०५३

अतीत्य बाल्यं जगतां पते त्वम् उपेत्य पौगण्डवयो मनोज्ञम् ।
उपेक्ष्य वत्सावनमुत्सवेन प्रावर्तथा गोगणपालनायाम् ॥ ५३१॥

अतीत्य बाल्यं जगतां पते त्वम् उपेत्य पौगण्डवयो मनोज्ञम् ।
उपेक्ष्य वत्सावनमुत्सवेन प्रावर्तथा गोगणपालनायाम् ॥ ५३१॥

Oh Lord of the Universe ! With Thy childhood stage ending at five years of age, Thou came to the endearing stage of boyhood (from six to ten years of age) and started to rear cows instead of calves, with great enthusiasm.

उपक्रमस्यानुगुणैव सेयं मरुत्पुराधीश तव प्रवृत्तिः ।
गोत्रापरित्राणकृतेऽवतीणस्तदेव देवाऽऽरभथास्तदा यत् ॥ ५३२ ॥

उपक्रमस्यानुगुणैव सेयं मरुत्पुराधीश तव प्रवृत्तिः ।
गोत्रापरित्राणकृतेऽवतीणस्तदेव देवाऽऽरभथास्तदा यत् ॥ ५३२ ॥

Oh Lord of Guruvayur ! Thou, who incarnated for the protection of the earth (Gotra), most befittingly, took up the task of protecting the cows (Gotra), at this stage. (The word Gotra is used here in both senses.)

कदापि रामेण समं वनान्ते वनश्रियं वीक्ष्य चरन्सुखेन ।
श्रीदामनाम्नः स्वसखस्य वाचा मोदादगा धेनुककाननं त्वम् ॥ ५३३ ॥

कदापि रामेण समं वनान्ते वनश्रियं वीक्ष्य चरन्सुखेन ।
श्रीदामनाम्नः स्वसखस्य वाचा मोदादगा धेनुककाननं त्वम् ॥ ५३३ ॥

Once, while wandering leisurely in the forest, with Thy brother, Balarama, enjoying the beautiful scenery, Thy comrade Sridaama, wished to visit the forest spot of Dhenukavana. So Thou accompanied him there, with joy.

उत्तालतालीनिवहे त्वदुक्त्या बलेन धूतेऽथ बलेन दोर्भ्याम् ।
मृदुः खरश्चाभ्यपतत्पुरस्तात् फलोत्करो धेनुकदानवोऽपि ॥ ५३४ ॥

उत्तालतालीनिवहे त्वदुक्त्या बलेन धूतेऽथ बलेन दोर्भ्याम् ।
मृदुः खरश्चाभ्यपतत्पुरस्तात् फलोत्करो धेनुकदानवोऽपि ॥ ५३४ ॥

Complying with Thy wishes, Balarama, forcefully shook the tall palm trees in that orchard, by which, clumps of fruits, both raw and ripe fell to the earth, scattering in all directions. Hearing that sound, the demon Dhenuka, in the form of an ass appeared there.

समुद्यतो धैनुकपालनेऽहं वधं कथं धैनुकमद्य कुर्वे ।
इतीव मत्वा ध्रुवमग्रजेन सुरौघयोद्धारमजीघतस्त्वम् ॥ ५३५ ॥

समुद्यतो धैनुकपालनेऽहं वधं कथं धैनुकमद्य कुर्वे ।
इतीव मत्वा ध्रुवमग्रजेन सुरौघयोद्धारमजीघतस्त्वम् ॥ ५३५ ॥

Considering the fact that Thou art the protector of the cows, Thou felt that it would not be proper for Thee to kill the demon called Dhenuka, (meaning cow) and hence, Thou entrusted the task of destroying this demon, who was an enemy of the gods, to Thy elder brother, who accomplished this job.

तदीयभृत्यानपि जम्बुकत्वेनोपागतानग्रजसंयुतस्त्वम् ।
जम्बूफलानीव तदा निरास्थस्तालेषु खेलन्भगवन् निरास्थः ॥ ५३६ ॥

तदीयभृत्यानपि जम्बुकत्वेनोपागतानग्रजसंयुतस्त्वम् ।
जम्बूफलानीव तदा निरास्थस्तालेषु खेलन्भगवन् निरास्थः ॥ ५३६ ॥

Immediately, the attendants of that demon came to attack Thee in the guise of jackals. Oh Lord ! Thou, along with Thy elder brother, lifted them playfully as if they were jambu fruits and effortlessly threw them on to the palm trees.

विनिघ्नति त्वय्यथ जम्बुकौघं सनामकत्वाद्वरुणस्तदानीम् ।
भयाकुलो जम्बुकनामधेयं श्रुतिप्रसिद्धं व्यधितेति मन्ये ॥ ५३७ ॥

विनिघ्नति त्वय्यथ जम्बुकौघं सनामकत्वाद्वरुणस्तदानीम् ।
भयाकुलो जम्बुकनामधेयं श्रुतिप्रसिद्धं व्यधितेति मन्ये ॥ ५३७ ॥

When Thou began to destroy that army of jackals or jambukas, Varuna, the rain-god was filled with fear, as he was also known by the name Jambuka. So he preferred to let that name remain only in the Vedas, and not to be used in customary speech.

तवावतारस्य फलं मुरारे सञ्जातमद्येति सुरैर्नुतस्त्वम् ।
सत्यं फलं जातमिहेति हासी बालैः समं तालफलान्यभुङ्क्थाः ॥ ५३८ ॥

तवावतारस्य फलं मुरारे सञ्जातमद्येति सुरैर्नुतस्त्वम् ।
सत्यं फलं जातमिहेति हासी बालैः समं तालफलान्यभुङ्क्थाः ॥ ५३८ ॥

Oh Murari ! The gods in heaven praised Thee, exulting that the fruit of Thy incarnation had been acquired. Thou, jestingly, agreed with them saying that the jambu fruits had fallen down and ate them with the children.

मधुद्रवस्रुन्ति बृहन्ति तानि फलानि मेदोभरभृन्ति भुक्त्वा ।
तृप्तैश्च दृप्तैर्भवनं फलौघं वहद्भिरागाः खलु बालकैस्त्वम् ॥ ५३९ ॥

मधुद्रवस्रुन्ति बृहन्ति तानि फलानि मेदोभरभृन्ति भुक्त्वा ।
तृप्तैश्च दृप्तैर्भवनं फलौघं वहद्भिरागाः खलु बालकैस्त्वम् ॥ ५३९ ॥

Eating those big, luscious fruits, dripping with sweet syrup, to their heart’s content, the children gathered the remaining bunches of fruits to take home, feeling quite happy and proud. Accompanied by them, Thou reached home.

हतो हतो धेनुक इत्युपेत्य फलान्यदद्भिर्मधुराणि लोकैः ।
जयेति जीवेति नुतो विभो त्वं मरुत्पुराधीश्वर पाहि रोगात् ॥ ५३१० ॥

हतो हतो धेनुक इत्युपेत्य फलान्यदद्भिर्मधुराणि लोकैः ।
जयेति जीवेति नुतो विभो त्वं मरुत्पुराधीश्वर पाहि रोगात् ॥ ५३१० ॥

Oh Lord ! Partaking the sweet fruits brought by the children, all the people (in the village), exulted over the killing of the demon, Dhenuka, by Thee, and wished Thee success, prosperity and a long life in loud tones. Oh Guruvayurappa ! May Thou who wert praised thus, protect me from afflictions.