०९९

विष्णोर्वीर्याणि को वा कथयतु धरणेः कश्च रेणून्मिमीते
यस्यैवाङ्घ्रित्रयेण त्रिजगदभिमितं मोदते पूर्णसम्पत् ।
योऽसौ विश्वानि धत्ते प्रियमिह परमं धाम तस्याभियायां
तद्भक्ता यत्र माद्यन्त्यमृतरसमरन्दस्य यत्र प्रवाहः ॥ ९९१॥

विष्णोर्वीर्याणि को वा कथयतु धरणेः कश्च रेणून्मिमीते
यस्यैवाङ्घ्रित्रयेण त्रिजगदभिमितं मोदते पूर्णसम्पत् ।
योऽसौ विश्वानि धत्ते प्रियमिह परमं धाम तस्याभियायां
तद्भक्ता यत्र माद्यन्त्यमृतरसमरन्दस्य यत्र प्रवाहः ॥ ९९१॥

Who can enumerate or recount the glories and exploits of that all-pervasive Lord Mahavishnu, who supports and sustains all the worlds; who measured the three worlds by three strides of His feet, and because of the contact with whose feet all these worlds overflow with happiness and prosperity ? Indeed, who can count the dust particles on the earth ? May I attain in this world itself to that dear and Supreme abode of Thine, wherein Thy devotees enjoy uninterrupted Bliss, with the honey of immortality streaming forth.

आद्यायाशेषकर्त्रे प्रतिनिमिषनवीनाय भर्त्रे विभूते
र्भक्तात्मा विष्णवे यः प्रदिशति हविरादीनि यज्ञार्चनादौ ।
कृष्णाद्यं जन्म वा महदिह महतो वर्णयेत्सोऽयमेव
प्रीतः पूर्णो यशोभिस्त्वरितमभिसरेत्प्राप्यमन्ते पदं ते ॥ ९९२॥

आद्यायाशेषकर्त्रे प्रतिनिमिषनवीनाय भर्त्रे विभूते
र्भक्तात्मा विष्णवे यः प्रदिशति हविरादीनि यज्ञार्चनादौ ।
कृष्णाद्यं जन्म वा महदिह महतो वर्णयेत्सोऽयमेव
प्रीतः पूर्णो यशोभिस्त्वरितमभिसरेत्प्राप्यमन्ते पदं ते ॥ ९९२॥

The devotee of Thine, who, in the fullness of devotion, worships Thee with oblations in the form of sacrifices and offers of flowers, fruits etc., to Lord Vishnu who is Primeval (causal), Eternal and the Creator of everything; who renews Himself every moment; who is the Lord of all wealth, power, plenitude, splendour, magnificence, superhuman faculties (Siddhis), etc; or the devotee who expounds and expatiates upon Thy most exalted incarnations as Krishna, etc., he (that devotee) abides in this world, enjoying happiness and great renown and, in the end, proceeds without delay to that Supreme abode of Thine which is worthy of attainment.

हे स्तोतारः कवीन्द्रास्तमिह खलु यथा चेतयध्वे तथैव
व्यक्तं वेदस्य सारं प्रणुवत जननोपात्तलीलाकथाभिः ।
जानन्तश्चास्य नामान्यखिलसुखकराणीति सङ्कीर्तयध्वं
हे विष्णो कीर्तनाद्यैस्तव खलु महतस्तत्त्वबोधं भजेयम् ॥ ९९३॥

हे स्तोतारः कवीन्द्रास्तमिह खलु यथा चेतयध्वे तथैव
व्यक्तं वेदस्य सारं प्रणुवत जननोपात्तलीलाकथाभिः ।
जानन्तश्चास्य नामान्यखिलसुखकराणीति सङ्कीर्तयध्वं
हे विष्णो कीर्तनाद्यैस्तव खलु महतस्तत्त्वबोधं भजेयम् ॥ ९९३॥

O great poets (who are adept at eulogisation) ! Use your faculties and talents, in whichever manner you deem fit, in singing praises of the Lord who is the essence of all Scriptures; the recounting of whose glorious and miraculous incarnations and sportive exploits, the chanting of whose manifold names and the elaboration of whose marvellous deeds with understanding and involvement confer immense joy and fulfillment on everyone. O Vishnu, I shall indeed comprehend Thy true nature by chanting Thy names and miraculous deeds and singing hymns of adoration to Thee, the Great One.

