकूपे

रचयदमृतरीतिं श्रीविधोर्यद्व्यलोकि ।

अथ नयनचकोरे तत्तु योग्यं विचित्रं

स्फुटमसुहृदि देव्याशीरमूष्वेव लब्धा ॥

॥३.११७॥

बकरिपुशुचिपक्षे यः प्रसन्ने भृतश्रीर्

अकुरुत तनुशीर्यत्कैरवालिं प्रफुल्लाम् ।

तनुरुहवनमुन्नं मेखलाऋक्षवृन्दं

स्खलितगुणमसौ वः पातु राधामुखेन्दुः ॥

॥३.११८॥

अशुचिमरुचिमन्तं सन्ततं भक्तियोगे

विहितविहितमन्तुं जन्तुजाताधमं च ।

अकृपणकरुणाभिः पाति मां पातिनं यस्

तमिह महितरूपं कृष्णरूपं निषेवे ॥

॥३.११९॥

इति श्रीराधाभिषेकचरिते श्रीमाधवमहोत्सवनाम्नि महाकाव्ये

उत्फुल्लराधिको नाम

तृतीय उल्लासः

॥३॥

***************************************

.

(४)

चतुर्थ उल्लासः

उद्द्योतराधिकः

राधाया व्रजविपिनेऽभिषेकपर्वण्य्

उन्मीलत्यथ परितो जनावलीषु ।

कृष्णाविष्कृतिदिनवत्प्रहर्षिणीषु

प्रोद्योतेषु च शकुनेषु शर्मदेषु ॥

॥४.१॥

गोविन्दः प्रमदमदेन घूर्णदात्मा

स्वप्रेम्णां ककुदि वनेन्द्रभद्रपीठे ।

तां मङ्क्षु स्वयमभिषेकमङ्गलाढ्यां

सन्द्रष्टुं द्रुतिमिह निर्दिदेश वृन्दाम् ॥

॥४.२॥

(युग्मकम्)

नागन्ता कथमपि सा विना वनस्य

स्वं राज्ये स्फुटमभिषेचनं यदद्य ।

तद्वृन्दे सखि ललिताप्रतिश्रुतं तन्

मच्छक्तेरजडतया त्वयाशु साध्यम् ॥

॥४.३॥

किन्तु त्वं भवति यथा तदाभिषेके

मात्èणां गतिकृतह्रीर्न मे न तस्याः ।

तासां स्यान्मुदपि यथा तथा विदध्या

राज्यं नौ सममुचितं यथा तथा च ॥

॥४.४॥

वृन्दाथ द्रुततनुधर्मशर्मवृन्दा

मूढासीत्पुनरवगाह्य बाह्यभावम् ।

आरब्धुं सपदि निदेशदेशरूपं

कंसारेरमुमनुपृच्छ्य गच्छति स्म ॥

॥४.५॥

कृष्णोऽपि प्रियतमनर्मबन्धुवृन्दं

सानन्दं कलयितुमत्र पर्ववृत्ते ।

वैचित्रीं विरचयितुं च भूषणानां

स्वीयानामुपपशुसङ्घमङ्घते स्म ॥

॥४.६॥

राधायां व्रजविपिनेऽभिषेक्तुमेनाम्

उत्कण्ठाकवलितचेतसो मुरारेः ।

सन्द्रष्टुं स्पृहितवतोऽस्य चित्रभावान्

उत्कायां निजवनराज्यपर्वजातान॥

॥४.७॥

लीलाश्रीस्पृहि च तयोरिहालितत्यां

कालातिक्रमसहनातिदूनमत्याम् ।

तत्रालं सुखकलनाय तूर्णमासां

घूर्णन्त्यां विविधमतेऽपि पूर्णिमायाम् ॥

॥४.८॥

सा वृन्दाम्बरभणितच्छलेन दूराद्

ऊर्ध्वस्था निजलपितामृतौघवर्षैः ।

प्रेमार्द्रव्रजजनकान्तिकल्पवल्लीम्

उत्फुल्लां किमपि तदा मुदा चकार ॥

॥४.९॥

(सन्दानितकम्)

श्रीराधामतुलगुणाम्बुधीन्दुलक्ष्मीं

श्रीवृन्दावनभुवि विश्ववन्दितायाम् ।

योगीन्द्रे द्रुतमभिषिञ्च काञ्चनालि

श्रीराजन्मणियुजि सिंहपीठपृष्ठे ॥

॥४.१०॥

राधायामयमभिषेककान्तिपूरः

श्रीदः स्याद्वनमनु गोकुलम्भुवं च ।

अंशूनामुदय इवामृतांशुमूर्तौ

यद्योग्ये खलु विभवोऽखिलं धिनोति ॥

॥४.११॥

या वृन्दाविपिनविभूतिरस्ति साक्षात्

कृष्णात्मा प्रियसवयाश्च राधिका या ।

स्वस्यासौ समहमभिन्नयैव लक्ष्म्या

प्रेम्णा तां स्वयमभिषेक्तुं ःअतेऽद्य ॥

॥४.१२॥

प्रेमाणं वहति यथा व्रजो न कर्तुं

तद्योग्यामुपकृतिमस्मि नैव लभ्या ।

इत्येषा स्फुटमधिदृष्टि तस्य गन्तुं

सङ्कोचं प्रथयति साम्प्रतं वनश्रीः ॥

॥४.१३॥

गोष्ठेशे तदिह विधेहि साधिवासां

गोष्ठेतां हरिजननीमुखाङ्गनाभिः ।

तन्मूर्तिप्रतिमसखीषु तां वानश्री

देवीभिः स्वयमभिषिञ्च कानने तु ॥

॥४.१४॥

उद्भाति व्रजविपिनं यथा यथा वा

राधा तद्द्वयपरभागिता यथा वा ।

संविन्त्से अन्नु भुवनोत्तरत्वमेषां

माधुर्ये स्वयमिति वर्णितैः किमु स्यात॥

॥४.१५॥

श्वस्तंमाद्द्रुतमभिषिञ्च पौर्णमासि

श्रीराधामधिमधुमासपौर्णमासि ।

अद्येमां प्रगुणगुणैः कृताधिवासां

गन्धाद्यै रचय च साधिताधिवासाम् ॥

॥४.१६॥

हे राधे त्वमिह च मास्म धार्ष्ट्यबुद्ध्या

सङ्कोचीर्षदिदमशेषदुःखहन्तृ ।

शालीना अपि कुलकन्यकाः सभायां

दृश्यन्ते पतिवरणाय वीतलज्जाः ॥

॥४.१७॥

राधाल्यः श्रुतिचषकेण तत्तु जल्प

माध्वीकं मुहुरपि पौष्करं निपीय ।

आलिङ्ग्य स्वकनिकटस्थिता मिथोऽमूर्

आत्मानं परमपि न क्षणं विदुः स्म ॥

॥४.१८॥

लोकानां कलकलतूर्यवर्यघोषा

घोषेऽथ श्रुतिजयिवैभवा बभूवुः ।

सिन्धुर्यैरमृतविमन्थगर्जगर्भं

गर्वश्रीभरमनु खर्वतामवाप ॥

॥४.१९॥

संफुल्लत्तनुमुपगम्य पौर्णमासीम्

आसीनामिह नमनस्य विस्मरन्ती ।

सोल्लासस्वरकलिताखिलालिमाला

मालाभिर्वलितकरा जगाद वृन्दा ॥

॥४.२०॥

कान्तश्रीरकृत तमस्कृदुत्सवं या

सैषाभूत्प्रमदकृदुत्सवे सहाया ।

लोकानां रतिहरदर्शपर्वपूर्वं

ग्लौमूर्तिः कलयति दर्शपर्व पूर्वम् ॥

॥४.२१॥

गोविन्दाटविभुवि राज्यपट्टहेतो

राधायां भगवति साधयाधिवासम् ।

शेषाभिः प्रियकलिताभिराभिरस्या

अस्माकं दिवि पुरतो वचो यथासीत॥

॥४.२२॥

वृन्दाया भणितमिदं निशम्य रम्यं

सा सुभ्रूततिरपि सापि पौर्णमासी ।

कर्तव्ये क्षणमभजद्विमूढभावं

मुद्वन्या मदयति तद्धियं हि पूर्वम् ॥

॥४.२३॥

कञ्जाक्ष्यः सममिह सङ्गताश्च सर्वा

गान्धर्वाप्रणयमयस्वभावभव्याः ।

यासां स्वैर्भुवि दिवि शिञ्जितैः समन्ताद्

आक्रान्ता गतिरतिहंसमण्डलासीत॥

॥४.२४॥

उत्फुल्लागमदथ तत्र कुन्दवल्ली

सन्निष्ठप्रमदमदान्विता धनिष्ठा ।

प्रेमश्रीरसभरमन्दिता च नान्दी

पूर्णेन्दोर्महसि यथा चकोरजातिः ॥

॥४.२५॥

तास्वङ्ग प्रणतवतीषु पौर्णमासीम्

उद्बाष्पं परिमिलितासु चालिपाल्या ।

कुन्दाह्वा न्यगददिदं सुभद्रसाध्वी

माध्वीकैरिव परिषिञ्चती जगन्ति ॥

॥४.२६॥

बन्धूनां हृदि नहि साम्प्रतं प्रमोदो

मात्येवं न च खलु वर्णनीयमस्मिन।

यः सोऽयं व्रजभुवमाशु पूरयित्वा

पोत्सर्पन्जगदपि सम्प्लुतं चकार ॥

॥४.२७॥

ते केचिद्विदधति गद्गदेन गोष्ठीं

अन्ये तान्पुलककुलाकुला द्रवन्ति ।

सृज्यन्ते स्मितवलिताः स्ववेशमेके

घूर्णन्तः परमपरे परिस्फुरन्ति ॥

॥४.२८॥

क्षत्तारः पशुपनृपेण संनियुक्ता

घोषश्रीरचनमनु प्रघोषणाय ।

वाक्स्तम्भं किमिह गता मुदाकरिष्यन्

पूर्वं तद्यदि न जनाः स्वयं व्यधास्यन॥

॥४.२९॥

मा स्नेहाद्व्रजनृप विस्मराद्य कृष्णः

कृत्स्नस्य प्रभवति शीर्ष्णि राधिका च ।

मौनी वागियमसकृत्कथं न सत्या

न्यादेवं स वदति फुल्लनेत्रमत्र ॥

॥४.३०॥

संफुल्लः स च वृषभानुरात्मपुत्री

श्रीलिप्सुर्भुवनवसूनि सञ्चिनोति ।

एतस्या लसदभिषेकमञ्जुवर्षा

सूत्स्रष्टुं दशशतधा मुदा जगत्याम् ॥

॥४.३१॥

अस्माकं सुकृतशतं यदस्ति बाल्यात्

तस्मात्तां कलितमहाभिषेकलक्ष्मीम् ।

गान्धर्वां किल कलये महीत्थमद्धा

वृद्धाभिर्मुहुरनवद्यमुद्यतेऽद्य ॥

॥४.३२॥

राधाया भृशमभिषेकवृत्तमत्ता

गोपेशासमितिगतासु गोपिकासु ।

गायन्ती पटु मुखरानटत्तथासौ

जीर्णाङ्गी कलकलवान्यथास हासः ॥

॥४.३३॥

श्रीवृन्दावननृपसम्पदाभिषेको

राधाया बत भवतादथो मयैव ।

इत्थं किं प्रसरिसरीति कीर्तिदायाः

स्तन्यं तत्प्रतिपदपूर्तिकाम्ययाद्य ॥

॥४.३४॥

मन्त्रार्थं विहितगतौ सुताभिषिक्तेः

श्लिष्टायां व्रजनृपयाथ कीर्तिदायाम् ।

एवं नः सुबहुसुतोत्सवे भवत्यौ

प्टामित्यखिलसभा सबाष्पमूचे ॥

॥४.३५॥

निर्मञ्छ्ये नियुतशतायुतैरसूनां

नापत्ये प्रभवति नौ भिदा कदापि ।

तत्रालि त्वमवसि राधया प्रसूत्या

मत्प्राणानिति किल पौनरुक्त्यमुक्तेः ॥

॥४.३६॥

इत्युक्त्वा पशुपनृपा कृपार्द्रनेत्रा

गोपीभिः परिणतधीभिरत्र मन्त्रम् ।

कृत्वासौ सपदि विलोक्य मां धनिष्ठां

नान्दीं च प्रसरवशाख्यदेवमार्यम् ।

॥४.३७॥

(युग्मकम्)

पन्थानं भगवति वश्चिरं निशाम्य

श्रुत्वाथ स्थितिमपि राधिकानिकाय्ये ।

लब्धुं त्वामविभूतया वयं प्रणामं

शंसन्त्यः पदसदने निवेदयाम ॥

॥४.३८॥

सन्दृष्टश्रुतचरवस्तुनिन्दि वृन्दा

रण्यं यद्विलसति जीवनं व्रजस्य ।

गान्धर्वा निपुणगुणा नु भाग्यलक्ष्मीर्

इत्यस्याः स्फुटमिह वैभवं स्वभावः ॥

॥४.३९॥

त्वं गोष्ठे भगवति भद्रकुम्भलक्ष्मी

राधा तु प्रविहितसौख्यसत्रदीक्षा ।

तद्वृन्दावनमणिवेदितोऽभिषेके

तस्यास्त्वां वयमिह भक्तितो भजाम ॥

॥४.४०॥

तस्मात्त्वं द्रुतमधिवासपर्वलक्ष्म्याः

प्रारम्भं रचय वयं त्वथागताभाः ।

आकर्षे नयनततेः स्वयं महःश्रीः

सालं तामनु किमुतोदिता महाश्रीः ॥

॥४.४१॥

तच्छीलग्रथितधिया तु तत्कृते यान्

जग्रन्थ स्फुटमणिभासुरान्पुराहम् ।

ग्रथ्नन्तु प्रतिपदमेव तां त एते

मङ्गल्यश्रियमनु हारिहारिहाराः ॥

॥४.४२॥

इत्येवं हरिजननीनिदेशमाल्याद्

उत्फुल्ला वयमिह शीघ्रमाव्रजन्त्यः ।

हर्षोद्यद्भ्रमरचितामथात्मनीत्थं

किर्मीरश्रियमभजाम तत्र तत्र ॥

॥४.४३॥

नृत्यन्ति क्षणरुचयोऽद्य फुल्लदङ्गं

गोविन्दं रसघनमेत्य बन्धुवीथ्यः ।

स्वं ज्योतिर्विदधदसौ तु साधु राधा

धामाद्रौ सुबलमटाट्यतेऽवलम्ब्य ॥

॥४.४४॥

राज्यार्थं कमनमना मुकुन्दकान्ता

का वृन्दावनवलयस्य तस्य नासीत।

राधायामिदमधुना स्तुते न वा का

युक्तं तन्निरुपधिहार्ददोहधाम्नि ॥

॥४.४५॥

अध्यास्ते त्रिभुवनमेव हार्ष एकः

सोमाभाहृदि परमस्ति सोऽयमाधिः ।

एवं किं स जनह्रियाद्य नेत्रनीरैः

शर्मोत्थभ्रमजनकैः स्वमाजुगोप ॥

॥४.४६॥

पद्माख्या यदियमतो न युक्तमस्याः

सोमाभामनु खलु सौख्यमेवमेव ।

तामुच्चैः किमयमितो महाधिराजः

प्रम्लातुं न्यदिशत तद्विलोकनेन ॥

॥४.४७॥

सौहृद्यं ययुरिह सुभ्रुवस्तटस्थाः

श्रीराधामनु सुहृदस्तु साहचर्यम् ।

अन्यत्वं नहि सहचर्य एव हर्ष

स्तब्धत्वादिव बत यातुमीशते स्म ॥

॥४.४८॥

गान्धर्वागृहमनु फुल्लनेत्रपद्मा

पश्येयं रसवलितालिपालिरेति ।

आगन्तुं द्रुतमनसां नदीव चक्रे

यास्माकं महजलधाविहानुकूल्यम् ॥

॥४.४९॥

योगीशा तदिह निशम्य फुल्लदङ्गी

राधालीर्न्यदिशत तत्र पर्वकृत्ये ।

गीस्तस्याः समसमये तु पुष्पवृष्ट्या

मूर्तेवाभवदिति सा जनेन मेने ॥

॥४.५०॥

आलीभिर्व्यरचि तदा महः प्रवृत्तं

तेनालीकुलमथवेरितं स्वयं वा ।

इत्येवंतनुमपि नो विवेकचर्यां

संपश्यन्नपि नितरां जगाम लोकः ॥

॥४.५१॥

अन्योन्यं वपुषि भुजालतोपगूढाः

संसृष्टाः स्वरबलेन तथा वराल्यः ।

गायन्त्यः प्रवलितमङ्गलं यदीयुश्

चित्ते च द्रवमिलनं न तत्तु चित्रम् ॥

॥४.५२॥

चित्रश्रीचयरचनाकलाचणानां

आश्चर्याण्यपि जगतां लिलेखिषुणाम् ।

निर्माणे स्फुरति परं स्म मण्डनानाम्

आलीनां मनसि करे च सा महश्रीः ॥

॥४.५३॥

प्रागद्रेरिव मणिकुट्टिमस्य दीव्यन्

यश्चन्द्रातप उपरि प्रतायते स्म ।

गान्धर्वाशरदिजपूर्णचन्द्रमूर्तेः

सान्निध्यं स खलु तदा पुरा व्यनक्ति ॥

॥४.५४॥

गौराङ्ग्यः पृथुलसुवर्णभद्रकुम्भान्

विन्यस्यासितमणिवेदिवीथिकायाम् ।

स्मेराक्षीर्व्यदधत ताः सखीर्बकीजिद्

वक्षःस्वस्तनपरभागरागरक्ताः ॥

॥४.५५॥

उद्भूतैर्दिशि दिशि धूपधूममेघैर्

वर्षद्भिः परिमलमुज्जहर्ष लोकः ।

उत्क्षिप्तास्तदनु च दीपनीपमालाः

प्राफुल्लन्वलयितपर्वशर्मपुष्पाः ॥

॥४.५६॥

माङ्गल्यध्वनिमधुरासु दिक्षु तासां

कादम्ब्यैरिव नयनैः समुह्यमानैः ।

आलीनां हृदयरथैरथेयमुच्चैर्

रूढाभिन्यविशत रत्नपीठपृष्ठम् ॥

॥४.५७॥

श्रीसख्यो विधिवदमुत्र पौर्णमास्या

निर्दिष्टाः कृततनुमार्जनादिशोभाम् ।

श्रीराधां महसि निजैरथाभ्यषिञ्चन्

पाण्यब्जैर्नयननटोत्तमास्त्वनृत्यन॥

॥४.५८॥

तां श्लक्ष्णांशुकमृजिताङ्गराजिराजत्

पत्रोर्णच्छविमभितो विधीयमानैः ।

मिर्मञ्छैः सह सुखसङ्कुलान्तरात्मा

भूयोऽस्मिन्भ्रमिभरमाप पर्वलोकः ॥

॥४.५९॥

अन्यस्मिन्नथ वरतुलिकानुकूले

श्रीपीठे पदयुगपङ्कजं दधाना ।

सा साक्षाच्छिवनिपदीपसभ्यसेव्या

भव्या भाकुलकुलदेवतेव रेजे ॥

॥४.६०॥

तामाञ्चन्कुसुमविलेपनादिलक्ष्मी

चित्राङ्गीं सुवलितवेणिमालिमुख्याः ।

तत्कान्तिं मणिनयनैरिवावलोक्य

स्मेराभैर्निजमहसा विभूषणैश्च ॥

॥४.६१॥

स्थानेऽस्मिन्मनसि च ताभिराशु दध्रे

गोपेन्द्राण्यवितसभासमागमश्च ।

सङ्कल्पक्षितिरुहबीजमीदृशीनां

चित्रं नाङ्कुरमुखमेव यत्फलि स्यात॥

॥४.६२॥

आयाता हरिजननीमुखाः पुरन्ध्र्यो

राधाया द्रुतमधिवासनं विधातुम् ।

आनम्रां पुनरथ तास्तदङ्गवल्लीम्

आलिङ्ग्य स्वयमधिवासिताः पुरस्तात॥

॥४.६३॥

आश्लेषे नयनजलैर्व्रजेशया सा

प्रागेव व्रजविपिनेऽभ्यषेचि नूनम् ।

प्रेमास्याः स्फुरति हि तादृशो यदस्यां

राज्यस्यार्पणमिति न त्वस्य स्वरूपम् ॥

॥४.६४॥

रोहिण्या पुलककुलाङ्कुरावलीनां

रोहिण्या श्रमसलिलोढरागरक्तैः ।

रोहिण्या निखिलमुदां वतंसलेखा

रोहिण्या शिरसि च सा तयाथ जघ्रे ॥

॥४.६५॥

ईदृक्षां कलयितुमेव सम्पदन्ते

दौहित्र्याः किल जरती च जीवतीयम् ।

चुम्बन्ती मुहुरिति जल्पितेन कं वा

साकार्षीदिह मुखरा स्मितोन्मुखं न ॥

॥४.६६॥

स्तन्यौघैः प्रतिहतिभीस्तदङ्गराग

स्यालिङ्गन्त्यनिविडमेव तां जगाद ।

वक्त्रं मावृणु महसा तवाद्य सुभ्रू

गोष्ठीयं जननि निमन्त्रितेति माता ॥

॥४.६७॥

प्रावोचन्नथ निखिलाश्च ता न विद्मः

सङ्कोचं तव खलु मातरूजितं न ।

चक्षुर्नस्तृषितमथापि यत्र भूयः

सम्पत्त्या द्रुतमनया स्वया धिनुष्व ॥

॥४.६८॥

आरब्धुं तमथ महाधिवासमासाम्

अन्योन्यामवृणुत वीथिरभ्यनुज्ञाम् ।

एकस्मिन्परनिरपेक्षहार्दयुक्ताः

स्वे वर्गे परवशतां जनाः प्रयान्ति ॥

॥४.६९॥

आरम्भक्षणमधि राधिकाधिवासे

चित्रश्रीरियमथ दीव्यति स्म तस्मिन।

योगीन्द्रापरिपठितेऽपि शान्तिपाठे

लोकानामनुववृधे दृशामशान्तिः ॥

॥४.७०॥

एतस्मिन्सुरसुमनोमनोज्ञवर्षं

वर्षद्भिः परिशुशुभे शुभे मरुद्भिः ।

दीपादिप्रतिहतिवर्जनेन पुण्यं

नैपुण्यं सुरपतिनान्वशासि येन ॥

॥४.७१॥

विश्वस्मिन्वरपणवाद्यवाद्यरुद्धे

फुल्लाक्षीष्वखिलसभासु वृन्दयाथ ।

मालाभिः समभिसभाज्य कैर्तिदेयी

साम्राज्ये निजविपिनस्य तस्य वव्रे ॥

॥४.७२॥

आलीदृक्प्रचयतया चकोरपाली

दीपानां प्रकरतया च तारकाली ।

नीराज्य वृषरविजामुखं निरीक्ष्य

स्वं चन्द्रं किल जहती ननर्त तत्र ॥

॥४.७३॥

प्रत्यूहं शमयितुमाशु विश्वमस्या

विन्यास्थन्मुहुरथ तन्त्रवेदमन्त्रान।

योगीशा पुनरिह नात्महर्षमोहात्

प्रत्यूहे प्रतिविधिमेव सा विवेद ॥

॥४.७४॥

यन्नेत्रान्तरपथमेत्य सान्द्रकम्पं

विघ्नानांव्यरचयदात्मनः श्रियाशु ।

तस्यां तन्निहितमहो तया वितेने

स्थेमानं भविकभरेष्वनर्घमर्घ्यम् ॥

॥४.७५॥

नो सख्यं मुखमिदमिच्छतीन्दुना ते

तेन त्वत्पदनखवन्दिना सितेन ।

कृष्णेऽस्मिन्महति तदेत्वितीव भाले

सालेखीदिह मृगनाभिना मृगाङ्कम् ॥

॥४.७६॥

आर्याणां ततिरथ कार्मणादिभाव्यैर्

युक्तां तां सुरभिशताधिवासिताङ्गीम् ।

दुर्वाणां सरजनैतैलवद्भिरग्रैर्

उद्गीतं शिरसि पटावृते ररक्ष ॥

॥४.७७॥

सेव्यश्रीर्वकरिपुराज्यलब्धलक्ष्मीः

सद्गन्धप्रसवमहौषधीभिरिद्धा ।

राधास्मिन्द्विजकुलसूक्तपूर्णसम्पद्

वृन्दाया विपिनविभूतिरेव रेजे ॥

॥४.७८॥

रेजुस्तामनु मृदुपञ्चशाखासन्धाव्

अङ्गुल्यः प्रतिसरमाबबन्ध तस्मिन।

मन्ये तन्मुररिपुमाशु जेतुमेकी

चक्रेऽसौ कुसुमशरेण पञ्चभल्ली ॥

॥४.७९॥

सा रम्भाङ्कुरमुकुरासिधेनुकानां

सद्भासोर्जितकरनीरजार्चिरुच्चैः ।

विश्वेषामपि दृशि मङ्गलं दधाना

माङ्गल्योचितमथ रोचते स्म तस्मिन॥

॥४.८०॥

अन्योन्यं दधिनवनीतसेककेलिं

तत्रामूरपि सकूलाः कुलाङ्गनाश्च ।

आचारान्न परमकुर्वतातिलोलं

गान्धर्वामहसि महीयसो मदाच्च ॥

॥४.८१॥

अन्योन्यं द्रुतमथ दिक्षु विक्षिपन्त्यश्

चक्षूंषि द्रववलिटा द्रुता द्रवन्त्यः ।

सिञ्चन्त्यः पुररजनिद्रवेण नार्यो

नाश्चर्यं यदिह मनोद्रवं च भेजुः ॥

॥४.८२॥

काभिश्चित्पटु जटिलां विकृष्यमाणां

नर्दतीं दधिघृतकर्दमेषु राधा ।

श्वश्रूं सा महसि निशाम्य नम्रवक्त्रा

स्मेरत्वं जनहसबिम्बमाशु दध्रे ॥

॥४.८३॥

सम्मत्या मुनिवरया जनैरलक्ष्यं

प्राश्याथ किमपि हुतावशेषभागम् ।

श्वश्रूं सा महसि निशाम्य नम्रवक्त्रे

स्मेरत्वं जनहसबिम्बमाशु दध्रे ॥

॥४.८४॥

राधा प्रागपि विनिषिद्धपुंसि वर्त्मन्य्

एतस्मिन्नुत जरतीभिरग्रगाभिः ।

निर्दिष्टे हरिजननीमनु प्रियालि

संवीताप्यवनतमूर्ध गच्छति स्म ॥

॥४.८५॥

सङ्गीतप्रकरसुधां निपाययद्भिस्

तां तस्याः स्मितममृतं दृशा पिबद्भिः ।

उत्फुल्लैर्व्रजवनिताजनैः समन्ताद्

गान्धर्वा सरभसखेलमन्वयायि ॥

॥४.८६॥

सद्वस्त्रां बहुरुचिदिव्यपुष्पवृष्ट्या

दीव्यद्वर्णकवपुषं सुचित्रवीथ्या ।

गाङ्गेयाभरणवतीं प्रदीपपाल्या

हारश्रीयुजमथ पूर्णकुम्भतत्या ॥

॥४.८७॥

गायन्तीं जनगणहूतिगीतिरीत्या

नृत्यन्तीं कुलयुवतीगतानुगत्या ।

धुन्वानां पटमभितः पताकिकाल्या

रम्भाणं पुलकवतीं विचित्रपङ्क्त्या ॥

॥४.८८॥

ताराणां वलयमपि स्वतोरणश्री

व्याजेन स्वककुतुके समाहरन्तीम् ।

शैलूषीमिव निजराज्यपर्वलक्ष्मीं

नेत्रश्रीमणिभिरसौ पुरश्चकार ॥

॥४.८९॥

(सन्दानितकम्)

