पुराणे विश्वासटिप्पन्यः

विश्वास-प्रस्तुतिः

{वैशम्पायन उवाच}
सोपसृत्य नदीतीरं
बद्ध्वा परिकरं दृढम् ।
आरोहच् चपलः कृष्णः
कदम्बशिखरं युवा ॥ ह्व्_५६।१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

कृष्णः कदम्बशिखराल्
लम्बमानो ऽम्बुदाकृतिः ।
ह्रदमध्ये ऽकरोच् छब्दं
निपतन्न् अम्बुजेक्षणः ॥ ह्व्_५६।२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

([क्: after २, द्२ ins.: :क्])
नीलोत्पलदलश्यामो
ह्रदे तस्मिन् पपात ह । ह्व्_५६।२६७७ ।
स कृष्णेनावपतता
क्षोभितः स महाह्रदः ।
सम्प्राशिच्यत वेगेन
भिद्यमान इवार्णवः ॥ ह्व्_५६।३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तेन शब्देन सङ्क्षुब्धं
तत्सर्पभवनं महत् ।
उत्तिष्ठद् उदकात् सर्पो
रोषपर्याकुलेक्षणः ॥ ह्व्_५६।४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स चोरगपतिः क्रुद्धो
मेघराशिसमप्रभः ।
ततो रक्तान्तनयनः
कालियः समदृश्यत ॥ ह्व्_५६।५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पञ्चास्यः पावकोच्छ्वासश्
चलज्जिह्वो ऽनलाननः ।
पृतुभिः पञ्चभिर् घोरैः
शिरोभिः परिवारितः ॥ ह्व्_५६।६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूरयित्वा ह्रदं सर्वं
भोगेनानलवर्चसा ।
स्फुरन्न् इव स रोषेण
ज्वलन्न् इव च तेजसा ॥ ह्व्_५६।७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

क्रोधेन तज्जलं तस्य
सर्वं शृतम् इवाभवत् ।
प्रतिश्रोताश् च भीतेव
जगाम यमुना नदी ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्य क्रोधाग्निपूर्णेन
वक्त्रेणाभूच् च मारुतः ॥ ह्व्_५६।८ ॥

मूलम्

तस्य क्रोधाग्निपूर्णेन
वक्त्रेणाभूच् च मारुतः ॥ ह्व्_५६।८ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

दृष्ट्वा कृष्णं ह्रदगतं
क्रीडन्तं शिशुलीलया ।
सधूमाः पन्नगेन्द्रस्य
मुखान् निश्चेरुर् अर्चिषः ॥ ह्व्_५६।९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सृजता तेन रोषाग्निं
समीपे तीरजा द्रुमाः ।
क्षणेन भस्मसान् नीता
युगान्तप्रतिमेन वै ॥ ह्व्_५६।१० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्य पुत्राश् च दाराश् च
भृत्याश् चान्ये महोरगाः ।
वमन्तः पावकं घोरं
वक्त्रेभ्यो विषसम्भवम् ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सधूमाः पन्नगेन्द्रास् ते
निपेतुर् अमितौजसः ॥ ह्व्_५६।११ ॥

मूलम्

सधूमाः पन्नगेन्द्रास् ते
निपेतुर् अमितौजसः ॥ ह्व्_५६।११ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रवेशितश् च तैः सर्पैः
स कृष्णो भोगबन्धनम् ।
निर्यत्नचरणाकारस्
तस्थौ गिरिर् इवाचलः ॥ ह्व्_५६।१२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ददंशुर् दशनैस् तीक्ष्णैर्
विषोत्पीडजलाविलैः ।
ते कृष्णं सर्पपतयो
न ममार च वीर्यवान् ॥ ह्व्_५६।१३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

([क्: after १३, द्६,स् (औßएर् त्३।४,), ग्(एद्।) ins.: :क्])
सन्दश्यमानो दशनैर्
न चचाल स केशवः । ह्व्_५६।१३६७८:१ ।
व्यचरत् सुचिरं कालं
कृष्णो वै कालिये ह्रदे । ह्व्_५६।१३६७८:२ ।
एतस्मिन्न् अन्तरे भीता
गोपालाः सर्व एव ते ।
क्रन्दमाना व्रजं जग्मुर्
बाष्पसन्दिग्धया गिरा ॥ ह्व्_५६।१४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एष मोहं गतः कृष्णो
मग्नो वै कालियह्रदे ।
भक्ष्यते सर्पराजेन
तद् आगच्छत माचिरम् ॥ ह्व्_५६।१५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नन्दगोपाय वै क्षिप्रं
बल्लवाय निवेद्यताम् ।
एष ते कृष्यते पुत्रः
सर्पेणेति महाह्रदे ॥ ह्व्_५६।१६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नन्दगोपस् तु तच् छ्रुत्वा
वज्रपातोपमं वचः ।
आर्तः स्खलितविक्रान्तस्
तं जगाम ह्रदोत्तमम् ॥ ह्व्_५६।१७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सबालयुवतीवृद्धः
स च सङ्कर्षणो युवा ।
आक्रीडं पन्नगेन्द्रस्य
जनस् तं समुपागमत् ॥ ह्व्_५६।१८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नन्दगोपमुखा गोपास्
ते सर्वे साश्रुलोचनाः ।
([क्: after १९अब्, द्६,त्१।२,ग्१-३।५,म्१।२।४ ins.: :क्])
इदं किं त्व् इति सम्भ्रान्ताः
कस्येदं कर्म चेति वै । ह्व्_५६।१९अब्६७९ ।
हाहाकारं प्रकुर्वन्तस्
तस्थुस् तीरे ह्रदस्य वै ॥ ह्व्_५६।१९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

