॥सूत उवाच॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
अनुजस्य विकुक्षेस्तु निमेर्वंशं निबोधत।
योऽसौ निवेशयामास पुरन्देवपुरोपमम् ॥ २७.१ ॥
मूलम्
अनुजस्य विकुक्षेस्तु निमेर्वंशं निबोधत।
योऽसौ निवेशयामास पुरन्देवपुरोपमम् ॥ २७.१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
जयन्तमितिविख्यातं गौतमस्याश्रमाभितः।
यस्यान्ववाये यज्ञे वै जनकादृषिसत्तमात् ॥ २७.२ ॥
मूलम्
जयन्तमितिविख्यातं गौतमस्याश्रमाभितः।
यस्यान्ववाये यज्ञे वै जनकादृषिसत्तमात् ॥ २७.२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
नेमिर्नाम सुधर्मात्मा सर्वसत्वनमस्कृतः।
आसीत् पुत्रो महाप्राज्ञ इक्ष्वाकोर्भूरितेजसः ॥ २७.३ ॥
मूलम्
नेमिर्नाम सुधर्मात्मा सर्वसत्वनमस्कृतः।
आसीत् पुत्रो महाप्राज्ञ इक्ष्वाकोर्भूरितेजसः ॥ २७.३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
स शापेन वसिष्ठस्य विदेहः समपद्यत।
तस्य पुत्रो मिथिर्नाम जनितः पर्वभिस्त्रिभिः ॥ २७.४ ॥
मूलम्
स शापेन वसिष्ठस्य विदेहः समपद्यत।
तस्य पुत्रो मिथिर्नाम जनितः पर्वभिस्त्रिभिः ॥ २७.४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
अरण्यां मथ्यमानायां प्रादुर्भूतो महायशाः।
नाम्ना मिथिरिति ख्यातो जननाज्जनकोऽभवत् ॥ २७.५ ॥
मूलम्
अरण्यां मथ्यमानायां प्रादुर्भूतो महायशाः।
नाम्ना मिथिरिति ख्यातो जननाज्जनकोऽभवत् ॥ २७.५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
मिथिर्नाम महावीर्यो येनासौ मिथिलाभवत्।
राजासौ जनको नाम जनकाच्चाप्युदावसुः ॥ २७.६ ॥
मूलम्
मिथिर्नाम महावीर्यो येनासौ मिथिलाभवत्।
राजासौ जनको नाम जनकाच्चाप्युदावसुः ॥ २७.६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
उदावसोः सुधर्मात्मा जनितो नन्दिवर्द्धनः।
नन्दिवर्द्धनतः शूरः सुकेतुर्नाम धार्मिकः ॥ २७.७ ॥
मूलम्
उदावसोः सुधर्मात्मा जनितो नन्दिवर्द्धनः।
नन्दिवर्द्धनतः शूरः सुकेतुर्नाम धार्मिकः ॥ २७.७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सुकेतोरपि धर्मात्मा देवरातो महाबलः।
देवरातस्य धर्मात्मा बृहदुच्छ इति श्रुतिः ॥ २७.८ ॥
मूलम्
सुकेतोरपि धर्मात्मा देवरातो महाबलः।
देवरातस्य धर्मात्मा बृहदुच्छ इति श्रुतिः ॥ २७.८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
बृहदुच्छस्य तनयो महावीर्यः प्रतापवान् ।
महावीर्यस्य धृतिमान् सुधृतिस्तस्य चात्मजः ॥ २७.९ ॥
मूलम्
बृहदुच्छस्य तनयो महावीर्यः प्रतापवान् ।
महावीर्यस्य धृतिमान् सुधृतिस्तस्य चात्मजः ॥ २७.९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सुधृतेरपि धर्मात्मा धृष्टकेतुः परन्तपः।
धृष्टकेतु सुतश्चापि हर्यश्वो नाम विश्रुतः ॥ २७.१० ॥
मूलम्
सुधृतेरपि धर्मात्मा धृष्टकेतुः परन्तपः।
धृष्टकेतु सुतश्चापि हर्यश्वो नाम विश्रुतः ॥ २७.१० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
हर्यश्वस्य मरुः पुत्रो मरोः पुत्रः प्रतित्वकः।
प्रतित्वकस्य धर्मात्मा राजा कीर्त्तिरथः सुतः ॥ २७.११ ॥
मूलम्
हर्यश्वस्य मरुः पुत्रो मरोः पुत्रः प्रतित्वकः।
प्रतित्वकस्य धर्मात्मा राजा कीर्त्तिरथः सुतः ॥ २७.११ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
पुत्रः कीर्त्तिरथस्यापि देवमीढ इति श्रुतः ।
देवमीढस्य विबुधो विबुधस्य सुतो धृतिः ॥ २७.१२ ॥
मूलम्
पुत्रः कीर्त्तिरथस्यापि देवमीढ इति श्रुतः ।
देवमीढस्य विबुधो विबुधस्य सुतो धृतिः ॥ २७.१२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
महाधृतिसुतो राजा कीर्त्तिराजः प्रतापवान् ।
कीर्त्ति राजात्मजो विद्वान् महारोमेति विश्रुतः ॥ २७.१३ ॥
मूलम्
महाधृतिसुतो राजा कीर्त्तिराजः प्रतापवान् ।
कीर्त्ति राजात्मजो विद्वान् महारोमेति विश्रुतः ॥ २७.१३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
महारोम्णस्तु विख्यातः स्वर्णरोमा व्यजायत।
स्वर्णरोमात्मजश्चापि ह्रस्वरोमाभवनृपः ॥ २७.१४ ॥
मूलम्
महारोम्णस्तु विख्यातः स्वर्णरोमा व्यजायत।
स्वर्णरोमात्मजश्चापि ह्रस्वरोमाभवनृपः ॥ २७.१४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
ह्रस्वरोमात्मजो विद्वान् सीरध्वज इति श्रुतिः।
उद्भिन्ना कृषता येन सीता राज्ञा यशस्विनी।
रामस्य महिषी साध्वी सुव्रतातिपतिव्रता ॥ २७.१५ ॥
मूलम्
ह्रस्वरोमात्मजो विद्वान् सीरध्वज इति श्रुतिः।
उद्भिन्ना कृषता येन सीता राज्ञा यशस्विनी।
रामस्य महिषी साध्वी सुव्रतातिपतिव्रता ॥ २७.१५ ॥
शांशपायन उवाच॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
कथं सीता समुत्पन्ना कृष्यमाणा यशस्विनी।
किमर्थञ्चाकृषद्राजा क्षेत्रं यस्मिन् बभूव ह ॥ २७.१६ ॥
मूलम्
कथं सीता समुत्पन्ना कृष्यमाणा यशस्विनी।
किमर्थञ्चाकृषद्राजा क्षेत्रं यस्मिन् बभूव ह ॥ २७.१६ ॥
सूत उवाच॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
अग्निक्षेत्रे कृष्यमाणे अश्वमेधे महात्मनः।
विधिना सुप्रयुक्तेन तस्मात्सा तु समुत्थिता ॥ २७.१७ ॥
मूलम्
अग्निक्षेत्रे कृष्यमाणे अश्वमेधे महात्मनः।
विधिना सुप्रयुक्तेन तस्मात्सा तु समुत्थिता ॥ २७.१७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सीरध्वजात्तु जातस्तु भानुमान्नाम मैथिलः।
भ्राता कुशध्वजस्तस्य स काश्यधिपतिर्नृपः ॥ २७.१८ ॥
मूलम्
सीरध्वजात्तु जातस्तु भानुमान्नाम मैथिलः।
भ्राता कुशध्वजस्तस्य स काश्यधिपतिर्नृपः ॥ २७.१८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तस्य भानुमतः पुत्रः प्रद्युम्नश्च प्रतापवान्।
मुनिस्तस्य सुतश्चापि तस्मादूर्जवहः स्मृतः ॥ २७.१९ ॥
मूलम्
तस्य भानुमतः पुत्रः प्रद्युम्नश्च प्रतापवान्।
मुनिस्तस्य सुतश्चापि तस्मादूर्जवहः स्मृतः ॥ २७.१९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
ऊर्जवहात् सुतद्वाजः शकुनिस्तस्य चात्मजः।
स्वागतः शकुनेः पुत्रः सुवर्च्चास्तत्सुतः स्मृतः ॥ २७.२० ॥
मूलम्
ऊर्जवहात् सुतद्वाजः शकुनिस्तस्य चात्मजः।
स्वागतः शकुनेः पुत्रः सुवर्च्चास्तत्सुतः स्मृतः ॥ २७.२० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
श्रुतो यस्तस्य दायादः सुश्रुतस्तस्य चात्मजः।
सुश्रुतस्य जयः पुत्रो जयस्य विजयः सुतः ॥ २७.२१ ॥
मूलम्
श्रुतो यस्तस्य दायादः सुश्रुतस्तस्य चात्मजः।
सुश्रुतस्य जयः पुत्रो जयस्य विजयः सुतः ॥ २७.२१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
विजयस्य ऋतः पुत्र ऋतस्य सुनयः स्मृतः।
सुनयाद्वीतहव्यस्तु वीतहव्यात्मजो धृतिः ॥ २७.२२ ॥
मूलम्
विजयस्य ऋतः पुत्र ऋतस्य सुनयः स्मृतः।
सुनयाद्वीतहव्यस्तु वीतहव्यात्मजो धृतिः ॥ २७.२२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
धृतेस्तु बहुलाश्वोऽभूद्बहुलाश्वसुतः कृतिः।
तस्मिन् सन्तिष्टते वंशो जनकानां महात्मनाम्।
इत्येते मैथिलाः प्रोक्ताः सोमस्यापि निबोधत ॥ २७.२३ ॥
मूलम्
धृतेस्तु बहुलाश्वोऽभूद्बहुलाश्वसुतः कृतिः।
तस्मिन् सन्तिष्टते वंशो जनकानां महात्मनाम्।
इत्येते मैथिलाः प्रोक्ताः सोमस्यापि निबोधत ॥ २७.२३ ॥