देवीमद्भुतमहसाममूः शुभानां

तामद्धा महयितुमुद्यमं प्रपन्नाः ।

नेत्राणां सुकृतनिकायकायरूपां

सङ्कल्पश्रिय इव तत्र मूर्तिभाजः ॥

॥४.९०॥

सिञ्चन्तीं निजसुषमासुधाभिरुच्चैः

सम्फुल्लत्तनुलतिकाविकाशवत्यः ।

हंसन्तीं गतिमणिनूपुरध्वनिभ्यां

नेत्राभ्यां सरसिजकान्तिमाहरन्त्यः ॥

॥४.९१॥

भारेण स्तनजघनस्य विष्वगङ्गे

शोणाभां मुहुरतिमात्रमुद्गिरन्तीम् ।

तद्दृष्टेरपि विवशा मिथोऽविदूरात्

शोणाभां पदमवलम्बनं व्रजन्त्यः ॥

॥४.९२॥

कस्याश्चित्करमनु केलिपद्मलक्ष्मीम्

आलम्ब्य क्व च निजपाणिना दधानाम् ।

तां स्वासां मुखमिव सत्क्रियाभिरुच्चैर्

उल्लास्य प्रतिमुखवत्पृथूल्लसन्त्यः ॥

॥४.९३॥

आलोलद्भुजशिरसि स्फुरद्वतंस

द्योतेन व्रततिविलासहासजैत्रीम् ।

भृङ्ग्यो वा मणिगणझङ्कृतिप्रधानं

घूर्णन्त्यस्तदुदितकेलिमञ्जरीभिः ॥

॥४.९४॥

संवृष्टप्रसवततेः परागपूरैः

संमृष्टश्रमसलिलैर्विलिप्तमूर्तिम् ।

तत्रालम्बितबलवत्कदम्बधारा

पाल्यो वा पुलकभरेण शोभमानाः ॥

॥४.९५॥

नानोपायनगणपाणिभिर्मिलन्तीः

पृच्छन्तीं पुरनिलयादि तत्र तत्र ।

एतासां गदितमथो तथा च तस्याः

प्रेमोत्थस्मितभणितेन पूरयन्त्यः ॥

॥४.९६॥

मङ्गल्यध्वनिरथ हारिगन्धधारा

भासोऽङ्गं ललितमिति क्रमोदयश्रीम् ।

नेत्राणां सुकृतशतेन लोभयन्त्यश्

चक्षूंषि स्फुटमथ चत्वराङ्गनानाम् ॥

॥४.९७॥

स्त्रीबालैरथ परितश्चतुष्पथं तत्

प्रत्युद्यद्विकसितदृष्टि दृश्यमानाम् ।

पश्यन्त्यो वपुषि विकारराशिमेषां

प्रेओत्थं मुखमपि चारुलीलमस्याः ॥

॥४.९८॥

आलेख्यप्रसववितानपूर्णकुम्भ

प्रायेणाद्भुतरचनेन चारुचित्रम् ।

गान्धर्वां निजमहसि प्रवेश्य पूर्वं

सख्योऽपि प्रविविशुरध्वनां चतुष्कम् ॥

॥४.९९॥

(दशभिः कुलकम्)

ताश्चित्रा हरिपदसम्पदो वहन्ती

चेतोऽसौ भ्रमयति चत्वरस्य लक्ष्मीः ।

देवीनां नयनजलेन लूप्यमाना

या भूयः स्वयमपि तच्च शोषयन्ती ॥

॥४.१००॥

पर्वेदं मम वरमङ्गलानि धत्ते

वर्त्मालिः प्रमिलति चत्वरे तथात्र ।

स प्रेयान्विहरति सर्वतो विलासी

सम्भाव्यं तदिह चिरेण भाग्यमक्ष्णोः ॥

॥४.१०१॥

गन्धश्चेत्स्फुरति हरेरसौ विसारी

लोको मद्वपुरिव घूर्णते कथं च ।

साक्षाद्वा विलसति माधवोऽयमारात्

कस्मात्तं प्रतिदिशमेव लक्षयामि ॥

॥४.१०२॥

हे शृङ्गाटक पटुधाममाधवाङ्घ्रि

श्लिष्टाङ्ग व्रजवनराज्यतो मदिज्या ।

गन्धाद्यैः सदयमथ प्रसीद नित्यं

तां वृन्दागहनघनश्रियं लभेय ॥

॥४.१०३॥

सोऽयं तु स्वयमवभाति नीपराजेऽ

दूरस्थे सखिपरिवारगुप्तमूर्तिः ।

नेत्रे यन्मम चलतोऽन्यतस्तदङ्ग

स्फूर्तिश्रीनिचययुजोऽपि किन्तु नातः ॥

॥४.१०४॥

इत्याद्यं रहसि वचः सकृष्णचित्ना

जल्पन्ती निजमकृताथ सा समर्थम् ।

तादृश्या हृदि हरिधाम्नि दुग्धसिन्धु

प्रख्ये यान्त्यखिलरसा हि सामरस्यम् ॥

॥४.१०५॥

(षड्भिः कुलकम्)

गान्धर्वा महसि तदा मुदा वितेने

यस्यार्चां हरिपदचित्रचत्वरस्य ।

आनर्च स्वयमपि तां प्रसूनभव्यैः

स्वस्थानां तदिह दृशोः प्रसादपुष्पैः ॥

॥४.१०६॥

गान्धर्वा निजकरपल्लवात्प्रधानान्

सम्भारानिह विविधान्मुदा मुमोच ।

यं लोका विलसति फुल्लदेवपल्ली

वल्लीत्युन्नतशिरसा रसादपश्यन॥

॥४.१०७॥

गान्धर्वामथ मुहुराशिषां समूहैर्

योगीशाव्रजनृपदारसारवारः ।

धिन्वानः सह निजचेतसां वितत्या

काङ्कीत्तां निज सदनाय नायनाय ॥

॥४.१०८॥

अथ पथि गुरुसाध्वीः कुर्वती पूर्वतः सा

सुरपुरकृतसेका दिव्यदीव्यत्प्रसूनैः ।

नयननिचयनेत्री नेत्रवारां विहारे

सममगमदमूभिः साधिवासाधिवासम् ॥

॥४.१०९॥

नयनकुमुदवीथिमह्नि पूर्वत्र धिन्वन्

दिशी दिशी निशि जाग्रल्लोकपद्मं वितन्वन।

उषसि पुनरपूर्वां स्वीयलक्ष्मीं विवृण्वन्

जयति महसि राधोद्योतिमित्रो विचित्रः ॥

॥४.११०॥

अतिमुनिमतिवृन्दां वृन्दकाकाननीयां

निजचरितसुधालीं बन्धुहृत्सिन्धुपालीम् ।

विधुरिव विधुरं मां तां च संव्यञ्जयद्यस्

तमिह महितरूपं कृष्णरूपं निषेवे ॥

॥४.१११॥

इति श्रीराधाभिषेकचरिते श्रीमाधवमहोत्सवनाम्नि महाकाव्ये

उद्द्योतराधिको नाम

चतुर्थ उल्लासः

॥४॥

*****************************************

.

(५)

पञ्चम उल्लासः

उदितराधिकः

गोपेन्द्रवंशामृतरोचिषा रणद्

वंशीश्रियानन्दयता सुहृद्वरान।

श्रीभानुपुत्र्या तत्तदन्तकम्रया

स्तम्भादिसम्भावितकृष्णभावया ॥

॥५.१॥

आलीकुलेन प्रमदोन्मदात्मना

राज्याभिषेकोचितकर्म कुर्वता ।

राधाघजिन्मातृगणेन फुल्लता

सौवस्तिकं वस्तुचयं विचिन्वता ॥

॥५.२॥

योगीन्द्रया नन्दथुसान्द्रताशया

शान्तिश्रिये मन्त्रजपैकतानया ।

गोपेन्द्रमुख्येन समिद्धबुद्धिना

सर्वेण विस्मृत्य कथाः प्रकुर्वता ॥

॥५.३॥

लोकेन कोलाहलिना च नर्तकैः

संलोभनादर्थशतानि यच्छता ।

नैमित्तिकश्रीकृतिवाहितान्तरा

यामिन्यथ ब्राह्ममुहूर्ततामगात॥

॥५.४॥

(कलापकम्)

ये वा निशान्ते किल बालकादयो

निद्रामितास्तेऽपि तदैव तत्र च ।

पर्वोपलभ्य प्रमदाकुलाः समं

देहस्य लोम्नामपि जागरं दधुः ॥

॥५.५॥

सर्वोऽधुना धेनुधनीह पर्वणि

त्वदोहनं धेनुगणे समादिशत।

प्रत्यादिशन्नेव स तु प्रसुस्नुवे

कर्तुं धरां क्षीरधुनीधुराधराम् ॥

॥५.६॥

नित्यान्विधीनाशु विधाय पूर्णिमा

तस्मिन्नसौ मङ्गलभाजि वेश्मनि ।

सङ्गम्य तासु स्वकृताशिषा समं

भेजे स्वमाधारमथार्चनीयताम् ॥

॥५.७॥

राधासखीनां मुखचन्द्रचन्द्रिकां

मन्दप्रसादां विनिभाल्य पूर्णिमा ।

भव्यां निमित्तव्रततिस्तु विस्मिता

तस्मिन्निमित्तं परिपृष्टमाचरत॥

॥५.८॥

तत्रानुराधाभिदधे सगद्गदं

तां पौर्णमासीं तव देवि यत्कृते ।

अत्र प्रयाणार्थमितः प्रधाविता

वृन्दानया सार्धमिदं विदाङ्कुरु ॥

॥५.९॥

पद्माकृतिं पाति कुमुत्तनूमिव

श्रीरिन्दुमूर्तेः स्वरसेन सर्वदा ।

म्लानानना सा तु ततः प्रजायते

सर्वः स्वभावस्य वशः परस्य न ॥

॥५.१०॥

पद्माथ वातुलततिं न्ययूयुजद्

वृद्धां स्वमन्त्रैरुपजापचर्यया ।

तं येन कृष्णं जलदं रुरोध सा

धाराभिषेकादधिजीवितौषधि ॥

॥५.११॥

एतास्मि वृद्धे जटिले हिताय ते

दिष्ट्याद्य राज्याय वधूं पुरस्कुरु ।

त्रायस्व तां किन्तु मुकुन्दलोचनाल्

लब्धं च यत्तन्न मयाप्युरीकृतम् ॥

॥५.१२॥

यां यां सकृच्चुम्बकधर्मिणो रुचिः

कृष्णस्य कृष्णायससारधर्मिणीम् ।

अस्पृक्षदेषा गुरुगौरवं निजं

सन्त्यज्य दूरे च बभाज तं लघु ॥

॥५.१३॥

साक्षाद्वनश्रीरिति सोऽपि राधिकां

द्रष्टा यथाकाशवचस्तदा किल ।

त्वं तस्य तस्मादयनं निरुन्धती

बाधाततेर्मोहभयाद्वधूमव ॥

॥५.१४॥

एवं सखीतत्प्रतिपक्षपक्षतां

श्रुत्वा यदूचे शृणु तन्मुनीश्वरि ।

स्वप्राणरक्षाकृतिभाजने जने

न प्राणहृल्लज्जितमज्जिता हिता ॥

॥५.१५॥

सा सम्पदास्तां विरसा रसातले

राधोत्पलारण्यसतीमतीत्य हि ।

हा धिग्विधुः स्फारकराङ्कसद्वपुर्

यां रोचयेन्न प्रततेन रोचिषा ॥

॥५.१६॥

किं चाथ सा कूटपटुः करालिकां

कंसस्य गोपीमवलम्ब्य तत्सुतम् ।

आनेतुमिच्छत्यसुरं रजस्तमः

पूर्णं तमस्मिन्नभिषेकपर्वणि ॥

॥५.१७॥

एवं प्रसङ्गाकुलिते सखीकुले

दीव्यन्महोऽपि स्म न भाति गोकुलम् ।

तारालिभिर्विष्णुपदं रुचां पदं

यद्वद्घनच्छन्नकले कलानिधौ ॥

॥५.१८॥

एषां मनाङ्मुद्रितनेत्रमीनकं

चेतःसमुद्रं परिघूर्ण्य पूर्णिमा ।

उल्लासयन्ती भृशमन्तिकान्जनांश्

चिन्तामणिं व्यक्तमुदाहरन्मुदा ॥

॥५.१९॥

वत्सा निजाधिं विजहीत दुर्दमौ

विघ्नौ मिथो भिन्नतयेह तोहतः ।

सुन्दोपसुन्दाविव यत्परस्परं

बाढं सतां द्वेषिकुलं विनश्यति ॥

॥५.२०॥

यद्बोधयन्त्या मुनिवर्यया सखीः

पर्वत्वरार्थं जटिला समागता ।

प्रस्तावशेषेण तु सापि बोधिता

सर्वं समं पुण्यवतां हि सिध्यति ॥

॥५.२१॥

प्राग्दैत्यजन्यप्रतिबन्धवार्तया

वृद्धातिवृद्धां सुखमानसा तया ।

साक्षादुपालभ्य पुनश्च सामभिः

सन्तन्वती मोदमथानुशिक्षिता ॥

॥५.२२॥

यस्याघहन्तुर्बत नामधामतः

शान्तिं गता दानवशान्तिभिर्जनाः ।

शान्तात्मनीहापि पुरःस्फुरद्द्युतौ

वृद्धे वधूपर्वणि शङ्कितं कुतः ॥

॥५.२३॥

तस्यास्तदा पाणियुगेन गृह्णती

सा बाष्पयुक्ता युगमङ्घ्रिकञ्जयोः ।

ऊचेऽथ विद्या विदुरे निवेदितां

त्वं यज्ञवेदीवदिमां वधूमव ॥

॥५.२४॥

विश्वेषु विश्वस्तगुणाथ पूर्णिमा

वृद्धां प्रसाद्य स्वयमस्तशंसया ।

राधां समालिङ्गदतीव शर्मणा

स्वयं नटन्तीव च वाद्यमादिशत॥

॥५.२५॥

सख्यश्च यत्पूर्णिमया तदर्पणं

प्रत्यर्पणं स्वस्य तु तत्र मेनिरे ।

प्रत्याप्तजीवस्थितिरात्मना परं

जीवप्रदे प्रत्युपकारितां व्रजेत॥

॥५.२६॥

तत्रोद्यते लङ्गिमवाद्यमङ्गले

घोषो महान्घोषघनौघभूरभूत।

संमूर्च्छिते तद्घनगर्जिते मुदा

वृन्दावनान्तः शिखिनो नदन्त्यलम् ॥

॥५.२७॥

द्यावापृथिव्यावथ वाद्यविद्यया

विद्यार्थितां बाढमिते परस्परम् ।

आवृत्य यस्मात्प्रतिनाददम्भतः

शब्दानुवादानकृत द्वयं द्वयोः ॥

॥५.२८॥

लीने तु दोषाकरमण्डले स्फुटं

लाजायमाने वरतारकागणे ।

पद्मालयासद्मनि पद्मिनीचये

भानौ स्वयं न्यस्यति रश्मिपल्लवान॥

॥५.२९॥

मौहूर्तिकी तत्र मुहूर्तसुष्ठुतां

अवेदयद्वेदबुधा च पूर्णिमा ।

आपृच्छ्य गोपेन्द्रवधूमधूतधीर्

निन्येऽथ तां स्वस्तिकभाजि धामनि ॥

॥५.३०॥

(युग्मकम्)

आविष्कृतस्नेहभरा घृतश्रिया

माध्वीकमुद्बाष्पवती दधिस्मिता ।

दीपात्मरत्नैरुपदावलीधरा

शस्ताङ्कुरन्यासतनूरुहोद्गमा ॥

॥५.३१॥

अस्मिन्सवृन्तैः कदलीफलादिभिः

संसूचिताशीरिव सत्फलागमे ।

गोसङ्गिवत्सैः पृथुना स्वदोहनं

विडम्बयन्ती परिदुग्धवैभवा ॥

॥५.३२॥

तस्याः स्वयं कर्तुमिवाभिषेचनं

सानन्दमूर्धा हृतकुम्भसंहतिः ।

यात्राकृते यत्र तु रत्नचत्वरं

तस्यै दिदेशासनमादृतं क्षितिः ॥

॥५.३३॥

(सन्दानितकम्)

भूवेदिवत्से वरकञ्चुलीनिभां

तूलीं दधाने कुसुमालिमालिनि ।

रत्नावलीपूरितसम्पुटस्तने

राधा ययौ चारुनिवेशमङ्गनम् ॥

॥५.३४॥

चन्द्रावलीधामनि तूलिकातले

गान्धर्विका सा जगदेव धिन्वती ।

उज्जृम्भणं दुग्धमहोदधौ तदा

पद्मालयाया विदधे विडम्बितम् ॥

॥५.३५॥

उत्तंसिकर्णाद्भुतफुल्लवल्लिका

वक्राब्जलीलाणटनेत्रखञ्जना ।

वेणीमयूरा स्मितराजहंसिका

प्रस्थानभव्यप्रतिमा बभूव सा ॥

॥५.३६॥

आक्रम्य पद्भ्यां रचिताब्जमण्डलं

दण्डं किल स्पर्धिगणे विवृण्वती ।

सा विस्फुरद्वामभुजोरुलोचना

तत्रोत्थिता लोकतनूरुहैः सह ॥

॥५.३७॥

अग्रे वलद्वाद्यकलास्ततोऽबला

लाजप्रसूनै रणराजिराजिताः ।

श्रीपूर्णिमाविप्रगृहागता महा

माहात्म्यभाजोऽप्यभितो महोदृशः ॥

॥५.३८॥

नृत्यद्वराङ्गीजनकृत्यतत्पराः

क्रीडार्थवस्तूत्करकान्तिमत्कराः ।

वीणाप्रवीणा मुरलीकलाकराः

पश्चान्महोवस्तुधराः श्रियोऽपराः ॥

॥५.३९॥

इत्थं यथोक्तक्रमनिर्मितान्तरे

वृन्दावनस्य प्रसवैश्चिते पथि ।

तेन स्वयं मूर्धपटैरिवार्पितैः

राधा प्रतस्थे सवयोभिरावृता ॥

॥५.४०॥

(सन्दानतिकम्)

आयाति सा हन्त कदेति सूत्सुकान्

वृन्दादिलोकानभिषेकभूगतान।

तस्या ववुः शीतलगन्धबन्धुरा

लीलाभिराश्वासयितुं किलानिलाः ॥

॥५.४१॥

तस्मिन्प्रसूनाध्वनि राधिकदिकाः

सन्दीपवीथिविमलार्चिरावृते ।

छायापथे सद्ग्रहराजिराजिते

चन्द्राकृतिव्यूहतया विरेजिरे ॥

॥५.४२॥

राधा विशन्ती क्रमविप्रतिक्रमं

कृष्णस्य लीलाशतशीलताः स्थलीः ।

शोभां दधे कामपि तां यतो निजैर्

वृन्दैरुतादृष्टचरीव दिद्युते ॥

॥५.४३॥

आयाहि याहीति नयानयेति च

प्रायो मुमूर्च्छ व्रजसुभ्रुवां स्वनः ।

धन्येयमेषैव परन्तु साहसकाव्

इत्थं सुरस्त्रीजननिस्वनो यथा ॥

॥५.४४॥

एकाः सलज्जा इव मोहमायषु

राधाश्रियं वीक्ष्य विमानसुभ्रुवः ।

अन्यास्तु तस्यामनुवृत्तिलालसाः

संवर्णयामासुरिदं सखीं प्रति ॥

॥५.४५॥

पश्य श्रिया दीर्घतरांशुधारया

राधेयमेता बहिरन्तरं निजाः ।

आरज्य दूरादपि नः सुराङ्गना

रज्यन्त्यमूषामनुगीयति स्फुटम् ॥

॥५.४६॥

लक्ष्मीतपःस्तूपदुरापलक्षणे

कृष्णे च तृष्णाशतमोचिरोचिषः ।

अस्याः पदद्वन्द्वसुगन्धबान्धवः

किं वस्ति नो हन्त तथाविधो विधिः ॥

॥५.४७॥

राधामुखाम्भोरुहमाधुरीजुषां

व्यधादमूषां निम्षावृतिं दृशि ।

यो दूरतां नस्त्वनिमेषता जुषां

सूते तदस्य द्वयमेव मूढताम् ॥

॥५.४८॥

राधा सरूपास्वनुगासु मादृशां

निश्चीयते दृष्टिबलान्न यद्यपि ।

सर्वाक्षिभृङारतया तथापि सा

संस्तूयते पश्यत सुभ्रुवः स्वयम् ॥

॥५.४९॥

नो चन्द्रलेखा सखि सन्ध्यया वृता

वल्ली न वा शोणपरागरञ्जिता ।

निर्यासमूर्तिः सुषमाविलासयोः

सा राधिकेयं विधृतारुणाम्बरा ॥

॥५.५०॥

रागं तदागादलमङ्घ्रियुग्मके

संसृज्यमानैः कुसुमैरपीह सा ।

तद्यावलाक्षादपि तानि तं ययुर्

न्यस्यन्त्यमुष्मिन्मृदुतां निजां ह्रिया ॥

॥५.५१॥

पश्यालिनो वर्त्मनि सूनसञ्चिते

सत्यप्यमुष्याश्चरणे चरन्त्यमी ।

शङ्के तदामोदभरेण जङ्गमे

पङ्केरुहे ते इति तेऽन्वमन्वत ॥

॥५.५२॥

काश्चिद्दृशा लिम्पति चन्दनकुङ्कुमत्विषा

काश्चिच्छ्रियालङ्कुरुते करस्य च ।

काश्चिन्मुदा स्वादयते च वाक्सुधां

राधा पथीत्थं सुखमेव वर्षति ॥

॥५.५३॥

पश्यानुराधा ललितेति विश्रुता

तत्रापसव्ये रभसेन दीव्यति ।

पिञ्छाङ्कमञ्जुव्यजने यया धृते

राधा दृगन्तं किरति स्म कातरम् ॥

॥५.५४॥

सेयं विशाखा सखि याति वामतस्

तन्वान्यया या यमुनेति संमता ।

यस्या हरेश्चित्रफलाङ्कितं करं

रोमाञ्चिनीयं स्पृशती प्रकम्पते ॥

॥५.५५॥

एषैव सा चम्पकवल्लिका मुदा

पश्चाद्विशाखावपुषो विराजते ।

कृष्णार्थरत्नोज्ज्वलमल्पसम्पुटं

या बिभ्रती चित्तमिवानयेक्ष्यते ॥

॥५.५६॥

चित्रेयमस्याः सखि संस्करोति या

कृष्णस्मृतिस्वेदजलाक्तचित्रकम् ।

सा चात्र चित्रं कुरुते न केवलं

विचित्रतां सर्वजनस्य हृद्यपि ॥

॥५.५७॥

या तुङ्गविद्या सखि भाति तत्पुरः

प्रत्यग्व्रजन्ती हरिवर्णनापरा ।

सा यां विनिर्माति सरस्वतीं मुदा

सा तां व्यनक्ति स्म सरस्वतीं स्वयम् ॥

॥५.५८॥

एषेन्दुलेखा सखि या रहःसखी

ताम्बूलदा गच्छति दक्षिणाग्रतः ।

आसाद्य यां श्रीवृषभानुनन्दिनी

चित्ते च वक्त्रे च दधाति रागिताम् ॥

॥५.५९॥

वीणामचित्तां हरिगीतभावितां

निर्माति येयं किमुतालि रागिताम् ।

सङ्गीतलक्ष्मीरिव देहधारिणी

सा रङ्गदेवी पथि याति वामतः ॥

॥५.६०॥

पृष्ठे सुदेवी त्वनुयाति राधिकां

नित्यं हरिप्रेममदभ्रमाकुलाम् ।

गच्छन्त्यमूष्या वपुषोऽद्वितीयतां

भावस्य विज्ञा मनसोऽपि भाति या ॥

॥५.६१॥

एषा च सा कुन्दलता पुरोगता

राधां स्तुवाना सविशेषनर्मणा ।

पश्यालिभिर्भृउभ्रमणाकुलस्मितं

निष्कासयन्तीभिरिवाभिकृष्यत ॥

॥५.६२॥

पश्चात्पुरस्तादपि शश्वदुन्मदाः

क्रामन्ति सख्यः सखि राधिकानुगाः ।

आकृष्टिकार्ये प्रणयः सदा भवेद्

दक्षः स धात्रा हि महागुणः कृतः ॥

॥५.६३॥

सेवासुखा भानुमतीमुखाश्च ता

राधामुखं वीक्ष्य परः शता मुदाम् ।

नेत्रैः समन्तादमृतं वमन्ति तन्

निन्दन्ति युष्मानमृताशिनीः स्फुटम् ॥

॥५.६४॥

तां स्मेरनेत्रां पथि धामधामतो

रामाः क्रमाद्भव्यकराः समागताः ।

प्रत्यध्ववीथि क्षणदेशमण्डलीं

दीव्यच्चकोरामिव कृत्तिकादिकाः ॥

॥५.६५॥

वीक्ष्याभितः सम्प्रति तोरणश्रियं

चन्द्रावलेरन्यतमत्रपूस्तटात।

तामत्र राधासुहृदः स्मिताननाश्

चक्रुः स्फुटं पश्य कटाक्षवीक्षया ॥

॥५.६६॥

मासूयतां वस्तनपूर्वपर्वतैश्

चन्द्राकरादावृणु भानुजार्चिषम् ।

राधालिपाल्या स्वयमेव तत्पथा

ग्रण्या तदावर्यरुणाम्बरश्रिया ॥

॥५.६७॥

आस्माककेल्युक्तिभिरेवमुन्मुखी

सम्पश्यमाना हसयुक्सखीततिः ।

चन्द्रावली नोऽस्तु मुखश्रिया जिता

दूरेऽस्मदीशेयमितीव शंसति ॥

॥५.६८॥

(युग्मकम्)