व्रीडिता विस्मिताश् चैव
शोकार्ताश् च पुनः पुनः ।
केचित् तु कृष्ण हा हेति
हा धिग् इत्य् अपरे पुनः ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अपरे हा हताः स्मेति
रुरुदुर् भृशदुःखिताः ॥ ह्व्_५६।२० ॥

मूलम्

अपरे हा हताः स्मेति
रुरुदुर् भृशदुःखिताः ॥ ह्व्_५६।२० ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्त्रियश् चैव यशोदां ताम्
हा हतासीति चुक्रुशुः ।
या पश्यसि प्रियं पुत्रं
सर्पराजवशङ्गतं ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सन्दितं सर्पभोगेन
कृष्यमाणं यथा मृगम् ॥ ह्व्_५६।२१ ॥

मूलम्

सन्दितं सर्पभोगेन
कृष्यमाणं यथा मृगम् ॥ ह्व्_५६।२१ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

अश्मसारमयं नूनं
हृदयं ते ऽभिलक्ष्यते ।
पुत्रं कथम् इमं दृष्ट्वा
यशोदे नावदीर्यते ॥ ह्व्_५६।२२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दुःखितं बत पश्यामो
नन्दगोपं ह्रदान्तिके ।
न्यस्य पुत्रमुखे दृष्टिं
निश्चेतनम् अवस्थितम् ॥ ह्व्_५६।२३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यशोदाम् अनुगच्छन्त्यः
सर्पावासम् इमं ह्रदम् ।
प्रविशामो न यास्यामः
सर्वा दामोदरं विना ॥ ह्व्_५६।२४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दिवसः को विना सूर्यं
विना चन्द्रेण का निशा ।
विना वृषेण का गावो
विना कृष्णेन को व्रजः ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

विना कृष्णं न यास्यामो
विवत्सा इव धेनवः ॥ ह्व्_५६।२५ ॥

मूलम्

विना कृष्णं न यास्यामो
विवत्सा इव धेनवः ॥ ह्व्_५६।२५ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

तासां विलपितं श्रुत्वा
तेषाम् च व्रजवासिनाम् ।
([क्: after २६अब्, Ñ२।३,व्,ब्१।२,द्स्,द्३।५ ins.: :क्])
विलापं नन्दगोपस्य
यशोदां रुदतीं तथा । ह्व्_५६।२६अब्६८० ।
एकभावशरीरज्ञ
एकदेहो द्विधाकृतः ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सङ्कर्षणस् तु सङ्क्रुद्धो
बभाषे कृष्णम् अव्ययम् ॥ ह्व्_५६।२६ ॥

मूलम्

सङ्कर्षणस् तु सङ्क्रुद्धो
बभाषे कृष्णम् अव्ययम् ॥ ह्व्_५६।२६ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

कृष्ण कृष्ण महाबाहो
गोपानां नन्दिवर्धन ।
दम्यताम् एष वै क्षिप्रं
सर्पराजो विषायुधः ॥ ह्व्_५६।२७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इमे नो बान्धवास् तात
त्वां मत्वा मानुषं प्रभो ।
परिदेवन्ति करुणम्
सर्वे मानुषबुद्धयः ॥ ह्व्_५६।२८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तच् छ्रुत्वा रौहिणेयस्य
वाक्यं सञ्ज्ञासमीरितम् ।
विक्रीड्यास्फोटयद् बाहू
तद् भित्त्वा भोगबन्धनम् ॥ ह्व्_५६।२९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्य पद्भ्यां अथाक्रम्य
भोगराशिं जलोक्षितम् ।
शिरो ऽस्य कृष्णो जग्राह
स्वहस्तेनावनाम्य च ॥ ह्व्_५६।३० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्यारुरोह सहसा
मध्यमं तन् महच् छिरः ।
सो ऽस्य मूर्ध्नि स्थितः कृष्णो
ननर्त रुचिराङ्गदः ॥ ह्व्_५६।३१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

([क्: after ३१, द्६,स् ins.: :क्])
लास्यं बहुविधं कृष्णो
विदधे तस्य मूर्धनि ॥ ह्व्_५६।३१६८१:१ ।

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्य नृत्तं स्मरन् विष्णोर्
हर्षो ऽद्य मम जायते । ह्व्_५६।३१६८१:२ ।
रोम्णां सर्वेषु गात्रेषु
राजन्न् उद्गमयन् सदा । ह्व्_५६।३१६८१:३ ।
मृद्यमानः स कृष्णेन
श्रान्तमूर्धा भुजङ्गमः ।
अस्यैः सरुधिरोद्गारैः
कातरं वाक्यम् अब्रवीत् ॥ ह्व्_५६।३२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अविज्ञानान् मया कृष्ण
रोषो ऽयं सम्प्रदर्शितः ।
दमितो ऽहं हतविषो
वशगस् ते वरानन ॥ ह्व्_५६।३३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तदाज्ञापय किं कुर्यां
सदारापत्यबान्धवः ।
कस्य वा वशतां यामि
जीवितं मे प्रदीयताम् ॥ ह्व्_५६।३४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

([क्: after ३४, द्६,त्१।२,ग्१।३।५,म्१।२।४ ins.: :क्])
नमस् ते ब्रह्मरुद्रेन्द्र+
+सुरासुरनमस्कृत । ह्व्_५६।३४६८२:१ ।
शरणं त्वां प्रपन्नो ऽस्मि
जीवितं मे प्रदीयताम् ॥ ह्व्_५६।३४६८२:२ ।

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अपराधं कृतं यत् तु
मूढेनाकृतबुद्धिना । ह्व्_५६।३४६८२:३ ।
दर्पान्वितेन च मया
न तत् संस्मर्तुम् अर्हसि ॥ ह्व्_५६।३४६८२:४ ।

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रसन्ने त्वयि देवेश
वैनतेयो न मां हरेत् । ह्व्_५६।३४६८२:५ ।
तस्माद् विधत्स्व यत् कार्यं
मया कर्तव्यम् ईश्वर । ह्व्_५६।३४६८२:६ ।
इत्य् उक्त्वा स शिरोभिस् तु
कृष्णपादाव् अपूजयत् । ह्व्_५६।३४६८२:७ ।
पञ्चमूर्धानतं दृष्ट्वा
सर्पं सर्पारिकेतनः ।
अक्रुद्ध एव भगवान्
प्रत्युवाचोरगेश्वरम् ॥ ह्व्_५६।३५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तवास्मिन् यमुनातोये
नैव स्थानं ददाम्य् अहम् ।
गच्छार्णवजलं सर्प
सपुत्रः सहबान्धवः ॥ ह्व्_५६।३६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यश् चेह भूयो दृश्येत
स्थले वा यदि वा जले ।
तव भृत्यस् तनूजो वा
क्षिप्रं वध्यः स मे भवेत् ॥ ह्व्_५६।३७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शिवं चास्य जलस्यास्तु
त्वं च गच्छ महार्णवम् ।
स्थाने त्व् इह भवेद् दोषस्
तवान्तकरणो महान् ॥ ह्व्_५६।३८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मत्पदानि च ते सर्प
दृष्ट्वा मूर्धनि सागरे ।
गरुदः पन्नगरिपुस्
त्वयि न प्रहरिष्यति ॥ ह्व्_५६।३९ ॥

मूलम्

([क्: after ३९, द्६,त्१,ग्१-३,म्१।२।४ ins.: :क्]) एवम् उक्तस् तु कृष्णेन पतत्रिवरकेतुना । *ह्व्_५६।३९*६८२अ ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

([क्: *६८२ ओच्चुर्स् त्wइचे, after ५६।३४ अन्द् after ५६।३९; the सेचोन्द् ओच्चुर्रेन्चे हस् बेएन् नुम्बेरेद् *६८२अ। :क्])
गृह्य मूर्ध्ना तु चरणौ
कृष्णस्योरगपुङ्गवः ।
पश्यताम् एव गोपानां
जगामादर्शनं ह्रदात् ॥ ह्व्_५६।४० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

निर्जिते तु गते सर्पे
कृष्णम् उत्तीर्य विष्ठितम् ।
विस्मितास् तुष्टुवुर् गोपाश्
चक्रुश् चैव प्रदक्षिणम् ॥ ह्व्_५६।४१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ऊचुः सर्वे सुसम्प्रीता
नन्दगोपं वनेचराः ।
धन्यो ऽस्य् अनुगृहीतो ऽसि
यस्य ते पुत्र ईदृशः ॥ ह्व्_५६।४२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अद्यप्रभृति गोपानां
गवां घोषस्य चानघ ।
आपत्सु शरणं कृष्णः
प्रभुश् चायतलोचनः ॥ ह्व्_५६।४३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

जाता शिवजला सर्वा
यमुना मुनिसेविता ।
सर्वैस् तीर्थैः सुखं गावो
विचरिष्यन्ति नः सदा ॥ ह्व्_५६।४४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

व्यक्तम् एव वयं गोपा
वने यत् कृष्णम् ईदृशम् ।
महद्भूतं न जानीमश्
छन्नम् अग्निम् इव व्रजे ॥ ह्व्_५६।४५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एवं ते विस्मिताः सर्वे
स्तुवन्तः कृष्णम् अव्ययम् ।
जग्मुर् गोपगणा घोषं
देवाश् चैत्ररथं यथा ॥ ह्व्_५६।४६ ॥

मूलम्