विष्णोः कर्माणि सम्पश्यत मनसि सदा यैः स धर्मानबध्ना/
द्यानीन्द्रस्यैष भृत्यः प्रियसख इव च व्यातनोत्क्षेमकारी ।
वीक्षन्ते योगसिद्धाः परपदमनिशं यस्य सम्यक्प्रकाशं
विप्रेन्द्रा जागरूकाः कृतबहुनुतयो यच्च निर्भासयन्ते ॥ ९९४॥

विष्णोः कर्माणि सम्पश्यत मनसि सदा यैः स धर्मानबध्ना/
द्यानीन्द्रस्यैष भृत्यः प्रियसख इव च व्यातनोत्क्षेमकारी ।
वीक्षन्ते योगसिद्धाः परपदमनिशं यस्य सम्यक्प्रकाशं
विप्रेन्द्रा जागरूकाः कृतबहुनुतयो यच्च निर्भासयन्ते ॥ ९९४॥

May you (fellow humans) always contemplate on that Lord Mahavishnu and the mighty deeds by which he established and sustained the Rule of Dharma (by vesting the appropriate authorities with their respective duties); all the deeds that He executed for the welfare of Indra, sometimes as a servant, sometimes as a friend or companion; whose extremely effulgent state and exalted abode (Vaikunttha) is forever contemplated upon, viewed and experienced by accomplished Yogis, and which is revealed and expatiated upon by vigilant holy men (Brahmins) through the singing of His eulogies with devotional fervour.

नो जातो जायमानोऽपि च समधिगतस्त्वन्महिम्नोऽवसानं
देव श्रेयांसि विद्वान्प्रतिमुहुरपि ते नाम शंसामि विष्णो ।
तं त्वां संस्तौमि नानाविधनुतिवचनैरस्य लोकत्रयस्या
प्यूर्ध्वं विभ्राजमाने विरचितवसतिं तत्र वैकुण्ठलोके ॥ ९९५॥

नो जातो जायमानोऽपि च समधिगतस्त्वन्महिम्नोऽवसानं
देव श्रेयांसि विद्वान्प्रतिमुहुरपि ते नाम शंसामि विष्णो ।
तं त्वां संस्तौमि नानाविधनुतिवचनैरस्य लोकत्रयस्या
प्यूर्ध्वं विभ्राजमाने विरचितवसतिं तत्र वैकुण्ठलोके ॥ ९९५॥

O Omnipresent Lord Vishnu, there is none who is born or yet to be born, who knows the limits of Thy glory. Being well aware that the chanting of Thy names, again and again, is conducive to the attainment of all that is auspicious and good, I shall engage in such chanting and singing various hymns in praise of Thee who doth have His abode in Vaikunttha, which shines above all the three worlds.

आपः सृष्ट्यादिजन्याः प्रथममयि विभो गर्भदेशे दधुस्त्वां
यत्र त्वय्येव जीवा जलशयन हरे सङ्गता ऐक्यमापन् ।
तस्याजस्य प्रभो ते विनिहितमभवत्पद्ममेकं हि नाभौ
दिक्पत्रं यत्किलाहुः कनकधरणिभृत् कर्णिकं लोकरूपम् ॥ ९९६॥

आपः सृष्ट्यादिजन्याः प्रथममयि विभो गर्भदेशे दधुस्त्वां
यत्र त्वय्येव जीवा जलशयन हरे सङ्गता ऐक्यमापन् ।
तस्याजस्य प्रभो ते विनिहितमभवत्पद्ममेकं हि नाभौ
दिक्पत्रं यत्किलाहुः कनकधरणिभृत् कर्णिकं लोकरूपम् ॥ ९९६॥

O Lord, the Primeval (causal) Waters which came into existence at the beginning of Creation, held Thee in their bosom, wherein the individual souls were massed together and merged in Thee, who art recumbent on those waters. O Hari, who art birth-less, there arose from Thy navel, a single lotus having for its petals the eight quarters, and the Mahameru mountain as its pericarp, and which, it is said, adumbrates all the worlds in subtle, causal form.

हे लोका विष्णुरेतद्भवनमजनयत्तन्न जानीथ यूयं
युष्माकं ह्यन्तरस्थं किमपि तदपरं विद्यते विष्णुरूपम् ।
नीहारप्रख्यमायापरिवृतमनसो मोहिता नामरूपैः
प्राणप्रीत्यैकतृप्ताश्चरथ मखपरा हन्त नेच्छा मुकुन्दे ॥ ९९७॥

हे लोका विष्णुरेतद्भवनमजनयत्तन्न जानीथ यूयं
युष्माकं ह्यन्तरस्थं किमपि तदपरं विद्यते विष्णुरूपम् ।
नीहारप्रख्यमायापरिवृतमनसो मोहिता नामरूपैः
प्राणप्रीत्यैकतृप्ताश्चरथ मखपरा हन्त नेच्छा मुकुन्दे ॥ ९९७॥

O hapless human race ! It is, indeed, pitiable that, knowing neither that Lord Vishnu created the universe, nor that there is another, indescribable, form of His lying embedded in your innermost self (Soul), and with your minds enshrouded by the mists of Maya and misguided by names and forms, you squander your precious days in enjoying sensual pleasures and ever intent solely on performing sacrifices, and alas, without any yearning for Lord Mukunda.