यान्ती वनान्तर्व्रजयोरिहान्तरे

गव्योपवेशोदितशुभ्रधामनि ।

सा मञ्जुकाञ्चीकलवल्गु शोभते

हंसी यथा वर्षपयोधिसीमनि ॥

॥५.६९॥

नीपोदयाद्रौ सहमित्रतारकं

वीक्ष्योदितं तं विधुमालिसंहतिः ।

तामुत्पलाक्षीं बत ह्रीमधुच्छिदस्

त्रस्तावृणोत्कामशिलीमुखादहो ॥

॥५.७०॥

पश्य व्रजेशायुतकीर्तिदामुखा

राधामुपेताः स्वनिवृत्तिवाञ्छया ।

तत्पाणिमाधाय मुनीश्वरीकरे

शश्वद्वदन्ति स्म सबाष्पकाकुभिः ॥

॥५.७१॥

कृष्णाश्च राधा च समर्पितौ सदा

युष्मत्करे देवि विशेषतोऽद्य तु ।

एनां वनश्रीमहभाविताङ्कुरां

जीवातुवल्लीमवितुं त्वमाश्रयः ॥

॥५.७२॥

आश्लेषविश्लेषमिताः क्लमात्क्रमाद्

यान्तीममूं द्रष्टुममूः समुत्सुकाः ।

अशृआनि संमृज्य निवृत्य चासकृत्

यान्ति स्म तत्पर्वकथासुधाप्लुताः ॥

॥५.७३॥

अस्मिन्नथो हन्त मृगीदृगावली

शाखावृतत्वेन न चावलोक्यते ।

एवं वदन्ती सुरसुभ्रुवां ततिः

शीघ्रं गता द्रष्टुममूं समन्ततः ॥

॥५.७४॥

संवर्ण्य देवीकुलमेवमुद्यतं

तां साधु निर्वर्णयितुं वरश्रियम् ।

आविश्य वृन्दाविपिनं विकस्वरं

वर्षन्मुहुः पुष्पसमूहमन्वयात॥

॥५.७५॥

वृन्दावनं तर्ह्यपरस्परं गते

सार्थेऽन्तरङ्गाः सुखदाः परस्परम् ।

गान्धर्विकां गन्धगजेन्द्रगामिनीम्

ऊचुर्मुदा रङ्गपरा वरालयः ॥

॥५.७६॥

वृन्दावनीयं मधुपेन सङ्गता

क्षीणा वियोगे तव या पुरा सखि ।

फुल्लाधुना सा भवतीमिवानता

तद्गीतमन्त्रेण मुदोपतिष्ठते ॥

॥५.७७॥

मा तम्यतां तामरसानने पुरो

लालस्यते तेन तमालमौलिना ।

तस्याङ्कलक्ष्मीगतया तया त्वया

वृन्दावनं नन्दयिता निजश्रिया ॥

॥५.७८॥

खेलन्मरुल्लोललताभुजाशता

गन्धोल्लसद्गन्धफलीप्रदीपिका ।

एषा प्रवेशे तव कृष्णकानने

नीराजिका राजति चम्पकावली ॥

॥५.७९॥

पुष्पस्फुरत्पल्लवपाणिभिः श्लथैः

प्रेम्णानुगेनेव च शाखिनोज्झितैः ।

सूनप्रपातेन तवालि सर्वतो

मङ्गल्यलाजान्किरतीव माधवी ॥

॥५.८०॥

किञ्जल्कपुञ्जातुलकर्बुरासने

त्वं पुष्पकुम्भीनिकुरम्बसम्भवैः ।

राधे मरन्दैरभिषिच्यसेतरां

राज्याय फुल्लस्थलपद्मिनीकुलैः ॥

॥५.८१॥

गीते पिकैर्मञ्जुलपञ्चमस्वरे

श्रीखण्डवातेऽप्यथ पत्रवादके ।

नृत्यन्ति ते राज्यमहे लता ध्रुवं

धुन्वन्ति मौलिं रसिका इव द्रुमाः ॥

॥५.८२॥

अस्मिन्मरन्दच्छुरितानि मारुताह्

पीतानि पौष्पाणि रजांसि तन्वते ।

स्नेहार्द्रहारिद्रपरागसञ्चयान्

सिञ्चन्ति वल्लीततयोऽथवा मिथः ॥

॥५.८३॥

चित्रेन्दुवक्त्रे तव पर्वणो बलात्

फुल्ला दिवाप्यद्य कुमुद्वतीततिः ।

धत्ते किलास्मिन्कलहं जलाशये

भृङ्गालिघोषेण सरोजिनीकुलैः ॥

॥५.८४॥

अस्य त्वदीयस्य महस्य तेजसा

कीराः प्रगायन्त्यनधीतमप्यमी ।

त्वत्कीर्तिगाथाकुलमालिहा श्रुते

स्तम्भं लभन्ते मधुरिम्णि ते गिरः ॥

॥५.८५॥

अत्राभिषेकामृतवृष्टिसम्पदाम्

अभुद्गमे ते किमपि स्फुरन्मदाः ।

नृत्यन्त एते सकलाः कलापिनश्

चक्षूंषि पिञ्छैः सह नर्तयन्ति नः ॥

॥५.८६॥

एता हरिण्यः पदवीं तवागता

दूरे विहाय स्वकशावकानपि ।

अर्घ्यं दधाना इव दूर्विकाननाश्

चित्रन्ति शश्वत्तव लोचनश्रिया ॥

॥५.८७॥

त्वत्कस्तने कृष्णपदे तृणान्तरे

पर्यायदीव्यद्घुसृणाङ्गमङ्गलाः ।

एताः पुलिन्डीः सखि पश्य गैरिकं

गुञ्जाकलापं च तवाहरन्ति याः ॥

॥५.८८॥

वृन्दासखीनां सखि कृष्णकानने

तेऽमी च वाटीकुलपालिकागणाः ।

भावत्कपर्वार्थकृतस्त्वदानन

श्रीस्तम्भिताः कृत्यकृतेऽनुशेरते ॥

॥५.८९॥

राज्याभिषेकास्पदमेतदागताः

प्रायो वयं ते स्थगिता जना यतः ।

वाद्यानि सम्भिन्नतया परस्परं

सान्द्रीभवन्ति स्फुटमुल्लसन्ति च ॥

॥५.९०॥

एषा सवृन्दा सखि पट्टवाटतः

सामीप्यमाप्नोति तवालिसंहतिः ।

निष्पादयन्ती निजदृष्टिमण्डली

रूपैस्त्वदीयैरमृतौघसम्प्लुताः ॥

॥५.९१॥

वृन्दवनी कुञ्जमयीमग्रतो

या राजतेऽसौ वरहास्यभासुरा ।

चञ्चत्पताकारसनाभिरुन्मदा

राज्यश्रिया ते ग्रसते दिवः श्रियम् ॥

॥५.९२॥

एषा पुरः पश्य मुनीन्द्रवन्दिता

तस्मिन्पुरद्वारवरे मुदा स्थिता ।

वात्सल्यरङ्गात्कृतगीतमङ्गला

त्वद्वीथिमुत्पश्यति सङ्गिनीजनैः

॥५.९३॥

एवं सखीभिश्च सुखेन वर्णिता

निर्वर्णिता देववधूचयेन च ।

सा शोभया लोचनशर्मकर्मणां

सद्विश्वकर्मा प्रययौ पुरीपुरः ॥

॥५.९४॥

उदितमिह मुखेन्दो रोचिरस्याः प्रतिस्वं

निखिलमिव पिबन्तो दृक्चकोरा निपेतुः ।

अहह तदणुमात्रं स्पृष्टवन्तः परन्तु

प्रमदहततयामी भेजिरे जाड्यमेव ॥

॥५.९५॥

उदयमुदमितासौ कुञ्जपुर्याः पुरस्ताद्

अखिलतरुलतालीः फुल्लयन्ती स्मितेन ।

नयनकुवलयेभ्यः सेकमेता नयन्ती

विजयमयतु वृन्दारण्यपूर्णेन्दुलक्ष्मीः ॥

॥५.९६॥

स्वपदनखरमिन्दुं तापदग्धाय दत्ते

मुकुरमजितभक्त्या स्वं परिष्कुर्वते च ।

अपि किमपि कमित्रे यस्तु चिन्तामणिं मे

तमिह महितरूपं कृष्णदेवं निषेवे ॥

॥५.९७॥

इति श्रीराधाभिषेकचरिते श्रीमाधवमहोत्सवनाम्नि महाकाव्ये

उदितराधिको नाम

पञ्चम उल्लासः

॥५॥

***************************************

.

(६)

षष्ठ उल्लासः

उन्नतराधिकः

अथ परावरगे महयात्रिके

द्रुतविलम्बिततां निखिले गते ।

निजनिकुञ्जपुरीपुरतः पुरा

विपिनपालिकया समपूजि सा ॥

॥६.१॥

सुभगगन्धमुखैः शुभवस्तुभिः

सजयकारमसौ परिपूजिता ।

तरुपुरीमथ तां निजधामसाद्

अकृत देवतनुप्रतिमामिव ॥

॥६.२॥

निजनिकुञ्जपुरीं विशती तदा

बलवदुत्कलिकावलितापि सा ।

परिमलेन हरेरपि शान्तधीर्

इयमुपांश्ववदद्वनदेवताम् ॥

॥६.३॥

दृशि गतं च हरिं मनवै न तं

भ्रमधिया किमुतागतसौरभम् ।

किमिह दीव्यति देवि तवेशिता

वद बत स्वमतिं शमयाम्यतः ॥

॥६.४॥

अथ तदीक्षणवारिजवारिणः

पर्मृत्जकृतिमाममरी च सा ।

अवददुल्ललकातरलोचनां

निचितसामधुरं मधुरं वचः ॥

॥६.५॥

प्रणयितां युवयोरवलोकितुं

सहसुतात्र यतो जटिलागता ।

तदनतिप्रमणाः सखि माधवः

सखिभिरैदिह माधविकागृहे ॥

॥६.६॥

अथ शृणु त्वमिदं सखि शैव्यिका

यदतनोच्छठतां जरतीमनु ।

अकथितं सुहृदि स्वमनोऽसुखं

गतमपि प्रतरां न जहाति हि ॥

॥६.७॥

जरति साधु कृतं हरिणाविताम्

इह विधाय महे स्ववधूं त्वया ।

अपि तु मास्तु तया स तदन्तिकात्

युवत्मोहनदृग्व्यवधीयताम् ॥

॥६.८॥

त्वमनुसूनुरमुं निजशान्ततां

शमिजने प्रथयन्तमिदं वद ।

अहमपि त्वमपि व्यवधायिते

महसि कृष्ण वसाव वधूमनु ॥

॥६.९॥

इति विभिन्नधियं बत शैव्यया

सनुतमन्धनिभां विशतीममूम् ।

इह निशाम्य हुतं करसंज्ञया

सखि तदङ्गजनिं समबोधयम् ॥

॥६.१०॥

हसति दिव्यमरततिरीक्ष्यतां

यदसि धिक्स्ववधूनृपतेक्षिता ।

इति गिरा स पुनर्मम काम्यकं

प्रति पलायितवानथ तत्सुतः ॥

॥६.११॥

पुनरहं जरतीमभि तामिता

वदमिदं तनयस्तव वातकी ।

अजनि यद्यमुनादिशमद्रवत्

किमपि जल्पमनल्पकमुच्चरम् ॥

॥६.१२॥

इति निरस्य च तां हरिसान्त्वने

द्रुततरं विनिवेश्य च मालतीम् ।

शुभवतीं भवतीमहमागता

सखि न खिन्नय तत्स्वमनो मनाक॥

॥६.१३॥

इति तदुक्तिसुधाद्रवसम्प्लुता

पुरमदृष्टचरीं विनिभाल्य सा ।

निभृतकामनया हरिलब्धये

निभृतकामनयामनयाविशत॥

॥६.१४॥

इदमवीक्षितसीम च सल्लता

पुरमशीलितवन्मम भाति न ।

यदिह सङ्गमनेन च वृन्दके

स्फुरति केलिकला विहितेव नः ॥

॥६.१५॥

अवददेवमसौ प्रतिकुञ्जकं

लघु विधृत्य करे वनदेवताम् ।

नयननीरमिलत्पुलकाकुला

तदनुयोगपरा जगदेतया ॥

॥६.१६॥

(युग्मकम्)

कुसुमपल्लवषट्पदचित्रिता

तरुनिकुञ्जलसन्मणिकुट्टिमा ।

विविधरीतिभराजिरगोपुरा

लसति सेयमिह व्रततीपुरी ॥

॥६.१७॥

इह वरालि यथाक्रममुन्नतां

प्रतिदिशं सषडेकतरान्तराम् ।

वरचतुर्बलजां रुचिरामिमां

तव कृते चिरतो निरमापयम् ॥

॥६.१८॥

भवति वर्णयितुं यदि कृत्स्नशस्

तव पुरस्य निकुञ्जमयस्य तु ।

सखि सयत्नतरश्चतुराननोऽप्य्

अचिरतोऽचतुराननतामियात॥

॥६.१९॥

स्वयमुदंशुतया मणिजान्गृहान्

अजयदेष लतालयसञ्चयः ।

मधुपसूनपिकादिकमाधुरी

किमिति दृष्टिममीषु ददीत सा ॥

॥६.२०॥

कलितदीपमणीकलसीततिः

फलभरप्रणता व्रततीपुरी ।

सपदि ते महसा विकसत्तनुः

सुमुखि भाववशादिव जृम्भते ॥

॥६.२१॥

तरुवरावलितभाक्शतपत्रिका

भरणभूतमिदं सुमनःकुलम् ।

अभजदृक्षततेः सखितां रुचा

न परमुन्नतचारितयापि यत॥

॥६.२२॥

इह मयूरगणो युवयोः श्रियः

कलयितुं सततं निपतिष्यति ।

भजति कृष्णवरालि तडित्वतः

प्रतिनिधीनिव यद्भवतोः सदा ॥

॥६.२३॥

त्वमिह नाट्यकलोचितसद्मसु

प्रणयिता सखि चेत्सह खेलसि ।

फलमुपैतु मृगीषु दृगीशिता

शुभविधा तु विधातुरुदञ्चतु ॥

॥६.२४॥

प्रमनसामनिमेषसतभ्रुवां

त्वदभिषेकमहादिह पक्षणाम् ।

मुहुरशर्मकरीं सनिमेषताम्

इव मुदा परितः पतनाद्व्यधुः ॥

॥६.२५॥

प्रमनसामनिमेषनतभ्रुवां

त्वदभिषेकमहादिह पक्षाणाम् ।

मुहुरशर्मकरीं सनिमेषतां

इव मुदा परितः पतनाद्व्यधुः ॥

॥६.२६॥

स्फुरदशोकमिदं पुरराण्मुखं

तव पदाहतमुल्लसितं यतः ।

स्फुटमितो भविता सपदि स्फुटं

त्वदचिरेण तदन्तररञ्जनम् ॥

॥६.२७॥

लसति केसरवासितरङ्गणं

स्फुरति रङ्गणरञ्जितकेसरम् ।

अधिनिकुञ्जमिह भ्रमरावली

भ्रमति किं किमिदं भवतीति धीः ॥

॥६.२८॥

पुटितपाटलमल्लिकमुज्ज्वलं

विश तृतीयमिदं निलयस्थलम् ।

स्खलतु सान्ध्यमहःस्थिततारका

लसितचान्द्रकलास्मरणाज्जनः ॥

॥६.२९॥

विधुरुचाझरवद्द्युतिमल्लिका

रसतया विधुकान्तति यन्निजम् ।

पुरमिदं रविभाःस्फुटपाटलान्

अलतया रविकान्तति तत्पुनः ॥

॥६.३०॥

सखि तुरीयमिदं विकचद्रुमोत्

पलविकासि सदः कनकप्रभम् ।

त्वमवगाह्य ततिं कुरु तादृशं

निजरुचा मलिनामलिनामपि ॥

॥६.३१॥

इह गृहाभविकासितरूत्पले

सुरगिरिभ्रमतः सखि खेचरान।

प्रविशतः स्थगयन्सहसैव ते

मधुरिमा पुरपालजनायते ॥

॥६.३२॥

भृतलवङ्गलताललितश्रिया

परिमिलन्मधुसूदनयानया ।

प्रणयितां व्रज पञ्चमकक्षया

प्रकटयेव सखि स्वकलीलया ॥

॥६.३३॥

इह वलङ्गलतागृहसौरभं

कलय दिव्यतमं परिदीव्यति ।

भ्रमति यद्भ्रमर प्रकरे जनः

सुरभिधूपभरभ्रममञ्चति ॥

॥६.३४॥

सखि तमालगचम्पकपालिजं

सुखय षष्ठमिदं त्वतुलं सदः ।

छैव्युतं युवयोरिति यद्दृशां

अमृतसिक्ततया ववृधे द्रुतम् ॥

॥६.३५॥

य उपमाति हरिन्मणिहेमजैः

सचितमालतमालगचम्पकान।

अलमिमान्निलयैरपि तस्य दृग्

भ्रमररोचिररोचि रुचा न वाम् ॥

॥६.३६॥

अथ विचित्रलताकुलमन्दिरं

प्रविश सुन्दरि सप्तममन्तरम् ।

सपदि मोहनतावलनादिदं

सुमुखि गाम्यथ मोहननामताम् ॥

॥६.३७॥

विविधकान्तिचितैः सुमनःकुलैः

प्रचुरचारुचुर्चः सखि भावगाः ।

खगरुतैर्निखिलैर्मणितान्यसाव्

अनुहरत्यखिलानि लतापुरी ॥

॥६.३८॥

लसति पूर्वदिशि प्रथितं सदा

सदितः पुरमध्यमधामतः ।

यदनु चक्रवधूसमरागिणि

स्फुरति च क्षितिपासनभास्करः ॥

॥६.३९॥

त्वमभिषेकपरक्षणतः स्थितिं

विरचयेरिह तत्कनकासने ।

सखि सदा भवतीं स च वृन्दका

गहनभाग्यनिधिः स्वयमेष्यति ॥

॥६.४०॥

अथ विश प्रथमं दिशमुत्तरां

अभि सदस्यभिसेचनवस्तुभिः ।

प्रथितकान्ति चतुष्कमिदं शुभे

सुभगणं गगनं शशिमूर्तिवत॥

॥६.४१॥

इह तवाभ्युदयाय मुनीश्वरी

सृजति यज्ञशिवं बटुभिः पटु ।

सुरसरिद्धविषां द्रवधारया

स्फुरति धूमजटोपरि यस्य तु ॥

॥६.४२॥

इति तदा भणिता रविमित्रजा

विपिनदेवतया स्वपुरे यथा ।

अरजदत्र तथा तदुदंशुकं

वदति साधु मिथः प्रतिरञ्जिता ॥

॥६.४३॥

कुसुमतोरणमण्डपमण्डितं

ललितदीपनिपैरलमुज्ज्वलम् ।

समभिषेचनमङ्गलसङ्गि सा

पुरमदो रमदोत्सवमायत ॥

॥६.४४॥

अथ ददर्श तदन्तरनन्तरं

कुसुमराजिकृतं चतुरस्रकम् ।

द्विदशहस्तमितं ध्वजराजितं

किमपि धाम विमानसमाह्वयम् ॥

॥६.४५॥

कुसुमसद्म मणिक्षितिमध्यगं

तरुवरालिचतुष्टयमन्तरा ।

अरुचदंशुलसन्नभसि स्फुरन्

विधुरिवानुदिशाचलमध्यतः ॥

॥६.४६॥

प्रचुरकायमुरारिरमावलि

प्रतिनिधित्वमिता तरुमण्डपे ।

असितरत्नलसन्निपदीपिका

वलिर्दीपि मिथो द्वयमध्यतः ॥

॥६.४७॥

विशदकान्तिमता गरुडाश्मरेद्

अलघुलक्ष्मजुषा कुसुमौकसा ।

स्फुरति बाढमिहात्मन उद्यता

जलनिधेर्विधुनेव तदन्तरम् ॥

॥६.४८॥

किमपि पूर्णिमया परिलालिता

परिवृता परिवारजनैरियम् ।

उपरिमानसवाग्दिशि चत्वरे

ततवितानवरे समुपाविशत॥

॥६.४९॥

सितपरिच्छदभाग्विहितव्रता

रचितशान्तिकृतिः कलितासना ।

मुनिवरापि हुते हुतभोजने

शुभनिमित्तमथो निरवर्णयत॥

॥६.५०॥

रथघनध्वनिरुल्लसितः शिखा

ततिषु दक्षिणमाववृतेऽनलः ।

कलकलेन परिक्रमकृज्जनस्

तमुदयन्महसान्वकरोदथ ॥

॥६.५१॥

सुरवधूनिचये कुसुमावलेस्

त्यजति वृष्टिघटां मुहुरस्य च ।

अभिकुशीलवकर्म सखीगणे

स्मितमिषात्प्रतिवृष्टिमिवास्यति ॥

॥६.५२॥

अथ यथार्हविधिं स्वयमञ्चिते

घटय शीघ्रमिहेत्यखिलोदिता ।

भगवती किल तान्त्रिदशीः स्मरन्त्य्

अपि निजान्तरवद्बहिरातनोत॥

॥६.५३॥

(युग्मकम्)

सरविदारयुगा स्मरजित्प्रिया

रविसुता च समानसजह्नुजा ।

इह समेत्य निधाय चरादिका

शिरसि दिव्यजनुःकुसुमाञ्जलिम् ॥

॥६.५४॥

मुहुरमुं विनिभाल्य शुभाशिषा

समभियुज्य सखीजनतामपि ।

समभिनन्द्य मुनिप्रवरां च दृक्

सलिलयुक्पुलकं दधतुः स्थितिम् ॥

॥६.५५॥

(युग्मकम्)

श्रियमवेक्ष्य तनोरधि राधिकं

परिजनप्रणयस्य च तास्तदा ।

प्रसरदक्षिजलैः स्वमधुद्रव

स्नपितकाञ्चनफुल्ललता बभुः ॥

॥६.५६॥

अपि विमोहमिता बत राधिका

रुचितृषारभसेन हि चेतिताः ।

धृतधृतीस्त्रिदशीर्द्रवदाकृतीर्

अवददुल्लसितस्थिति पूर्णिमा ॥

॥६.५७॥

यदिह यूयमथ त्रिदशावली

प्रभुगृहा व्रजमङ्ग समागताः ।

सपदि विश्वजनार्पितविस्मयं

हरिवने तदिमामभिषिञ्चत ॥

॥६.५८॥

इति निशम्य तदा जननी शनेर्

मुनिवरामपि शिक्षयितुं किल ।

अवददेतदहो यदभूत्परं

स्वमनुगं प्रति शिक्षणकारणम् ॥

॥६.५९॥

अमरसूननिभं दुरतिक्रमं

तव निदेशमधाम शिखामनु ।

अपि तु संशयिना नहि चेतसा

मुदयितप्रथिमाप्रथि मामनु ॥

॥६.६०॥

खलु रमाप्यनया न समायते

निगममूर्तिमुखादिति नः श्रुतम् ।

वनमिदं मितयोजनपञ्चकं

तदिह राज्यमियं कथमर्हतु ॥

॥६.६१॥

इति शनैश्चरसूभणितस्मित

स्नपितयाथ तया कलितानना ।

सपुलकं किल मेकलवासिनी

कलय हन्त सखीति ललाप ताम् ॥

॥६.६२॥

श्रुतितपोऽध्वरमन्त्रसुराणिम

प्रभृतितीर्थमहत्परधामसु ।

लसति तारकपारकवैभवं

यदथ तन्निखिलं मथुराभुवि ॥

॥६.६३॥

वसति शक्तिरिहैव चिदाह्वया

भगवतः प्रतिमा सहजा हि सा ।

यदनयोः सततं सहयोगिता

सखि यथांशुमदंशुकुलश्रियोः ॥

॥६.६४॥

किमपि ये वसतो मथुराभुवां

ततिषु धामतया परतेजसी ।

व्रजवने तु घने स्फुटमत्र ते

विहरतश्चरणावरणेऽकृती ॥

॥६.६५॥

वनमिदं किल योजनपञ्चका

त्मकमिति प्रथितं खलु नान्यथा ।

तदपि दृष्टमिदं विधिना पुरा

लसदजाण्डशतादिकमंशतः ॥

॥६.६६॥

यदथ धाम भवेन्न निजं हरेः

स निजशक्तिमिहास्यति देवितुम् ।

सहजपूर्णतदीयविलासके

तदपि कृष्णवने किं कल्प्यते ॥

॥६.६७॥

यदतिधीगति पारकवैभवं

प्रणयसारमयं सखि तन्मये ।

भवति कृष्णवने खलु राधिका

नृपपदस्थितिभागिति हि स्थितिः ॥

॥६.६८॥

इति गिरा शरदेव सभासरो

वदनसद्मपद्मगणे परिफुल्लति ।

अभजदुत्कलिकामथ राधिका

यदिह नम्रमुखी समचिन्तयत॥

॥६.६९॥

स्ववनराज्यमहे कलयानि तं

कमपि तस्य विलासमपीति मे ।

नियतिरस्तु परं बत किं चिराद्

अजनि गन्धलवोऽप्यतिदुर्लभः ॥

॥६.७०॥

अभवदद्य मनो मम तादृशं

हरिकृतस्ववनार्पतः कथम् ।

अहह येन तदाननमीक्षितुं

सुरवधूपुरतोऽप्यथ वाञ्छति ॥

॥६.७१॥

अयि सखे क्व नु दीव्यसि साम्प्रतं

महसि मत्सविधे विविधो जनः ।

अहह मे समयं न च पूर्णिमा

स्मरति कृष्ण मया कथमीक्ष्यसे ॥

॥६.७२॥

इह वितर्क्य तदाननमुद्रया

भगवती न्यगदद्वनदेवताम् ।

मरकतं मम तद्व्रजमङ्गलं

सरभसन्त्वमुपह्वरमानय ॥

॥६.७३॥

इति निशम्य तथाकृतचिन्तनाः

ससृजुरुल्लसितं ललितादयः ।

चपलचित्त समाश्वसिहीति सा

स्वगतमाख्यदहो रविमित्रजा ॥

॥६.७४॥

अथ घने गगने कुसुमश्रिया

तदधि मूर्तिमिव स्वयमागतान।

विधिसुतां विनिभाल्य पतङ्गजा

मुनिवरां ननु सा समवेदयत॥

॥६.७५॥

अथ तयानुमता सरिदङ्गिनी

पटुरुचा पिटकेन सरस्वती ।

अविशदत्र निविश्य च पूर्णिमाम्

अवददेतमियं परिमुञ्चती ॥

॥६.७६॥

कमलजन्मसती कमलस्रजं

पुरटपट्टमथो मघवज्जनी ।

मणिमयाभरणं धनदाङ्गना

कनकदण्डवरं वरुणाबला ॥

॥६.७७॥

अनलबन्धुवधूः सितचामरे

वरदुकूलयुगं हुतभुक्प्रिया ।

पितृपतेर्गृहिणी मणिदर्पणं

मम समर्प्य करेऽवददीदृशम् ॥

॥६.७८॥

(युग्मकम्)

द्रविणवृन्दमिदं खलु वृन्दका

विपिनसिद्धमहार्यसुरैः पुरा ।

पुनरलम्भि सुरैर्युधि जित्वरैः

सपदि नः प्रति तैर्निरदायि च ॥

॥६.७९॥

परिकरस्य यदस्य महस्ततिः

परिहिनस्ति महःस्तुतिमेव नः ।

अनुपभुक्त इतः स तु राधिका

रुचिरुचिं भजतां सुनवां नवाम् ॥

॥६.८०॥

इति विमोचितदिव्यपरिच्छद

च्छविचये रविमित्रसुतार्चिषा ।

असविधात्सखितां परिचिन्वति

द्युमुनिगीतमवन्दि तदालिभिः ॥

॥६.८१॥

निखिलमेतदथो ललिताकरे

भगवती दधती पुलकाचिता ।

सूरवधूरवदद्यदतः परं

भविककार्यमिदं कुरुत स्वयम् ॥

॥६.८२॥

सममथानकदुन्दुभिवादनैः

सह तदा जगतामतिविस्मयैः ।

उदगमंस्तिसृणां सवितां वराः

सममसव्यकरान्तरजा झराः ॥

॥६.८३॥

निखिलतीर्थशिरोमणिवृन्दका

विपिनतीर्थतनुद्रवपूरजाः ।

अथ समेत्य जवादविदूरतो

वरसरः समभूदिह निर्झराः ॥

॥६.८४॥

अपि तदैव मणिप्रचितस्थलं

जलमयं जलजालिभिरावृतम् ।

विविधपक्षिरवोत्सवदं जवाद्

अभवदुच्छलितं सभया समम् ॥

॥६.८५॥

शुभमुहूर्तभराद्भुतधामतः

सकललोककुले परिफुल्लति ।

नटनगीतकलाकुलमङ्गल

प्रसितवाद्यभरे परिमूर्च्छति ॥

॥६.८६॥

त्रिसरिता स्वरिता दधिरे त्रिशः

प्रथममेव मिथः प्रमदेन ये ।

परिकरैरथ ते स्कह्तिआमिताः

सुवलिता वलितामुपनिन्यिरे ॥

॥६.८७॥

मुनिवरानुमतिप्रतिनिन्दिता

विबुधवृन्दवधूनिकरावृताः ।

जगृहुरष्ट मुदा ललितादिका

नवघटानथ तान्सह वृन्दया ॥

॥६.८८॥

(सन्दानितकम्)

निपनृपान्नव तान्नवरत्नजान्

कुसुमपल्लवगन्धफलार्चितान।

उपरिचारिवितानवरानुगाः

शिरसि साधु मुदा विनिधाय ताः ॥

॥६.८९॥

कनकसूर्पगदीपवतीशतीर्

अनु सगीतगतीर्युवतीततीः ।

स्मितभरादितरेतरमुत्कराद्

रुचिमिताः सहसा सरसा बभुः ॥

॥६.९०॥

(युग्मकम्)

