०१०

वैकुण्ठ वर्धितबलोऽथ भवत्प्रसादा
दम्भोजयोनिरसृजत्किल जीवदेहान् ।
स्थास्नूनि भूरुहमयानि तथा तिरश्चां
जातिं मनुष्यनिवहानपि देवभेदान् ॥ १॥

वैकुण्ठ वर्धितबलोऽथ भवत्प्रसादा
दम्भोजयोनिरसृजत्किल जीवदेहान् ।
स्थास्नूनि भूरुहमयानि तथा तिरश्चां
जातिं मनुष्यनिवहानपि देवभेदान् ॥ १॥

Oh Lord of Vaikunta ! Equipped with more power due to Thy blessing, God Brahma created living creatures, like the stationary trees, plants, and creepers and the movable ones like the animals and birds as well as hosts of human beings and the various gods.

मिथ्याग्रहास्मिमतिरागविकोपभीति
रज्ञानवृत्तिमिति पञ्चविधां स सृष्ट्वा ।
उद्दामतामसपदार्थविधानदून
स्तेने त्वदीयचरणस्मरणं विशुद्ध्यै ॥ २॥

मिथ्याग्रहास्मिमतिरागविकोपभीति
रज्ञानवृत्तिमिति पञ्चविधां स सृष्ट्वा ।
उद्दामतामसपदार्थविधानदून
स्तेने त्वदीयचरणस्मरणं विशुद्ध्यै ॥ २॥

God Brahma then created the five different types of emotions generated by ignorance viz. pride, egoism, attachment, anger and fear. Saddened at having to create these objects of a Tamasic nature, he meditated on Thy lotus feet, for purifying himself and as atonement for his action.

तावत्ससर्ज मनसा सनकं सनन्दं
भूयं सनातनमुनिं च सनत्कुमारम् ।
ते सृष्टिकर्मणि तु तेन नियुज्यमाना
स्त्वत्पादभक्तिरसिका जगृहुर्न वाणीम् ॥ ३॥

तावत्ससर्ज मनसा सनकं सनन्दं
भूयं सनातनमुनिं च सनत्कुमारम् ।
ते सृष्टिकर्मणि तु तेन नियुज्यमाना
स्त्वत्पादभक्तिरसिका जगृहुर्न वाणीम् ॥ ३॥

Then Brahma created out of his mind, the four sages, Sanaka, Sananda, Sanatana and Sanatkumara. Although he asked them to carry on the work of creation, they would not do so as they were fully absorbed in devotion to Thy lotus feet.

तावत्प्रकोपमुदितं प्रतिरुन्धतोऽस्य
भ्रूमध्यतोऽजनि मृडो भवदेकदेशः ।
नामानि मे कुरु पदानि च हा विरिञ्चे
त्यादौ रुरोद किल तेन स रुद्रनामा ॥ ४॥

तावत्प्रकोपमुदितं प्रतिरुन्धतोऽस्य
भ्रूमध्यतोऽजनि मृडो भवदेकदेशः ।
नामानि मे कुरु पदानि च हा विरिञ्चे
त्यादौ रुरोद किल तेन स रुद्रनामा ॥ ४॥

Brahma who was enraged by the refusal of the sages to obey him, tried to control his anger. Then there sprang up between Brahma’s eyebrows, Mrida, who was a part of Thine ownself. Mrida cried out to Brahma to give him a name and allot him a place. So he was called Rudra or one who cries.

एकादशाह्वयतया च विभिन्नरूपं
रुद्रं विधाय दयिता वनिताश्च दत्त्वा ।
तावन्त्यदत्त च पदानि भवत्प्रणुन्नः
प्राह प्रजाविरचनाय च सादरं तम् ॥ ५॥

एकादशाह्वयतया च विभिन्नरूपं
रुद्रं विधाय दयिता वनिताश्च दत्त्वा ।
तावन्त्यदत्त च पदानि भवत्प्रणुन्नः
प्राह प्रजाविरचनाय च सादरं तम् ॥ ५॥

Inspired by Thee, Brahma gave Rudra eleven different forms with eleven names and gave as many wives and an equal number of places. Then he kindly requested him to indulge in procreation.

रुद्राभिसृष्टभयदाकृतिरुद्रसंघ
संपूर्यमाणाभुवनत्रयभीतचेताः ।
मा मा प्रजाः सृज तपश्चर मङ्गलाये
त्याचष्ट तं कमलभूर्भवदीरितात्मा ॥ ६॥

रुद्राभिसृष्टभयदाकृतिरुद्रसंघ
संपूर्यमाणाभुवनत्रयभीतचेताः ।
मा मा प्रजाः सृज तपश्चर मङ्गलाये
त्याचष्ट तं कमलभूर्भवदीरितात्मा ॥ ६॥

Rudra created multitudes of Rudraganas of terrifying appearance and when they began to spread all over the three worlds Brahma became thoroughly scared. Urged by Thee, Brahma directed Rudra to stop creation and do penance instead for the welfare of the world.

तस्याथ सर्गरसिकस्य मरीचिरत्रि
स्तत्राङ्गिराः क्रतुमिनिः पुलहः पुलस्त्यः ।
अङ्गादजायत भृगुश्च वसिष्ठदक्षौ
श्रीनारदश्च भगवन् भवदंघ्रिदासः ॥ ७॥

तस्याथ सर्गरसिकस्य मरीचिरत्रि
स्तत्राङ्गिराः क्रतुमिनिः पुलहः पुलस्त्यः ।
अङ्गादजायत भृगुश्च वसिष्ठदक्षौ
श्रीनारदश्च भगवन् भवदंघ्रिदासः ॥ ७॥

After Rudra went away to do penance, Brahma again started the work of creation and from various parts of his body he created the ten great sages, viz. Mareechi, Atri, Angiras, Krathu, Pulaha, Pulastya, Bhrigu, Vasishta, Daksha and Narada. Among them Narada was an ardent devotee of Thy lotus feet.

धर्मादिकानभ्सृजन्नथ कर्दमं च
वाणीं विधाय विधिरङ्गजसङ्कुलोऽभूत् ।
त्वद्बोधितैः सनकदक्षमुखैस्तनूजै
रुद्बोधितश्च विरराम तमो विमुञ्चन् ॥ ८॥

धर्मादिकानभ्सृजन्नथ कर्दमं च
वाणीं विधाय विधिरङ्गजसङ्कुलोऽभूत् ।
त्वद्बोधितैः सनकदक्षमुखैस्तनूजै
रुद्बोधितश्च विरराम तमो विमुञ्चन् ॥ ८॥

Then Brahma created Dharma Deva and Kardama followed by Vani. Brahma was smitten by love at the sight of Saraswathi (Vani), but his sons, Sanaka and Daksha, urged by Thee, persuaded him to give up this lowly desire born of ignorance.

वेदान्पुराणनिवहानपि सर्वविद्याः
कुर्वन्निजाननगणाच्चतुराननोऽसौ ।
पुत्रेषु तेषु विनिधाय स सर्गवृद्धि
मप्राप्नुवंस्तव पदाम्बुजमाश्रितोऽभूत् ॥ ९॥

वेदान्पुराणनिवहानपि सर्वविद्याः
कुर्वन्निजाननगणाच्चतुराननोऽसौ ।
पुत्रेषु तेषु विनिधाय स सर्गवृद्धि
मप्राप्नुवंस्तव पदाम्बुजमाश्रितोऽभूत् ॥ ९॥

From his four faces Brahma produced the Vedas, the Puranas and all other sciences, and gave them to his sons. Unable to make any further progress in the work of creation he took refuge at Thy lotus feet.

जानन्नुपायमथ देहमजो विभज्य
स्त्रीपुंसभावमभजन्मनुतद्वधूभ्याम् ।
ताभ्यां च मानुषकुलानि विवर्धयंस्त्वं
गोविन्द मारुतपुरेश निरुन्धि रोगान् ॥ १०॥

जानन्नुपायमथ देहमजो विभज्य
स्त्रीपुंसभावमभजन्मनुतद्वधूभ्याम् ।
ताभ्यां च मानुषकुलानि विवर्धयंस्त्वं
गोविन्द मारुतपुरेश निरुन्धि रोगान् ॥ १०॥

By contemplating on Thy lotus feet Brahma discovered the strategy for multiplying creation. He split his body into two and adopted the male and female forms of Manu and his wife, thus evolving the means of multiplying the human race. Oh Govinda ! Oh Guruvayurappa ! Oh Thou who multiplies the human race ! Thus, please save me from all my afflictions.