मूर्ध्नामक्षणां पदानां वहसि खलु सहस्राणि सम्पूर्य विश्वं
तत्प्रोत्क्रम्यापि तिष्ठन्परिमितविवरे भासि चित्तान्तरेऽपि ।
भूतं भव्यं च सर्वं परपुरुष भवान् किञ्च देहेन्द्रियादि
ष्वाविष्टोप्युद्गतत्वादमृतसुखरसं चानुभुङ्क्षे त्वमेव ॥ ९९८॥

मूर्ध्नामक्षणां पदानां वहसि खलु सहस्राणि सम्पूर्य विश्वं
तत्प्रोत्क्रम्यापि तिष्ठन्परिमितविवरे भासि चित्तान्तरेऽपि ।
भूतं भव्यं च सर्वं परपुरुष भवान् किञ्च देहेन्द्रियादि
ष्वाविष्टोप्युद्गतत्वादमृतसुखरसं चानुभुङ्क्षे त्वमेव ॥ ९९८॥

Possessing thousands of heads, eyes and feet, encompassing the entire universe and transcending it, and (yet) dwelling in the limited space of the heart besides, Thou art, O Supreme Soul, the past, (present) and future and everything else. Further, though pervading the body, the sense organs etc, (as the jiva), Thou alone doth, through projecting beyond these, revel in the Supreme Bliss of liberation.

यत्तु त्रैलोक्यरूपं दधदपि च ततोनिर्गतानन्तशुद्ध
ज्ञानात्मा वर्तसे त्वं तव खलु महिमा सोऽपि तावान्किमन्यत् ।
स्तोकस्ते भाग एवाखिलभुवनतया दृश्यते त्र्यंशकल्पं
भूयिष्ठं सान्द्रमोदात्मकमुपरि ततो भाति तस्मै नमस्ते ॥ ९९९॥

यत्तु त्रैलोक्यरूपं दधदपि च ततोनिर्गतानन्तशुद्ध
ज्ञानात्मा वर्तसे त्वं तव खलु महिमा सोऽपि तावान्किमन्यत् ।
स्तोकस्ते भाग एवाखिलभुवनतया दृश्यते त्र्यंशकल्पं
भूयिष्ठं सान्द्रमोदात्मकमुपरि ततो भाति तस्मै नमस्ते ॥ ९९९॥

Even though manifest as the three worlds, Thou surpasseth them and doth exist as the embodiment of Infinite, Pure Consciousness (unlimited, immaculate knowledge). Indeed, Thy glory is so great, that nothing more can be said about it. The entire visible universe is but a small part of Thee, while the major (three-fourths) part, which is concentrated, pure Bliss, and which is immense, and which transcends all worlds, is resplendent beyond description. My obeisance to Thee, who art that Infinite Being.

अव्यक्तं ते स्वरूपं दुरधिगमतमं तत्तु शुद्धैकसत्त्वं
व्यक्तञ्चाप्येतदेव स्फुटममृतरसाम्भोधिकल्लोलतुल्यम् ।
सर्वोत्कृष्टामभीष्टां तदिह गुणरसेनैव चित्तं हरन्तीं
मूर्तिं ते संश्रयेऽहं पवनपुरपते पाहि मां कृष्ण रोगात् ॥ ९९१०॥

अव्यक्तं ते स्वरूपं दुरधिगमतमं तत्तु शुद्धैकसत्त्वं
व्यक्तञ्चाप्येतदेव स्फुटममृतरसाम्भोधिकल्लोलतुल्यम् ।
सर्वोत्कृष्टामभीष्टां तदिह गुणरसेनैव चित्तं हरन्तीं
मूर्तिं ते संश्रयेऽहं पवनपुरपते पाहि मां कृष्ण रोगात् ॥ ९९१०॥

Thy abstract, unmanifest (Nirguna) aspect is beyond comprehension, but Thy pure (Sattva) form is easily perceivable and, besides, it is like a wave on the Ocean of Bliss (Brahman). Therefore, O Krishna, Lord of Guruvayur, I take refuge in Thy Saguna form as (the image of) Krishna, which is most exalted, pleasing and captivating to the mind by reason of its attractive qualities (like affection towards one’s devotees). May Thee save me from all ailments.