अथ चतुर्विधवादनगीतिभिः

सविधिपूजितदिव्यतडागतः ।

घनरसैः कलसान्समपूरयन्

निजमनोविभवानिव सुभ्रुवः ॥

॥६.९१॥

मणिजभव्यकुटैर्मुकुटायितैर्

उचितघट्टतटाः परितः सखीः ।

अभिसभाज्य सभा सुदृशां ययौ

सुमनसां मनसामपि वृष्टिभिः ॥

॥६.९२॥

अहरदुरुवरैः करपुष्टतां

अथ जहार गतिं गतिविभ्रमैः ।

करिगणादिति किं नहि कुम्भकान्

अपि गणः सुदृशां च हरेत सः ॥

॥६.९३॥

मणिनिपा यदमी नवशेवधि

प्रभवशक्तिमयामरमूर्तयः ।

स्वयमितश्चलिताः किल कोमलास्व्

अधुरमूषु परस्परया रुचः ॥

॥६.९४॥

कुसुमसद्मगतां पूरतः स्थितां

कनकपीठमुखीं सुमुखीततिम् ।

मणिवरैरथ तां नैरमञ्छयन्

शिवनिपावनिपाननु सुभ्रुवः ॥

॥६.९५॥

इह परिक्रमणक्रमयोगतः

पुरटपट्टतलेऽष्टसु दिक्षु च ।

नवनिपानधिशालि निधाय तान्

अपि विधाय विधोचितमर्चितान॥

॥६.९६॥

घुसृणरक्तपटीयुतमाल्यकान्

विविधगन्धमहौषधिपाथसः ।

वदनमध्यलसन्नवपल्लवान्

मलयजच्छुरितानभिमन्त्र्य च ॥

॥६.९७॥

भगवतीप्रमुखा निजमूर्तिभिः

कलसराजततेरधिदेवताः ।

पृथगिव प्रकटय्य मुदा स्थिता

निखिलदृष्टिकुलं समदीदिवन॥

॥६.९८॥

(सन्दानितकम्)

मुनिवरा तु कयाचिदितो हरेर्

विजनमागमनं वृषभानुजाम् ।

समदिशन्मुद एव तदुत्थिता

यदिह मङ्गलवस्तुसभाजितम् ॥

॥६.९९॥

अथ तदागमनं समवेदयद्

भगवतीप्रहिता न तु राधिकाम् ।

प्रथममेव हि तां विचचार तत्

परिमलालिसखीकृतसंविदा ॥

॥६.१००॥

पुनरमूर्वरमङ्गलपाणयः

क्षितिमणीरमणीगणपूजिताः ।

तदभिषेकसभानयनेच्छया

विजयतामिति तां परितुष्टुवुः ॥

॥६.१०१॥

विविधनर्तनवादनगीतिभीस्

त्रिभुवनेऽथ मिथः प्रजिगीषति ।

हरिविहारवनप्रभुताकृते

धृतगमश्रियि भानुकुलश्रियि ॥

॥६.१०२॥

अधित वाचि तनौ च विवर्णतां

पुलककम्पितवानपि घर्मवान।

जडवदास दृशोस्तनुचेतसोर्

अपि निशाम्य हरिर्विजनादिमाम् ॥

॥६.१०३॥

(युग्मकम्)

अथ पुनः कलयंस्तत एव तां

निभृतकुञ्जतलात्कमलेक्षणः ।

सुबलपालितधीरलमुल्लसन्

मृदुलमाख्यदिदं पुलकाकुलः ॥

॥६.१०४॥

इयमियं सुकृतस्य ममोन्नती

रतिमहं न भजे पृथगेनया ।

इयमियं पुरतो मम चेतना

मन इदं ध्रियते न विनानया ॥

॥६.१०५॥

विजितसूर्यमिदं द्युतिकुङ्कुमं

छलितविद्युदियं तनुवल्लरी ।

जितवदिन्दुमिदं वदनाम्बुजं

सममदीपि सखे मम हृद्दिवि ॥

॥६.१०६॥

शशिकलात्र पदोर्नखरायते

रतिकलामनु विस्मयते रतिः ।

गुणविधौ कमला कमलायते

किमपरैतु तुलामपरैव सा ॥

॥६.१०७॥

कनकपीठगमे मम कुञ्जभाग्

अनृजुसार्द्रनटन्नयनच्छटा ।

द्विरदराजगतिः प्रतिविभ्रमं

जयति मां ललिता ललितासखी ॥

॥६.१०८॥

वृषरवेर्दुहितुः स्मितरोचिषि

स्वरबलाभिरिदं समुदीरितम् ।

कुसुमपुञ्जशतं नहि लक्ष्यते

यश इव स्फुटतद्यशसीदृशाम् ॥

॥६.१०९॥

श्रुतिगतं यदिदं ललितस्मितं

वदति तां ललिता कुमुदेक्षणाम् ।

तदिह मित्रपते मम वा विधेर्

अवसरं दिशति स्म चिरादसौ ॥

॥६.११०॥

विभवराजिवराजिरराजिते

भज विमानविमानपुरे रुचिम् ।

हरिविनोदविनोदनगन्धभाग्

अट विमानविमाननमुत्सृज ॥

॥६.१११॥

तरुगृहादुदितेऽपि हरावितो

दृगनुभाविनि भाविनि भाविनि ।

स्वनयनं सुमुखि त्वयका तु मा

सरभसं भ्रमिसम्भ्रमि सम्भ्रमि ॥

॥६.११२॥

किमिदमेव तया किल शिष्यते

प्रियतमा मम धामपिपासुदृक।

इह समुच्चरदक्षरजन्मभूर्

अवयवई हि स सम्पूटमिङ्ग्यते ॥

॥६.११३॥

अमलपुष्पगृहे रचितोदया

स्वजननेत्रचकोरकसेविता ।

कलय भाति सखे मम राधिका

विधुकला तु यथाधि पुनर्वसु ॥

॥६.११४॥

इयमियं कनकासनसम्मुखे

मुनिवरालिसुहृद्विबुधीवृता ।

स्वमणिदीपवरैरविरामया

विनिरमञ्छि मुदा रविरामया ॥

॥६.११५॥

सदसि गद्गदमङ्गलगीतिके

निपतदश्रुकुले पुलकाकुले ।

भ्रमति भानुसुतासुषमामनु

भ्रमति रत्नकुले हृदयं मम ॥

॥६.११६॥

कलय पीठवरान्तरपूर्वगौ

दधुरिमाः कलसाविह पार्श्वयोः ।

स्वतनुभव्यनिभौ किमु तां हृदि

स्वपदमर्पयतः स्वयमेव तौ ॥

॥६.११७॥

कनकपात्रगतस्तुयदक्षता

ङ्कुरफलं विदधे विदधेयभा ।

व्यधित तेन महः स्फुरदक्षता

ङ्कुरफलं कमला कमलानना ।

॥६.११८॥

सुबल पश्य पुरःस्थितपूर्णिमा

नुमतया स्तुतया निखिलैरपि ।

कनकपीठमिदं प्रिययानया

स्ववपुषा रुरुहे स्वरुचापि च ॥

॥६.११९॥

कुसुमधन्ववृता वनधामनि

ग्रतितवेदिषु दिव्यनृपासने ।

रुचिततिं किरती परितश्चिरं

निरुरुधे बत मां वरवर्णिनी ॥

॥६.१२०॥

मणिजचित्रविचित्रतयातुले

पुरटपीठतले रविमित्रजा ।

कनकदण्डमुखक्षितिपश्रिया

कनककञ्जमुखी हरते मनः ॥

॥६.१२१॥

किमिह काचिदसौ सपरिच्छिदा

जगदपूर्वतया अनमोहिनी ।

विविधमोहविधायकसम्पदा

किमुत दीव्यति वा मम राधिका ॥

॥६.१२२॥

अधिकमुग्धधियो मम राधिका

वरमहोभिरहो ललितादयः ।

न वचने न कृतौ न च वीक्षणे

प्रमदलीनतया भृशमीशते ॥

॥६.१२३॥

भवति सेयमहो मम राधिका

मयि च मानमुदस्य कृतोदया ।

मम समानपदेऽप्यभिषिच्यते

सुबल रे किमितः परमीप्सितम् ॥

॥६.१२४॥

इति रहः सुहृदा कृतभाषणे

मुरहरे विहितामथ राधया ।

बलवदुत्कलिकां तदवेक्षणेऽ

ज्ञपि विशाखिकया मुनिमानिता ॥

॥६.१२५॥

इदमथावयती मुनिमानिता

भगवती च तदा शिववल्लभाम् ।

अवददत्र किमस्ति सुमङ्गलं

कृतकृतिस्तु भवानि भवानि यत॥

॥६.१२६॥

अथ भवान्यभणद्भुवने वपुः

स्पृगसुभव्यसुभव्यपदं व्रजः ।

इह च गोधुगधीश्वरनन्दनो

स्फुरति भावुकभावुकदश्च नः ॥

॥६.१२७॥

मृदुहसं दधती मुनिराह सा

मम तु योगबलं कलयेत्यपि ।

अपि ततः स्मितनम्रमुखाम्बुजं

लघु विकृष्य तदानयति स्म तम् ॥

॥६.१२८॥

वसितपीतपटः शितिकान्तिमान्

मुरहरः पुरतःकृतराधिका ।

घनरसं व्यकिरद्वरचञ्चला

म्बुद इवेन्दुकलामुपसङ्गतः ॥

॥६.१२९॥

चटुलपिञ्छकुलश्रितकृष्णलः

कचशिखीरुरुचे मुरघातिनि ।

तदभिषेचनवृष्टिगदृष्टितां

कलयितुं किल स स्फुटरागवान॥

॥६.१३०॥

हसितपुष्पशरे रतिरोचने

कनककर्णिकयोर्मकराङ्किते ।

तदभिषेकमहोजनदर्पके

स सदने वदने च विदिद्युते ॥

॥६.१३१॥

अजितहृद्गगनं मणितारका

युतमपि श्रयितुं श्रियमुत्तमाम् ।

महसि पूर्णिमयोद्यति राधिका

तनुशशाङ्कतनुं द्रुतमैहत ॥

॥६.१३२॥

मदविलासभृतः स महान्गजः

करमिलन्मुरलीकलजामृतैः ।

कमलिनीमभिषेक्तुमिवात्र ताम्

अभजदेष विधिः क्व नु दृश्यते ॥

॥६.१३३॥

तदभिषेचनमङ्गलसंभृते

स्वरुचिदीपवलत्कदलीश्रिणी ।

मणिजकाञ्चिलसद्वसनाञ्चिनी

विलसतः स्म तदा हरिसक्थिनी ॥

॥६.१३४॥

कुतुकजागरकृत्कमलालया

प्रचुररागविलोचनतां गतः ।

किमु मुकुन्दपदोः कमलेशयोर्

नखमणिप्रचयः पुरु दिद्युते ॥

॥६.१३५॥

महसि चन्द्रजयी वयसि स्मर

प्रमदकृद्गुणसंसदि सद्गुरुः ।

प्रणयभूमनि तामधिकां स्वतो

हरिरभूत्प्रणयन्निव तद्वशः ॥

॥६.१३६॥

मधुरिमामृतसूर्नवयौवनो

ज्ज्वलमणीजनिभू रसवारिधिः ।

स वृषभानुसुतामभिषेचयन्

प्रियसखैः शुशुभे सरसीकृतैः ॥

॥६.१३७॥

दयितयोः सुषमे सुषमे तयोः

सपदि सङ्गमनं व्यतिजग्मतुः ।

अधिसदः क्षमता किल देहयोर्

इह नहीति पुरः स्वयमेव किम् ॥

॥६.१३८॥

रुचिकुरङ्गमदैर्मृदुचर्चया

रुचदमुष्य च सा चपला प्रभा ।

स च तदंशुभरैर्जलदप्रभः

प्रकृतिरेवमिहेदृशवस्तुनः ॥

॥६.१३९॥

हरिमहोनिकषाश्मनि राधिका

द्युतिहिरण्यजलेखचयो बभौ ।

उपहृतां किममुं मदनेन स

प्रमदनो हरिणीं स्म परीक्षते ॥

॥६.१४०॥

क्वचिदहो तिमिरं न महोमयं

न च सितांशुरुचिः कनकद्युतिः ।

भजतु को न्वनयोस्तपसा रुचां

रुचिरतां चिरतान्तमना अपि ॥

॥६.१४१॥

इह तयोर्यदथाहतलक्षणो

द्युतिविधुर्विबुधीनयनोत्पलम् ।

भृशमफुल्लयदस्य तदीशता

न हि सखी प्रमदाम्बुधिवर्धिनः ॥

॥६.१४२॥

गुरुजनः परितो हरिरग्रतः

श्रयति ह्रीर्वल्तोत्कलिकं मनः ।

इति कुरङ्गदृशोऽथ दृशोर्द्वयी

व्यधित साचि परन्तु गतागतम् ॥

॥६.१४३॥

अथ जने निखिले प्रमदाकुले

युगपदेव तदा ललितादयः ।

अपरिमान्त्य इवायवेषु ता

विपुलकैः पुलकैरिदमस्मरन॥

॥६.१४४॥

रचयति स्वसखीं हरिरद्य नः

स्वकरमण्ययुतेष्वधिवल्लभाम् ।

व्रजवनेऽत्र तवैवमुपागता

नयनकामनकामदमाधुरी ॥

॥६.१४५॥

निखिलमनसि हृष्टे रत्नवत्पीठपृष्ठे

कलयितुमभिषिक्तां तामशेषातिरिक्ताम् ।

हरिरपि लघु तस्यां किं सकृद्वीक्षितः स्याम्

इति कृतरसवृष्टिं तिर्यगाधत्त दृष्टिम् ॥

॥६.१४६॥

स्वमहसि हसिताभानूर्जिता पूजितासु

प्रतिहरि सरिदाभा तत्र चित्रायमाणा ।

अपि मदकृतघूर्णाजातलावण्यपूर्णा

कलयतु लल्ताल्यामुन्नतिं नेत्रलक्ष्मीः ॥

॥६.१४७॥

अकृत मृतमिवामुं मां प्रसादामृतान्तं

तमथ वलितबाल्यं पादपद्मावलम्बे ।

तदपि कलितलौल्यं स्नेहदृष्ट्यावृतौ यस्

तमिह महितरूपं कृष्णदेवं निषेवे ॥

॥६.१४८॥

इति श्रीराधाभिषेकचरिते श्रीमाधवमहोत्सवनाम्नि महाकाव्ये

उदितराधिको नाम

षष्ठ उल्लासः

॥६॥

***************************************

.

(७)