इति श्रीमहापुराणे वायुप्रोक्ते वैवस्वतमनुवंशकीर्त्तनं नाम सप्तविंशोऽध्यायः ॥ २७ ॥
वायूमहापुराणम् -
उत्तरार्द्धम् - २८
॥सूत उवाच ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
पिता सोमस्य वैविप्रा जज्ञेऽत्रिर्भगवानृषिः।
सोऽति तस्थौ सर्वलोकान्भगवान्त्स्वेन तेजसा ॥ २८.१ ॥
मूलम्
पिता सोमस्य वैविप्रा जज्ञेऽत्रिर्भगवानृषिः।
सोऽति तस्थौ सर्वलोकान्भगवान्त्स्वेन तेजसा ॥ २८.१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
कर्मणा मनसा वाचा शुभान्येव समाचरन्।
काष्ठकुड्यशिलाभूत ऊर्ध्वबाहुर्महाद्युतिः ॥ २८.२ ॥
मूलम्
कर्मणा मनसा वाचा शुभान्येव समाचरन्।
काष्ठकुड्यशिलाभूत ऊर्ध्वबाहुर्महाद्युतिः ॥ २८.२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सुदुश्चरं नाम तपो येन तप्तं महत्पुरा।
त्रीणि वर्षसहस्राणि दिव्यानीति हि नः श्रुतम् ॥ २८.३ ॥
मूलम्
सुदुश्चरं नाम तपो येन तप्तं महत्पुरा।
त्रीणि वर्षसहस्राणि दिव्यानीति हि नः श्रुतम् ॥ २८.३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तस्योर्ध्वरेतसस्तत्र स्थितस्यानिमिषस्पृहम्।
सोमत्वन्तनुरापेदे महाबुद्धिः स वै द्विजः ॥ २८.४ ॥
मूलम्
तस्योर्ध्वरेतसस्तत्र स्थितस्यानिमिषस्पृहम्।
सोमत्वन्तनुरापेदे महाबुद्धिः स वै द्विजः ॥ २८.४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
ऊर्ध्वमाचक्रमे तस्य सोमत्वं भावितात्मनः।
सोमः सुस्राव नेत्राभ्यां दश वा द्योतयन् दिशः ॥ २८.५ ॥
मूलम्
ऊर्ध्वमाचक्रमे तस्य सोमत्वं भावितात्मनः।
सोमः सुस्राव नेत्राभ्यां दश वा द्योतयन् दिशः ॥ २८.५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तं गर्भं विधिनादिष्टा दश देव्यो दधुस्तदा।
समेत्य धारयामासुर्न च ताः समशक्नुवन् ॥ २८.६ ॥
मूलम्
तं गर्भं विधिनादिष्टा दश देव्यो दधुस्तदा।
समेत्य धारयामासुर्न च ताः समशक्नुवन् ॥ २८.६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
स ताभ्यः सहसैवाथ दिग्भ्यो गर्भः प्रभान्वितः।
यथावभासयंल्लोकाञ्झीतांशुः सर्वभावनः ॥ २८.७ ॥
मूलम्
स ताभ्यः सहसैवाथ दिग्भ्यो गर्भः प्रभान्वितः।
यथावभासयंल्लोकाञ्झीतांशुः सर्वभावनः ॥ २८.७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
यदा न धारणे शक्तास्तस्य गर्भस्य ताः स्त्रियः।
ततः स ताभिः शीतांशुर्निपपात वसुन्धराम् ॥ २८.८ ॥
मूलम्
यदा न धारणे शक्तास्तस्य गर्भस्य ताः स्त्रियः।
ततः स ताभिः शीतांशुर्निपपात वसुन्धराम् ॥ २८.८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
पतन्तं सोममालोक्य ब्रह्मा लोकपितामहः।
रथमारोपयामास लोकानां हितकाम्यया ॥ २८.९ ॥
मूलम्
पतन्तं सोममालोक्य ब्रह्मा लोकपितामहः।
रथमारोपयामास लोकानां हितकाम्यया ॥ २८.९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
स हि देवमयो विप्रा धर्मार्थी सत्यसङ्गरः।
युक्तो वाजिसहस्रेण सितेनेति हि नः श्रुतम् ॥ २८.१० ॥
मूलम्
स हि देवमयो विप्रा धर्मार्थी सत्यसङ्गरः।
युक्तो वाजिसहस्रेण सितेनेति हि नः श्रुतम् ॥ २८.१० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तस्मिन्निपतिते देवाः पुत्रेऽत्रेः परमात्मनि।
तुष्टुवुर्ब्रह्मणः पुत्राः मानसाः सप्त विश्रुताः ॥ २८.११ ॥
मूलम्
तस्मिन्निपतिते देवाः पुत्रेऽत्रेः परमात्मनि।
तुष्टुवुर्ब्रह्मणः पुत्राः मानसाः सप्त विश्रुताः ॥ २८.११ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तत्रैवाङ्गिरसस्तस्य भृगोश्चैवात्मजस्तथा।
ऋग्भिर्यजुर्भिर्बहुभिरथर्वाङ्गिरसैरपि ॥ २८.१२ ॥
मूलम्
तत्रैवाङ्गिरसस्तस्य भृगोश्चैवात्मजस्तथा।
ऋग्भिर्यजुर्भिर्बहुभिरथर्वाङ्गिरसैरपि ॥ २८.१२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
ततः संस्तूयमानस्य तेजः सोमस्य भास्वतः।
आप्यायमानं लोकांस्त्रीन् भावयामास सर्वशः ॥ २८.१३ ॥
मूलम्
ततः संस्तूयमानस्य तेजः सोमस्य भास्वतः।
आप्यायमानं लोकांस्त्रीन् भावयामास सर्वशः ॥ २८.१३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
समेन रथमुख्येन सागरान्तां वसुन्धराम्।
त्रिःसप्तकृत्वो विपुल श्चकाराभिप्रदक्षिणम् ॥ २८.१४ ॥
मूलम्
समेन रथमुख्येन सागरान्तां वसुन्धराम्।
त्रिःसप्तकृत्वो विपुल श्चकाराभिप्रदक्षिणम् ॥ २८.१४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तस्य यच्चापि तत्तेजः पृथिवीमन्वपद्यत।
ओषध्यस्ताः समुद्भूतास्तेजसा सञ्ज्वलन्त्युत ॥ २८.१५ ॥
मूलम्
तस्य यच्चापि तत्तेजः पृथिवीमन्वपद्यत।
ओषध्यस्ताः समुद्भूतास्तेजसा सञ्ज्वलन्त्युत ॥ २८.१५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
ताभिर्धार्यत्ययं लोकान् प्रजाश्चापि चतुर्विधाः।
पोष्टा हि भगवान् सोमो जगतो हि द्विजोत्तमाः ॥ २८.१६ ॥
मूलम्
ताभिर्धार्यत्ययं लोकान् प्रजाश्चापि चतुर्विधाः।
पोष्टा हि भगवान् सोमो जगतो हि द्विजोत्तमाः ॥ २८.१६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
स लब्धतेजास्तपसा संस्तवैस्तैश्च कर्मभिः।
तपस्तेपे महाभागः पझानां दशतीर्दश ॥ २८.१७ ॥
मूलम्
स लब्धतेजास्तपसा संस्तवैस्तैश्च कर्मभिः।
तपस्तेपे महाभागः पझानां दशतीर्दश ॥ २८.१७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
हिरण्यवर्णा या देव्यो धारयन्त्यात्मना जगत्।
विभुस्तासाम्भवेत्सोमः प्रख्यातः स्वेन कर्मणा ॥ २८.१८ ॥
मूलम्
हिरण्यवर्णा या देव्यो धारयन्त्यात्मना जगत्।
विभुस्तासाम्भवेत्सोमः प्रख्यातः स्वेन कर्मणा ॥ २८.१८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
ततस्तस्मै ददौ राज्यं ब्रह्मा ब्रह्मविदां वरः।
बीजौषधिषु विप्राणामपाञ्च द्विजसत्तमाः ॥ २८.१९ ॥
मूलम्
ततस्तस्मै ददौ राज्यं ब्रह्मा ब्रह्मविदां वरः।
बीजौषधिषु विप्राणामपाञ्च द्विजसत्तमाः ॥ २८.१९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सोऽभिषिक्तो महातेजा महाराज्येन राजराट् ।
लोकानां भावयामास स्वभावात्तपतां वरः ॥ २८.२० ॥
मूलम्
सोऽभिषिक्तो महातेजा महाराज्येन राजराट् ।
लोकानां भावयामास स्वभावात्तपतां वरः ॥ २८.२० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सप्तविंशतिरिन्दोस्तु दाक्षायण्यो महाव्रताः।
ददौ प्राचेतसो दक्षो नक्षत्राणीति या विदुः ॥ २८.२१ ॥
मूलम्
सप्तविंशतिरिन्दोस्तु दाक्षायण्यो महाव्रताः।
ददौ प्राचेतसो दक्षो नक्षत्राणीति या विदुः ॥ २८.२१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
स तत्प्राप्य महद्राजयं सोमः सोमवतां प्रभुः।
समाजज्ञे राजसूयं सहस्रशतदक्षिणम् ॥ २८.२२ ॥
मूलम्
स तत्प्राप्य महद्राजयं सोमः सोमवतां प्रभुः।
समाजज्ञे राजसूयं सहस्रशतदक्षिणम् ॥ २८.२२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
हिरण्यगर्भश्चोद्गाता ब्रह्मा ब्रह्मत्वमेयिवान्।
सदस्यस्तत्र भगवान् हरिर्नारायणः प्रभुः ।
सनत्कुमारप्रमुखैराद्यैर्ब्रह्मर्षिभिर्वृतः ॥ २८.२३ ॥
मूलम्
हिरण्यगर्भश्चोद्गाता ब्रह्मा ब्रह्मत्वमेयिवान्।
सदस्यस्तत्र भगवान् हरिर्नारायणः प्रभुः ।
सनत्कुमारप्रमुखैराद्यैर्ब्रह्मर्षिभिर्वृतः ॥ २८.२३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
दक्षिणामददत्सोमस्त्रील्लोँकानिति नः श्रुतम्।
तेभ्यो ब्रह्मर्षिमुख्येभ्यः सदस्येभ्यश्च वै द्विजाः ॥ २८.२४ ॥
मूलम्
दक्षिणामददत्सोमस्त्रील्लोँकानिति नः श्रुतम्।
तेभ्यो ब्रह्मर्षिमुख्येभ्यः सदस्येभ्यश्च वै द्विजाः ॥ २८.२४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तं सिनी च कुहूश्चैव वपुः पुष्टिः प्रभावसुः।
कीर्त्तिर्धृतिश्च लक्ष्मीश्च नव देव्यः सिषेविरे ॥ २८.२५ ॥
मूलम्
तं सिनी च कुहूश्चैव वपुः पुष्टिः प्रभावसुः।
कीर्त्तिर्धृतिश्च लक्ष्मीश्च नव देव्यः सिषेविरे ॥ २८.२५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
प्राप्यावभृथमव्यग्रः सर्वदेवर्षिपूजितः।
अतिराजातिराजेन्द्रो दशधातापयद्दिशः ॥ २८.२६ ॥
मूलम्
प्राप्यावभृथमव्यग्रः सर्वदेवर्षिपूजितः।
अतिराजातिराजेन्द्रो दशधातापयद्दिशः ॥ २८.२६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तदा तत् प्राप्य दुष्प्रापमैश्वर्यमृषिसंस्तुतम्।
स विभ्रममतिर्विप्रा विनये विनयो हतः ॥ २८.२७ ॥
मूलम्
तदा तत् प्राप्य दुष्प्रापमैश्वर्यमृषिसंस्तुतम्।
स विभ्रममतिर्विप्रा विनये विनयो हतः ॥ २८.२७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
बृहस्पतेः स वै भार्यान्तारां नाम यशस्विनीम्।
जहार सहसा सर्वानवमत्याङ्गिरःसुतान् ॥ २८.२८ ॥
मूलम्
बृहस्पतेः स वै भार्यान्तारां नाम यशस्विनीम्।
जहार सहसा सर्वानवमत्याङ्गिरःसुतान् ॥ २८.२८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
स याच्यमानो देवैश्च तथा देवर्षिभिश्च ह।
नैव व्यसर्जयत्तारां तस्मायाङ्गिरसे तदा ॥ २८.२९ ॥
मूलम्
स याच्यमानो देवैश्च तथा देवर्षिभिश्च ह।
नैव व्यसर्जयत्तारां तस्मायाङ्गिरसे तदा ॥ २८.२९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
उशनास्तस्य जग्राह पार्ष्णिमङ्गिरसो द्विजाः।
स हि शिष्यो महातेजाः पितुः पूर्वं बृहस्पतेः ॥ २८.३० ॥
मूलम्
उशनास्तस्य जग्राह पार्ष्णिमङ्गिरसो द्विजाः।
स हि शिष्यो महातेजाः पितुः पूर्वं बृहस्पतेः ॥ २८.३० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तेन स्नेहेन भगवान् रुद्रस्तस्य बृहस्पतेः।
पार्ष्णिग्राहोऽभवद्देवः प्रगृह्याजगवन्धनुः ॥ २८.३१ ॥
मूलम्
तेन स्नेहेन भगवान् रुद्रस्तस्य बृहस्पतेः।
पार्ष्णिग्राहोऽभवद्देवः प्रगृह्याजगवन्धनुः ॥ २८.३१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तेन ब्रह्मर्षिमुख्येभ्यः परमास्त्रं महात्मना।
उद्दिश्य देवानुत्सृष्टं येनैषां नाशितं यशः ॥ २८.३२ ॥
मूलम्
तेन ब्रह्मर्षिमुख्येभ्यः परमास्त्रं महात्मना।
उद्दिश्य देवानुत्सृष्टं येनैषां नाशितं यशः ॥ २८.३२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तत्र तद्युद्धमभवत् प्रत्यक्षन्तारकामयम्।
देवानां दानवानाञ्च लोकक्षयकरं महत् ॥ २८.३३ ॥
मूलम्
तत्र तद्युद्धमभवत् प्रत्यक्षन्तारकामयम्।
देवानां दानवानाञ्च लोकक्षयकरं महत् ॥ २८.३३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तत्र शिष्टास्त्रयो देवास्तुषिताश्चैव ये स्मृताः।
ब्रह्माणं शरणं जग्मुरादिदेवं पितामहम् ॥ २८.३४ ॥
मूलम्
तत्र शिष्टास्त्रयो देवास्तुषिताश्चैव ये स्मृताः।
ब्रह्माणं शरणं जग्मुरादिदेवं पितामहम् ॥ २८.३४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
ततो निवार्योशनसं रुद्रं ज्येष्ठञ्च शङ्करम्।
ददावाङ्गिरसे तारां स्वयमेव पितामहः ॥ २८.३५ ॥
मूलम्
ततो निवार्योशनसं रुद्रं ज्येष्ठञ्च शङ्करम्।
ददावाङ्गिरसे तारां स्वयमेव पितामहः ॥ २८.३५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
अन्तर्वत्नीं च तां दृष्ट्वा तारान्ताराधिपाननाम्।
गर्भमुत्सृजसे न त्वं विप्रः प्राह बृहस्पतिः ॥ २८.३६ ॥
मूलम्
अन्तर्वत्नीं च तां दृष्ट्वा तारान्ताराधिपाननाम्।
गर्भमुत्सृजसे न त्वं विप्रः प्राह बृहस्पतिः ॥ २८.३६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
मदीयायां तनौ योनौ गर्भो धार्यः कथञ्चन।
अथो नावसृजत्तन्तु कुमारं दस्युहन्तमम् ॥ २८.३७ ॥
मूलम्
मदीयायां तनौ योनौ गर्भो धार्यः कथञ्चन।
अथो नावसृजत्तन्तु कुमारं दस्युहन्तमम् ॥ २८.३७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
ईषिकास्तम्बमासाद्य ज्वलन्तमिव पावकम्।
जातमात्रोऽथ भगवान् देवानामाक्षिपद्वपुः ॥ २८.३८ ॥
मूलम्
ईषिकास्तम्बमासाद्य ज्वलन्तमिव पावकम्।
जातमात्रोऽथ भगवान् देवानामाक्षिपद्वपुः ॥ २८.३८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
ततः संशयमापन्नास्तारामकथयन् सुराः।
सत्यं ब्रूहि सुतः कस्य सोमस्याथ बृहस्पतेः ॥ २८.३९ ॥
मूलम्
ततः संशयमापन्नास्तारामकथयन् सुराः।
सत्यं ब्रूहि सुतः कस्य सोमस्याथ बृहस्पतेः ॥ २८.३९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
ह्रीयमाणा यदा देवान्नाह सा साध्वसाधु वा ।
तदा तां शप्तुमारब्धः कुमारो दस्युहन्तमः ॥ २८.४० ॥
मूलम्
ह्रीयमाणा यदा देवान्नाह सा साध्वसाधु वा ।
तदा तां शप्तुमारब्धः कुमारो दस्युहन्तमः ॥ २८.४० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सन्निवार्य तदा ब्रह्मा तारां चन्द्रस्य संशयः।
यदत्र तथ्यन्तद्ब्रूहि तारे कस्य सुतस्त्वयम् ॥ २८.४१ ॥
मूलम्
सन्निवार्य तदा ब्रह्मा तारां चन्द्रस्य संशयः।
यदत्र तथ्यन्तद्ब्रूहि तारे कस्य सुतस्त्वयम् ॥ २८.४१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सा प्राञ्जलिरुवाचेदं ब्रह्माणं वरदं प्रभुम्।
सोमस्येति महात्मानं कुमारन्दस्युहन्तमम् ॥ २८.४२ ॥
मूलम्
सा प्राञ्जलिरुवाचेदं ब्रह्माणं वरदं प्रभुम्।
सोमस्येति महात्मानं कुमारन्दस्युहन्तमम् ॥ २८.४२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
ततः स तमुपाघाय सोमो दाता प्रजापतिः।
बुध इत्यकरोन्नाम तस्य पुत्रस्य धीमतः ॥ २८.४३ ॥
मूलम्
ततः स तमुपाघाय सोमो दाता प्रजापतिः।
बुध इत्यकरोन्नाम तस्य पुत्रस्य धीमतः ॥ २८.४३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
प्रतिपूर्वञ्च गमने समभ्युत्तिष्ठते बुधैः।
उत्पादयामास तदा पुत्रं वै राजपुत्रिका ॥ २८.४४ ॥
मूलम्
प्रतिपूर्वञ्च गमने समभ्युत्तिष्ठते बुधैः।
उत्पादयामास तदा पुत्रं वै राजपुत्रिका ॥ २८.४४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तस्य पुत्रो महातेजा बभूवैलः पुरूरवाः ।
उर्वश्यां जज्ञिरे तस्य पुत्राः षट् सुमहौजसः ॥ २८.४५ ॥
मूलम्
तस्य पुत्रो महातेजा बभूवैलः पुरूरवाः ।
उर्वश्यां जज्ञिरे तस्य पुत्राः षट् सुमहौजसः ॥ २८.४५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
प्रसह्य धर्षितस्तत्र विवशो राजयक्ष्मणा ।
ततो यक्ष्माभिभूतस्तु सोमः प्रक्षीणमण्डलः ।
जगाम शरणायाथ पितरं सोऽत्रिमेव तु ॥ २८.४६ ॥
मूलम्
प्रसह्य धर्षितस्तत्र विवशो राजयक्ष्मणा ।
ततो यक्ष्माभिभूतस्तु सोमः प्रक्षीणमण्डलः ।
जगाम शरणायाथ पितरं सोऽत्रिमेव तु ॥ २८.४६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तस्य तत्पापशमनं चकारात्रिर्महायशाः।
स राजयक्ष्मणा मुक्तः श्रिया जज्वाल सर्वशः ॥ २८.४७ ॥
मूलम्
तस्य तत्पापशमनं चकारात्रिर्महायशाः।
स राजयक्ष्मणा मुक्तः श्रिया जज्वाल सर्वशः ॥ २८.४७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
एतत्सोमस्य वै जन्म कीर्त्तितं द्विजसत्तमाः।
वंशन्तस्य द्विजश्रेष्ठाः कीर्त्यमानं निबोधत ॥ २८.४८ ॥
मूलम्
एतत्सोमस्य वै जन्म कीर्त्तितं द्विजसत्तमाः।
वंशन्तस्य द्विजश्रेष्ठाः कीर्त्यमानं निबोधत ॥ २८.४८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
धन्यमारोग्यमायुष्यं पुण्यं कल्मषशोधनम्।
सोमस्य जन्म श्रुत्वैव सर्वपापैः प्रमुच्यते ॥ २८.४९ ॥
मूलम्
धन्यमारोग्यमायुष्यं पुण्यं कल्मषशोधनम्।
सोमस्य जन्म श्रुत्वैव सर्वपापैः प्रमुच्यते ॥ २८.४९ ॥
इति श्रीमहापुराणे वायुप्रोक्ते शोमोत्पत्तिर्नामाष्टाविंशोऽध्यायः ॥ २८ ॥ *
वायूमहापुराणम् -
उत्तरार्द्धम् - २९
सूत उवाच ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सोमस्य तु बुधः पुत्रो बुधस्य तु पुरूरवाः।
तेजस्वी दानशीलश्च यज्वा विपुलदक्षिणः ॥ २९.१ ॥
मूलम्
सोमस्य तु बुधः पुत्रो बुधस्य तु पुरूरवाः।
तेजस्वी दानशीलश्च यज्वा विपुलदक्षिणः ॥ २९.१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
ब्रह्मवादी पराक्रान्तः शत्रुभिर्युधि दुर्जयः।
आहर्त्ता चाग्निहोत्रस्य यज्वनाञ्च ददौ महीम् ॥ २९.२ ॥
मूलम्
ब्रह्मवादी पराक्रान्तः शत्रुभिर्युधि दुर्जयः।
आहर्त्ता चाग्निहोत्रस्य यज्वनाञ्च ददौ महीम् ॥ २९.२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सत्यवाक् कर्मबुद्धिश्च कान्तः संवृतमैथुनः।
अतीव पुत्रो लोकेषु रूपेणाप्रतिमोऽभवत् ॥ २९.३ ॥
मूलम्
सत्यवाक् कर्मबुद्धिश्च कान्तः संवृतमैथुनः।
अतीव पुत्रो लोकेषु रूपेणाप्रतिमोऽभवत् ॥ २९.३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तं ब्रह्मवादिनं दान्तं धर्मज्ञं सत्यवादिनम्।
उर्वशी वरयामास हित्वा मानं यशस्विनी ॥ २९.४ ॥
मूलम्
तं ब्रह्मवादिनं दान्तं धर्मज्ञं सत्यवादिनम्।
उर्वशी वरयामास हित्वा मानं यशस्विनी ॥ २९.४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तया सहावसद्राजा दशवर्षाणि चाष्ट च।
सप्त षट् सप्त चाष्टौ च दश चाष्टौ च वीर्यवान् ॥ २९.५ ॥
मूलम्
तया सहावसद्राजा दशवर्षाणि चाष्ट च।
सप्त षट् सप्त चाष्टौ च दश चाष्टौ च वीर्यवान् ॥ २९.५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
वने चैत्ररथे रम्ये तथा मन्दाकिनीतटे।
अलकायां विशालायां नन्दने च वनोत्तमे ॥ २९.६ ॥
मूलम्
वने चैत्ररथे रम्ये तथा मन्दाकिनीतटे।
अलकायां विशालायां नन्दने च वनोत्तमे ॥ २९.६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
गन्धमादनपादेषु मेरुश्रृङ्गे नगोत्तमे।
उत्तरांश्च कुरून् प्राप्य कलापग्राममेव च ॥ २९.७ ॥
मूलम्
गन्धमादनपादेषु मेरुश्रृङ्गे नगोत्तमे।
उत्तरांश्च कुरून् प्राप्य कलापग्राममेव च ॥ २९.७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
एतेषु वनसुख्येषु सुरैराचरितेषु च।
उर्वश्या सहितो राजा रेमे परमया मुदा ॥ २९.८ ॥
मूलम्
एतेषु वनसुख्येषु सुरैराचरितेषु च।
उर्वश्या सहितो राजा रेमे परमया मुदा ॥ २९.८ ॥
ऋषय ऊचुः॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
गन्धर्वा चोर्वशी देवी राजानं मानुषं कथम्।
देवानुत्सृज्य सम्प्राप्ता तन्नो ब्रूहि बहुश्रुत ॥ २९.९ ॥
मूलम्
गन्धर्वा चोर्वशी देवी राजानं मानुषं कथम्।
देवानुत्सृज्य सम्प्राप्ता तन्नो ब्रूहि बहुश्रुत ॥ २९.९ ॥
सूत उवाच॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
ब्रह्मशापाभिभूता सा मानुषं समुपस्थिता।
ऐलं तु तं वरारोहा समयेन व्यवस्थिता ॥ २९.१० ॥
मूलम्
ब्रह्मशापाभिभूता सा मानुषं समुपस्थिता।
ऐलं तु तं वरारोहा समयेन व्यवस्थिता ॥ २९.१० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
आत्मनः शापमोक्षार्थं नियमं सा चकार तु ।
अनग्नदर्शनञ्चैव अकामात सह मैथुनम् ॥ २९.११ ॥
मूलम्
आत्मनः शापमोक्षार्थं नियमं सा चकार तु ।
अनग्नदर्शनञ्चैव अकामात सह मैथुनम् ॥ २९.११ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
द्वौ मेषौ शयनाभ्याशे स तावद् व्यवतिष्ठते।
घृतमात्रं तथाहारः कालमेकन्तु पार्थिव ॥ २९.१२ ॥
मूलम्
द्वौ मेषौ शयनाभ्याशे स तावद् व्यवतिष्ठते।
घृतमात्रं तथाहारः कालमेकन्तु पार्थिव ॥ २९.१२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
यद्येष समयो राजन् यावत्कालञ्च ते दृढम्।
तावत्कालन्तु वत्स्यामि एष नः समयः कृतः ॥ २९.१३ ॥
मूलम्
यद्येष समयो राजन् यावत्कालञ्च ते दृढम्।
तावत्कालन्तु वत्स्यामि एष नः समयः कृतः ॥ २९.१३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तस्यास्तं समयं सर्वं स राजा पर्यपालयत्।
एवं सा चावसत् तस्मिन् पुरूरवसि भामिनी ॥ २९.१४ ॥
मूलम्
तस्यास्तं समयं सर्वं स राजा पर्यपालयत्।
एवं सा चावसत् तस्मिन् पुरूरवसि भामिनी ॥ २९.१४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
वर्षाण्यथ चतुःषष्टिं तद्भक्त्या शापमोहिता।
उर्वशी मानुषं प्राप्ता गन्धर्वा श्चिन्तयान्विताः ॥ २९.१५ ॥
मूलम्
वर्षाण्यथ चतुःषष्टिं तद्भक्त्या शापमोहिता।
उर्वशी मानुषं प्राप्ता गन्धर्वा श्चिन्तयान्विताः ॥ २९.१५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
गन्धर्वा ऊचुः।
चिन्तयध्वं महाभागा यथा सा तु वराङ्गना।
आगच्छेत्तु पुनर्द्देवानुर्वशी स्वर्गभूषणा ॥ २९.१६ ॥
मूलम्
गन्धर्वा ऊचुः।
चिन्तयध्वं महाभागा यथा सा तु वराङ्गना।
आगच्छेत्तु पुनर्द्देवानुर्वशी स्वर्गभूषणा ॥ २९.१६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
ततो विश्वावसुर्नाम तत्राह वदतां वरः।
तया तु समयस्तत्र क्रियमाणो मतोऽनघः ॥ २९.१७ ॥
मूलम्
ततो विश्वावसुर्नाम तत्राह वदतां वरः।
तया तु समयस्तत्र क्रियमाणो मतोऽनघः ॥ २९.१७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
समयन्युत्क्रमात् सा वै राजानं त्यक्ष्यते यथा।
तदहं वच्मि वः सर्वं यथा त्यक्ष्यति सा नृपम् ॥ २९.१८ ॥
मूलम्
समयन्युत्क्रमात् सा वै राजानं त्यक्ष्यते यथा।
तदहं वच्मि वः सर्वं यथा त्यक्ष्यति सा नृपम् ॥ २९.१८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सहसा योगमेष्यामि युष्माकं कार्यसिद्धये।
एवमुक्त्वा गतस्तत्र प्रतिष्ठानं महायशाः ॥ २९.१९ ॥
मूलम्
सहसा योगमेष्यामि युष्माकं कार्यसिद्धये।
एवमुक्त्वा गतस्तत्र प्रतिष्ठानं महायशाः ॥ २९.१९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
स निशायामथागम्य मेषमेकं जहार वै।
मातृवद्वर्त्तते सा तु मेषयोश्चारुहासिनी ॥ २९.२० ॥
मूलम्
स निशायामथागम्य मेषमेकं जहार वै।
मातृवद्वर्त्तते सा तु मेषयोश्चारुहासिनी ॥ २९.२० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
गन्धर्वागमनं ज्ञात्वा शयनस्था यशस्विनी।
राजानमब्रवीत्सा तु पुत्रो मे ह्रियतेति वै ॥ २९.२१ ॥
मूलम्
गन्धर्वागमनं ज्ञात्वा शयनस्था यशस्विनी।
राजानमब्रवीत्सा तु पुत्रो मे ह्रियतेति वै ॥ २९.२१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
एवमुक्तो विनिश्चित्य नग्नस्तिष्ठति वै नृपः ।
नग्नं द्रक्ष्यति मां देवी समयो वितथो भवेत् ॥ २९.२२ ॥
मूलम्
एवमुक्तो विनिश्चित्य नग्नस्तिष्ठति वै नृपः ।
नग्नं द्रक्ष्यति मां देवी समयो वितथो भवेत् ॥ २९.२२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
ततो भूयस्तु गन्धर्वा द्वितीयं मेषमाददुः।
द्वितीयेऽपहृते मेषे ऐलं देवी तमब्रवीत् ॥ २९.२३ ॥
मूलम्
ततो भूयस्तु गन्धर्वा द्वितीयं मेषमाददुः।
द्वितीयेऽपहृते मेषे ऐलं देवी तमब्रवीत् ॥ २९.२३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
पुत्रौ मम हृतौ राजन्ननाथाया इव प्रभो।
एवमुक्तस्तदोत्थाय नग्नो राजा प्रधावितः ॥ २९.२४ ॥
मूलम्
पुत्रौ मम हृतौ राजन्ननाथाया इव प्रभो।
एवमुक्तस्तदोत्थाय नग्नो राजा प्रधावितः ॥ २९.२४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
मेषाबभ्यां पदवीं राजन् गन्धर्वैर्व्युत्थितामथ।
उत्पादिता तु महती माया तद्भवनं महत् ॥ २९.२५ ॥
मूलम्
मेषाबभ्यां पदवीं राजन् गन्धर्वैर्व्युत्थितामथ।
उत्पादिता तु महती माया तद्भवनं महत् ॥ २९.२५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
प्रकाशितन्तु सहसा ततो नग्नमवेक्ष्य सा।
नग्नं दृष्ट्वा तिरोऽभूत्सा अप्सरा कामरूपिणी ॥ २९.२६ ॥
मूलम्
प्रकाशितन्तु सहसा ततो नग्नमवेक्ष्य सा।
नग्नं दृष्ट्वा तिरोऽभूत्सा अप्सरा कामरूपिणी ॥ २९.२६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तिरोभूतान्तु तां ज्ञात्वा गन्धर्वास्तत्र तावुभौ।
मेषौ त्यक्त्वा च ते सर्वे तत्रैवान्तर्हिताभवन् ॥ २९.२७ ॥
मूलम्
तिरोभूतान्तु तां ज्ञात्वा गन्धर्वास्तत्र तावुभौ।
मेषौ त्यक्त्वा च ते सर्वे तत्रैवान्तर्हिताभवन् ॥ २९.२७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
उत्सृष्टावुरणौ दृष्ट्वा राजा गृह्यागतः प्रभुः।
अपश्यंस्तां तु वै राजा विललाप सुदुःखितः ॥ २९.२८ ॥
मूलम्
उत्सृष्टावुरणौ दृष्ट्वा राजा गृह्यागतः प्रभुः।
अपश्यंस्तां तु वै राजा विललाप सुदुःखितः ॥ २९.२८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
चचार पृथिवीं चैव मार्गमाणस्ततस्ततः।
अथापश्यच्च तां राजा कुरुक्षेत्रे महाबलः ॥ २९.२९ ॥
मूलम्
चचार पृथिवीं चैव मार्गमाणस्ततस्ततः।
अथापश्यच्च तां राजा कुरुक्षेत्रे महाबलः ॥ २९.२९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
प्लक्षतीर्थे पुष्करिण्यां विगाढेनाम्बुनाप्लुताम्।
क्रीडन्तीमप्सरोभिश्च पञ्चभिः सह शोभनाम् ॥ २९.३० ॥
मूलम्
प्लक्षतीर्थे पुष्करिण्यां विगाढेनाम्बुनाप्लुताम्।
क्रीडन्तीमप्सरोभिश्च पञ्चभिः सह शोभनाम् ॥ २९.३० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
अपश्यत्सा ततः सुभ्रू राजानमविदूरतः।
उर्वशी ताः सखीः प्राह अयं स पुरुषोत्तमः ॥ २९.३१ ॥
मूलम्
अपश्यत्सा ततः सुभ्रू राजानमविदूरतः।
उर्वशी ताः सखीः प्राह अयं स पुरुषोत्तमः ॥ २९.३१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
यस्मिन्नहमवात्सं हि दर्शयामास तं नृपम् ।
तत आविर्बभूवुस्ताः पञ्चचूडाप्सरास्तु ताः ॥ २९.३२ ॥
मूलम्
यस्मिन्नहमवात्सं हि दर्शयामास तं नृपम् ।
तत आविर्बभूवुस्ताः पञ्चचूडाप्सरास्तु ताः ॥ २९.३२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
दृष्ट्वा तु राजा तां प्रीतः प्रलापान् कुरुते बहून्।
आयाहि तिष्ठ मनसा घोरे वचसि तिष्ठ हे ॥ २९.३३ ॥
मूलम्
दृष्ट्वा तु राजा तां प्रीतः प्रलापान् कुरुते बहून्।
आयाहि तिष्ठ मनसा घोरे वचसि तिष्ठ हे ॥ २९.३३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
एवमादीनि सूक्ष्माणि परस्परमभाषत।
उर्वशी त्वब्रवीच्चैलं सगर्भाहं त्वया प्रभो ॥ २९.३४ ॥
मूलम्
एवमादीनि सूक्ष्माणि परस्परमभाषत।
उर्वशी त्वब्रवीच्चैलं सगर्भाहं त्वया प्रभो ॥ २९.३४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
संवत्सरात् कुमारस्ते भविता नव संशयः।
निशामेकान्तु वै राजा ह्यवसत्तु तया सह ॥ २९.३५ ॥
मूलम्
संवत्सरात् कुमारस्ते भविता नव संशयः।
निशामेकान्तु वै राजा ह्यवसत्तु तया सह ॥ २९.३५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सम्प्रहृष्टो जगामाथ स्वपुरन्तु महायशाः।
गते संवत्सरे राजा उर्वशीं पुनरागमत् ॥ २९.३६ ॥
मूलम्
सम्प्रहृष्टो जगामाथ स्वपुरन्तु महायशाः।
गते संवत्सरे राजा उर्वशीं पुनरागमत् ॥ २९.३६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
उषित्वा तु तया सार्द्धमेकरात्रं महामनाः।
कामार्त्तश्चा ब्रवीद्दीनो भव नित्यं ममेति वै ॥ २९.३७ ॥
मूलम्
उषित्वा तु तया सार्द्धमेकरात्रं महामनाः।
कामार्त्तश्चा ब्रवीद्दीनो भव नित्यं ममेति वै ॥ २९.३७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
उर्वश्यथाब्रवीच्चैलं गन्धर्वास्ते वरं ददुः।
तं वृणीष्व महाराज ब्रूहि चैतांस्त्वमेव हि ॥ २९.३८ ॥
मूलम्
उर्वश्यथाब्रवीच्चैलं गन्धर्वास्ते वरं ददुः।
तं वृणीष्व महाराज ब्रूहि चैतांस्त्वमेव हि ॥ २९.३८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
वृणे नित्यं हि सालोक्यं गन्धर्वाणां महात्मनाम्।
तथेत्युक्त्वा वरं वव्रे गन्धर्वाश्च तथास्त्विति ॥ २९.३९ ॥
मूलम्
वृणे नित्यं हि सालोक्यं गन्धर्वाणां महात्मनाम्।
तथेत्युक्त्वा वरं वव्रे गन्धर्वाश्च तथास्त्विति ॥ २९.३९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
स्थालीमग्नेः पूरयित्वा गन्धर्वाश्च तमब्रुवन्।
अनेन इष्ट्वा लोकन्तं प्राप्स्यसि त्वं नराधिप ॥ २९.४० ॥
मूलम्
स्थालीमग्नेः पूरयित्वा गन्धर्वाश्च तमब्रुवन्।
अनेन इष्ट्वा लोकन्तं प्राप्स्यसि त्वं नराधिप ॥ २९.४० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तमादाय कुमारन्तु नगरायोपचक्रमे।
निःक्षिप्य तमरण्याञ्च स पुत्रन्तु गृहं ययौ ॥ २९.४१ ॥
मूलम्
तमादाय कुमारन्तु नगरायोपचक्रमे।
निःक्षिप्य तमरण्याञ्च स पुत्रन्तु गृहं ययौ ॥ २९.४१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
पुनरादाय दृश्याग्निमश्वत्थं तत्र दृष्टवान्।
समीपतस्तु तं दृष्ट्वा ह्यश्वत्थं तत्र विस्मितः ॥ २९.४२ ॥
मूलम्
पुनरादाय दृश्याग्निमश्वत्थं तत्र दृष्टवान्।
समीपतस्तु तं दृष्ट्वा ह्यश्वत्थं तत्र विस्मितः ॥ २९.४२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
गन्धर्वेभ्यस्तथाख्यातुमग्निना गां गतस्तु सः ।
श्रुत्वा तमर्थमशिलमरणिं तु समादिशत् ॥ २९.४३ ॥
मूलम्
गन्धर्वेभ्यस्तथाख्यातुमग्निना गां गतस्तु सः ।
श्रुत्वा तमर्थमशिलमरणिं तु समादिशत् ॥ २९.४३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
अश्वत्थादरणिं कृत्वा मथित्वाग्निं यथाविधि।
तेनेष्ट्वा तु सलोकं नः प्राप्स्यसि त्वं नराधिप।
मथित्वाग्निं त्रिधा कृत्वा ह्ययजत्स नराधिपः ॥ २९.४४ ॥
मूलम्
अश्वत्थादरणिं कृत्वा मथित्वाग्निं यथाविधि।
तेनेष्ट्वा तु सलोकं नः प्राप्स्यसि त्वं नराधिप।
मथित्वाग्निं त्रिधा कृत्वा ह्ययजत्स नराधिपः ॥ २९.४४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
इष्ट्वा यज्ञैर्बहुविधैर्गतस्तेषां सलोकताम्।
वासाय च स गन्धर्वस्त्रेतायां स महारथः।
