०६२

कदाचिद्गोपालान् विहितमखसम्भारविभवान्
निरीक्ष्य त्वं शौरे मघवमदमुध्वंसितुमनाः ।
विजानन्नप्येतान् विनयमृदु नन्दादिपशुपा
नपृच्छः को वायं जनक भवतामुद्यम इति ॥ ६२१॥

कदाचिद्गोपालान् विहितमखसम्भारविभवान्
निरीक्ष्य त्वं शौरे मघवमदमुध्वंसितुमनाः ।
विजानन्नप्येतान् विनयमृदु नन्दादिपशुपा
नपृच्छः को वायं जनक भवतामुद्यम इति ॥ ६२१॥

O Lord Souri ! On one occasion, noticing the cowherds amassing materials needed for Vedic sacrfice, Thou, with intent to destroy Indra’s pride, (though knowing the reason), didst question Nanda and others, with humility and gentleness, about the purpose of these preparations.

बभाषे नन्दस्त्वां सुत ननु विधेयो मघवतो
मखो वर्षे वर्षे सुखयति स वर्षेण पृथिवीम् ।
नृणां वर्षायत्तं निखिलमुपजीव्यं महितले
विशेषादस्माकं तृणसलिलजीवा हि पशवः ॥ ६२२॥

बभाषे नन्दस्त्वां सुत ननु विधेयो मघवतो
मखो वर्षे वर्षे सुखयति स वर्षेण पृथिवीम् ।
नृणां वर्षायत्तं निखिलमुपजीव्यं महितले
विशेषादस्माकं तृणसलिलजीवा हि पशवः ॥ ६२२॥

Nanda replied that every year a sacrifice needed to be performed to propitiate Indra, who nourished the earth with rain on which the entire population is dependent for subsistence, especially so in their case, as the cattle live on grass and water.

इति श्रुत्वा वाचं पितुरयि भवानाह सरसं
धिगेतन्नो सत्यं मघवजनिता वृष्टिरिति यत् ।
अदृष्टं जीवानां सृजति खलु वृष्टिं समुचितां
महारण्ये वृक्षाः किमिव बलिमिन्द्राय ददते ॥ ६२३॥

इति श्रुत्वा वाचं पितुरयि भवानाह सरसं
धिगेतन्नो सत्यं मघवजनिता वृष्टिरिति यत् ।
अदृष्टं जीवानां सृजति खलु वृष्टिं समुचितां
महारण्ये वृक्षाः किमिव बलिमिन्द्राय ददते ॥ ६२३॥

To this, Thou didst, with logical reasoning, respond that there was no truth in saying that Indra was the bestower of rain; rather, that rains were the result of the unseen past good deeds of living beings. Indeed, what do large trees in the forest offer to Indra ? Thou asked.

इदं तावत्सत्यं यदिह पशवो नः कुलधनं
तदाजीव्यायासौ बलिरचलभर्त्रे समुचितः ।
सुरेभ्योऽप्युत्कृष्टा ननु धरणिदेवाः क्षितितले
ततस्तेऽप्याराध्या इति जगदिथ त्वं निजजनाम् ॥ ६२४॥

इदं तावत्सत्यं यदिह पशवो नः कुलधनं
तदाजीव्यायासौ बलिरचलभर्त्रे समुचितः ।
सुरेभ्योऽप्युत्कृष्टा ननु धरणिदेवाः क्षितितले
ततस्तेऽप्याराध्या इति जगदिथ त्वं निजजनाम् ॥ ६२४॥

Further, Thou didst tell them that cows being, no doubt, their wealth, it would be appropriate to offer sacrifice to the great mountain which provided nourishment to them. Also, that holy men who are more exalted than even the gods, too, deserved to be worshipped.

भवद्वाचं श्रुत्वा बहुमतियुतास्तेऽपि पशुपा
द्विजेन्द्रानर्चन्तो बलिमददुरुच्चैः क्षितिभृते ।
व्यधुः प्रादक्षिण्यं सुभृशमनमन्नादरयुता
स्त्वमादः शैलात्मा बलिमखिलमाभीरपुरतः ॥ ६२५॥

भवद्वाचं श्रुत्वा बहुमतियुतास्तेऽपि पशुपा
द्विजेन्द्रानर्चन्तो बलिमददुरुच्चैः क्षितिभृते ।
व्यधुः प्रादक्षिण्यं सुभृशमनमन्नादरयुता
स्त्वमादः शैलात्मा बलिमखिलमाभीरपुरतः ॥ ६२५॥

Being convinced by Thy reasoning, the Gopas reverentially worshipped holy men and made plenty of offerings to the mountain Govardhana, circumambulated it and bowed their heads before it with great respect. Thou, in the guise of the mountain, didst consume the entire offerings in the presence of the Gopas.