सप्तम उल्लासः

उत्सिक्तराधिकः

अरुचदिह जनानां पूर्णिमा चक्षुरिङ्ग

स्मितकुसुमितमूर्तिस्तां जवेनाभिषेक्तुम् ।

किमु सरभसमेतां तत्कृते शासदेव

स्वयमनुगुणदैवं मालिनीमाचचार ॥

॥७.१॥

अथ मुदिततरान्तःपूर्णिमोद्यत्तराभो

विधुरलमनुमोदी पर्ववारीन्द्रवेलाम् ।

असुरतिमिरहारी वेणुगानप्रकाशैर्

व्यतनुत भुवनोद्यद्वाद्यघोषामतीव ॥

॥७.२॥

मुररिपुमुरली सा कौतुकं तच्च तस्मिन्न्

अकृत विजयकेलिप्रायमन्योन्यमुच्चैः ।

यदितरमधुरिम्णा मोहिते प्राणिवृन्दे

मुहुरपरगुणश्रीराशु बोधं व्यधत्त ॥

॥७.३॥

अजनि विरलरीतिर्वीक्षिता कौतुकेऽस्मिन्न्

अखिलमपि समं यत्सन्मदान्नाट्यकर्तृ ।

अपि तु निजगणस्याप्येक एक सभासन्

नटगुणमनुलब्धः सन्व्यतिस्ते स्म तत्र ॥

॥७.४॥

यदनु विबुधवाद्यं गर्जपुष्टिं जिगाय

प्रणटितमथ शम्पासम्पदं चाप्सरोभिः ।

श्रियमपि करकाणां पुष्पवर्षं तदभ्रं

प्रति सदमृतवृष्टेर्धाम गान्धर्वगीतम् ॥

॥७.५॥

इह मुहुरमरैर्यद्वृष्टामासीत्प्रसूनं

तदपि कुसुमधूलिमन्मधूलीमवर्षत।

अमृतमनुविकीर्णे पञ्चवर्णे तु चूर्णे

स्वयमिव लघु पूर्णा सापि चित्रं ववर्ष ॥

॥७.६॥

जगुरिह परपुष्टाः पञ्चमं गानविज्ञैर्

मृदुकलमभजन्तोपाङ्गविद्भिश्च भृङ्गाः ।

ननृतुरपि नटद्भिर्बर्हिणस्तूर्यगर्जात्

कथमहह तिरश्चां मानवैरैकमत्यम् ॥

॥७.७॥

इति विलसति साङ्गे मङ्गलानां कुलेऽपि

स्वकजनमनु राज्ञ्यो राज्ञयोमा वितेने ।

महिममहितमर्चामङ्गलं राधिकायाः

पृथगवनिपतेः किं शोभते चारचक्रम् ॥

॥७.८॥

सदसि तदभिषेकारम्भपूजाविधाने

स्फुरति नयनवीथी स्फारतामाजगाम ।

अभिलषितविलासैर्वर्तनैः किं नु पूर्त्या

किमुत निखिलशोभास्वादकृद्योगशक्त्या ॥

॥७.९॥

सुषमकुसुमदूर्वालाजसिद्धार्थमन्त्रैर्

अतनुत गिरिजा यत्पूर्वमङ्गल्यकार्यम् ।

तदखिलमपि तस्यां मङ्गलस्याधिदेव्याम्

अजनि परमथेदं तुष्टिदं लोकदृष्टेः ॥

॥७.१०॥

यमियमदिशदर्घं दीर्घहर्षाभिवर्षं

सुभगशिरसि अस्या विन्ध्यदेवी तदा सः ।

अजनि महसि तस्मिंस्तोरणश्रीधराणां

नयनमणिततीनां तत्प्रसारिष्विवार्घः ॥

॥७.११॥

तरणिदुहितृकूले केलिशीला भवत्योऽ

नवरतमयि राधे मद्विधाराधनेषु ।

इह तु सखि वयं त्वामञ्चितास्म प्रणम्रा

न भव तदिति सा स्म प्राह पाद्यं निवेद्य ॥

॥७.१२॥

हरिमुखविधुबिम्बालम्बितां बिम्बदम्भाद्

इह तदुपहृतोपस्पृश्यगण्डूषमुद्राम् ।

चलदधरदले सा राधिका संस्पृशन्ती

व्यतनुत किल शीच्छीदित्युपस्प्रष्टुमेव ॥

॥७.१३॥

अभिलषितपदार्थेनोल्पमप्यन्यसाम्यं

झटिति हरति चित्तं सत्यमेवाखिलानाम् ।

अघजिदधरमध्वाभासताभागमुष्यै

विनिहितमधुपर्को दुर्गया रोचते स्म ॥

॥७.१४॥

तदनु रचितपूजामन्वथाचम्य भूयः

सपदि समभिषेकप्रावृषः प्रोद्गमाय ।

तनुरिव शुचिभानोः कीर्तिदाकीर्तिकर्त्री

दिशि दिशि निजतेजस्तामसद्रोहि तेने ॥

॥७.१५॥

अथ बहुविधगन्धं विन्ध्यदेवी निवेद्य

स्फुटितकुसुमपाल्या राधयामास राधाम् ।

दनुजदलनचित्तं नर्तयन्नेव तेने

यदनु मधुपसङ्घः स्फारझङ्कारवाद्यम् ॥

॥७.१६॥

अगुरुजगुरुधूपैर्वासिते धाम्नि तस्या

दनुजदमनचित्तं वासितं वासनाभिः ।

समजनि मणिदीपैर्दीपिते दीपितं तद्

यदभिवसति यस्मिंस्तत्तदेवानुयाति ॥

॥७.१७॥

अभिनवयवदूर्वामञ्जरीप्लक्षवल्कैः

सुवलितमणिदीव्यत्सम्पुटेनाथ देव्या ।

ललितमकलि तस्या या तु नीराजनश्रीर्

अखिलनयनरत्नैः सापि नीराजितासीत॥

॥७.१८॥

द्रुतमिदमभिषेके पूजनं पूजयित्वा

विहितमथ सजल्पस्तम्भया पौर्णमास्या ।

युवतिततिमनुज्ञां तत्कृते याचमानां

नयनसलिलधारासंज्ञयैवानुजज्ञे ॥

॥७.१९॥

व्यधित च वसुधारापातनाद्यं विधानं

प्रथममथ मुनीशा साभिषिक्तेः शिवाय ।

मतिरिह सुजनानां तर्पयन्ती च विश्वं

स्वयमयति न तृप्तिं तादृशे शर्मकृत्ये ॥

॥७.२०॥

इह महसि समेताश्चन्द्रकान्तिप्रियालीर्

मुदितमतिसुकण्ठीः श्रेष्ठगन्धर्वकन्याः ।

मुनिरखिलसखीनामन्तरानीय राधा

हरिचरितविदग्धीकृत्य गातुं दिदेश ॥

॥७.२१॥

सरभसमिह राधाधाम्नि ताश्चन्द्रकान्ति

प्रकृतिवलितमंशं लोकयित्वाथ फुल्लाः ।

जगुरभिनवपद्यैर्निर्मितालिप्रमोदैः

सदसि रसविशेषादुचकैर्नीचकैश्च ॥

॥७.२२॥

इयमिह किल मूलं प्राणसख्याः स्वरूपं

स्फुटमयमथ चास्याः प्राक्तपःक्रीतनाथः ।

इदमुदयति चास्यां राज्यमस्याभिषेक्तुं

न परिवृणु हठाद्रे बाष्प कण्ठं दृशौ च ॥

॥७.२३॥

मधुरिमभर एको वानयोः सद्गुणश्रीर्

अपि च तदपि वृन्दाकाननान्तर्विलासः ।

इह च किमपि कान्तालभ्यकान्ताधिराज्यं

तदपि च पुरु दुग्धेऽन्योन्यगूढस्मितादि ॥

॥७.२४॥

मुहुरखिलसखीनां शिक्षणं राधिकायाः

प्रणयविषयभावे मारुतस्तोमतुल्यम् ।

रसजलधिसदृक्षे तत्तदूर्मिप्रथानां

प्रभवति न निवृत्तिं कर्तुमावर्तनं च ॥

॥७.२५॥

गुरुकृतिमशिषत्सा पूर्णिमा ज्योतिषोक्तं

दिनमणिमुनिपत्नीगर्गकन्यादिवर्गः ।

यदनु बत तयोस्ते ते सुरेशा ग्रहेशाः

प्रतिलवमुपजीव्याश्चोपजीवित्वमापुः ॥

॥७.२६॥

व्रजवननृपपीठे प्राज्यराज्याभिषेके

वृषहरितनुजाया जायमानाङ्गलक्ष्म्याः ।

इह सवयसि लोकेऽन्योन्यमालिङ्ग्य मुग्धे

कलयतु सुहृदोऽमूरालिकर्माचरन्ति ॥

॥७.२७॥

दशशतनयनश्रीर्बिन्दुनानन्दसिन्धोर्

यदपि समवजज्ञे गोकुलप्राणिमात्रैः ।

इह कलय तथापि श्रीलराधाभिषेके

दशशतनयनश्रीरेभिरीहां बभूवे ॥

॥७.२८॥

पुलकमुखविकारैरद्य गोपेन्द्रसूनोर्

विधुमुखि परकाये शिक्षितः किं प्रवेशः ।

कलय किल तदङ्गे लब्धभावाह्पुरस्ताद्

वपुरपि बत तस्यास्ते बलादाविशन्ति ॥

॥७.२९॥

व्रजवनमिदमुच्चैः स्यन्दिता नन्दवृन्दं

पदमिदमिह वल्लीसद्म पद्माभिकाम्यम् ।

इह च कुसुमगेहं राजपीठेन राजत्

तदखिलमपि राधा धामधारां तनोति ॥

॥७.३०॥

स्नपयति मुहुरद्भिस्ताभिरेवालिसङ्घः

कलयत पुनरेनां ताभिरेवाष्टमृद्भिः ।

हरिपदकमलाभ्यां सर्वतः सञ्चरद्भ्यां

परिमलमुपलब्धं याश्च याश्च स्रवन्ति ॥

॥७.३१॥

प्लुततनुरथ राधा पञ्चगव्येन कान्ता

हरदखिलसखीनां पञ्चबुद्धीन्द्रियार्थान।

सपदि बत मुरारेरन्तरस्यान्तराले

कृतरभसममुञ्चत्किं च सा पञ्चबाणान॥

॥७.३२॥

सुरभिसुरभिसर्पिःक्षीरदध्यम्बुकुम्भैर्

अमलकनकरूप्यद्व्यष्टमृत्स्नाविपाकैः ।

कलय गुरुवयस्या बन्धुदास्योऽथ पूर्वाद्य्

उदगवधिककुब्भ्यस्तां क्रमान्मज्जयन्ति ॥

॥७.३३॥

बटुरथ मधुभिस्तां बह्वृचश्रेष्थ एष

स्नपयति कुशवार्भिश्छन्दसां गायकश्च ।

यदुदितमथ सूक्तं शान्तिके सम्प्रदिष्टं

हरिमनु सखि दृष्टं साम्प्रतं मोहनाय ॥

॥७.३४॥

कलसमथ मुनीशा वारि सम्पातवन्तं

बटुकुलकलमन्त्रैरुत्क्षिपत्यालि पश्य ।

किमिह मनुभिरुक्तैः राजसूयाभिषेके

दिनमणिसखपुत्री राजभूयं प्रयाति ॥

॥७.३५॥

सुरभिघुसृणचूर्णैरुक्षितां स्नातकोऽसौ

दशशतलघुरन्ध्रं शातकुम्भोदकुम्भम् ।

स्नपयति यजुषा तामोषधीगन्धबीज

प्रसवफलमणीभिः पूरयित्वा क्रमेण ॥

॥७.३६॥

समरुचिरसहस्रच्छिद्रगाङ्गेयकुम्भाल्

लघुनिपतदमुष्यां पश्य धारासहस्रम् ।

यदलमलभमानं चारु दृष्टान्तमुच्चैर्

अजनि सकललोके चारुदृष्टान्तमेव ॥

॥७.३७॥

अथ कुशपरिमृष्टां पूर्णिमा रोचनाभिः

परिमलितकरासौ योग्यं ऋग्वेदमन्त्रम् ।

पठति बटुसमूहे श्रीविशाखावयस्यां

स्पृशति शिरसि कण्ठे बाष्पतः कुण्ठदृष्टिः ॥

॥७.३८॥

विधिमिति रचयित्वा प्राक्तनं पौर्णमासी

पुनरथ निधिकुम्भैस्तामियेषाभिषेक्तुम् ।

असुवत कृतिसौकर्याय ये कामदोहा

सममणिलघुकुम्भान्पञ्च पञ्च प्रतिस्वम् ॥

॥७.३९॥

क्वचिदपि परिवारे राजलक्ष्मादिपाणौ

क्वचन च धृतवेत्रे कृत्यमाद्याभिषेके ।

विदधदिह जनोऽसौ शङ्खभेर्यादिचित्रे

श्रुतिगणगुणगाने सम्भ्रमी बम्भ्रमीति ॥

॥७.४०॥

त्वमसि खलु यदाद्या पुत्रि गोपाङ्गनानां

कलय तदमुनाद्येनाभिषेकं रसेन ।

इति मुनिवरयासौ क्ÿप्तमाशीर्विधानं

भवति नतशिराः स्वीकुर्वतीवाथ राधा ॥

॥७.४१॥

अथ बटुभिरमुष्यां पूर्णिमान्तश्चरेण

प्रथयति मनुमुच्चार्याभिषेकं निपेन ।

रुचिरुचिरसुधाभिः सापि नेत्राभिरामा

सललितमभिषिञ्चत्यङ्गसङ्घं जनानाम् ॥

॥७.४२॥

पतति निधिनिपानामर्णसा पूर्णमध्यान्

मणिमयनिपकाद्वारत्र गान्धर्विकायाम् ।

उदयमुदमितस्य स्वर्णवल्ल्यामिवेन्दोर्

अशकलकलबिम्बादंशुपीयूषपूरः ॥

॥७.४३॥

वृषरवितनयास्यादूर्ध्वगा रत्नकुम्भी

झमिति झमिति नादेनाम्बुधारां जहाति ।

उत किममृतमूर्तेर्मण्डली तत्स्तुवन्ती

स्वयममृतझरं स्वं मुञ्चती सिञ्चतीयम् ॥

॥७.४४॥

सिक्ता महापद्मनिधानसम्भवात्

पानीयमानीय निपादियं मुदा ।

राजन्महापद्ममुखी समीक्षता

गान्धर्विका सुष्ठु धिनोति नो मनः ॥

॥७.४५॥

विकसति जलसेकादस्य माणिक्यमूर्तेः

कलयत कलसस्य श्रीविशाखासखीयम् ।

दशशतकिरणस्य द्योतभेदेन योगात्

प्रतिलवमपि यद्वच्छुक्लपक्षेन्दुलेखा ॥

॥७.४६॥

प्रतिफलदभिषेकेणात्र कृष्णस्य बिम्बं

वहति वपुषि राधा राधिकायाश्च कृष्णः ।

द्विगुणमिव तमेतं रामसीताभिषेकं

व्रजवननवराज्ये तावमू किं भजेते ॥

॥७.४७॥

अपि मम गुणपूरैर्धौतमानेयमन्तस्

त्यजतिन बहिरुच्चैः सम्भृतं मानकल्कम् ।

इति मुररिपुरेनां पूर्णिमाद्यामरीभिस्

तमपि दवयितुं किं क्षालिताङ्गीं विधत्ते ॥

॥७.४८॥

यदपि पुलकशस्यं सिञ्चतस्तौ प्रतिस्वं

प्रणयकृषकवर्यावक्षिनीरैर्द्वयोश्च ।

तदपि परम अमुष्या स्तौमि तं यस्तु कुम्भैर्

अपि निजमघशत्रोः सेचयत्येव तेन ॥

॥७.४९॥

प्रियसख बत मा गाः सङ्कुचन्तावमस्मिन्

महसि न तव भावं प्रेक्षते कोऽपि लोकः ।

वृषदिनमणिपुत्रीधामलक्ष्म्यावृतत्वाद्

इति हसति मिषेण स्तोककृष्णोऽद्य कृष्णम् ॥

॥७.५०॥

सदसि धनु इवास्या जिह्मनेत्रत्रिभागं

हरिनयनकलम्बं समप्तन्नेव मुञ्चन।

सममभिनदिहान्तस्तस्य तस्याः सखीनाम्

अपि गतिरिह चित्रा भाति लोकोत्तरस्य ॥

॥७.५१॥

रसयति रसमस्मिन्पश्य नानाजनोऽयं

नवविलसितलक्ष्म्यामेतयोः स्वं स्वमेव ।

निजनिज उपजीव्ये भावपीयूषसिन्धौ

स हि कथमनिविष्टः सन्निवर्तेत जातु ॥

॥७.५२॥

अथ जलकणमुक्ताभूषितां भानुपुत्री

तनुमनुपमलक्ष्मीं वीक्ष्य दृष्टी सखीनाम् ।

ललितमनुहरन्त्यौ तां तदा वेशिभावात्

प्रमदसलिलधारामौक्तिकालीमधत्ताम् ॥

॥७.५३॥

सुमुखि नयनकोणं मा भ्रमादप्यमुष्मिन्

विकिर यदबलानां मान एवाभिमानः ।

इति मुहुरनभीष्टादालिमन्त्राद्विभुग्ना

दृगजितमभि तस्या रोषदम्भं विधत्ते ॥

॥७.५४॥

रसविततिभिरक्ष्णोः पर्व पूर्णं न तानि

प्रतिययुरथ पूर्तिं पर्वणस्ताभिरद्य ।

इति किल मुनिवर्या पूरयित्वाभिरेव

तमपरमपि देव्यारम्भयामास तस्याम् ॥

॥७.५५॥

अतुलविभववृन्दारण्यपर्जनय्सित्का

मधुरिपुरतिलीलाकामसाम्राज्यभूमिः ।

हरिमुखविधुरोचिःफुल्लरोमौषधिश्रीर्

इह मदयति राधा मादृशामक्षिभृङ्गान॥

॥७.५६॥

इयमखिलकलाभिः स्वालिरूपाभिरेतां

पुरमथनपुरन्ध्री तां पुनः सेत्कुकामा ।

प्रथममभिषिषेच स्वाङ्गमेवाथ बाष्पैर्

यजति यदिह लोके दीक्षिता एव देवम् ॥

॥७.५७॥

वनमधि बकशत्रोरद्वितीयामथ त्वां

रचयितुमभिषिच्यात्त्वद्वितीया वनश्रीः ।

अनु तदुदितमाशीर्वादमेवं द्वितीया

विधुतनुरिव राधा पश्य भात्यद्वितीया ॥

॥७.५८॥

सममणिनिपकेषु प्रक्रमादम्बु कुम्भाद्

अमलचलजाता विद्रुमात्पूरयित्वा

किरति वपुषि यस्मिन्भानुमित्रजाया

वितरति च मिथोऽंशूंस्तद्घटी चाम्बुदम्भात॥

॥७.५९॥

उपरि कलसकल्पः सूर्यबिम्बस्तदर्वाक्

तदुदकतनुरंशुस्तस्य मूले कचश्रि ।

घनकुलमधरस्मिन्नस्य वक्त्राभ इन्दुर्

विलसति तदधस्ताज्जङ्गमा कापि वल्ली ॥

॥७.६०॥

पद्माभिधानेन निधानगर्गरी

वर्गाधिपेनाधिगताभिषेचना ।

पद्माभियां सा विविधं विधायिका

राधा धराधीशतया धिनोति नः ॥

॥७.६१॥

सदसि भवति पीते दिव्यतत्पर्वदीव्यत्

प्रतिपदनवलक्ष्म्या तद्विषूचिनलक्ष्म्या ।

विलसति जलधारा लोकपुण्यावलीनां

परिणतिरधिगाङ्गेयाद्रि गङ्गेव देवी ॥

॥७.६२॥

वितरति मुहुरम्भः कालिका राधिकायां

विलसति भृशमन्तः प्रत्युतार्द्रीभवन्ती ।

सरिदिव विसरन्ती राति शश्वत्प्रतीचीम्

अपि घनरसधारासंहतिं तादृगर्था ॥

॥७.६३॥

विजहतु निजमस्मिन्देवि पूर्णत्वमुच्चैर्

मुहुरुदकमुचस्ते शेवधित्वान्न कुम्भाः ।

अयि बत कथमेषां सर्वतो वर्षुकाणाम्

अपि जननयनानामर्णसा पूर्णमन्तः ॥

॥७.६४॥

हरिरभिनदमुष्याः कञ्चुकं नीरसेकान्

मृदितनलिनभूतं सस्मितापाङ्गबाणैः ।

इयमपि लघु चक्रीकुर्वती चिल्लिचापं

हरति रसबलिष्ठा हन्त सर्वस्मस्य ॥

॥७.६५॥

अनुरहसमनेन प्रापिते नेत्रकोणे

द्रुतमपनयतेऽसौ स्वं दृगन्तं बलेन ।

अथ पुनरपनीते तत्र दत्ते स्वयं सा

अहह विहरतस्तौ क्ÿप्तसर्पापसर्पम् ॥

॥७.६६॥

किमपलपसि दत्तं राधिकावक्त्रपद्मे

सुहृदमनु च वामापाङ्गभृङ्गं मुकुन्द ।

इह नहि भज लज्जां पश्य तेनायमुच्चैर्

वलयितपरभागः सर्वमोहं तनोति ॥

॥७.६७॥

इति रहसि वसन्तक्ष्वेलितः प्रत्युत द्राग्

अधिकमभिनिवेशी स्वस्य वामे दृगन्ते ।

निदधदपरनेत्रं वेल्लितं तत्र सख्याद्

वहति रुचिविहस्तं माधवो द्वैधमन्तः ॥

॥७.६८॥

अजनिषत सखीनां पूर्वमक्षीणि भृङ्गा

विधुमुखि किल भावाश्चैतयोः पङ्कजानि ।

कलय सखि यदेतेष्वल्पं अप्युल्लसत्सु

प्रवलतरममूनि द्राङ्मुदाभिद्रवन्ति ॥

॥७.६९॥

त्वमसि जगति धीरावृन्दराज्ञीति सिद्धा

तनुमपि तनु कृष्णे मात्मतृष्णाविलासम् ।

इति रहसि वयस्या वाचमेवाचमन्ती

किल भजति सुदीप्तस्वस्पृहास्तम्भमेषा ॥

॥७.७०॥

अथ दिनमणिपत्नीयुग्ममीक्षस्व युक्तं

कलयति निधिकुम्भादन्यतो वार्घटीषु ।

यदिह फलमुदेति श्रीलराधाभिषेके

दृशि भरति कथं दृक्शर्म रुन्धानमश्रु ॥

॥७.७१॥

इह विजितसुधर्माधर्मके कृष्णवन्या

व्रततिसदसि राधा देवरामाभिषिक्ता ।

विधुरुचिधृतसौख्या स्मेरदृक्केलिफुल्ला

नयनमनु सुधां नः कल्पवल्लीव दोग्धि ॥

॥७.७२॥

हरिहुतवहमुख्यैः पालितास्वासु दिक्षु

क्रममनु मणिकुम्भा नीरपूरं दुहानाः ।

विदधति सुखमेते ये स्वयं तेन तेषां

पदमिव हरमाणा लोकपाला बभूवुः ॥

॥७.७३॥

व्रजविपिनमनु त्वं जीवनं स्यान्

मुररिपुरपि राधे यत्तृतीयं तथा ते ।

नृपपदमनु सिञ्चज्जीवनं सान्वयं स्ताद्

इदमिति रचिताशीराभिरेषा विभाति ॥

॥७.७४॥

संज्ञानया स्वावरसूर्यभार्यया

संज्ञानया तत्प्रियताभृशायता ।

शङ्खस्य कुम्भात्मनिधेरिमां जलैः

शङ्खस्य शब्दे प्रबलेऽभिषिञ्चति ॥

॥७.७५॥

अमलजलविकीर्णिर्भाति गान्धर्विकायां

कलय कलसवर्यस्यैकमुक्तामयस्य ।

इयमथ निजधारासिन्धुवेलेति तस्य

प्रपतति बत लावण्यापगा नूनमेनाम् ॥

॥७.७६॥

न नयनजलधाराः सन्त्यमूः किन्त्वमुष्याः

प्रतिफलितत्याद्धा साभिषेकं विशन्त्याः ।

नयनगणममुष्मात्सर्वतः शीतशुभ्राः

सुमुखि समभिषिकेर्निर्झरा निष्पतन्ति ॥

॥७.७७॥

व्रजवननृपपीठे सेकतो राधिकायाः

प्रथमनृपतिरेष प्रेक्ष्य तां भीतिमेति ।

इति हसति वयस्याजालमालुम्प कम्पं

स्वमिति स इह नीचैरुज्ज्वलेनान्वजल्पि ॥

॥७.७८॥

अपि लघु लघु तस्यामेष सन्तायमानः

प्रकटमुदधिनाद्य स्पर्धते स्माभिषेकः ।

नयनविषयसामोल्लङ्घिविष्वग्विभूत्या

भृशमजनै चमत्कार्येव तत्तच्छ्रिया च ॥

॥७.७९॥

जलनिधिरिव सोऽयं पश्य राधाभिषेकः

सकलमुखमृगाङ्ग्कं शश्वदुन्नम्य भाति ।

स्वजननयनमीनान्लोलयामास सर्वान्

निजघनरसजीवांस्तत्र यत्तन्न चित्रम् ॥

॥७.८०॥

अपि सखि तव मह्यं भाति मानप्रपञ्चः

स तु भृशमिह भीतस्तन्मया भण्यसे किम् ।

इति भणितरहस्यां द्रष्टुमेनामिवालीं

भ्रमितनयनसीम्ना कृष्णमालिङ्गतीयम् ॥

॥७.८१॥

अपि मुहुरभिषिक्तेरन्मये धाम्नि पीने

जननयनझषाली नो ममे फुल्लदङ्गी ।

हरिशफरतनुर्वा तेन किं तत्र भूयो

मनुरिव मुनिवर्या ता दिदेश स्रवन्ती ॥

॥७.८२॥

अथ रसभरधृष्णक्प्रेमतृष्णाश्च कृष्णा

प्रमुखवरतटिन्यो नेत्रबाष्पैरबाष्पैः ।

अतनुनिजतनूश्च ताश्च तीर्थानि भृत्वा

न्यविभरुरभिफुल्लाः कुम्भकान्कुम्भनीरैः ॥

॥७.८३॥

लघु लघु परमस्यां संविधत्ताभिषेकं

कलयत जलघर्षादप्यसौ भाति शोणा ।

इति गिरि मुनिराज्ञ्या बाष्पलक्षेण राधां

द्रवति न सखि दृष्ट्वा कस्य वा चित्तमत्र ॥

॥७.८४॥

हरिवनमनु तुर्यादप्युपायादमुष्मात्

कलय सलिलरूपाद्वल्लभश्रीविलासम् ।

इति सरिदुदिताशीःसिद्धिकर्णेजपं सा

दरमुकुलितनेत्रा शास्ति पद्मालिमुद्राम् ॥

॥७.८५॥

राधायतार्चिर्मकरादितः श्रिता

राधाय ताभिर्निपशेवधेः स्नुताः ।

राधायतावुच्छ्रितवल्लिवत्स्मितैर्

आधाय ताः सेकततीर्विराजति ॥

॥७.८६॥

अयमथ निजभासा हीरकुम्भः समन्ताद्

अहृत यमिह सारं तामसं तैजसं च ।

तमखिलमपि कृष्णामानसस्वर्नदीवार्

मिषमनु वलिमेतां स्वीयराज्ञीमनैषीत॥

॥७.८७॥

अयि रविसखपुत्रि त्वं रसेन्द्रेण सेव्या

स निधिरपि निधीनां माधवस्त्वानुयाति ।

तदिह घनरसौघे शैवधे चात्र कुम्भे

त्वमथ गतिरतीव स्तौति झात्कारि वारि ॥

॥७.८८॥

इयमनुपमदीर्घा निम्नगारूपवल्ली

ततिरपि विजहौ स्वं बान्ध्यमस्मिन्वने तु ।

कलय यदधिराधं दन्तकान्ति प्रसूनं

लसति लसदुरोजश्रीफलद्वन्द्वमत्र ॥

॥७.८९॥

वरयति वनमाली राधयापाङ्गदानं

प्रमदभरविपाकं पश्य सव्याजमत्र ।

इयमपि निजकान्तं द्रष्टुमुत्कण्ठते तं

तदपि तदभिरुन्धे को रसस्तं न जाने ॥

॥७.९०॥

प्रियसख मुरली ते विश्वमर्माणि भेत्री

निजगुणकलयापि प्रेष्ठ तद्वत्कटाक्षः ।

इयमपि तव गन्धस्यानुबन्धेऽपि मोह

स्पृगिति कुरु मुरारे तत्त्रयं नैकधाम्नि ॥

॥७.९१॥

इति मुहुरपि कर्णाकर्णि गन्धर्ववाण्या

सुपरिहसितमय्या श्रीविधुर्बोधितोऽपि ।

द्विगुणयति गुणन्तं स्वीयमस्यास्तु भावा

म्बुधिरलमपि फुल्लन्नाश्नुते व्रीडवेलाम् ॥

॥७.९२॥

युगपदुदकधारा सेयमिन्दीवराभैः

स्फुरति नयनबिम्बैरालि कृष्णादिकानाम् ।

तदिदमिह न चित्रं दृश्यतां चन्द्रकान्तिर्

विलसति किल तस्यां भानुजातीभवन्ती ॥

॥७.९३॥

अयमयमभिषेकश्रीपयोधेः प्रभूतः

परिकलय सखीनां भाव एवामृतांशुः ।

रचयति जनवृन्दे तं चमत्कारयनं

प्रमदयति च तासां चारु चक्षुश्चकोरान॥

॥७.९४॥

प्रियतममभिदृश्यापानतां नेत्रमुद्रां

कुरु सखि कुतुकेऽद्य स्वाधिराज्याभिषेके ।

वयमपि सममेताः श्वस्तु कुप्याम ते चेत्

स्मितविकचदृशस्ते चाग्रतः कृष्ण एति ॥

॥७.९५॥

सुहृदियमथ राधां श्यामलामङ्गलाद्या

विरचितसहभावा सम्बभाजाभिषेक्तुम् ।

हरिरपि समरूपां यामिहात्मैकचित्तां

स्वमिदमनुविधानं मेन एवं जनश्च ॥

॥७.९६॥

प्रकटपुरटपीठीचामरच्छत्रराज्य

श्रियि कलयति राधा पश्य गम्भीरभावम् ।

कलय पुनरियं तु श्यामला हन्त तस्याम्

इव तदतिसुहृत्त्वे प्रोद्धता स्वं व्यनक्ति ॥

॥७.९७॥

अपि निजसहचर्यः प्रेमपुष्ट्यातितुष्टा

नवनवरुचिवृद्धेर्रप्यमुष्याः समृद्धाः ।

सततमपि हृदङ्गाभेदगा नाद्य शेकुर्

दृशि रचयितुमेनां तन्महःपूर्णनेत्राः ॥

॥७.९८॥

भजतु घनरसस्त्वां पञ्चमस्तत्र चाङ्ग

प्रियमनुकलय त्वं पञ्चमं सिद्धिरूपम् ।

इति तदभिहिताशीर्गूढतृष्णाभिसूचि

स्मितनयनममुष्यास्तत्तदूरीकरोति ॥

॥७.९९॥

(अर्थत्रयवाची)

कूर्माभिधाननिधानगर्गरी

नीरैर्विभात्यायत साधु राधिका ।

ईदृक्सुधासञ्चयिनी हरेस्तनूः

किं मन्दरस्यायत सा धुराधिका ॥

॥७.१००॥

उपरि हरति नीलं धाम वैदूर्यकुम्भात्

तलमनु कनकाभां राधिकामूर्तिलक्ष्म्याः ।

उभयरुचिरिहान्तर्या तु तां तत्सखीनां

मनस इव हरन्ती नीरधारा विभाति ॥

॥७.१०१॥

समजनि कचकृष्णारण्यलग्नाथ कृष्णा

धरमनु पुरमध्यद्योतिनी ब्रह्मकन्या ।

कुचहरिगिरिसन्धौ हारलग्ना च गङ्गा

जलयुतिरपि तासां यन्निजा धामधामा ॥

॥७.१०२॥

कलितमिथुनभावा किं चकोरस्य जात्या

सखि हरिनयनाभ्यां दृग्द्वयी भानुपुत्र्याः ।

मुखशशिरुचमन्योन्याममून्यत्पिबन्ति

प्रकाटितरति सङ्गं कामयन्ते मिथोऽपि ॥

॥७.१०३॥

अमृतमहसि पारावारशून्ये समन्ताद्

अभजत परिपूर्तिं साधु राधेन्दुमूर्तिः ।

जननयनचकोरा मध्यमधास्य तस्याः

पथिभिरथ पुनस्ते हन्त कैर्निष्प्रयान्तु

॥७.१०४॥

प्रियसख कलयित्वा यां मुहुः कम्पसे त्वं

कलयसि पुनरेतां कृष्ण कस्मादुपांशु ।

हसितमुपशमार्थं यद्विदग्धेन तेन

प्रतिपवनवदूर्मिः स्रोतसि प्रस्तुतास्य ॥

॥७.१०५॥

सुमुखि समिषमीषत्पश्य कृष्णं महेऽस्मिंस्

तव धियमिव मा मामस्य दैन्यं दुनोतु ।

इति सरलसखीवाक्कोपितेवाथ नम्रा

मणिभुवि हरिबिम्बं वीक्षते सा सुगोप्यम् ॥

॥७.१०६॥

अथ पुनरभिषेक्तुं श्रीविशाखावयस्यां

धृतमुदमुदयुङ्क्ते प्राप्तवृन्दा तु वृन्दा ।

अपि पुलकदृगम्बुव्याप्तदेहस्य दम्भाद्

बहुकुसुममरन्दारण्यमस्या बभाज ॥

॥७.१०७॥

हरिवनमनु कालं पालयित्वा तु सालं

क्लममयितवतीव स्वैरमेनाममुष्य ।

त्रिजगति परिचित्यानन्दकन्दाकृतिं सा

स्फुटतरमभिषिञ्चत्येनदुल्लासयन्ती ॥

॥७.१०८॥

गुणमव गुणषट्केनाथ षण्णां ऋतूनां

अनुवनमयमस्मादङ्ग षष्ठोऽभिषेकः ।

इति गिरमनु देव्या नेत्रकान्त्या विशन्त्या

सलिलममरनद्या सात्मना सिच्यते किम् ॥

॥७.१०९॥

कुम्भप्रधानं कुसुमेन पूजितं

निधानरूपाङ्कि मुकुन्दनामकम् ।

धत्ते स्मितं तामभिषेक्तुमिष्टता

निधानरूपां किमु कुन्दनामकम् ॥

॥७.११०॥

अथ निधिनिपवर्याद्वारि शुभ्रं गृहीत्वा

कलय लघुकलस्या राध्यते राधिकेयम् ।

स्मरति तदनु लोकः कृष्णसन्देशमस्यां

सरसमुपहरन्तीं तामिमामेव वृन्दाम् ॥

॥७.१११॥

कचवनमनु माध्वीकाभमम्भोऽभिषिक्तेर्

मुखशशिनि सुधानां माधुरीमादधानम् ।

कुचगिरियुगमूले स्वान्तरस्थायिकान्त

प्रणयरसझरं वा मूर्तमस्यां प्रपश्य ॥

॥७.११२॥

इह सखि परमार्थान्नो सह्सराक्षलक्ष्म्या

हरिवनमनु राधा याति रत्नाभिषेकम् ।

प्रकटमपि समन्तात्पश्यतां नेत्रबिम्बैः

कलयितुमिव कृष्णं भ्राजते सा तथैव ॥

॥७.११३॥

इह सखि परमार्थान्नो सहस्राक्षलक्ष्म्या

हरिवनमनु राधा याति रत्नाभिषेकम् ।

प्रकटमपि समन्तात्पश्यतां नेत्रबिम्बैः

कलयितुमिव कृष्णं भ्राजते सा तथैव ॥

॥७.११४॥

इति तदभिहितेन स्तम्भयन्नेव भावं

स्वयमुत हरिरासीत्स्तम्भितस्तेन विष्वक।

बलवति विजिगीषा कस्य वा न प्रकामं

सपदि बत विदध्यात्कर्मभावं पराजेः ॥

॥७.११५॥

(युग्मकम्)

निजजनगिरिलज्जाकन्दरायां भ्रमन्ती

क्षणमपि पुनरेषा वेगदुर्वारभावात।

समभिसरति राधादृष्टिगङ्गा समन्ताद्

द्रुतमथ रसवार्धिं कृष्णमद्धाधिपर्व ॥

॥७.११६॥

अतिविरलनिमेषैरक्षिसङ्घः सखीनां

धयति मधुरिमाणं राधिकावक्त्रपद्मे ।

भरति मुखमभीक्ष्णं जातभीतिः परस्माद्

वहति गिरणमुद्रां यां सकृत्तद्वदेव ॥

॥७.११७॥

मतमपि मम यान्त्यास्तेऽभिषेकं हरौ च

स्नपनममृतदृष्ट्या किन्तु सुष्ठूर्मिमत्या ।

स हि युवतिविलासैरूर्मिमानित्थमस्याम्

अथ भणति रहस्यं पश्य काचिद्वयस्या ॥

॥७.११८॥

अथ रसपरिपूर्णं वामनेत्रं विकीर्ण

भ्रमरकमिह राधा यद्विचिक्षेप कृष्णे ।

कलितनयनलौल्ये केलिनीलाब्जवर्यो

पमम अपि किमपीदंतस्य मर्माविदासीत॥

॥७.११९॥

प्रभुरिहखलु राधारण्यराज्याभिषेके

प्रणयघनविकाशः सोऽयमेकः सखीनाम् ।

इति मुनिरपि वर्षासन्निभास्ताः स्वचक्षुः

शिखिनटनटयित्रीर्व्यापृतास्तत्र चक्रे ॥

॥७.१२०॥

सदयमिह वयस्याः पश्य राधाभिषेके

लघुलघुमिह पूर्वां कुर्वते स्वां वयस्याम् ।

क्रममनु किल यां यां शुक्लपक्षस्य चन्द्र

द्युतिभिरुपमिमीते काव्यविज्ञातृलोकः ॥

॥७.१२१॥

स्नपनमथ धनिष्ठाद्याभिरावेष्ट्यमानाः

समदधुरभिफुल्लाः कुन्दवल्लीमुखाश्च ।

अजनि च परभागः साधु राधामुखेन्दोः

स्फुरति समगुणैर्यत्कोऽपिप्भङ्गः प्रसङ्गे ॥

॥७.१२२॥

प्लुततनुरमुना त्वं सप्तमेनाम्बुनापि

व्रजवननृपदेवीः सप्तलोकश्रियश्च ।

अव सखि नवराज्यं ताः सितीकृत्य कीर्त्या

स्फुटमटविरसौ यां पुष्पदम्भात्प्रासोता ॥

॥७.१२३॥

इति किल सखि तासां वाचमेवाचरन्ती

विततनिजसमज्ञारूपवक्त्रप्रसत्त्या ।

स्नपनजलझरेण स्वैकतां भावयन्ती

जगदपि जलभूतं कुर्वती भाति राधा ॥

॥७.१२४॥

(युग्मकम्)