एकोऽग्निः पूर्वमासीद्वै ऐलस्त्रींस्तानकल्पयत् ॥ २९.४५ ॥
मूलम्
इष्ट्वा यज्ञैर्बहुविधैर्गतस्तेषां सलोकताम्।
वासाय च स गन्धर्वस्त्रेतायां स महारथः।
एकोऽग्निः पूर्वमासीद्वै ऐलस्त्रींस्तानकल्पयत् ॥ २९.४५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
एवम्प्रभावो राजासीदैलस्तु द्विजसत्तमाः।
देशे पुण्यतमे चैव महर्षिभिरलङ्कृते ॥ २९.४६ ॥
मूलम्
एवम्प्रभावो राजासीदैलस्तु द्विजसत्तमाः।
देशे पुण्यतमे चैव महर्षिभिरलङ्कृते ॥ २९.४६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
राज्यं स कारयामास प्रयागे पृथिवी पतिः।
उत्तरे यामुने तीरे प्रतिष्ठाने महायशाः ॥ २९.४७ ॥
मूलम्
राज्यं स कारयामास प्रयागे पृथिवी पतिः।
उत्तरे यामुने तीरे प्रतिष्ठाने महायशाः ॥ २९.४७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तस्य पुत्रा बभूवुर्हि षडिन्द्रोपमतेजसः।
गन्धर्वलोके विदिता आयुर्द्धीमानमावसुः ॥ २९.४८ ॥
मूलम्
तस्य पुत्रा बभूवुर्हि षडिन्द्रोपमतेजसः।
गन्धर्वलोके विदिता आयुर्द्धीमानमावसुः ॥ २९.४८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
विश्वायुश्च शतायुश्च गतायुश्चोर्वशीसुताः।
अमावसोस्तु वै जातो भीमो राजाथ विश्वजित् ॥ २९.४९ ॥
मूलम्
विश्वायुश्च शतायुश्च गतायुश्चोर्वशीसुताः।
अमावसोस्तु वै जातो भीमो राजाथ विश्वजित् ॥ २९.४९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
श्रीमान् भीमस्य दायादो राजासीत्काञ्चनप्रभः।
विद्वांस्तु काञ्चनस्यापि सुहोत्रोऽभून्महाबलः ॥ २९.५० ॥
मूलम्
श्रीमान् भीमस्य दायादो राजासीत्काञ्चनप्रभः।
विद्वांस्तु काञ्चनस्यापि सुहोत्रोऽभून्महाबलः ॥ २९.५० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सुहोत्रस्याभज्जह्नुः केशिकागर्भसम्भवः।
प्रतिगत्य ततो गङ्गा विततो यज्ञकर्मणि ॥ २९.५१ ॥
मूलम्
सुहोत्रस्याभज्जह्नुः केशिकागर्भसम्भवः।
प्रतिगत्य ततो गङ्गा विततो यज्ञकर्मणि ॥ २९.५१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
प्लावयामास तं देशं भाविनोऽर्थस्य दर्शनात्।
गङ्गया प्लावितं दृष्ट्वा यज्ञवाटं समन्ततः ॥ २९.५२ ॥
मूलम्
प्लावयामास तं देशं भाविनोऽर्थस्य दर्शनात्।
गङ्गया प्लावितं दृष्ट्वा यज्ञवाटं समन्ततः ॥ २९.५२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सौहोत्रिर्वरदः क्रुद्धो गङ्गां संरक्तलोचनः।
अस्य गङ्गेऽवलेपस्य सद्यः फलमवाप्नुहि ॥ २९.५३ ॥
मूलम्
सौहोत्रिर्वरदः क्रुद्धो गङ्गां संरक्तलोचनः।
अस्य गङ्गेऽवलेपस्य सद्यः फलमवाप्नुहि ॥ २९.५३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
एतत्ते विफलं सर्वं पीतमम्भः करोम्यहम्।
राजर्षिणा ततः पीतां गङ्गां दृष्ट्वा सुरर्षयः ॥ २९.५४ ॥
मूलम्
एतत्ते विफलं सर्वं पीतमम्भः करोम्यहम्।
राजर्षिणा ततः पीतां गङ्गां दृष्ट्वा सुरर्षयः ॥ २९.५४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
उपनिन्युर्महाभागा दुहितृत्वेन जाह्नवीम्।
यौवनाश्वस्य पौत्रीन्तु कावेरीञ्जह्नुरावहत् ॥ २९.५५ ॥
मूलम्
उपनिन्युर्महाभागा दुहितृत्वेन जाह्नवीम्।
यौवनाश्वस्य पौत्रीन्तु कावेरीञ्जह्नुरावहत् ॥ २९.५५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
युवनाश्वस्य शापेन गङ्गा येन विनिर्ममे ।
कावेरीं सरितां श्रेष्ठां जह्नुभार्यामनिन्दिताम् ॥ २९.५६ ॥
मूलम्
युवनाश्वस्य शापेन गङ्गा येन विनिर्ममे ।
कावेरीं सरितां श्रेष्ठां जह्नुभार्यामनिन्दिताम् ॥ २९.५६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
जह्नुश्च दयितं पुत्रं सुहोत्रं नाम धार्मिकम्।
कावेर्यां जनयामास अजकस्तस्य चात्मजः ॥ २९.५७ ॥
मूलम्
जह्नुश्च दयितं पुत्रं सुहोत्रं नाम धार्मिकम्।
कावेर्यां जनयामास अजकस्तस्य चात्मजः ॥ २९.५७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
अजकस्य तु दायादो बलाकाश्वो महायशाः।
बभूवुश्च गयः शीलः कुशस्तस्यात्मजः स्मृतः ॥ २९.५८ ॥
मूलम्
अजकस्य तु दायादो बलाकाश्वो महायशाः।
बभूवुश्च गयः शीलः कुशस्तस्यात्मजः स्मृतः ॥ २९.५८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
कुशपुत्रा बभूवुश्च चत्वारो वेदवर्चसः।
कुशाश्वः कुशनाभश्च अमूर्त्तारयशोवसुः ॥ २९.५९ ॥
मूलम्
कुशपुत्रा बभूवुश्च चत्वारो वेदवर्चसः।
कुशाश्वः कुशनाभश्च अमूर्त्तारयशोवसुः ॥ २९.५९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
कुशस्तम्बस्तपस्तेपे पुत्रार्थी राजसत्तमः।
पूर्णे वर्षसहस्रे वै शतक्रतुमपश्यत ॥ २९.६० ॥
मूलम्
कुशस्तम्बस्तपस्तेपे पुत्रार्थी राजसत्तमः।
पूर्णे वर्षसहस्रे वै शतक्रतुमपश्यत ॥ २९.६० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तमुग्रतपसं दृष्ट्वा सहस्राक्षः पुरन्दरः।
समर्थः पुत्रजनने स्वयमेवास्य शाश्वतः ॥ २९.६१ ॥
मूलम्
तमुग्रतपसं दृष्ट्वा सहस्राक्षः पुरन्दरः।
समर्थः पुत्रजनने स्वयमेवास्य शाश्वतः ॥ २९.६१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
पुत्रत्वं कल्पयामास स्वयमेव पुरन्दरः।
गाधिर्नामाभवत्पुत्रः कौशिकः पाकशासनः ॥ २९.६२ ॥
मूलम्
पुत्रत्वं कल्पयामास स्वयमेव पुरन्दरः।
गाधिर्नामाभवत्पुत्रः कौशिकः पाकशासनः ॥ २९.६२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
पौरुकुत्साभवद्भार्या गाधिस्तस्यामजायत।
पूर्वं कन्यां महाभागां नाम्ना सत्यवतीं शुभाम्।
तां गाधिपुत्रः काव्याय ऋचीकाय ददौ प्रभुः ॥ २९.६३ ॥
मूलम्
पौरुकुत्साभवद्भार्या गाधिस्तस्यामजायत।
पूर्वं कन्यां महाभागां नाम्ना सत्यवतीं शुभाम्।
तां गाधिपुत्रः काव्याय ऋचीकाय ददौ प्रभुः ॥ २९.६३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तस्यां पुत्रस्तु वै भर्त्ता भार्गवो भृगुनन्दनः।
पुत्रार्थे साधयामास चरुं गाधेस्तथैव च ॥ २९.६४ ॥
मूलम्
तस्यां पुत्रस्तु वै भर्त्ता भार्गवो भृगुनन्दनः।
पुत्रार्थे साधयामास चरुं गाधेस्तथैव च ॥ २९.६४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तथा चाहूय सुधृतिऋचीको भार्गवस्तदा।
उपयोज्यश्चरुरयं त्वया मात्रा च तेशुभे ॥ २९.६५ ॥
मूलम्
तथा चाहूय सुधृतिऋचीको भार्गवस्तदा।
उपयोज्यश्चरुरयं त्वया मात्रा च तेशुभे ॥ २९.६५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तस्यां जनिष्यते पुत्रो दीप्तिमान् क्षत्रियर्षभः।
अजेयः क्षत्रियैर्युद्धे क्षत्रियर्षभसूदनः ॥ २९.६६ ॥
मूलम्
तस्यां जनिष्यते पुत्रो दीप्तिमान् क्षत्रियर्षभः।
अजेयः क्षत्रियैर्युद्धे क्षत्रियर्षभसूदनः ॥ २९.६६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तवापि पुत्रं कल्याणि धृतिन्तं तपोधनम्।
शमात्मकं द्विजश्रेष्ठं चरुरेष विधास्यति ॥ २९.६७ ॥
मूलम्
तवापि पुत्रं कल्याणि धृतिन्तं तपोधनम्।
शमात्मकं द्विजश्रेष्ठं चरुरेष विधास्यति ॥ २९.६७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
एवमुक्त्वा तु तां भार्यामृचीको भृगुनन्दनः।
तपस्याभिरतो नित्यमरण्यं प्रविवेश ह ॥ २९.६८ ॥
मूलम्
एवमुक्त्वा तु तां भार्यामृचीको भृगुनन्दनः।
तपस्याभिरतो नित्यमरण्यं प्रविवेश ह ॥ २९.६८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