अवोचश्चैवं तान्किमिह वितथं मे निगदितं
गिरीन्द्रो नन्वेषु स्वबलिमुपभूङ्क्ते स्ववपुषा ।
अयं गोत्रो गोत्रद्विषि च कुपिते रक्षितुमलं
समस्तानित्युक्ता जहृषुरखिला गोकुलजुषः ॥ ६२६॥

अवोचश्चैवं तान्किमिह वितथं मे निगदितं
गिरीन्द्रो नन्वेषु स्वबलिमुपभूङ्क्ते स्ववपुषा ।
अयं गोत्रो गोत्रद्विषि च कुपिते रक्षितुमलं
समस्तानित्युक्ता जहृषुरखिला गोकुलजुषः ॥ ६२६॥

Thou didst, then, address the Gopas thus: “Do you now believe my words ? This mountain does, verily, partake of your offerings in his physical form. In case Indra feels offended, this mountain is capable of protecting us all from his wrath”. The Gopas were delighted by Thy words.

परिप्रीताः याताः खलु भवदुपेता व्रजजुषो
व्रजं यावत्तावन्निजमखविभङ्गं निशमयन् ।
भवन्तं जानन्नप्यधिकरजसाक्रान्तहृदयो
न सेहे देवेन्द्रस्त्वदुपरचितात्मोन्नतिरपि ॥ ६२७॥

परिप्रीताः याताः खलु भवदुपेता व्रजजुषो
व्रजं यावत्तावन्निजमखविभङ्गं निशमयन् ।
भवन्तं जानन्नप्यधिकरजसाक्रान्तहृदयो
न सेहे देवेन्द्रस्त्वदुपरचितात्मोन्नतिरपि ॥ ६२७॥

As the Gopas, along with Thee, returned home, Indra, on learning about the abrogation of the yagna to him, became highly incensed owing to the upsurge of Rajoguna, despite knowing Thy true identity and also that his high position was Thy gift.

मनुष्यत्वं यातो मधुभिदपि देवेष्वविनयं
विधत्ते चेन्नष्टस्त्रिदशसदसां कोऽपि महिमा ।
ततश्च ध्वंसिष्ये पशुपहतकस्य श्रियमिति
प्रवृत्तस्त्वां जेतुं स किल मघवा दुर्मदनिधिः ॥ ६२८॥

मनुष्यत्वं यातो मधुभिदपि देवेष्वविनयं
विधत्ते चेन्नष्टस्त्रिदशसदसां कोऽपि महिमा ।
ततश्च ध्वंसिष्ये पशुपहतकस्य श्रियमिति
प्रवृत्तस्त्वां जेतुं स किल मघवा दुर्मदनिधिः ॥ ६२८॥

If Vishnu, having incarnated as a human being, insults the gods, then their exalted position would be lost. Indra, out of his excessive arrogance, vowed to destroy all prosperity of a mere cowherd (meaning Thee), and set out to defeat Thee.

त्वदावासं हन्तुं प्रलयजलदानम्बरभुवि
प्रहिण्वन् बिभ्राणः कुलिशमयमभ्रेभगमनः ।
प्रतस्थेऽन्यैरन्तर्दहनमरुदाद्यैर्विहसितो
भवन्माया नैव त्रिभुवनपते मोहयति कम् ॥ ६२९॥

त्वदावासं हन्तुं प्रलयजलदानम्बरभुवि
प्रहिण्वन् बिभ्राणः कुलिशमयमभ्रेभगमनः ।
प्रतस्थेऽन्यैरन्तर्दहनमरुदाद्यैर्विहसितो
भवन्माया नैव त्रिभुवनपते मोहयति कम् ॥ ६२९॥

Mounted on his elephant, Airavatha, and weilding the thunderbolt, Indra despatched the clouds of Pralaya (deluge), with intent to wipe out Thy abode (Vraja), while being, inwardly, laughed at by Fire, Wind and other Gods. O Lord of the three worlds ! Who, indeed, is immune from delusion by Thy Maya ?

सुरेन्द्रः क्रुद्धश्चेत् द्विजकरुणया शैलकृपया
प्यनातङ्कोऽस्माकं नियत इति विश्वास्य पशुपान् ।
अहो किं नायातो गिरिभिदिति सञ्चिन्त्य निवसन्
मरुद्गेहाधीश प्रणुद मुरवैरिन् मम गदान् ॥ ६२१०॥

सुरेन्द्रः क्रुद्धश्चेत् द्विजकरुणया शैलकृपया
प्यनातङ्कोऽस्माकं नियत इति विश्वास्य पशुपान् ।
अहो किं नायातो गिरिभिदिति सञ्चिन्त्य निवसन्
मरुद्गेहाधीश प्रणुद मुरवैरिन् मम गदान् ॥ ६२१०॥

Assuring the Gopas that even if Indra got angry, they had no cause for worry, as they had the grace of the holy men and the Govardhana mountain behind them, and wondering what was delaying Indra, Thou didst await his arrival. O Slayer of Mura ! Lord of Guruvayur ! May Thou eradicate all my ailments.