कुन्दाभिधावन्निधिकुम्भसम्भवैस्

तोयैर्मनोऽम्भोनिधिकुम्भसम्भवैः ।

साभिः समन्तादयते सुमज्जनं

कं नेदमामोदयतेऽसुमज्जनम् ॥

॥७.१२५॥

स्नपयति सखि वृन्दाकाननाधीशपीठे

कलय कलसराजः पुष्परागात्प्रजातः ।

अमलसुरभिनीरै राधिकां कल्पवल्लीं

स्वयमिव शशिबिम्बः शुद्धपीयूषपूरैः ॥

॥७.१२६॥

व्रजनरपतिदेवीस्नेहपीयूषमूर्तिर्

दनुजदमनचेतःकैरवोल्लासकर्त्री ।

हृदयशशभृदश्मद्रावयित्री सखीनां

व्रजति सखि धनिष्ठाद्याभिरेषाभिषेकम् ॥

॥७.१२७॥

निजरमणविलासस्मेरमुल्लोललीला

वलितनयनभृङ्गं भङ्गुराक्ष्या मुखाब्जम् ।

हरिवनमनु तस्याश्चित्रमत्राभिषेके

स्फुरदधरसुधाभिः सिञ्चतीदं जगन्ति ॥

॥७.१२८॥

समपलपति जातं भावतः कम्पमस्या

मुरहर जलधारा ते तु किं निह्नुवीत ।

हरिरिति मधुनाम्नः स्पष्टजल्पस्य स द्राग्

भरति मधुभिरास्यं पश्य लीलाम्बुजस्य ॥

॥७.१२९॥

अनुरहसमपाङ्गं प्राणनाथे विधत्ते

विभुजति पुनरेवं याचने दृष्टिमाल्या ।

प्रियसखि निजभोगीत्यस्य वित्तस्य शाश्वत्

प्रमिलनसदृशी सा साचि तस्या गतिर्हि ॥

॥७.१३०॥

बकरिपुपरिरम्भास्वादवाञ्छाविरक्तिं

व्रतमिव सखि कर्त्री स्वालिसौख्यैकतृष्णा ।

फलमलभत कस्तूर्यादिरालिः सखीनां

हरिवनवरराज्ये सिञ्चते तां यदद्य ॥

॥७.१३१॥

सखि लससि यथा त्वं सात्त्विकश्रीभिरुच्चैः

प्रियतमवरराज्ये तद्वदष्टाभिरङ्गैः ।

प्रकृतिभिरभिदीप्तैरष्टमुख्यालिः सखीनां

हरिवनवरराज्ये सिञ्चते तां यदद्य ॥

॥७.१३२॥

इति सुभगशुभाशीर्युक्तमेषाभिषिक्ता

प्रतिपदमपि तासां स्फीतचेतोरथेन ।

जगदिदमभिलङ्घ्य स्वश्रिया निर्ममेऽन्तः

पुरमपि परिकण्ठं तस्य वैकुण्ठनाम्नः ॥

॥७.१३३॥

राधामनु व्यूढरसाधिराजते

राधाम यत्रानुभजद्विराजते ।

स भाति नीलात्मककुम्भशेवधिः

स भाति नाना कमलावशेऽवधिः ॥

॥७.१३४॥

असितमणिजमेतं कुम्भमेवान्तरे स्वं

स्नपयितुमिव देहद्वैतमुत्प्रेक्ष्य बन्धोः ।

भृशमवमृशती सा तत्र चात्मायमानं

प्रतिफलनममुष्य स्फारकम्पं बिभर्ति ॥

॥७.१३५॥

इह सदसि दृगस्या व्रीडयानाप्तसङ्गा

सखि निजदयितस्य स्वाग्रगस्यापि लोला ।

श्रुतिपरमसखीं तद्वेणुगानाननाब्ज

श्रुतमधुपरिपूर्णां शश्वदालेढि तस्य ॥

॥७.१३६॥

घनपटपरिगूढेऽप्यंचुभिर्व्यक्तकल्पे

रविसखदुहितुः स्वैरङ्गसङ्घेऽभिषेकम् ।

अपि निविडनिचोलन्मन्यमेतैर्विभिन्नं

हरिरकुरुत दृष्टिश्रीनिगूढं ह्रियमेव ॥

॥७.१३७॥

लसति तदभिषिक्तेरम्बुपूरे विकासी

विसकुसुमनिकायश्चाक्षिरूपः सखीनाम् ।

भ्रमति च हरिचक्षुःपद्मपद्वन्द्वमस्मिन्

महसि दिवसरत्ने यत्नतस्तत्र कामम् ॥

॥७.१३८॥

नयनजलकुलैर्मा माचरस्त्वं मतेऽस्मिन्

श्रमसलिलविपक्वं मित्र निर्वापिताङ्गम् ।

तुदसि किमिति भूयः कण्टकैर्वेति कृष्णं

विहसति सुबलस्तेनोपगूढोऽपि गूढम् ॥

॥७.१३९॥

पयसि तदभिषिक्ते राधिकाया यदस्मिन्

नयनझषयुगेनोत्पुप्लुवे शश्वदाशु ।

तदुचितमुदितोऽयं यत्पुरस्तादमूदृक्

क्षणरुचिरुचियुक्तः कृष्णधाराधरेन्द्रः ॥

॥७.१४०॥

नहि परमिह वाम्ये शिक्षणंस्वार्थयोगाद्

अलभत किमु राधास्वात्मनो मन्त्रमेनम् ।

कलय सखि यदेतत्हन्त शुश्रूषुरेषा

कुटिलयति दृगन्तं वीक्ष्य कृष्णः पुरैव ॥

॥७.१४१॥

कुलमपरसखीनां मण्डयन्मण्डलं स्वं

विधुवपुरिव शश्वत्कृष्णवार्धिं प्रपुष्णत।

रुचिविसृतिभिरेतां वृन्दकारण्यलक्ष्मीं

सरभसमभिषेक्तुं पश्य विश्वग्विभाति ॥

॥७.१४२॥

महितगुणजनेन न्यस्तमेकत्र च द्राग्

भजति भविककार्यं सर्वतो भद्रभावम् ।

सुमुखि मधुरिकादिर्यत्प्रियालीसमूहः

स्नपयति खलु राधां स्नाति बाष्पेण विश्वम् ॥

॥७.१४३॥

परममिदमपूर्वं पूर्वमत्राभिषेके

विदधति लल्ताद्याः स्वीयकृत्यं जडाश्च ।

अथ न च तदपूर्वं कान्तयः शीतकान्तेः

सखि कुमुदविकासे पेशला एव दृष्टाः ॥

॥७.१४४॥

नवनववनभागे श्रीहरेः काननेऽस्मिन्

मधुररतिधनानां शेवधीन्गोपिकानाम् ।

अव सखि नवकुम्भानन्वमुं विश्वलक्ष्मीं

नवममपि तदेतं देवि दिव्याभिषेकम् ॥

॥७.१४५॥

इति निजगणसूक्तेनाभिषेकेण तस्या

मधुरिमभरवृष्टिर्विस्मृतात्मीयधर्मम् ।

अहह विदधतीयं माधवं तं च निन्ये

शुचिगुणमथ विश्वं पश्य सारङ्गतां च ॥

॥७.१४६॥

खर्वेण सिद्ध्या घटमानसन्निधेः

खर्वेण सिद्ध्या घटमानसन्निधेः ।

साराजिताराजितसर्वतोमुखं

सा राजिताराजितसर्वतोमुखम् ॥

॥७.१४७॥

इह समजनि गौर्युन्मेदुराङ्गी मरन्दैः

क्षितिरुहनिकराणां तद्भुवि स्वाभिधायाः ।

प्रथयदिव निरुक्तिं सिञ्चते साधु राधां

कलय कलयरूपं देवि गोमेदरत्नम् ॥

॥७.१४८॥

इह हरिवनवीथीराजराज्याभिषेके

प्रियरुचिकृतचित्राभीषुचित्राद्य राधा ।

तनुगतजलमात्रे स्तम्भयुक्केशवासो

ग्रथनसुमधुरेयं स्वाङ्गभूषां तनोति ॥

॥७.१४९॥

स्वरुचिमनुदुहाने पूरणायाखिलानां

स्नपनमटविराज्ये याति चात्रापि लब्धे ।

हरिहरितममुष्या वक्त्रचन्द्रे त्रियामा

रमणमणिवदात्मा स्वे रसे मे ममज्ज ॥

॥७.१५०॥

उपरि वहति गौरी जागुडप्रायगन्धां

कलय सुभगनेत्रे राधिका नीरधाराम् ।

नरपतिवरपीठे यद्वदद्रौ पुरस्तात्

तुहिनकिरणमूर्तिः प्रोन्नतामंशुमालाम् ॥

॥७.१५१॥

प्रियतम ननु राधां यां प्रति न्यस्यते स्म

प्रतिलवमभिगुप्तं ते दृगन्तस्मितश्रीः ।

कलय किल तयैव व्यज्यते तान्विलासान्

भजति कुमुदिनी किं कौमुदीमन्तरेण ॥

॥७.१५२॥

इति बकरिपुरेष प्रेयसा चार्जुनेन

श्रुतिकुहरतलेऽपि न्यस्तमुक्तं न वेद ।

स्वरतिविरतिभीत्या तस्य नेत्रद्वयी तु

भ्रमति तदिव लोला लिप्समाना वरीतुम् ॥

॥७.१५३॥

(युग्मकम्)

सममजनि सखीनां नन्दथुः सिन्धुरेष

स्फुरति हि महराजे पश्य राधामसिक्त ।

तडिदुदयिविलासान्येतमेतानि पीत्वा

नयनजलदवृन्दान्यालि वर्षन्ति सन्ति ॥

॥७.१५४॥

प्रतिहरि सखि वाम्यं शिक्षयामास कापि

त्वयि यदिह तथा यत्कापि दाक्षिण्यमेव ।

द्वयमपि न मतं नः किं तु तेनाभिषिक्तेस्

तव निजरसपूरेणाग्रहः पूरणाय ॥

॥७.१५५॥

इति निगदितमाल्या गुप्तमस्यास्तु भावं

तदनुगमयदुच्चैरावीरासीत्परन्तु ।

अनुगतमिदमेवाकारि तेन स्वदोर्भ्यां

त्वरयितुमिव गाग्गां सन्तरन्स्रोतसैव ॥

॥७.१५६॥

(युग्मकम्)

अथ निखिलनिपाम्भःपूरितं सर्वगन्धौ

षधिफलभृतमन्तःशोणबीजं वराल्यौ ।

कनककलसमुच्चैराददातां कराभ्यां

कलय गणकरामास्ताः पुरस्ताद्विधाय ॥

॥७.१५७॥

सितवसनपरीतं शुभ्रसूत्राञ्चिकण्ठं

विरचितशुचिवेषं क्षीरिवृक्षच्छदाग्रम् ।

निपमिममुपगृह्य श्रीलराधाभिषेकं

वितनुत इह पूर्णं पूर्णयित्वा जगन्ति ॥

॥७.१५८॥

(युग्मकम्)

निरुदकलसधारा तन्मुखश्रीः स्वबन्धोर्

अतिचपलतयाक्ष्णोर्व्यूहतुल्येषु तेषु ।

न्यधित वरविलासं भिन्नशुभ्राभ्रलेखा

विधुरुचिरिव कृष्णावारिपूरोत्पलेषु ॥

॥७.१५९॥

उपरि समभिषिक्तः प्रेयसा सुष्ठु सृष्टा

हृदयकमलमस्या वारि दृग्भ्यां जहाति ।

बहिरपि विनियुक्तं चित्रसम्भारदम्भाद्

भवति किल निगूढप्रेमवस्त्वन्तरङ्गम् ॥

॥७.१६०॥

विलुलितकचबन्धं लुप्तपत्रं श्रमाम्भः

परिचितमनुशीर्यन्माल्यमत्राभिषेके ।

अवनमति यदैषात्मानमन्वीक्ष्य मेने

हृदि किमपि तदास्मिन्कृष्णचापल्यमासीत॥

॥७.१६१॥

अपि भृशमभिषिक्त्या स्फायितैरंशुदीप्तैर्

इयमघजिदटव्यां भाति लोकस्य चान्तः ।

घनसमयजवृष्ट्या विश्वजीवातुलक्ष्मीर्

इव शशिमुखि जातिः कापि दीप्रौषधीनाम् ॥

॥७.१६२॥

श्रीवृन्दावनराज्यलाभवलितां गान्धर्विकाश्रीसुधां

तामास्वाद्य विशाखया ललितया चात्मैकवेद्यां पराम् ।

यद्भावादुदजृम्भि किञ्चन जनस्तेनैव संघूर्णते

को जानाति तयोरहो किमपि यच्चित्ते समुद्भ्राजते ॥

॥७.१६३॥

पूर्णे राधाभिषेके द्युतिमतिजलधौ लङ्घितव्रीडवेले

भावाख्यौ मीनमुख्यौ रविसखतनयाकृष्णयोरद्भुतौ तौ ।

आनन्दादुत्क्षिपन्तावमृतमतनुतां तं तथात्मानुभावं

तद्गत्येकानुवेधाद्दिशि विदिशि यथा घूर्णते लोकसङ्घः ॥

॥७.१६४॥

कर्णौ मङ्गलगानवादनमिदं काव्यं सजिह्वाधरौ

घ्राणे सौरभमक्षिणी रुचिकुलंपाणी च सेवासुखम् ।

श्रीराधामनु वृन्दकावनमहाराज्याभिषेकाङ्गताम्

आयातं बत जन्मजन्मनि युवामव्याजमव्यादिह ॥

॥७.१६५॥

इति ततिभिरमूषां साधु राधाभिषिक्ता

कवितमधुभिराभिः सिच्यमानाभिरेव ।

भवति हि नितरां सा तादृशां सेवनश्रीर्

अविकलफलदात्री सद्य एवोद्यमस्य ॥

॥७.१६६॥

सुरपुरवरनारीलेखया साभिषिक्ता

रहसि महसि वृन्दारण्यराज्यासनेऽपि ।

भुवनयुववधूनामूर्ध्वसूत्सिक्तधामा

स्वजनभजनभव्यं सार्वभौमीयमव्यात॥

॥७.१६७॥

अहमतिशयतृप्तो यः कृपापूरितग्लौर्

अहमतिमतिशीतः पाप्मनां पावको यः ।

अहमसनतनस्वान्वेदधामा स्वयं यस्

तमिह महितरूपं कृष्णदेवं निषेवे ॥

॥७.१६८॥

इति श्रीराधाभिषेकचरिते श्रीमाधवमहोत्सवनाम्नि महाकाव्ये

उत्सिक्तराधिको नाम

सप्तम उल्लासः

॥७॥

**************************************

.

(८)

अष्टम उल्लासः

उज्ज्वलराधिकः

अथ वृन्दाटवीदेवी तद्वृन्देषु पुरस्कृता ।

अनुष्टुबादिच्छन्दःसु गायत्रीव व्यरोचत ॥

॥८.१॥

मदाघूर्णैरपि तदा तेषां नेत्रमधुव्रतैः ।

सम्पन्मधुभरः पातुमैषि तस्ञः पुनः पुनः ॥

॥८.२॥

अंशुरंशुकमेतस्याः क्लिन्नमात्मनि लीनयन।

स्वयं दृशा दुष्प्रवेशः शाटीपाटवमीयिवान॥

॥८.३॥

तदाङ्गमार्जनावर्षपरिकर्मणि कर्मणि ।

इष्टमुनिवरादिष्टमीहामूहे सखीजनः ॥

॥८.४॥

तता काण्डपटी ताभिः समन्तादपि सुभ्रुवः ।

अदीव्यत्परिवेषश्रीरमृतांशुतनोरिव ॥

॥८.५॥

ययोर्निमेषः कल्पाय कल्पते व्यतिलोकने ।

ययोर्निमेषः कल्पाय कल्पते व्यतिलोकने ॥

॥८.६॥

विशेषं दयितौ लब्धौ तौ तिरस्करिणीकृतम् ।

प्रेम्ण किल मिथः प्रेमा साक्षादक्ष्णोरपुस्फुरत॥

॥८.७॥

रुद्धा दृष्टिचकोरीणां तृप्तिं कर्तुमिवालिभिः ।

चन्द्राननेयं तन्मध्ये स्वकुलैरावृतांशुभिः ॥

॥८.८॥

गुरूणां व्यवधाकारिं प्रतिसीरामिहान्तरा ।

अथ राधाधिनोदालीः स्वैरस्मेरसमीक्षया ॥

॥८.९॥

ताभिरुद्गमनीयं सा रमणीयं समर्पितम् ।

विदलद्दलनीलाब्जलोचनश्रीरशिश्रियत॥

॥८.१०॥

यदेतद्वसितं देव्या वस्त्रमुद्वापने तनोः ।

बिभ्रंशादिव तद्भीतं सिष्वेद स्नानवार्मिषात॥

॥८.११॥

अथ शुष्केण वस्तेण मृष्टं कुन्तलमण्डपम् ।

मल्लीवलयिधम्मिल्लमस्यामाल्यो विनिर्ममुः ॥

॥८.१२॥

राधा तत्राभिषेकान्ते कान्तिसाम्राज्यमात्मनः ।

द्रष्टुं किल परिष्कारमवातीतरदालिभिः ॥

॥८.१३॥

अवन्त वस्त्रं सा हंसैर्यैर्विचित्रितमत्र तान।

काञ्चिवल्ल्या नादयन्ती न्यस्तजीवानिवाकृत ॥

॥८.१४॥

रक्ता मृगमदैश्चोली चित्रसौरभवासिता ।

तया परिहिता सूक्ष्मा भिन्नासीन्नाङ्गरागतः ॥

॥८.१५॥

श्यामस्य तस्य चोलस्य रक्तकं बहिरुद्बभौ ।

कृष्णो रागावृतं किं वा तस्या हृदयमभ्यगात॥

॥८.१६॥

अरिक्ततार्थमेवादौ पुष्पैरेषा परिष्कृता ।

कृष्णस्य तद्वनश्रीर्वा रेजे पुष्पेषुकान्तिदा ॥

॥८.१७॥

भिन्ना वृतिकया कान्त्या धन्वती सा बहिःस्थितान।

आकृष्टेऽन्तःपटे सुष्ठु सन्नटीव विदिद्युते ॥

॥८.१८॥

राधामाधवयोर्द्वन्द्वं रूपं मुहुरपीक्षितम् ।

मेने तदा यदाश्चर्यं तन्नाश्चर्यमपीदृशि ॥

॥८.१९॥

तदा तां स्तोतुमारब्धा विबुधादिवधूजनः ।

उद्यतीं रविमूर्तिं वाप्रातः सन्ध्याभिवन्दकाः ॥

॥८.२०॥

तस्या निर्मञ्छने चन्द्रस्तपःक्षीण इतीव ते ।

अनानीय तमात्मीयचिन्तारत्नेन तद्व्यधुः ॥

॥८.२१॥

सार्धं परार्धमणिभिश्चक्षुर्भिर्भ्रमितैरमी ।

प्रेम्णा निर्मञ्छनाकर्म स्वैरपि स्फुटमाचरन॥

॥८.२२॥

वृन्दावनमहाराज्ञी स्नानसिंहासनात्परम् ।

अरूरुचत्पीठरत्नं नखरत्नैः पदाब्जयोः ॥

॥८.२३॥

अथ हैयङ्गवीने सा मुखमालोकयन्मुदा ।

स्वजनस्नेहसन्दोहे निमग्नमिव चाक्षुषे ॥

॥८.२४॥

सा राजपदवीं याता दानं दित्सुरिवाभितः ।

प्रसादकरविक्षेपादाजह्रे सर्वहृण्मणीन॥

॥८.२५॥

लिखितस्वाह्वयं वृन्दाटव्याः पल्लवसम्पुटम् ।

दानारम्भे सूनपूर्णं मुनीशामनु सादिशत॥

॥८.२६॥

सा सदा तान्स्नेहदानैर्ब्रह्मडिम्भान्प्रधिन्वती ।

तद्दक्षिणावद्व्यतरत्तेभ्यस्तानि धनानि तु ॥

॥८.२७॥

येष्वेकमेकं रत्नेषु परा स्याद्गुरुदक्षिणा ।

स्नातकेभ्यो ददौ तानि यावदृढं क्षितीश्वरी ॥

॥८.२८॥

विहापयन्त्या रत्नानि तस्या व्यञ्जितसौहृदाः ।

दन्तश्रीः प्रसृतास्तेषामनुव्रज्यामिवाकरोत॥

॥८.२९॥

तस्या विनयसम्पत्तिस्तृप्तिकर्त्री यथाजनि ।

नान्येषां स्थूललक्ष्याणां तद्वदंहतिसंहतौ ॥

॥८.३०॥

वितीर्णं ब्रह्मपूजायां तयापाङ्गमणिं गते ।

गोपाले ब्रह्मताप्यद्धा सिद्धाभूद्ब्रह्मवादिनाम् ॥

॥८.३१॥

मधुमङ्गलनामाथ कृष्णबन्धुर्विदूषकः ।

मणिकन्दूकमासाद्य स्वाद्यमोदकवद्व्यधात॥

॥८.३२॥

तस्य मध्विति नाम प्राक्पदेनाहूय कापि तम् ।

जहास किञ्चिद्दिशती रसनासरविप्रुषम् ॥

॥८.३३॥

वृणीध्वमिष्टं भूदेवा इत्यालिद्वारतद्गिरि ।

देहि त्वदिष्टमित्यूचे साञ्जलिर्मधुमङ्गलः ॥

॥८.३४॥

स्मेरे सखीजने राधा कृतसन्धा तथाकृत ।

भ्रूर्गतं स यथा मोहात्तमालं बत माधवः ॥

॥८.३५॥

माल्यं दिशन्ती साभिप्रैन्मदिष्टं नयतादिति ।

स्वस्तीत्युक्त्वा स जग्राह माधवं मधुमङ्गलः ॥

॥८.३६॥

ततः स्वकण्ठे तं सक्तं कृत्वा स च विदूषकः ।

तथानर्तीदनेनापि तथानर्तीद्यथानर्तीव संसदि ॥

॥८.३७॥

कटाक्षेणाथ गोविन्दमित्राण्यालिततिर्मिथः ।

दृष्ट्वा जहास कुरलादाकृष्टपटसंवृतम् ॥

॥८.३८॥

स्वस्थे सख्यौ तमाचख्यौ संवृत्य स्मितमुज्ज्वलः ।

अनासीनश्चिरं क्षीणः स्वं श्रमं वेतेसि वा न वा ॥

॥८.३९॥

अदीव्यदेवमेतेषां वैदग्धीदिग्धचेतसाम् ।

सभायां समभावानां निह्नुतिर्नर्मकर्मणि ॥

॥८.४०॥

राधे नित्यं सखीनेत्रकैरवश्रीविकासीनि ।

सेव्या पूर्णिमया वृन्दारण्यसाम्राज्यमाश्रय ॥

॥८.४१॥

एवमाशीशिषत्पौर्णमासीमुखगुरुस्त्रियः ।

विवर्धिष्णुश्रिया जातास्तया तु फलिताशिषः ॥

॥८.४२॥

(युग्मकम्)

तस्या राज्याभिषेकान्ते लब्धे बन्धविमोचने ।

चित्रं बद्धमभूद्भूरि तेनाजितमनः पुनः ॥

॥८.४३॥

तस्याः प्रेम्णा सिताः सर्वा मुक्तिदानाख्यपर्वणि ।

अकम्पन्त तदादेशान्निजत्यागभयादिव ॥

॥८.४४॥

असत्त्वादन्यबन्दीनां क्रीडापत्रिमृगाः परम् ।

तयाभुवन्बहिर्मुक्ता नान्तः स्वप्रेमबन्धनात॥

॥८.४५॥

यदा तत्राभिषेकान्ते त्यक्तहिंसे जगत्यपि ।

वृन्दावने सदा शान्ते सा नाशिषदबध्यताम् ॥

॥८.४६॥

आद्यूनधनिकस्वैरतर्पणे चिन्तिते तया ।

नूनं नानारसानूहुर्नद्यो रत्नानि पर्वताः ॥

॥८.४७॥

धूर्याणां धुर्विमोके तु लब्धे वीक्षितमन्यथा ।

मधुपुष्पधुरां भूरि स्वतःस्तब्धा नगा दधुः ॥

॥८.४८॥

अदोह्यानां तथोस्राणां प्रस्नवाः प्लावका भुवाम् ।

राज्यादस्याः स्वय्म्भूष्णौ शस्ये वृष्टियशो ययुः ॥

॥८.४९॥

(कलापकम्)

गोविन्दस्याभिषेकेण पुरा यदपि तद्विधम् ।

वृन्दावनमथाप्यस्याः स एवादीव्यदद्भुतम् ॥

॥८.५०॥

सा स्ववेशाय पूर्मध्यं पूर्णिमानुसृताविशत।

ताराः परिचिकीऋषुर्वा पुरोऽद्रिं शशिनस्तनूः ॥

॥८.५१॥

सा कृष्णं पूर्णिमा देवीरग्रे कृत्वा तदास्पदम् ।

दिव्यालिवन्दितैः पुष्पैः सिक्तागाद्विश्ववन्दिता ॥

॥८.५२॥

तद्गौरीमण्डलं कान्त्या जितकुङ्कुमकन्दलम् ।

कृष्णाग्रं संव्रजद्भ्रेजे निजवक्षोजसम्मितम् ॥

॥८.५३॥

घनाग्रा चन्द्रलेखा चेन्मध्ये भानां विराजते ।

कृष्णपश्चादालिवृता राधा तर्ह्युपमीयते ॥

॥८.५४॥

मध्येकक्षं तथा राधामधिमाधविकागृहम् ।

परिवार्यानयन्सख्यो वृन्दयादिष्टवर्त्मना ॥

॥८.५५॥

तदा तद्भासयामास वासन्तीसदनान्तरम् ।

वृन्दारण्यधराधीशा मधुश्रीरिव देहिनी ॥

॥८.५६॥

विष्णोः पूजामसौ तत्र व्यदधाद्विधिगोचरम् ।

यत्र देवीगणे स्मेरे सलज्जं सिस्मिये हरिः ॥

॥८.५७॥

दन्तिदन्तासने देवीं तुलकादिकृतश्रियि ।

निवीस्टामभितोऽभीष्टा यथायथमथासत ॥

॥८.५८॥

पूर्णिमा तन्मुखस्याग्रे मधुपर्कमथार्पयत।

ससर्पिःपायसेनापि सुधांशोस्तर्पणं मतम् ॥

॥८.५९॥

अथ सा पूजयामास मुनीशां गुरुमात्मनः ।

संज्ञाच्छाये अपि तदा सर्वग्रहविदां गुरू ॥

॥८.६०॥

यत्कान्तिकीर्तितस्त्रासादकीर्तिः सर्वतो द्रुता ।

स्पर्धिनं चन्द्रमन्वद्धा सम्बद्धा लाञ्छनायते ॥

॥८.६१॥

यस्या गीतां सदाजस्रं शुश्रूषुरिव चारुताम् ।

स्मरे नानुमृतिं भेजे रतिः स्मरहरोषिते ॥

॥८.६२॥

यस्याः सेवोचितं न स्यात्पुंदेहमिति किं स्मरः ।

रुद्रात्क्रोधाग्निमुत्पाद्य प्लुष्टः प्रागादनङ्गताम् ॥

॥८.६३॥

फुल्लतां कुर्वती शश्वत्कृष्णाङ्गद्युतिवारिधेः ।

उदयन्ती तनुर्यस्या धत्ते विधुतनोस्तुलाम् ॥

॥८.६४॥

अङ्गरागश्रिया यस्या दुर्वर्णानि सुवर्णताम् ।

रजतानि पुलिन्दानां कलत्राणि च बिभ्रति ॥

॥८.६५॥

अलङ्कारैरलं नस्ते स्वयं तु वयमित्यदः ।

यस्यास्तद्बिम्बदम्भेन व्यज्यते स्माङ्गपङ्क्तिभिः ॥

॥८.६६॥

यस्याः सुवलिताङ्गानि प्रेक्ष्यावयवराजयः ।

हरेः स्विद्यन्ति गुणिषु गुणवानेव मेद्यति ॥

॥८.६७॥

सर्वाङ्गसुष्ठुतालक्ष्मीर्यस्याः श्रीकृष्णचेतसि ।

धरियाणां चौर्यकर्त्री च श्लाघ्यते मुनिभिः सह ॥

॥८.६८॥

यस्या विआल्समाधुर्यामतृप्तिरिव माधवी ।

माधवश्चादधात्पुष्पलक्ष्येणाक्षीणि लक्षशः ॥

॥८.६९॥

यस्या लब्धासनात्कुञ्जादञ्जसा सह सौरभैः ।

निष्क्रम्या विभ्रमन्भृङ्गान्स्वर्णजातीसमा रुचः ॥

॥८.७०॥

सौरीमानसगङ्गाभ्यां चारुचामरवीजनात।

यस्या विसार्यमाणेव रेजे विसृमरा रुचिः ॥

॥८.७१॥

अधःस्थेनापि येनासीत्पूर्णिमेन्दोरधःकृतिः ।

ऊर्ध्वस्थेनामुना च्छत्रेणाभूद्यस्याः समुन्नतिः ॥

॥८.७२॥

अनिमेषवधूभिश्च वन्द्या यस्या दिदृक्षया ।

अनिमेषदशां लब्धुं सख्यस्तृष्णामकुर्वत ॥

॥८.७३॥

कृष्णाद्या वामपुरतः पुरताह्पूर्णिमादयः ।

यस्याः सव्यपुरो देव्यश्चक्षुःपूर्णामृतं व्यधुः ॥

॥८.७४॥

तस्या वृन्दावनेश्वर्या भूषां कर्तुमथागताः ।

तद्रूपवैभवेनाल्यः स्वयमासन्विभूषिताः ॥

॥८.७५॥

(पञ्चदशभिः कुलकम्)