गाधिः सदारस्तु तदा ऋचीकाश्रममभ्यगात्।
तीर्थयात्राप्रसङ्गेन सुतां द्रष्टुं नरेश्वरः ॥ २९.६९ ॥
मूलम्
गाधिः सदारस्तु तदा ऋचीकाश्रममभ्यगात्।
तीर्थयात्राप्रसङ्गेन सुतां द्रष्टुं नरेश्वरः ॥ २९.६९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
चरुद्वयं गृहीत्वा तु ऋषेः सत्यवती सदा।
भर्त्तुर्वचनमव्यग्रा हृष्टा मात्रे न्यवेदयत् ॥ २९.७० ॥
मूलम्
चरुद्वयं गृहीत्वा तु ऋषेः सत्यवती सदा।
भर्त्तुर्वचनमव्यग्रा हृष्टा मात्रे न्यवेदयत् ॥ २९.७० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
माता तु तस्यै दैवेन दुहित्रे स्वं चरुं ददौ ।
तस्याश्चरुमथाज्ञानादात्मनः सा चकार ह ॥ २९.७१ ॥
मूलम्
माता तु तस्यै दैवेन दुहित्रे स्वं चरुं ददौ ।
तस्याश्चरुमथाज्ञानादात्मनः सा चकार ह ॥ २९.७१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
अथ सत्यवती गर्भं क्षत्रियान्तकरं शुभम्।
धारयामास दीप्तेन वपुषा घोरदर्शना ॥ २९.७२ ॥
मूलम्
अथ सत्यवती गर्भं क्षत्रियान्तकरं शुभम्।
धारयामास दीप्तेन वपुषा घोरदर्शना ॥ २९.७२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तमृचीकस्ततो दृष्ट्वा योगेनाप्यनुमृश्य च।
तदाब्रवीद्द्विजश्रेष्ठः स्वां भार्यां वरवर्णिनीम् ॥ २९.७३ ॥
मूलम्
तमृचीकस्ततो दृष्ट्वा योगेनाप्यनुमृश्य च।
तदाब्रवीद्द्विजश्रेष्ठः स्वां भार्यां वरवर्णिनीम् ॥ २९.७३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
मातुः सिद्ध्यति ते भद्रे चरुव्यत्यासहेतुना।
जनिष्यति हि पुत्रस्ते क्रूरकर्मातिदारुणः ॥ २९.७४ ॥
मूलम्
मातुः सिद्ध्यति ते भद्रे चरुव्यत्यासहेतुना।
जनिष्यति हि पुत्रस्ते क्रूरकर्मातिदारुणः ॥ २९.७४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
माता जनिष्यते वापि तथाभूतं तपोधनम् ।
विश्वं हि ब्रह्म तपसा मया तत्र समर्पितम् ॥ २९.७५ ॥
मूलम्
माता जनिष्यते वापि तथाभूतं तपोधनम् ।
विश्वं हि ब्रह्म तपसा मया तत्र समर्पितम् ॥ २९.७५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
एवमुक्ता महाभागा भर्त्रा सत्यवती तदा।
प्रसादयामास पतिं सुतो मे नेदृशो भवेत्।
ब्राह्मणापसदस्त्वन्य इत्युक्तो मुनिरब्रवीत् ॥ २९.७६ ॥
मूलम्
एवमुक्ता महाभागा भर्त्रा सत्यवती तदा।
प्रसादयामास पतिं सुतो मे नेदृशो भवेत्।
ब्राह्मणापसदस्त्वन्य इत्युक्तो मुनिरब्रवीत् ॥ २९.७६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
नैष सङ्कल्पितः कामो मया भद्रे तथा त्वया ।
उग्रकर्मा भवेत् पुत्रः पितुर्मातुश्च कारणात् ॥ २९.७७ ॥
मूलम्
नैष सङ्कल्पितः कामो मया भद्रे तथा त्वया ।
उग्रकर्मा भवेत् पुत्रः पितुर्मातुश्च कारणात् ॥ २९.७७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
पुनः सत्यवती वाक्यमेवमुक्ताब्रवीदिदम्।
इच्छल्ँलोकानपि मुने सृजेथाः किं पुनः सुतम् ॥ २९.७८ ॥
मूलम्
पुनः सत्यवती वाक्यमेवमुक्ताब्रवीदिदम्।
इच्छल्ँलोकानपि मुने सृजेथाः किं पुनः सुतम् ॥ २९.७८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
शमात्मकमृजुं भर्त्तः पुत्रं मे दातुमर्हसि।
काममेवंविधः पुत्रो मम स्यात्तु वद प्रभो ॥ २९.७९ ॥
मूलम्
शमात्मकमृजुं भर्त्तः पुत्रं मे दातुमर्हसि।
काममेवंविधः पुत्रो मम स्यात्तु वद प्रभो ॥ २९.७९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
मय्यन्यथा न शक्यं वै कर्तुमेव द्विजोत्तम।
ततः प्रसादमकरोत् स तस्यास्तपसो बलात् ॥ २९.८० ॥
मूलम्
मय्यन्यथा न शक्यं वै कर्तुमेव द्विजोत्तम।
ततः प्रसादमकरोत् स तस्यास्तपसो बलात् ॥ २९.८० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
पुत्रे नास्ति विशेषो मे पौत्रे वा वरवर्णिनि।
त्वया यथोक्तं वचनं तथा भद्रे भविष्यति ॥ २९.८१ ॥
मूलम्
पुत्रे नास्ति विशेषो मे पौत्रे वा वरवर्णिनि।
त्वया यथोक्तं वचनं तथा भद्रे भविष्यति ॥ २९.८१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तस्मात् सत्यवती पुत्रं जनयामास भार्गवम्।
तपस्यभिरतन्दान्तं जमदग्निः शमात्मकम् ॥ २९.८२ ॥
मूलम्
तस्मात् सत्यवती पुत्रं जनयामास भार्गवम्।
तपस्यभिरतन्दान्तं जमदग्निः शमात्मकम् ॥ २९.८२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
भृगोश्चरुविपर्यासे रौद्रवैष्णवयोः पुरा।
यमनाद्वैष्णवस्याग्नेर्जमदग्निरजायत ॥ २९.८३ ॥
मूलम्
भृगोश्चरुविपर्यासे रौद्रवैष्णवयोः पुरा।
यमनाद्वैष्णवस्याग्नेर्जमदग्निरजायत ॥ २९.८३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
विश्वामित्रं तु दायादं गाधिः कुशिकनन्दनः।
प्राप्य ब्रह्मर्षिसहितो (सविता) जगाम ब्रह्मणावृतः ॥ २९.८४ ॥
मूलम्
विश्वामित्रं तु दायादं गाधिः कुशिकनन्दनः।
प्राप्य ब्रह्मर्षिसहितो (सविता) जगाम ब्रह्मणावृतः ॥ २९.८४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सा हि सत्यवती पुण्या सत्यव्रतपरायणा।
कौशिकीति समाख्याता प्रवृत्तेयं महानदी ॥ २९.८५ ॥
मूलम्
सा हि सत्यवती पुण्या सत्यव्रतपरायणा।
कौशिकीति समाख्याता प्रवृत्तेयं महानदी ॥ २९.८५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
परिस्रुता महाभागा कौशिकी सरितां वरा।
इक्ष्वाकुवंशे त्वभवत्सुवेणुर्नाम पार्थिवः ॥ २९.८६ ॥
मूलम्
परिस्रुता महाभागा कौशिकी सरितां वरा।
इक्ष्वाकुवंशे त्वभवत्सुवेणुर्नाम पार्थिवः ॥ २९.८६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तस्य कन्या महाभागा कामली नाम रेणुका।
रेणु कायान्तु कामल्यां तपोधृतिसमन्वितः।
आर्चीको जनयामास जमदग्निः सुदारुणम् ॥ २९.८७ ॥
मूलम्
तस्य कन्या महाभागा कामली नाम रेणुका।
रेणु कायान्तु कामल्यां तपोधृतिसमन्वितः।
आर्चीको जनयामास जमदग्निः सुदारुणम् ॥ २९.८७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सर्वविद्यान्तगं श्रेष्ठं धनुर्वेदस्य पारगम्।
रामं क्षत्रिय हन्तारं प्रदीप्तमिव पावकम् ॥ २९.८८ ॥
मूलम्
सर्वविद्यान्तगं श्रेष्ठं धनुर्वेदस्य पारगम्।
रामं क्षत्रिय हन्तारं प्रदीप्तमिव पावकम् ॥ २९.८८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
और्वस्यैवमृचीकस्य सत्यवत्यां महामनाः।
जमदग्निस्ततो वीर्याज्जज्ञे ब्रह्मविदां वरः।
मध्यमश्च शुनःशेफः शुनःपुच्छः कनिष्ठकः ॥ २९.८९ ॥
मूलम्
और्वस्यैवमृचीकस्य सत्यवत्यां महामनाः।
जमदग्निस्ततो वीर्याज्जज्ञे ब्रह्मविदां वरः।
मध्यमश्च शुनःशेफः शुनःपुच्छः कनिष्ठकः ॥ २९.८९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
विश्वामित्रस्तु धर्मात्मा नाम्ना विश्वरथः स्मृतः ।
जज्ञे भृगुप्रसादेन कौशिकाद्वंशवर्द्धनः ॥ २९.९० ॥
मूलम्
विश्वामित्रस्तु धर्मात्मा नाम्ना विश्वरथः स्मृतः ।
जज्ञे भृगुप्रसादेन कौशिकाद्वंशवर्द्धनः ॥ २९.९० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
विश्वामित्रस्य पुत्रस्तु शुनःशेफोऽभवन्मुनिः।
हरिश्चन्द्रस्य यज्ञे तु पशुत्वे नियुतः सवै।
देवैर्दत्तः स वै यस्माद्देवरातस्ततोऽभवत् ॥ २९.९१ ॥
मूलम्
विश्वामित्रस्य पुत्रस्तु शुनःशेफोऽभवन्मुनिः।
हरिश्चन्द्रस्य यज्ञे तु पशुत्वे नियुतः सवै।
