१५

[अध्यायः १५]

वेदव्यासः

अध्यायः १५
॥वराङ्ग्युवाच॥
नाशितास्म्यपविद्धास्मि त्रासिता पीडितास्मि च॥
रौद्रोण देवनाथेन नष्टनाथेन भूरिशः॥ १५.१ ॥

दुःखपारमपश्यन्ती प्राणांस्त्यक्तुं व्यवस्थिता॥
पुत्रं मे घोरदुःखस्य तारकं देहि चेत्कृपा॥ १५.२ ॥

एवमुक्तस्तु दैत्येन्द्रो दुःखितोऽचिन्तयद्धृदि॥
आसुरेष्वपि भावेषु स्पृहा यद्यपि नास्ति मे॥ १५.३ ॥

तथापि मन्ये शास्त्रैभ्यस्त्वनुकम्प्या प्रियेति यत्॥
सर्वाश्रमानुपादाय स्वाश्रमेण कलत्रवान्॥ १५.४ ॥

व्यसनार्णवमत्येति जलयानैरिवार्णवम्॥
यामाश्रित्येन्द्रियारातीन्दुर्जयानितराश्रयैः॥ १५.५ ॥

गेहिनो हेलया जिग्युर्दस्यून्दूर्ग पतिर्यथा॥
न केऽपि प्रभवस्तां चाप्यनुकर्तुं गृहेश्वरीम्॥ १५.६ ॥

अथायुषा वा कार्त्स्न्येन धर्मे दित्सुर्यथैव च॥
यस्यां भवति चात्मैव ततो जाया निगद्यते॥ १५.७ ॥

भर्तव्या एव यस्माच्च तस्माद्भार्येति सा स्मृता॥
सा एव गृहमुक्तं च गृहीणी सा ततः स्मृता॥ १५.८ ॥

संसारकल्मषात्त्रात्री कलत्रमिति सा ततः॥
एवंविधां प्रियां को वै नानुकम्पितुमर्हति॥ १५.९ ॥

त्रीणि ज्योतींषि पुरुष इति वै देवलोऽब्रवीत्॥
भार्या कर्म च विद्या च संसाध्यं यत्नतस्त्रयम्॥ १५.१० ॥

तदेनां पीडितां चेद्यः पतिर्भूत्वा न पालये॥
ततो यास्ये शास्त्रवादान्नरकान्तं न संशयः॥ १५.११ ॥

अह मप्येनमिन्द्रं वै शक्तो जेतुं यथाऽनृणाम्॥
पुनः कामं करिष्येऽस्या दास्ये पुत्रऊं महाबलम्॥ १५.१२ ॥

इति सञ्चिन्त्य वज्राङ्गः कोपव्याकुललोचनः॥
प्रतिकर्तुं महेन्द्राय तपो भूयो व्यवस्यत॥ १५.१३ ॥

ज्ञात्वा तु तस्य सङ्कल्पं ब्रह्मा क्रूरतरं पुनः॥
आजगाम त्वरायुक्तो यत्राऽसौ दितिनन्दनः॥ १५.१४ ॥

उवाचैनं स भगवान्प्रभुर्मधुरया गिरा॥ १५.१५ ॥

॥ब्रह्मोवाच॥
किमर्थं भूय एव त्वं नियमं क्रूरमिच्छसि॥
आहाराभिमुखो दैत्य तन्मे ब्रूहि महाव्रतः॥ १५.१६ ॥

यावदब्दसहस्रेण निराहारेण वै फलम्॥
त्यजता प्राप्तमाहारं लब्धं ते क्षणमात्रतः॥ १५.१७ ॥

त्यागो ह्यप्राप्तकामानां न तथा च गुरुः स्मृतः॥
यथा प्राप्तं परित्यज्य कामं कमललोचन॥
श्रुत्वैतद्ब्रह्मणो वाक्यं दैत्यः प्राञ्जलिरब्रवीत्॥ १५.१८ ॥

॥दैत्य उवाच॥
पत्न्यर्थेऽहं करिष्यामि तपो घोरं पितामह॥
पुत्रार्थमुद्यतश्चाहं यः स्याद्गीर्वाणदर्पहा॥ १५.१९ ॥

एतच्छ्रुत्वा वचो देवः पद्मगर्भोद्भवस्तदा॥
उवाच दैत्यराजानं प्रसन्नश्चतुराननः॥ १५.२० ॥

॥ब्रह्मोवाच॥
अलं ते तपसा वत्स मा क्लेशे विस्तरे विश॥
पुत्रस्ते तारकोनाम भविष्यति महाबलः॥ १५.२१ ॥