आकल्पारम्भणे तस्मिंस्तस्यां प्रत्यफलत्प्रभोः ।

मुखश्रीः कापि तद्युक्तं सैव तत्पर्तिकर्म यत॥

॥८.७६॥

प्रसाधनाय राधाया दृष्ट्वा देवीः समुत्सुकाः ।

सख्यः प्रोचुरिमां स्पृष्ट्वा प्रागाशिषयत स्वयम् ॥

॥८.७७॥

तत्केशवेशकर्मासीत्प्रसूतिर्विश्वकर्मणः ।

तस्माज्जन्मगुणस्तस्या यस्मिन्द्विगुणितामगात॥

॥८.७८॥

तता काण्डपटी ताभिः पुनः काण्डमवाप्यसौ ।

या दृष्टिकाण्डाभेद्यापि ध्यानभेद्या हरेरभूत॥

॥८.७९॥

आयत्यां च वितत्यां च नितम्बः केवलस्तदा ।

स्रस्तस्य कचहस्तस्य मर्यादां पर्यविन्दत ॥

॥८.८०॥

व्यञ्जता मञ्जुलं भव्यं नेपथ्यारम्भसम्भृतम् ।

मुक्तेन केशमेघेन ववृषे पुष्पसंहतिः ॥

॥८.८१॥

केशपाशः स जेता च नीलनीरमुचां रुचा ।

कृष्णापूर इवान्योन्यं संमर्दादिव भङ्गवान॥

॥८.८२॥

यदा तस्याः केशमेघा ववृषुः सौरभामृतम् ।

विजह्रुस्तर्हि कृष्णस्य श्वासप्रश्वासचातकाः ॥

॥८.८३॥

हरिदृक्पद्ममेवैतान्यत्पपौ केशपद्मपान।

तदस्य किमिहावेशाद्भावे विनिमयो मिथः ॥

॥८.८४॥

रूक्षितत्वेऽपि ये स्निग्धाः वियुतत्वेऽपि ये युताः ।

केशास्तेषु वृथैवासीद्वस्त्रकङ्कतिमार्जनम् ॥

॥८.८५॥

मृष्टं तनुपटेनासौ राधायाश्चारु कैशिकम् ।

मणिकङ्कतिकाग्रेण पतिस्वं संव्ययीयवत॥

॥८.८६॥

भृशं भ्रमति चेदभ्रे चिरश्रीरचिरप्रभा ।

तदोपमीयते राधाकेशे रत्नप्रसाधनी ॥

॥८.८७॥

परितोऽथ परिष्कृत्य कराभ्यां कचसञ्चयम् ।

सीमन्तं रचयाञ्चक्रे सीमान्तं सा वरश्रियाम् ॥

॥८.८८॥

साथ वृन्दावेन्श्वर्या वेण्या बन्धनमातनोत।

बाढमासीन्मुकुन्दस्य मङ्क्षु शृङ्खलितं मनः ॥

॥८.८९॥

प्रसूनमणिफुल्लश्रीस्तस्या वेणीव या लता ।

तदूर्ध्वं लोलभृङ्गाणां लीलामापुः सखीदृशः ॥

॥८.९०॥

प्रवेणीशिखरे तस्या न्यस्तं चन्द्रकिचन्द्रकम् ।

तत्र बद्धे कृष्णचित्ते काममुद्रेव राजते ॥

॥८.९१॥

रेजे पुष्पेषुतूण्येव वेण्या पुष्पितया तया ।

सा गता काण्डपृष्ठत्वं निर्जेतौमजितं यया ॥

॥८.९२॥

संज्ञात्वेन यथात्मानं तथा च्छायामनन्दयत।

छायात्वं वा सखीत्वं वा तद्धेतुः किमुत द्वयम् ॥

॥८.९३॥

राधामूर्धाणमाघ्राय संज्ञया चापचक्रमे ।

प्रसाधयितुं तां छाया वाञ्छया चोपचक्रमे ॥

॥८.९४॥

शीर्षण्ये नलिकाक्लिन्ने तस्याः कङ्कतिमार्जिते ।

तया चित्रं कृतं रेजे तारावारवदम्बरे ॥

॥८.९५॥

सिन्दूररेखा तन्मूर्धमध्ये रेजे तयार्पिताम् ।

सा दध्रे यद्रुचा कृष्णनेत्रपद्मे विरेजतुः ॥

॥८.९६॥

सीमन्तपट्टीं विस्पष्टमहारत्नां तयार्पिताम् ।

सा दध्रे यद्रुचा कृष्णनेत्रपद्मे विरेजतुः ॥

॥८.९७॥

स्वच्छरत्नावलीमौलिः सा बभ्राजे यदन्तरे ।

कापि बिम्बितलक्ष्मीर्वा कवरश्रीरलक्ष्यत ॥

॥८.९८॥

शोणाम्बरतले तस्यामुत्तंसग्रहसङ्ग्रहः ।

तदन्तर्गुप्तवक्त्रेन्दुं व्यक्तं कुर्वन्नदृश्यत ॥

॥८.९९॥

पुण्ड्रं पश्चादहं दद्यामिति देव्या निवेदिताः ।

सौख्यप्रसाधनं तस्या व्यधुः सख्यः प्रसाधनम् ॥

॥८.१००॥

यासां वैस्वर्यवैवर्ण्यपुलका एव सात्त्विकाः ।

कम्पस्तम्भादिभावाभिस्तद्वेषे ताः पुरस्कृताः ॥

॥८.१०१॥

रेजे भ्रमरकश्रेणीसखीभावं गता लता ।

रोचनापल्लवमयी कस्तूरीरचिता परम् ॥

॥८.१०२॥

अलिपालिद्वयीचुम्बिस्वर्णाब्जच्छदसम्पदा ।

चिल्लीपत्रावलीमध्ये भालमस्या व्यरोचत ॥

॥८.१०३॥

कृष्णधाम्नोपगूढे च सदा कृष्णैकतर्षिणी ।

इतीव चक्षुषी तस्या ररञ्जाते वराञ्जनैः ॥

॥८.१०४॥

रेजाते नेत्रकमले तस्याः कज्जलरेखया ।

मनोजेन नवे शस्त्रे धाराग्रेणेव संस्कृते ॥

॥८.१०५॥

नूनं विधात्रा राधायाच्चपले वीक्ष्य चक्षुषी ।

श्रुतिमर्यादया शिष्टे तथापि बत तादृशे ॥

॥८.१०६॥

किं तस्या वर्त्मनां वृन्दे नेत्रकैरवयोरली ।

यद्विधूदयवेलासु रसानाकर्षतस्तयोः ॥

॥८.१०७॥

तस्या भ्रूधनुषा नासावज्रपुष्पशरे युते ।

मुक्ताफलं कृष्णसारं नाविध्यापि विध्यति ॥

॥८.१०८॥

भ्रमद्भ्यां भ्रमराभ्यां वा दृगन्ताभ्यां सुचुम्बिते ।

तस्या वतंसैरुत्फुल्ले रेजतुः श्रुतिसल्लते ॥

॥८.१०९॥

वयर्थ्यमाययु लोध्रपरागः पाण्डुगण्डयोः ।

स्वर्णावतंसे विन्यस्तेऽविन्दत्सन्ध्याविधुद्युतिम् ॥

॥८.११०॥

अस्याः कस्तूरिकाचित्रं यद्विरेजे कपोलयोः ।

किन्तरां तदगादिन्दोः कलायास्तु कलङ्किताम् ॥

॥८.१११॥

ओष्ठहल्लकमुत्फुल्लं सदालक्षि श्रिया ययोः ।

ते तस्यां द्विजपङ्क्ती द्वे द्विजराजतयेक्षिते ॥

॥८.११२॥

स्वत ओष्ठपुटे रक्ते स्मितेनापाटलीकृते ।

ताम्बूलश्रीर्वृथा भूता सलज्जेव व्यलीयते ॥

॥८.११३॥

रुरुचे चिबुकं तस्या गन्धोरुश्यामबिन्दुना ।

शयानेनेव भृङ्गेण पाइक्माम्रफलीतले ॥

॥८.११४॥

अस्याः कपोलदम्भालिभालचन्द्रा यदाननम् ।

अधीशमिव सेवन्ते तत्तूल्योऽभूत्स लाञ्छनी ॥

॥८.११५॥

स्पृष्टा करेण कंसारेः कदापि सुरसुभ्रुवाम् ।

पाय्चजन्यभ्रमं धत्ते या तद्ग्रीवा रराज सा ॥

॥८.११६॥

श्रीराधा श्रीहरिर्वा तत्प्रेमा वेति त्रिकं परम् ।

वस्त्विति व्यञ्जती ग्रीवा रेजे तस्यास्त्रिरेखिका ॥

॥८.११७॥

कृष्णनामाङ्कितं देव्या ग्रैवेयकमरोचत ।

सदान्तश्चारि तन्मन्त्रमहोव्यक्तिमिवागतम् ॥

॥८.११८॥

तदंसौ रेजतुर्नम्रौ हरिदोर्मणियूपयोः ।

असकृद्वहनेनेव स्रग्भारेणाथवा किल ॥

॥८.११९॥

हरेर्विहारसरसी सा सत्यमभितोऽपि याम् ।

आरोहदेशमासन्नं सन्नालं सरसीरुहम् ॥

॥८.१२०॥

अधिदोः स्वस्तिकं कृष्णेनाश्लेषे मणिमालिका ।

मण्डनं स्वयमङ्केन तस्या भवति मण्डनी ॥

॥८.१२१॥

मणिकिर्मीरिते तस्याः प्रगण्डयुग्ममण्डिते ।

अङ्गदे रेजतुर्ये तु कृष्णे भृशमनङ्गदे ॥

॥८.१२२॥

तस्या रेजुर्महारत्नकर्बुरद्योतकर्बुराः ।

प्रकोष्ठधाम्नोः कटकाः कलेन चटका इव ॥

॥८.१२३॥

स्तवकौ पारिहार्यस्य तस्या मुक्तामुखौ शिती ।

किं तौ पाण्यम्बुजस्कन्नं पिबन्तौ मधुपौ मधु ॥

॥८.१२४॥

एतस्याः पाणितलयो रेजे यावकजो द्रवः ।

उदयद्भास्वतो रश्मी रक्तसारसयोरिव ॥

॥८.१२५॥

राधया करशाखासु या धृताः परितोऽपि ताः ।

ऊर्मिका इव कंसारेरूर्मीरस्य हृदि व्यधुः ॥

॥८.१२६॥

तस्या नखरमाणिक्यलक्ष्मीमनु मनोरमाः ।

ऊर्मिकामणयोऽदीव्यन्यथा तां ललितादयः ॥

॥८.१२७॥

भुजयोरन्तरं रेजे स्तनस्तवकसङ्कुलम् ।

ते हि कल्पलतालीलामीयतुर्मधुसूदने ॥

॥८.१२८॥

तदुरोजमणिश्यामकञ्चुलीव्यतिषङ्गजाः ।

इन्द्रचापनिभा रेजुः शोभा हारबलाकया ॥

॥८.१२९॥

उरो गुञ्जादिहारेण तस्या हारि न केवलम् ।

हरेश्चित्तं हरत्येवमपि हारितया मतम् ॥

॥८.१३०॥

हारास्ते न परं शौरेश्चेतसः पश्यतो हराः ।

आत्मीयतरले मङ्क्षु साङ्क्रामन्त्यास्तनोरपि ॥

॥८.१३१॥

स्तननव्याब्जयोरस्याः पायं पायं रसार्णवम् ।

सूक्ष्मरोमालिभिर्नाभिबिलं मधुगृहीकृतम् ॥

॥८.१३२॥

तदा तस्याः कृशोदर्या वलयः कामतर्पणात।

उपेन्द्रे वलितां याता येन द्वाःस्थायितां स तु ॥

॥८.१३३॥

अस्यां तुलसिकामाला मध्यमा रङ्गणस्रजोयः ।

रेजे यत्रापि भृङ्गाणां मालादृब्धेव दृश्यते ॥

॥८.१३४॥

पञ्चबाणस्य बाणानां व्यूहश्रेण्येव तां हरिः ।

पञ्चवर्णप्रसूनानां मालयापश्यदञ्चिताम् ॥

॥८.१३५॥

तस्या न वर्ण्यते मध्यं मध्येश्रोणिपयोधरम् ।

मांसलानां सभापातीकृशो वा केन गण्यते ॥

॥८.१३६॥

तस्याः श्रोणिफलं वासो वव्रे वासोऽथ मेखलाम् ।

मेखला कलमाधुर्यं कृत्स्नमेव हरेर्मनः ॥

॥८.१३७॥

सर्वाक्षिप्रतिबिम्बाम्बुजन्मवश्याभिराजितौ ।

तेनतुः कर्मतामस्या मञ्जुशिञ्जानहंसकौ ॥

॥८.१३८॥

मञ्जिरौ खञ्जनावङ्घ्री पद्मे तत्रेति निश्चितम् ।

तयोः श्रुते तयोः शब्दे हरेः फलति कामना ॥

॥८.१३९॥

पादाङ्गुलीयकान्यस्या मणिजानि विरेजिरे ।

चारुताराचयश्रीणि नखचन्द्रावलीमनु ॥

॥८.१४०॥

अपूर्वां रचयित्वा तु विधिस्तामङ्घ्रिकञ्जयोः ।

चित्रं सौभाग्यमुद्राद्यं स्वशिल्पव्यञ्जकं व्यधात॥

॥८.१४१॥

सखीकराम्बुजस्पर्शादेव तत्पादपल्लवौ ।

अलं शोणीकृतौ लेभे मृषा लाक्षारसो यशः ॥

॥८.१४२॥

राधाङ्गधामसाम्राज्ये जाम्बूनदविभूषणम् ।

दधार काञ्चनक्षौणेरिन्द्रगोपावलीमहः ॥

॥८.१४३॥

भूषणान्यपि लावण्ये तस्या भूषात्वमैयरुः ।

स्रवन्त्यः स्फुटमायान्ति महत्त्वं सिन्धुसीमनि ॥

॥८.१४४॥

स्वमातृप्रेषितां ब्रह्मकन्या सौगन्धिकस्रजम् ।

दातुं वष्टि स्म यर्ह्यन्तःपटी विघटितीकृता ॥

॥८.१४५॥

तस्या गृहीत्वा शिवया कण्ठे कृष्णस्य नर्मणा ।

निदधे मालिका तत्रावेशव्याजाद्भ्रमादिव ॥

॥८.१४६॥

स्मित्वा तां यौम्नाचख्यौ माल्यं सख्याः कथं मम ।

भ्रातृसादकृथाः किं वां किं वा प्रेमा करोति न ॥

॥८.१४७॥

तस्यामपलपन्तीव देवी स्वां नर्मचातुरीम् ।

सदास्मि भ्रान्तिशीलेति व्यञ्जयन्ती स्मितानना ॥

॥८.१४८॥

अपि हारेण तां मालां हरन्ती हरिवक्षसः ।

स्वमाल्यं नय देवीति राधाया निदधे हृदि ॥

॥८.१४९॥

(युग्मकम्)

सुराब्जमायोपर्यस्या विरराज मुखाम्बुजम् ।

पार्श्वयोरग्रतः श्रेणीकृतै राजा निजैरिव ॥

॥८.१५०॥

भूषणस्योपजीव्या च सा रेजे हारतो यतः ।

चित्रं तदापहारेऽपि प्रससाद भृशं हरिः ॥

॥८.१५१॥

मुक्तावल्या मदाल्याः किं परपुंसस्तनुस्पृशा ।

इत्येतद्व्याजतः कृष्णा राधाहारं हरौ न्यधात॥

॥८.१५२॥

पश्य लोलुपया गर्वं दर्शयन्त्यापि संसदि ।

प्रत्याख्ययेव हारोऽसौ हरेर्विनिमितोऽनया ॥

॥८.१५३॥

इति कृष्णोरसि न्यस्य करं हारिणि पार्वती ।

तद्विलेपनकस्तूरीं रसधारामिवोदिताम् ॥

॥८.१५४॥

आदायानुल्बणं स्मेरा वृषाभानुकुलश्रियः ।

लिलेख तिलकं भाले तिलकं निजजातिषु ॥

॥८.१५५॥

(सन्दानितकम्)

विदग्धयोस्तयोस्तेन नर्मणा सकला सभा ।

सिस्मिये यत्कृते पुष्पवर्षं तत्र व्यलोकि न ॥

॥८.१५६॥

निचोलावृतसर्वाङ्गी जगृहे सा प्रबोधनम् ।

बकारेरपि यत्रासीन्मनोजस्य प्रबोधनम् ॥

॥८.१५७॥

सुखाभा तन्मुखान्तर्यद्विरेजे कृष्णवीक्षया ।

तच्छाया भैरुद्व्यक्ता व्यानशे कृष्णमप्यथ ॥

॥८.१५८॥

सङ्क्रामन्त्यास्तदा तस्यामर्पिते मणिदर्पणे ।

सङ्क्रामय्य प्रियं पर्वण्युपजह्रुरिवालयः ॥

॥८.१५९॥

सा मिथःप्रतिबिम्बाप्तप्रियासङ्गा मदालसा ।

दर्पणार्पणकारिण्यां भुजकल्पलतामधात॥

॥८.१६०॥

स्वजनेनाभितो व्यक्तैः कृष्णराधादिसङ्गमैः ।

ध्यानं मदनगायत्र्या दर्पाणार्कस्थमैक्ष्यत ॥

॥८.१६१॥

ततो राधा स्वाभिर्मुहुरुपहृतैर्भूषणगणैर्

धृतैः कैश्चित्कैश्चित्कृतपरिधिभावैः स्वमभितः ।

विराजन्ती ताश्च स्वयमथ पुरस्कृत्य विविधैर्

अलङ्कारैस्तस्मिन्न्यशमयदुपश्लोकितमिदम् ॥

॥८.१६२॥

अयि श्रीगोविन्दप्रियवनमहादेवि सुषमा

तवालङ्कर्त्रीयं भुवनगृहरत्नं विधुमपि ।

अलङ्कारान्धत्ते स्वयमपररत्नैः करुणया

स्फुटं तद्दीनानां स्वभजनरतिं नः प्रथयति ॥

॥८.१६३॥

कचान्तः सिन्दूरादितमरुणतामञ्जनरुचा

तथाक्षिद्वन्द्वं ते शिति मणिसरैः कर्बूरमुरः ।

तवाशेषे गौरि प्रचुरयशसा श्वेतति पदे

गुणाः किं ते कान्त्याहुतिमित इतः प्रापुरभितः ॥

॥८.१६४॥

तवोत्तंसः शीर्ष्णि श्रवणयुगले कुण्डलयुगं

तथा घ्राणे मुक्ता हृदि विविधमालासमुदयः ।

ककुद्मत्यां काञ्ची करपदयुगे कङ्कणमुखं

किमामुक्तिं भेजे किमथ हृदये नः शशिमुखि ॥

॥८.१६५॥

विराजन्ती हस्ताधरकिशलयैर्भूषणमणि

प्रसूना तन्वाना द्युतिभरपरागान्दिशि दिशि ।

सुधावर्षिण्येषा स्मितमनु चलन्नेत्रमधुपा

विधात्री कामान्वः किमिह सुरवल्ली विलसति ॥

॥८.१६६॥

परो दाता लोकः कटकमुकुटाद्यैः कविजनान्

विरोचिष्णून्हृष्टः प्रियसखि समन्ताद्वितनुते ।

स्वयं धृत्वा तानि स्फुरितवपुषा त्वं निजरुचा

चिरत्नां रत्नालङ्कृतिरुचिमहो नो दमयसि ॥

॥८.१६७॥

शणी छत्रं ज्योत्स्ना व्यजनयुगमृक्षावलिरलं

क्रियाजातं जज्ञेऽजनिषत चकोरा जनदृशः ।

कथं राधे दाम्ना वसितमिव माल्यप्रतिभटः

मिलद्भृङ्गं ह्रीणा त्वमपलपितासि स्तुतिकृति ॥

॥८.१६८॥

असौ ते सौन्दर्योन्नतिततिरियं वेशरचना

वयोलक्ष्मीरेषा हरिसखगुणोन्मीलितमदः ।

इदं लीलाराज्यं वरदयितभाग्याम्बुधिरयं

विधात्रा लब्धैतद्व्यतिघटनमस्मान्भ्रमयति ॥

॥८.१६९॥

इदं श्रुत्वा सर्वैः प्रचुरपुलकैः सभ्यनिवहैः

समं राज्ञ्या दत्तं स्तुतिकृतिगणे भूषणशतम् ।

ददाने तु श्रीशे स तु कविजनः कौस्तुभमणिं

स्वयं प्रेम्णा नादादपि निजमनःस्थं कमितवान॥

॥८.१७०॥

रसततिभिरितीयं प्राप्य दिव्याधिराज्यं

हरिजलधरवर्यं शश्वदुल्लासयन्ती ।

स्वजननयनरूपामूष्णती चातकालीं

निखिलजनदृगम्भोनिम्नगां सुष्ठु तेने ॥

॥८.१७१॥

व्रजवनगणराज्ये राजपट्टाभिषिक्तेर्

अधिकमधिगतश्रीर्मञ्जुकुञ्जासनस्था ।

हरिमुखविधुलक्ष्म्या सान्द्रितैरत्र भावैर्

मणिभिरपि समन्तादुज्ज्वला पातु राधा ॥

॥८.१७२॥

निजगुणगणदाम्ना विप्रमुक्तान्निरुन्धे

प्रणयविनयजालै रुध्यते तैः समन्तात।

अथ च विपथपन्नं त्रायते मद्विधं यस्

तमिह महितरूपं कृष्णदेवं निषेवे ॥

॥८.१७३॥

इति श्रीराधाभिषेकचरिते श्रीमाधवमहोत्सवनाम्नि महाकाव्ये

उज्ज्वलराधिको नाम

अष्टम उल्लासः

॥८॥

*****************************************

.

(९)

नवम उल्लासः

उन्मदराधिकः

गान्धर्वायाः सिंहपीठप्रयाणे

तस्मिन्योगीन्द्रादिजल्पोऽनुकूलः ।

वायुश्चासीद्वासनामाधुरीभिर्

यौ तौ लोकैस्तुष्टिदौ तुष्टुवाते ॥

॥९.१॥

अथोन्मूखीयमुद्बभौ नृपासनोदयाद्रये ।

हरेः सहाशया यथा विधोरखण्डमण्डली ॥९.२॥

निखिलसभासु निरीक्ष्य फुल्लदृक्षु

प्रियतमवंशकलादिवाद्यवन्द्ये ।

अजिरवरेऽवततार साथ राज्ञी

स्फुरदुरुमङ्गलसङ्गतक्रमेण ॥

॥९.३॥

छत्रमुखक्षितिपालकलक्ष्मा

सक्तकरैः स्वजनैरनुषद्भिः ।

स्तब्धतामपि गतं निजदेहं

तद्गुणेन किल कृष्टममानि ॥

॥९.४॥

देववृष्टमनुयन्प्रतिपुष्पं

यश्च यश्च मधुलुब्धतयासीत।

तत्र दिव्यमधुपः स स तस्यां

प्राप तत्तदुपदातुमिवाथ ॥

॥९.५॥

पञ्चवर्णपटवाससंहतिं

सम्भजद्भिरिह पुष्पपांशुभिः ।

लाजवृन्दमपि पुष्पमण्डलैर्

वृष्टिरप्रथत दृष्टिमोहिनी ॥

॥९.६॥

अथ तामनिमेषवीक्षणाद्

अधिषट्यः सममेव विस्मिताः ।

भुवि दिव्यपि वन्दिसुभ्रुवः

स्तुवते स्म प्रतिकान्तिविभ्रमम् ॥

॥९.७॥

उपरि यत्र वनं विरलायते

सपदि तत्र मुदा सुरसुभ्रुवाम् ।

अजनि भानुसुतामवलोकितुं

रथकुलेऽथ परस्परघटना ॥

॥९.८॥

अथ कक्षात्रितयादधीश्वरी

स्वगणैः पट्टगृहान्तमागता ।

उदयाद्रिस्थलमण्डलादिव

ग्रहवृन्दैर्नभ इन्दुमण्डली ॥

॥९.९॥

स्फुटचम्पकालिभिरभाजि

वरणपदमूढजातिभिः ।

यत्र भजति भगणः सशशी

खलु तासु तोरणविलासभूरिताम् ॥

॥९.१०॥

दिशि दिशि मधुपाः सगोत्रभावाद्

बहुरुचि पुष्पलतालयावलिभिः ।

पतदथ मणिसानुबुद्धि यस्मिन्

घनकुलमच्छ पतन्ति मत्सरेण ॥

॥९.११॥

विविधरागसुपरागमण्डलैर्

मलयजानिलविलासलालितैः ।

निजकणैरिव परीतमुच्चकैर्

लसति यत्र मणिमुद्रिताङ्गनम् ॥

॥९.१२॥

मणिकुट्टिमं कुसुमपुञ्जिनि यत्र

प्रसवश्रियाधिवसति द्रुमराजः ।

हरिदासवर्यगिरिमस्तजकूट

प्रचितस्थले मणिरुचा मुरजिद्वा ॥

॥९.१३॥

सोऽयं कृष्णवनस्य भूरुहां

राजा यत्र विचित्रभूरुहः ।

यस्मादेव विभाति सार्वया

लक्स्मा तेषु नृपांशभागिव ॥

॥९.१४॥

शोभास्पदप्रसवसारसम्पदा

वृन्दावनस्य च गुणैर्वृतोऽखिलैः ।

कल्पद्रुमं स जितवानिदं कियद्

यत्राश्रिता व्यसनिता हरेरपि ॥

॥९.१५॥

मलयगिरिभुवं गन्धसारवल्लीं

स तरुरुदवहद्यत्र फुल्लदङ्गः ।

खगरुतिमणितं तेन चारु जज्ञे

यदनिशमपि तद्भाति नातिचित्रम् ॥

॥९.१६॥

अधियत्सुरशाखिनायकः

स मिथश्च प्रतिकूलधर्मिणीः ।

स्वगुणैरखिला ऋतुश्रियो

मिलितीकृत्य सदोपगूहते ॥

॥९.१७॥

स विराजति यत्र भूरुहेन्द्रः

श्रितसिंहासनकाञ्चनप्रकाण्डः ।

कनकांशुकशोभिताधराङ्ग

स्थिरपद्मासनरीतिरच्युता वा ॥

॥९.१८॥

मणिकलसीनां वीथी घन

रसपूर्णा यदाश्रिता सुभगा ।

चलपल्लवरदवसना

भृङ्गध्वनिभिर्जगौ भव्यम् ॥

॥९.१९॥

दीपा यदभिविरेजुरुदग्राः

कज्जलमोचिशिखालसदग्राः ।

श्रेणीरचनावलितालिकुलाः

किं वा स्वर्णसरोरुहमुकुलाः ॥

॥९.२०॥

मणिचत्वरपार्थिवासन

दुर्मरत्नगृहादयो मिथः ।

अधियद्बत साधवोऽपि ते

परितः परभागमाहरन॥

॥९.२१॥

यत्र नार्पमासनं तदङ्घ्रिपीठशोभिसीम ।

राधिकाङ्घ्रिसेवनार्थशिष्यतोकसेवितं वा ॥

॥९.२२॥

इदं राजासनं यस्मिन्सेवितं विविधासनैः ।

समासविधिना भेजे राजदन्तादितामिव ॥

॥९.२३॥

तुलिका यदनु राजपीठग

व्याघ्रमुख्यमृगचर्मपञ्चका ।

काञ्चनाद्रिगतधातुचित्रगा

चन्द्रदीधितिरिवाभिराजते ॥

॥९.२४॥

सुगन्धसम्पूटदुरापसूनवत्

पुटाच्छगेण्डुकविलासनीरजैः ।

विभाति यत्र च तदीयतुलिका

यथेयमञ्चति सुखानि पार्थिवी ॥

॥९.२५॥

यस्मिन्नृपासनमिदं स्वनिवेशमात्रात्

कृष्णेन सञ्जयति तां परिभिन्नदृष्टेः ।

राज्येऽपि सम्पदियमत्र परा परस्माद्

उत्फुल्लता यदुदभूदनयोः सदापि ॥

॥९.२६॥

आस्थानं तदिदमुदीक्ष्य पीठलक्ष्म्या

गोविन्दस्फुरणभृताथ सा विशाखाम् ।

आलम्ब्य क्षणमयते स्म चित्रभावं

स्वं भावं सममनुकुर्वताखिलेन ॥

॥९.२७॥

(सप्तदशभिः कुलकम्)

हरिरसौ सखि पुरश्चलन्नपि

क्षितिपपीठमधिरूढवानपि ।

चलदृशा तरुगृहान्निचाययन्

मदभिमोहरचनो निवार्यताम् ॥

॥९.२८॥

तदा च तस्या निजकेलिवल्ली

समा समुल्लासितरा विशाखा ।

तदीयगुप्तोक्तिसुधाभिराभिर्

बभार सद्यः पुलकाङ्कुरालिम् ॥

॥९.२९॥

(युग्मकम्)

उपसुरतरु राधाकृष्णयोर्विश्वमेव

द्युतिभरममरीणां पातुकामा तु दृष्टिः ।

अपरमपि न भागं तस्य लेभे सभान्तर्

विविशतुरुत पीतां तेन तौ तां विधाय ॥

॥९.३०॥

राधा स्थिता भविकभागभिराजपीठं

नीराजितापि शतशो जननेत्ररत्नैः ।

नीराज्यते मणिवरैरथ वृन्दया स्म

प्रेम्णा कृते न पुनरुक्तिरितीव तत्र ॥

॥९.३१॥

विश्वग्वाद्येऽनवद्ये जयजयभणितैर्बृंहिते लोकसङ्घे

सिञ्चत्यन्योन्यमस्रैर्मधुभिरपि मुदा जङ्गमे स्थावरे च ।

पुष्पौघे वृष्यमाणे बकशमनमनोवृत्तिलक्षे विलक्षे

गान्धर्वा भद्रपीठं त्रिभुवननयनैरर्च्यमानारुरोह ॥

॥९.३२॥

श्रीगान्धर्वा ललितापाणिपद्मं

धृत्वा कृत्वा चरणौ चाङ्घ्रिपीठे ।

आलीभिः स्वहृदये वोढुमिष्टाप्य्

आरोहत्तत्प्रमुदे सिंहपीठम् ॥

॥९.३३॥

स भवति शशी हैमी धाम्नाचला दिविषल्लता

मणिगिरिशिरः फुल्ला क्रामेदसौ च पुरो दिशि ।

कलयति तथाप्यस्या दीव्यद्विलासतनुश्रियोऽ

रुणमपि न तद्भूभृत्पीठाधिरोहकलाजुषः ॥

॥९.३४॥

ध्रुवा द्यौरिति पूर्वांशे बटुभिः पठिते मनौ ।

राधां न्यवीविशत्तस्मिन्नीराज्य मुनिपुङ्गवा ॥

॥९.३५॥

निर्मञ्छिता सा मणिदीपमालया

समञ्चितस्वान्तधनो जनो बभौ ।

उपविशत्पीठवरे हरेः प्रिया

तदा सभानेत्रसुखं समुत्थितम् ॥

॥९.३६॥

उपरि सितातपत्रलसितस्फुटपुष्पवितानमुल्लसद्

विसरुचिचामरार्चिरभितः कनकासनमेतया स्थितम् ।

सितरुचिदीव्यदृक्षरुचिरं निजया सुरसिन्धुशीकर

व्रजयुगमोचि मेरुशिखरं द्युतिदेवतयेव दिद्युते ॥

॥९.३७॥

नीराजने तत्र मणिप्रदीपकास्

तस्या महोभिः कृतसङ्क्रमा रुचिम् ।

सम्भेजिरे द्वित्रगुणां सदाश्रयाद्

अच्छो न को वा खलु याति सम्पदः ॥

॥९.३८॥

वृन्दामुख्याः फुल्लमुखाब्जं वनदेव्यः

स्वीयां देवीं तामनमस्यन्सममत्र ।

जातौ दध्रे नो परमाभिर्विबुधत्वं

गान्धर्वाया भक्तिमहिम्नां समयेऽपि ॥

॥९.३९॥

गिरितरुलतौषधीनां

ह्रदह्रदिनीतीर्थदेशदेवानाम् ।

तनवो दिव्याः सत्त्वैः

सममगमंस्तत्र भूभृतः सदसि ॥

॥९.४०॥

अथ महनीयजनान्प्रति स्वयं

नवनृपयाभिमते तयासने ।

इह पुरतो हरये मुदा विचार्य

निभृतमिमं त्रिविधं व्यधाद्विकल्पम् ॥

॥९.४१॥

प्रियां निजे पुरस्कृतां नृपासने

विना क्षमा किमन्यगा हरेः स्थितिः ।

पुरोदिशं पुरो गिरौ सुरज्य वा

किमप्युदासितुं सितांशुरर्हति ॥

॥९.४२॥

राज्ये सिद्धेऽस्मिन्भानुपुत्र्या मुकुन्दो

नैकस्मिन्पीठे स्थातुमीष्टे तया तु ।

चन्द्राह्वामुग्धः सोऽपि सूर्याह्वयाङ्गाद्

वक्तायां लक्ष्म्यामाश्नुते ताश्च लक्ष्मीः ॥

॥९.४३॥

यतो मित्राल्लज्जावलितवदनुद्भावितकले

विधावह्नः प्रान्ते नवकुमुदिनी मानकृदिव ।

न वक्त्राग्रान्मुद्रा विसृजति गते तत्र तु मुधा

तदालीनां दृश्यः स्फुरति स तयो रङ्गनिकरः ॥

॥९.४४॥

इति कृतमतिपूर्णिमायादमुं

हरिमनु समदत्त रत्नासनम् ।

पृथुघृणिघटया तदप्यात्मना

यदतनुत नृपासनेनैकताम् ॥

॥९.४५॥

पृथक्पदस्थावपि तौ तदान्तिके

मिथः स्फुरन्तौ जगतां मनस्यपि ।

स्वयं स सर्वैश्च विनिश्चितौ चिराद्

एकत्र पीठे विहितस्थिती इति ॥

॥९.४६॥

अभिमुखमुदयाचलद्वयं

व्यतिवसतेऽत्र च किं विधू विधून।

जनयत इति राजदासनौ

स्मितवदनावथैतौ जगौ जनः ॥

॥९.४७॥

अयमिह मणिवेद्यां कल्पशाखी तमालः

स्फुटमियमिह दिव्या कापि गाङ्गेयवल्ली ।

द्युतिकिसलयवृन्दं द्वाविइमौ सङ्गमार्थं

मिथ इव तनुतस्तावेवमेके शशंसुः ॥

॥९.४८॥

न्यविशत मुदा नतभ्रू

जनता मान्या परीत्य गान्धर्वाम् ।

कनकालुकां सुधायाः

सुरवीथी वा विलोडने सिन्धोः ॥

॥९.४९॥

दीव्यत्कुसुमसुवर्षे कृष्णस्मितभरसान्द्रे ।

आडम्बरवरलक्ष्म्या नृत्ते जगदनुवृत्ते

॥९.५०॥

स्तुतिकृज्जल्पे जनसुख

बाष्पावलिशुक्तिस्फुटमुक्ताकल्पे ।

गान्धर्वाया विलसित

वृन्दं भरतीसङ्घेष्वनुविदधत्सु ॥

॥९.५१॥

आलीसङ्घे निजास्यश्रीवृन्दपीयूषसिन्धोः

श्वसोल्लासेन चञ्चद्वक्षोजमस्थानशैलात।

आविर्भूतामिवैनामारूढशुभ्रांषुपीठां

मध्ये तत्स्पृष्टलक्ष्मीं निर्माति चाश्चर्यलक्ष्मीम् ॥

॥९.५२॥

वृन्दाटवीकनकदण्डविभूषणानि

छायामहो ददति यामनु भानुपुत्रीम् ।

छायाममूमनुभजन्ति सदा स्म पश्येत्य्

उत्फुल्लनेत्रमिह पश्यति लोकसङ्घे ॥

॥९.५३॥

अवददिदं भगवतीह

गुरुभिरियमत्र लज्जते ।

व्रजकुलहृदयपते तद्

असौ भवता सखीः समधिकार्य नन्द्यताम् ॥

॥९.५४॥

(पञ्चभिः कुलकम्)

हरिरपि निभृतार्पितां राधयापाङ्गलीलावलिं

सपदि नतदृशा समादाय चादेशमालामिव ।

अधिकृतिमदिशत्प्रतिस्वं सखीभ्यो वरैर्भूषणैर्

इदमिदमिति यद्वचोऽपूरयन्नर्मणा पूर्णिमा ॥

॥९.५५॥

राधिकास्यचन्द्रबन्धुतस्तदोदितं हरेर्

वक्त्रसम्पुटात्पटुस्मितस्तु चारुचन्दनम् ।

पौर्णमासजल्पचन्द्रवासितं न कस्य वा

धूमिकानिभं बहिस्तथान्तरं व्यधादिह ॥

॥९.५६॥

एधि त्वं ललिते सा वृन्दाकाननराज्ञ्या

राधाया युवराज्ञी नाम्नैवास्यनुराधा ।

प्रेम्णा द्वन्द्वचरी या वन्यायां विभूतायां

स्वं जैवातृकमग्रे कृत्वा सन्दधसेऽत्र ॥

॥९.५७॥

मतिसचिवपदं शाधि तस्या विशाखे

मतिरपि युवयोरेकरूपा यथाख्या ।

अपघनमहसा त्वां च वृन्दावनश्रीर्

अनिशमपि भजेत्त्वत्कृतैः सान्त्वमन्त्रैः ॥

॥९.५८॥

एवं तत्प्रभृतीनां कृत्वासौ विनियोगं

तद्वत्तत्प्रतिरूपाः काश्चित्तत्र विधाय ।

वृन्दामन्वितवृन्दां वन्यापालनकृत्ये

सम्मान्याभरणाद्यैराद्यैष्तामवति स्म ॥

॥९.५९॥

ततश्च वृन्दावनवासिनः स्वकान्

यथायथं तेन कृतप्रसादकान।

मुनीश्वरी स्वाननवर्णमद्भुतं

यातापि शीर्णाखिलवर्णमब्रवीत॥

॥९.६०॥

फुल्ला वल्लीवधूभिर्वितरत रुचितं शाखिसभ्या द्विजेशा

गानं सारङ्गसङ्घैः कुरुत मृगजना गर्वपूर्वं रमध्वम् ।

आभिः श्रीराधयास्मिन्निजगणपतिभिर्जुष्टयाबोधि राष्ट्रं

कृष्णं वृन्दां नयन्त्या शुचिपदविरसौ भाति राजन्वती भूः ॥

॥९.६१॥

आचार्यां पूजयित्वाथ पौर्णमासीमधीश्वरी ।

ग्रहाधिपतिभार्ये च बटुत्रयमपूजयत॥

॥९.६२॥

शैलूषसूतमगधादिकुलाङ्गनाभिस्

तस्मिन्कला निजनिजा कलयाम्बभूवे ।

दत्तावधानमपि तत अमत्र सर्वं

स्वस्वाभिमुख्यरसिकं खलु मेनिरे याः ॥

॥९.६३॥

अमुष्याश्चरित्रस्मृतिप्रावृतानां

महेनामुना शाच्वदुद्घूर्णितानाम् ।

नटीनां तदा लास्यमस्ति स्म नाट्यं

कदाचित्तु नृत्यं च तण्डुप्रणीतम् ॥

॥९.६४॥

स्तोत्रकोलाहलं तस्मिन्नशृणोद्वृषभानुजा ।

यत्स्तोत्रतामगादन्यास्वथ वल्गद्गुणोष्मसु ॥

॥९.६५॥

वृन्दाकाननदेवि सोमसमतां प्राग्व्यज्य कीर्तिश्रिया

पद्माङ्गं मधुसूदनेन रहितं चक्रे यया त्वत्कया ।

चित्रं चित्रमहो महामहिमभिर्ब्रह्माण्डकोटिस्थिता

चन्द्रावल्यपि हन्त शश्वदनया निष्कृष्णलक्ष्मा कृता ॥

॥९.६६॥

कदाचिद्भूभागं दहति घृणिसृष्ट्यैव विफलं

कदाचिद्वा भास्वानवति जलवृष्ट्या मरुमपि ।

प्रतापस्ते राधे युगपदमृतेन स्वकजनान्

सदा सिञ्चत्युच्चैर्ग्लपयति तु तापेन विमुखान॥

॥९.६७॥

दुग्धाम्भोनिधिभावमम्बुधिततिर्ज्योत्स्नीगुणं तामसी

श्वेतद्वीपपदं जगाम सहसा चित्रं तमोभूरपि ।

वृन्दाकाननदेवदेवि यशसांवृन्दाद्भवत्या यतस्

तस्मादेव हरौ सदा कथमहो श्यामारुचिर्वर्धते ॥

॥९.६८॥

श्रीलवृन्दावनेशे जिगीष्वेव तेजस्तव प्राग्

विजित्यैव चन्द्रावलीमन्यतः

साधुसाधारणं मृग्यदक्ष्णोऽपि कोणं सहस्राक्ष

पत्न्यामदत्त्वा विधेरङ्गनाम् ।

सौष्ठवासद्विधिं जानदेतामुमेत्याह्वयाद्यां

दशां स्वाह्वया लम्भयद्गर्वितां

पार्वतीं प्रसृतां च श्रियं स्वाश्रिय सन्त्यजज्

जेजयीत्यङ्गतामेव लीलाकृते ॥

॥९.६९॥

राज्यं कृष्णविलासभू सवयसः कृष्णस्य ताः सुप्रियाः

प्रेयानेष च कृष्ण एवमधिभु त्वं तु त्वमेवासि भोः ।

तर्हि श्रीवृषभानुनन्दिनि मनस्तत्तत्तया चित्रतां

गच्छन्नः कथमीहतां स्तुतिकथां तेनात्र किं कथ्यताम् ॥

॥९.७०॥

एवं विद्यावृन्दचित्रं दधानाः

सभ्यैः सार्धं तत्तदाभ्यां वितीर्णम् ।

चिन्तारत्नं मेनिरे ता न चित्रं

लब्ध्वा स्मेराण्येतयोर्वीक्षितानि ॥

॥९.७१॥

राधिकाथ मधुहन्तुरुद्यता

माधुरीपरिमलेन शीलिते ।

गौरवे सदसि घूर्णदन्तरा

नम्रनेत्रयुगला व्यचिन्तयत॥

॥९.७२॥

गुरुषु यद्बत पश्यसि केशवं

ननु तदेव सुदैवमिति स्मर ।

न कुरु हन्त दुरन्तमनः पुनः

प्रणयकेलिषु तत्र च लालसाम् ॥

॥९.७३॥

इह महसा विलासनिलयेऽमुनातिचेतोहरे

कथमपि लालसै रुषितया मयाद्य लब्धो हरिः ।

यदि गुरुभिः सहैव गमनं भजेदसौ दुर्लभो

बत कथमालितते हृदयाचिषस्तु सोढासि मे ॥

॥९.७४॥

त्वं मानवह्नेरवितां विधाय मां

हरीन्दुना राजपदेऽभिषेच्य च ।

कथंविधे साम्प्रतमालिलिङ्गिषाद्

अवेन तस्याभिदुतां न रक्षसि ॥

॥९.७५॥

इह सहवासिता रहसि वां मधुरेति पृथङ्

मधुरिपुराधिके प्रति रहः प्रतियत्नकृत्योः ।

तदतुलभावमन्त्रिवरयोरनुभावबुधा

विबुधवधूरथो भगवती मुदिताभिदधे ॥

॥९.७६॥

अस्मिन्युष्माभिः सदसि नृपपदे साधु राधाभिषिक्ता

लक्ष्मीः पीयूषैरनिमिषमपि वोऽसिञ्चदस्याश्चिराय ।

सेयं शालीनानिशमपि दधतां सान्द्रमामोदवृन्दं

स्वैरं स्वाराज्ये धृततदुपकृतास्तद्भवत्योऽपि देव्यः ॥

॥९.७७॥

पाणिभिः साक्षतैः कम्प्रतारोचनैर्

लोचनैश्चामृतस्राविभिस्तर्षिभिः ।

देवतायोषितस्तां तदाधीश्वरीं

गद्गदं प्रोचिरे सम्मदादाशिषः ॥

॥९.७८॥

राधे सदा कृष्णवनान्तरुन्मदा

स्वभागधेयं भज कान्तमन्तिके ।

अनैरनासाद्यमिदं सदः सदाप्य्

अस्माद्भजेदुन्मदराधिकप्रथाम् ॥

॥९.७९॥

योगीन्द्रायां विहितविनया यथायथमर्चिता

देव्यः स्वाभिः स्वपदमचलन्हरौ मुहुरीक्षणम् ।

यद्गान्धर्वावपुषि च दधुश्चिरादुपगूहनं

ताभिस्तेनाजनि परिचयः पथोऽप्यथ दुष्करः ॥

॥९.८०॥

अन्ये च केचिद्व्रजयोषितां कृते

सन्देशदम्भात्प्रहिता मुनीशया ।

बभाज राधा भविकाभिषेचनं

मयाविता चेह वसेत्क्षपामिति ॥

॥९.८१॥

हरिमपि सावदद्विहितनित्यविधिरीषदहं

पुनरियमाव्रजामि ननु यावदवतात्तदिमाम् ।

अथ जननीं प्रनन्द्य पुनरेहि यदसौ विधिना

वसति निशामिहांमदवितेति पुनरन्तरधात॥

॥९.८२॥

धेनुवीक्षणाय यामि सोऽहमित्थमेष चाह

तत्प्रयाणमङ्ग वीक्ष्य पश्यति स्म सर्वतश्च ।

पुप्लुवे च राधिकाञ्चि पीठमेव राजलक्ष्म

चित्रमत्र वीक्षितं च मेघविद्युदङ्गधाम ॥

॥९.८३॥

तदनु कलनमनु दिग्वररामा

विलसितविहसितवृन्दमिवाथ ।

समपतदिह सुरधामवधूनां

सजयभणिततति पुष्पजवर्षम् ॥

॥९.८४॥

अधिक्षितिभृदासनं रुचिभरेण तौ दम्पती

पुरोगिरिहरिन्मणिप्रकरचन्द्रलेखारुचः ।

बलादहरतां यथा मकरकेतनः स्वस्थितिं

विहाय सहसावहन्मुहुरबाधनिःसीमताम् ॥

॥९.८५॥

अन्योन्यं त्विट्सदमृतनदीमज्जनाद्वक्त्रसोमा

मोदास्वादाद्रसनृपसभादीक्षितौ क्ÿप्तकामौ ।

राधाकृष्णौ व्रजवनमहाराजसिंहासनस्थौ

तौ रेजाते सपदि कृतया राजसूयश्रियमेव ॥

॥९.८६॥

वृन्दारण्यक्षितिनिजविभुतारक्षिवत्कंसवैरी

सम्भ्रान्तोऽपि श्रवणगचलदृक्कोणबाणैरविध्यत।

विद्धाप्येषा तदुदितविभुता भ्रूधनुर्द्राक्चकर्ष

स्वीयं जातु प्रथयति न जनश्छिद्रमूर्जस्विभावः ॥

॥९.८७॥

दृष्ट्वा काकूत्थस्तुतिभिरपि तां स्वेन चाराध्यमानां

भुग्नामेवास्ये व्यधित बहुधा माधवः साधुभङ्गीः ।

पूर्वं क्ÿप्तश्चेद्भवति विफलो मन्त्रणातन्त्रविद्भिर्

बुद्ध्या साधीयाम्स्त्वरितमपरः साधनीयो ह्युपायः ॥

॥९.८८॥

आरोहस्त्वं किमिति शठ नः सिंहपीठं प्रियाल्याः

सेयं मुग्धा मम नरपतेः पट्टदेवीति सिक्ता ।

इत्थं स्वैरं विवदनमपि प्रेमसंवादरीतिं

संवादः सोऽप्यसमशरतां प्राप यत्तन्न बुध्ये ॥

॥९.८९॥

मृषारोषावेशादथ भगवतीं यान्तीः सखीर्नोत्सवे

भवेदद्य द्वन्द्वं सदृशमिति सा मीमांसिता श्वः पुनः ।

इति स्मेरं वृन्दा विनयविलसद्भङ्गीभृतैर्भङ्गुरैः

करेणाकर्षन्ती कथमपि किल व्याघोटयत्पाटवैः ॥

॥९.९०॥

वृन्दा तद्युग्मलीलातृषितमतिगतीरप्यमूर्वीक्ष्य मिथ्या

द्वन्द्वव्यञ्जिप्रलापाः स्फुटमिदमवदत्तत्र हासं विधातुम् ।

हुङ्कारेणालमस्मद्वनपतिममुकं चास्मदीयाधिराज्ञी

सेयं स्वीयानुभावैः सपदि वशयिता शश्वदस्मादृशं च ॥

॥९.९१॥

तद्वाण्यां धववाचितां पतिपदे नीत्वा सखीः सस्मिता

वामाश्चाभिनिरूप्य फुल्लनयनप्रान्तश्रिया तामपि ।

पश्यन्ती ललितां विलोचनकलां तस्मिन्ददाना प्रिये

भूयः कम्रविलासिनम्रवदना साभूद्विशाखासखी ॥

॥९.९२॥

दृष्ट्वा राधां किमपि कलितास्य प्रसादां मुकुन्दः

किं त्वं कान्ते क्षिपसि तमिमं सुक्षणं स्वक्षणं च ।

एवं प्रोच्य स्वहृदि कलयंस्तत्कराब्जं बलेन

स्मेरोदस्रां स निजभुजयोरन्तरे तां चकार ॥

॥९.९३॥

सव्येनालिङ्ग्य राधामसुररिपुर् असवेय्न तद्बाष्पपूरं

दूरं चक्रे करेण प्रतिमुहुरपि तत्क्लेअदमाशङ्कमानः ।

नाजानादेष यत्तु स्वनयनसलिलस्वेदसम्प्लाविताङ्गी

साधारण्यं तदाधात्पुनरियमभिषेकस्य तस्यापि तत्र ॥

॥९.९४॥

वृन्दारण्ये सुरतरुसभारत्नवेदीमहिष्ठे

पीठे राधा महसि महिता राजलक्ष्म्यादिलक्ष्म्या ।

कृष्णाङ्कस्था न यदुपमिता नैष दोषः कवीनां

किं त्वस्याः श्रीभरमनु समस्याविधातुर्विधातुः ॥

॥९.९५॥

मिथः श्यामं ज्योतिः परिवहदभितो रागावकीर्णं मिथो

मिथः किर्मीरत्वं विरचयदमितालङ्कारलक्ष्म्याङ्गजम् ।

मिथो दृग्भ्यां वर्षत्प्रतिदिशममृतासारं दधानं गुणं

रसानां रूपाणामपि मिथुनमिदं रेजेऽधिराजासनम् ॥

॥९.९६॥

सा तस्याङ्के विपुलपुलकैरुन्मुखत्वं समन्ताल्

लब्धस्याक्ष्णोः प्रमदमदधात्फुल्लरोमालिमूला ।

यस्यामस्यामवयवकुलं नीपभावं प्रपेदे

यस्मिन्नस्मिन्नभजदभितो भृङ्गतामङ्गसङ्घः ॥

॥९.९७॥

स्वेदाश्रूभ्यां द्रवन्ती पुलकशवलनादङ्कुरान्भावयन्ती

स्तम्भं कम्पं च धर्त्री विलयगतमतिश्चित्रवैवर्ण्यवर्णा ।

वृन्दारण्याधिदेवी नवयुगयुगली शश्वदुत्फुल्लदङ्गी

विद्युत्त्वद्विद्युदाभाखिलजनममृतैः सिक्तमुच्चैश्चकार ॥

॥९.९८॥

सौन्दर्याणां शरीरं नवतरुणरुचां मन्दिरं सद्गुणानां

साम्राज्यं संमदानां धनमखिलकलासंसदामादिशास्त्रम् ।

स्मारस्वामोदभाजां सुरतरुकुसुमं स्वाश्रयाणां निधानं

श्रीराधामाधवाख्यं मिथुनमिह वने चारुराज्यं बभाज ॥

॥९.९९॥

सख्यो वीक्ष्याभिरूपं कमपि बत तयो रूपलीलाप्रकाशं

स्थित्वा षष्ठीवदस्मिन्प्रमदसमुदयैर्लब्धसंज्ञा पुनश्च ।

तौ गान्धर्वामुकुन्दौ व्यतिकरजमदान्मोहमुच्चैर्भजन्तौ

नानानर्मादिभङ्गीविरचनकलया चेतयामासुराशु ॥

॥९.१००॥

राधामूरौ निवेश्य स्फुटपुलकयुजा सान्त्वितां कंसहन्त्रा

ताम्बूलं तन्मुखान्तः स्वयमुपहरता तेन संलाल्यमानाम् ।

देवस्त्रीकीर्णपुष्पे जगति च मुदिते सिंहपीठे निविष्टां

ताः फुल्लाः सेवमाना नरपतिविभवैरित्थमुल्लस्य दध्युः ॥

॥९.१०१॥

सखीयं श्रीराधा स्वमहितजलधिं लङ्घयामास साङ्गं

पुनश्चावव्राज व्रजकुलजनिधेः काननीयं प्रदेशम् ।

निजश्रीसम्पद्भिः सपदि च विदधे तौ बलादेव वश्यौ

किमन्यद्वा हंहो हृदय वद सखे त्वन्मनोराज्यमिज्यम् ॥

॥९.१०२॥

इति भणितमखण्डं काव्यखण्डं निदिष्टं

गुरुभिरुचितयेदं मे धिया मेधया च ।

कथयितुमपि किञ्चिन्नाषडक्षीणमीशे

स्फुरति शशिनि वृत्तं यत्परं राजवृत्तम् ॥

॥९.१०३॥

इति रचितमखण्डं काव्यखण्डं रसज्ञैः

कथमपि तनुरंशः स्वद्यते यद्यमुष्य ।

फलति मम तदानीमेष कार्त्स्न्येन यत्नः

सकृदघरिपुलोकालोकितानामिवायुः ॥

॥९.१०४॥

व्रजविपिनमहीक्षित्पीठपृष्ठे प्रियाङ्के

प्रियविनिहितनानाभावमद्धा लिहाना ।

म्हुरिह पुलकाद्याकीर्णमोहं वहन्ती

वितरतु वरलक्ष्मीं राधिकोद्यन्मदश्रीः ॥

॥९.१०५॥

उभयभुवनभव्यं यः सदा मे विधाता

निधिवदपि यदीयं पादपद्मं निषेव्यम् ।

अकृपणकृपया स्वप्रेमदं सर्वदा यस्

तमिह महितरूपं कृष्णदेवं निषेवे ॥

॥९.१०६॥

इति श्रीराधाभिषेकचरिते श्रीमाधवमहोत्सवनाम्नि महाकाव्ये

उनमदराधिको नाम

नवम उल्लासः

॥९॥

समाप्तमपीदं काव्यम्

सप्तसप्तमनौ शाके जीवो वृन्दावने वसन।

स्वमनोरथवन्नव्यं काव्यमेतदपूरयत॥

**********************************************************

]