देवैर्दत्तः स वै यस्माद्देवरातस्ततोऽभवत् ॥ २९.९१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
विश्वामित्रस्य पुत्राणां शुनः शेफोऽग्रजः स्मृतः।
मधुच्छन्दो नयश्चैव कृतदेवौ ध्रुवाष्टकौ ॥ २९.९२ ॥
मूलम्
विश्वामित्रस्य पुत्राणां शुनः शेफोऽग्रजः स्मृतः।
मधुच्छन्दो नयश्चैव कृतदेवौ ध्रुवाष्टकौ ॥ २९.९२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
कच्छपः पूरणश्चैव विश्वामित्रसुतास्तु वै।
तेषां गोत्राणि बहुधा कौशिकानां महात्मनाम् ॥ २९.९३ ॥
मूलम्
कच्छपः पूरणश्चैव विश्वामित्रसुतास्तु वै।
तेषां गोत्राणि बहुधा कौशिकानां महात्मनाम् ॥ २९.९३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
पार्थिवा देवराताश्च याज्ञवल्क्या समर्षणाः ।
उदुम्बरा उदुम्लानास्तारका यममुञ्चताः ॥ २९.९४ ॥
मूलम्
पार्थिवा देवराताश्च याज्ञवल्क्या समर्षणाः ।
उदुम्बरा उदुम्लानास्तारका यममुञ्चताः ॥ २९.९४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
लोहिण्यो रेणवश्चैव तथा कारीषवः स्मृताः।
बभ्रवः पाणिनश्चैव ध्यावजप्यास्तथैव च ॥ २९.९५ ॥
मूलम्
लोहिण्यो रेणवश्चैव तथा कारीषवः स्मृताः।
बभ्रवः पाणिनश्चैव ध्यावजप्यास्तथैव च ॥ २९.९५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
शालावत्या हिरण्याक्षाः स्यङ्कृता गालवाः स्मृताः ।
देवला यामदूताश्च शालङ्कायनबाष्कलाः ॥ २९.९६ ॥
मूलम्
शालावत्या हिरण्याक्षाः स्यङ्कृता गालवाः स्मृताः ।
देवला यामदूताश्च शालङ्कायनबाष्कलाः ॥ २९.९६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
ददाति बादराश्चान्ये विश्वामित्रस्य धीमतः।
ऋष्यन्तरविवाङ्यास्ते बहवः शौशिकाः स्मृताः ॥ २९.९७ ॥
मूलम्
ददाति बादराश्चान्ये विश्वामित्रस्य धीमतः।
ऋष्यन्तरविवाङ्यास्ते बहवः शौशिकाः स्मृताः ॥ २९.९७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
कौशिकासोश्रुमाश्चैव तथान्ये सैधवायनाः।
पौरोरवस्य पुण्यस्य ब्रह्मर्षेः कौशिकस्य तु ॥ २९.९८ ॥
मूलम्
कौशिकासोश्रुमाश्चैव तथान्ये सैधवायनाः।
पौरोरवस्य पुण्यस्य ब्रह्मर्षेः कौशिकस्य तु ॥ २९.९८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
दृषद्वतीसुतश्चापि विश्वामित्रात्तथाष्टकः।
अष्टकस्य सुतो यो हि प्रोक्तो जह्नुगणोमया ॥ २९.९९ ॥
मूलम्
दृषद्वतीसुतश्चापि विश्वामित्रात्तथाष्टकः।
अष्टकस्य सुतो यो हि प्रोक्तो जह्नुगणोमया ॥ २९.९९ ॥
ऋषय ऊचुः ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
किं लक्षणेन धर्मेण तपसेह श्रुतेन वा।
ब्राह्मण्यं समनुप्राप्तं विश्वामित्रादिभिर्नृपैः ॥ २९.१०० ॥
मूलम्
किं लक्षणेन धर्मेण तपसेह श्रुतेन वा।
ब्राह्मण्यं समनुप्राप्तं विश्वामित्रादिभिर्नृपैः ॥ २९.१०० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
येन योनाभिधा नेन ब्राह्मण्यं क्षत्रिया गताः ।
विशेषं ज्ञातुमिच्छामि तपसा दानतस्तथा ॥ २९.१०१ ॥
मूलम्
येन योनाभिधा नेन ब्राह्मण्यं क्षत्रिया गताः ।
विशेषं ज्ञातुमिच्छामि तपसा दानतस्तथा ॥ २९.१०१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
एवमुक्तस्ततो वाक्यमब्रवीदिदमर्थवत्।
अन्यायोपगतैर्द्रव्यैराहृत्य यजने धिया।
धर्माभिकाङ्क्षी यजते न धर्मफलमश्नुते ॥ २९.१०२ ॥
मूलम्
एवमुक्तस्ततो वाक्यमब्रवीदिदमर्थवत्।
अन्यायोपगतैर्द्रव्यैराहृत्य यजने धिया।
धर्माभिकाङ्क्षी यजते न धर्मफलमश्नुते ॥ २९.१०२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
धर्मं चैतं समाख्याय पापात्मा पुरुषाधमः।
ददाति दानं विप्रेभ्यो लोकानां दम्भकारणात् ॥ २९.१०३ ॥
मूलम्
धर्मं चैतं समाख्याय पापात्मा पुरुषाधमः।
ददाति दानं विप्रेभ्यो लोकानां दम्भकारणात् ॥ २९.१०३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
जपं कृत्वा तथा तीव्रं धनलोभान्निरङ्कुशः।
रागमोहान्वितो ह्यन्ते पावनार्थं ददाति यः ॥ २९.१०४ ॥
मूलम्
जपं कृत्वा तथा तीव्रं धनलोभान्निरङ्कुशः।
रागमोहान्वितो ह्यन्ते पावनार्थं ददाति यः ॥ २९.१०४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तेन दत्तानि दानानि अफलानि भवन्त्युत।
तस्य धर्मप्रवृत्तस्य हिंसकस्य दुरात्मनः ॥ २९.१०५ ॥
मूलम्
तेन दत्तानि दानानि अफलानि भवन्त्युत।
तस्य धर्मप्रवृत्तस्य हिंसकस्य दुरात्मनः ॥ २९.१०५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
एवं लब्ध्वा धनं मोहाद्ददतो यजतश्च ह।
सक्लिष्टकर्मणो दानं न तिष्ठति दुरात्मनः ॥ २९.१०६ ॥
मूलम्
एवं लब्ध्वा धनं मोहाद्ददतो यजतश्च ह।
सक्लिष्टकर्मणो दानं न तिष्ठति दुरात्मनः ॥ २९.१०६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
न्यायागतानां द्रव्याणां तीर्थे सम्प्रतिपादनम्।
कामाननभिसन्धाय यजते च ददाति च ॥ २९.१०७ ॥
मूलम्
न्यायागतानां द्रव्याणां तीर्थे सम्प्रतिपादनम्।
कामाननभिसन्धाय यजते च ददाति च ॥ २९.१०७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
स दानफलमाप्नोति तच्च दानं सुखोदयम्।
दानेन भोगानाप्नोति स्वर्गं सत्येन गच्छति ॥ २९.१०८ ॥
मूलम्
स दानफलमाप्नोति तच्च दानं सुखोदयम्।
दानेन भोगानाप्नोति स्वर्गं सत्येन गच्छति ॥ २९.१०८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तपसा तु सुतप्तेन लोकान् विष्टभ्य तिष्ठति ।
विष्टभ्य स तु तेजस्वी लोकेष्वानन्त्यमश्नुते ॥ २९.१०९ ॥
मूलम्
तपसा तु सुतप्तेन लोकान् विष्टभ्य तिष्ठति ।
विष्टभ्य स तु तेजस्वी लोकेष्वानन्त्यमश्नुते ॥ २९.१०९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
दानाच्छ्रेयांस्तथा यज्ञो यज्ञाच्छ्रेयस्तथा तपः।
सन्न्यासस्तपसः श्रेयांस्तस्माज्ज्ञानं गुरुः स्मृतम् ॥ २९.११० ॥
मूलम्
दानाच्छ्रेयांस्तथा यज्ञो यज्ञाच्छ्रेयस्तथा तपः।
सन्न्यासस्तपसः श्रेयांस्तस्माज्ज्ञानं गुरुः स्मृतम् ॥ २९.११० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
श्रृयन्ते हि तपःसिद्धाः क्षात्रोपेता द्विजातयः।
विश्वामित्रो नरपतिर्मान्धाता सङ्कृतिः कपिः ॥ २९.१११ ॥
मूलम्
श्रृयन्ते हि तपःसिद्धाः क्षात्रोपेता द्विजातयः।
विश्वामित्रो नरपतिर्मान्धाता सङ्कृतिः कपिः ॥ २९.१११ ॥
कपेश्च पुरुकुत्सश्च सत्यश्चानृहवानृथुः
आर्ष्टिषेणोऽमीढश्च भागान्योन्यस्तथैव च ॥ २९.११२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
कक्षीवश्चैव शिजयस्तथान्ये च महारथाः।
रथीतरश्च रुन्दश्च विष्णुवृद्धादयो नृपाः ॥ २९.११३ ॥
मूलम्
कक्षीवश्चैव शिजयस्तथान्ये च महारथाः।
रथीतरश्च रुन्दश्च विष्णुवृद्धादयो नृपाः ॥ २९.११३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
क्षात्रोपेताः स्मृता ह्येते तपसा ऋषिताङ्गताः ।
एते राजर्षयः सर्वे सिद्धिं सुमहतीङ्गताः।
अत ऊर्ध्वं प्रवक्ष्यामि अयोर्वंशं महात्मनः ॥ २९.११४ ॥
मूलम्
क्षात्रोपेताः स्मृता ह्येते तपसा ऋषिताङ्गताः ।
एते राजर्षयः सर्वे सिद्धिं सुमहतीङ्गताः।
अत ऊर्ध्वं प्रवक्ष्यामि अयोर्वंशं महात्मनः ॥ २९.११४ ॥
इति श्रीमहापुराणे वायुप्रोक्ते चन्द्रवंशकीर्तनं नामोनत्रिशोऽध्यायः ॥ २९ ॥ *