देवसीमन्तिनीकाम्यधम्मिल्लकविमोक्षणः॥
इत्युक्तो दैत्यराजस्तु प्रणम्य प्रपितामहम्॥ १५.२२ ॥

विसृज्य गत्वा महिषीं नन्दया मास तां मुदा॥
तौ दम्पती कृतार्थौ च जग्मतुश्चाश्रमं तदा॥ १५.२३ ॥

आहितं च ततो गर्भं वराङ्गी वरवर्णिनी॥
पूर्णं वर्षसहस्रं तु दधारोदर एव हि॥ १५.२४ ॥

ततो वर्षसहस्रान्ते वराङ्गी समसूयत॥
जायमाने तु दैत्येन्द्रे तस्मिल्ँलोकभयङ्करे॥ १५.२५ ॥

चचाल सकला पृथ्वी प्रोद्धूताश्च महार्णवा॥
चेलुर्धराधराश्चापि ववुर्वाता विभीषणाः॥ १५.२६ ॥

जेपुर्जप्यं मुनिवरा व्याधविद्धा मृगा इव॥
जहुः कान्तिं च सूर्याद्या नीहाराश्छान्दयन्दिशः॥ १५.२७ ॥

जाते महासुरे तस्मिन्सर्व एव महासुराः॥
आजग्मुर्हर्षितास्तत्र तथा चासुरयोषितः॥ १५.२८ ॥

जगुर्हर्षसमाविष्टा ननृतुश्चासुराङ्गनाः॥
ततो महोत्सवे जाते दानवानां पृथासुत॥ १५.२९ ॥

विषण्णमनसो देवाः समहेन्द्रास्तदाभवन्॥
जातामात्रस्तु दैत्येन्द्रस्तारकश्चण्डविक्रमः॥ १५.३० ॥

अभिषिक्तोऽसुरो दैत्यैः कुरङ्गमहिषादिभिः॥
सर्वासुरमहाराज्ये युतः सर्वैर्महासुरैः॥ १५.३१ ॥

स तु प्राप्तमहाराज्यस्तारकः पाण्डुसत्तम॥
उवाच दानवश्रेष्ठान्युक्तियुक्तमिदं वचः॥ १५.३२ ॥

श्रृणुध्वमसुराः सर्वे वाक्यं मम महाबलाः॥
श्रुत्वा वः स्थेयसी बुद्धिः क्रियतां वचने मम॥ १५.३३ ॥

अस्माकं जातिधर्मेण विरूढं वैरमक्षयम्॥
करिष्याम्यहं तद्वैरं तेषां च विजयाय च॥ १५.३४ ॥

किं तु तत्तपसा साध्यं मन्येहं सुरसङ्गमम्॥
तस्मादादौ करिष्यामि तपो घोरं दनोः सुताः॥ १५.३५ ॥

ततः सुरान्विजेष्यामो भोक्ष्यामोऽथ जगत्त्रयम्॥
युक्तोपायोऽहि पुरुषः स्थिरश्रीरेव जायते॥ १५.३६ ॥

अयुक्तश्चपलः प्राप्तामपि रक्षितुमक्षमः॥
तच्छ्रुत्वा दानवाः सर्वे वाक्यं तस्यासुरस्य तु॥ १५.३७ ॥

साधुसाध्वित्यथोचुस्ते वचनं तस्य विस्मिताः॥
सोऽगच्छत्पारियात्रस्य गिरेः कन्दरमुत्तमम्॥ १५.३८ ॥

सर्वर्तुकुसुमाकीर्णनानौषधिविदिपितम्॥
नानाधातुरसस्राविचित्रनानागृहाश्रयम्॥ १५.३९ ॥

अनेकाकारबहुलं पृथक्पक्षिकुलाकुलम्॥
नानाप्रस्रवणोपेतं नानाविधजलाशयम्॥ १५.४० ॥

प्राप्य तत्कन्दरं दैत्यश्चकार विपुलं तपः॥
वहन्पाशुपतीं दीक्षां पञ्च मन्त्राञ्जजाप सः॥ १५.४१ ॥

निराहारः पञ्चतपा वर्षायुतमभूत्किल॥
ततः स्वदेहादुत्कृत्त्य कर्षङ्कर्षं दिनेदिने॥ १५.४२ ॥

मांसस्याग्नौ जुहावैव ततो निर्मांसतां गतः॥
ततो निर्मांसदेहः स तपोराशिरजायत॥ १५.४३ ