००१ विष्णुस्तुतिः

सान्द्रानन्दावबोधात्मकम् अनुपमितं काल-देशावधिभ्यां
निर्मुक्तं नित्य-मुक्तं निगम-शत-सहस्रेण निर्भास्यमानम् ।
अ-स्पष्टं दृष्ट-मात्रे पुनर् उरु-पुरुषार्थात्मकं ब्रह्म तत्त्वम्
तत्तावद् भाति साक्षाद् गुरुपवनपुरे हन्त भाग्यं जनानाम् ॥१॥

सान्द्रानन्दावबोधात्मकमनुपमितं कालदेशावधिभ्यां
निर्मुक्तं नित्यमुक्तं निगमशतसहस्रेण निर्भास्यमानम् ।
अस्पष्टं दृष्टमात्रे पुनरुरुपुरुषार्थात्मकं ब्रह्मतत्त्वं
तत्तावद्भाति साक्षाद्गुरुपवनपुरे हन्त भाग्यं जनानाम् ॥ १-१॥

It is the greatest good fortune of mankind in this Kali Yuga that the eternal truth which grants us salvation manifests itself as Lord Krishna in the holy shrine of Guruvayoor to bless all true devotees. This embodiment of eternal spiritual bliss is beyond any comparison and transcends all limits of time and space. This eternal truth is free of all illusion and is all-pervading, being the root cause of the entire universe. Even the Vedas cannot fully comprehend or describe it but it can be attained through singleminded devotion by the true Bhakthas of Lord Krishna.

एवं दुर्लभ्य-वस्तुन्य् अपि सुलभतया हस्त-लब्धे, यद् अन्यत्
तन्वा वाचा धिया वा भजति बत जनः क्षुद्रतैव स्फुटेयम् ।
एते तावद् वयं तु स्थिरतर-मनसा विश्व-पीडापहत्यै
निश्शेषात्मानम् एनं गुरु-पवन-पुराधीशम् एवाश्रयामः ॥२॥

एवं दुर्लभ्यवस्तुन्यपि सुलभतया हस्तलब्धे यदन्यत्
तन्वा वाचा धिया वा भजति बत जनः क्षुद्रतैव स्फुटेयम् ।
एते तावद्वयं तु स्थिरतरमनसा विश्वपीडापहत्यै
निश्शेषात्मानमेनं गुरुपवनपुराधीशमेवाश्रयामः ॥ १-२॥

Although such an easy access to eternal salvation has been offered to mankind on a silver platter in the form of Lord Krishna at Guruvayoor, common mortals, due to their inherent lowly nature, overlook the eternal benefits of this and go in pursuit of worldly pleasures. May we all realize our folly and serve Him with complete faith as He alone can alleviate all our sorrows.

सत्त्वं यत् तत्-पराभ्याम् अपरिकलनतो निर्मलं तेन तावद्
भूतैर् भूतेन्द्रियैस् ते वपुरिति बहुशः श्रूयते व्यासवाक्यम् ।
तत् स्वच्छत्वाद् यद् अच्छादित-परसुख-चिद्-गर्भ-निर्भासरूपं
तस्मिन् धन्या रमन्ते श्रुतिमतिमधुरे सुग्रहे विग्रहे ते ॥३॥

सत्त्वं यत्तत्पुराभ्यामपरिकलनतो निर्मलं तेन तावद्-
भूतैर्भूतेन्द्रियैस्ते वपुरिति बहुशः श्रूयते व्यासवाक्यम् ।
तत्स्वच्छत्वाद्यदच्छादितपरसुखचिद्गर्भनिर्भासरूपं
तस्मिन् धन्या रमन्ते श्रुतिमतिमधुरे सुग्रहे विग्रहे ते ॥ १-३॥

The great sage Vyaasa has identified Thy form as Suddha Sathva, unsullied by the evil and impure qualities of Rajas and Tamas. Contemplation of this pure divine form of Lord Krishna will lead us to ultimate bliss and wisdom.

निष्कम्पे नित्यपूर्णे निरवधि परमानन्दपीयूषरूपे
निर्लीनानेकमुक्तावलिसुभगतमे निर्मलब्रह्मसिन्धौ ।+++(मुक्तशब्दे श्लेषः।)+++
कल्लोलोल्लासतुल्यं खलु विमलतरं सत्त्वमाहुस् तदात्मा
कस्मान् नो निष्कलस्+++(=कलयितुं कठिनः)+++ त्वं सकल इति वचस् त्वत्कलास्व्+++(=त्वदंशावतारेषु)+++ एव भूमन् ॥४॥+++(५)+++

निष्कम्पे नित्यपूर्णे निरवधि परमानन्दपीयूषरूपे
निर्लीनानेकमुक्तावलिसुभगतमे निर्मलब्रह्मसिन्धौ ।
कल्लोलोल्लासतुल्यं खलु विमलतरं सत्त्वमाहुस्तदात्मा
कस्मान्नो निष्कलस्त्वं सकल इति वचस्त्वत्कलास्वेव भूमन् ॥ १-४॥

Oh Lord Krishna ! This unchanging form of Suddha Sathva embodied in Thee, transcending time and space, is the ocean of nectar giving supreme happiness to all true devotees, encompassing all the liberated souls embedded like pure pearls in the waves of this ocean. Hence this incarnation of Thine as Lord Krishna can be called the only complete one, as compared to other revelations of Thy divine form.

निर्व्यापारोऽपि निष्कारणमज भजसे यत्क्रियाम् ईक्षणाख्यां
तेनैवोदेति लीना प्रकृतिर् असतिकल्पाऽपि कल्पादिकाले ।
तस्याः संशुद्धमंशं कमपि तम् अतिरोधायकं सत्त्वरूपं
स त्वं धृत्वा दधासि स्वमहिमविभवाऽकुण्ठ+++(=ऽमन्द)+++ वैकुण्ठ रूपम् ॥५॥ +++(र५)+++

निर्व्यापारोऽपि निष्कारणमज भजसे यत्क्रियामीक्षणाख्यां
तेनैवोदेति लीना प्रकृतिरसतिकल्पाऽपि कल्पादिकाले ।
तस्याः संशुद्धमंशं कमपि तमतिरोधायकं सत्त्वरूपं
स त्वं धृत्वा दधासि स्वमहिमविभवाकुण्ठ वैकुण्ठरूपम् ॥ १-५॥

Even without any action or reason, Thy glance alone can activate Maya at the beginning of a new kalpa or cycle of creation, spontaneously. Thus, the divine form of the Lord of Vaikunta manifests itself as Maya or Prakruthi without its glory or purity being diminished or tarnished in any way.

तत्ते प्रत्यग्र-धारा+++(जल)+++धर-ललित-कलाया+++(कुसुम)+++ऽऽवली-केलिकारं+++(~ तत्तुल्यम्)+++
लावण्यस्यैकसारं सुकृतिजनदृशां पूर्णपुण्यावतारम् ।
लक्ष्मी-निश्शङ्कलीला-निलयनम् अमृतस्यन्दसन्दोहम् अन्तः
सिञ्चत् सञ्चिन्तकानां वपुर् अनुकलये मारुतागारनाथ ॥६॥

तत्ते प्रत्यग्रधाराधरललितकलायावलीकेलिकारं
लावण्यस्यैकसारं सुकृतिजनदृशां पूर्णपुण्यावतारम् ।
लक्ष्मीनिश्शङ्कलीलानिलयनममृतस्यन्दसन्दोहमन्तः
सिञ्चत्सञ्चिन्तकानां वपुरनुकलये मारुतागारनाथ ॥ १-६॥

Oh Guruvayurappa ! I meditate on Thy divine form which is more beautiful than the dark rain clouds and the blue Kalaya flowers, where Goddess Lakshmi plays uninhibitedly, which being the abode of beauty, is the ultimate sanctuary of all true devotees, drowning their hearts in the nectar of supreme bliss.

कष्टा ते सृष्टिचेष्टा बहुतरभवखेदावहा जीवभाजाम्
इत्येवं पूर्वम् आलोचितम् अजित मया, +++(किन्तु)+++ नैवम् +++(इत्य्)+++ अद्याभिजाने ।
नो चेज्जीवाः कथं वा मधुरतरमिदं त्वद्वपुश्चिद्-रसार्द्रं
नेत्रैः श्रोत्रैश्च पीत्वा परम-रस-सुधाम्भोधिपूरे रमेरन् ॥७॥+++(५)+++

कष्टा ते सृष्टिचेष्टा बहुतरभवखेदावहा जीवभाजा-
मित्येवं पूर्वमालोचितमजित मया नैवमद्याभिजाने ।
नो चेज्जीवाः कथं वा मधुरतरमिदं त्वद्वपुश्चिद्रसार्द्रं
नेत्रैः श्रोत्रैश्च पीत्वा परमरससुधाम्भोधिपूरे रमेरन् ॥ १-७॥

Oh Supreme One ! Earlier, in my ignorance, I had thought that Thy creation was sheer misery to mankind entangling all of us in the cycle of births and deaths; but now I realise how wrong I was. But for this divine miracle of creation, how could our souls be liberated without our eyes and ears drinking the nectar of supreme bliss in a fully conscious state?

नम्राणां सन्निधत्ते सततमपि पुरस् तैर् अनभ्यर्थितान् अप्यर्थान्
अप्यर्थान् कामान् अजस्रं वितरति परमानन्दसान्द्रां गतिं +++(मोक्षाख्यं)+++ च ।
इत्थं निश्शेषलभ्यो निरवधिकफलः पारिजातो हरे त्वं
क्षुद्रं तं शक्रवाटी-द्रुमम् अभिलषति व्यर्थम् अर्थिव्रजो ऽयम् ॥८॥+++(४)+++

नम्राणां सन्निधत्ते सततमपि पुरस्तैरनभ्यार्थितान-
प्यर्थान् कामानजस्रं वितरति परमानन्दसान्द्रां गतिं च ।
इत्थं निश्शेषलभ्यो निरवधिकफलः पारिजातो हरे त्वं
क्षुद्रं तं शक्रवाटीद्रुममभिलषति व्यर्थमर्थिव्रजोऽयम् ॥ १-८॥

Oh Hari ! Thou art ready to shower on us all that we desire and even more by granting liberation to our wretched souls. But due to our total ignorance of this ultimate bliss, we pursue worldly belongings and sensual pleasures. Men long for the Parijata tree in Indra’s garden when the Kalpaka Vriksha in the form of Lord Krishna is waiting to grant them salvation.

कारुण्यात् कामम् अन्यं ददति खलु परे, स्वात्मदस् त्वं विशेषाद्
ऐश्वर्याद् ईशते ऽन्ये जगति परजने, स्वात्मनो ऽपीश्वरस्त्वम् ।
त्वय्य् उच्चैर् आरमन्ति प्रतिपदमधुरे चेतनाः स्फीतभाग्यास्
त्वं चाऽऽत्माराम एवेत्य् अतुलगुणगणाधार शौरे नमस्ते ॥९॥+++(४)+++

कारुण्यात्काममन्यं ददति खलु परे स्वात्मदस्त्वं विशेषा-
दैश्वर्यादीशतेऽन्ये जगति परजने स्वात्मनोऽपीश्वरस्त्वम् ।
त्वय्युच्चैरारमन्ति प्रतिपदमधुरे चेतनाः स्फीतभाग्यास्-
त्वं चात्माराम एवेत्यतुलगुणगणाधार शौरे नमस्ते ॥ १-९॥

Oh Souri ! Thou art omnipotent and the embodiment of all virtue and hence Thou hath the unique power to grant supreme bliss to Thy devotees instead of only desired objects, in contrast to other gods. Those who realise this truth are blessed at every step they take towards Thee. Oh Lord Krishna! I pray to Thee for such a blessing.

ऐश्वर्यं शङ्करादीश्वरविनियमनं विश्वतेजोहराणां
तेजस् संहारि वीर्यं विमलमपि यशो निस्पृहैश् चोपगीतम् ।
अङ्गासङ्गा सदा श्रीर् अखिलविद् असि न क्वापि ते सङ्गवार्ता
तद् वातागारवासिन् मुरहर भगवच् छब्दमुख्याश्रयोऽसि ॥१०॥+++(३)+++

ऐश्वर्यं शङ्करादीश्वरविनियमनं विश्वतेजोहराणां
तेजस्संहारि वीर्यं विमलमपि यशो निस्पृहैश्चोपगीतम् ।
अङ्गासङ्गा सदा श्रीरखिलविदसि न क्वापि ते सङ्गवार्ता
तद्वातागारवासिन् मुरहर भगवच्छब्दमुख्याश्रयोऽसि ॥ १-१०॥

Oh Lord Murari ! Thou art the embodiment of all the six divine qualities of greatness viz., Sri (prosperity), Jnana (knowledge), Vairagya (detachment), Aishwarya (lordliness), Veerya (valour) and Yashas (fame) and hence the word Bhagavath is the most befitting attribution to Thee, who art the resident of the Guruvayur temple.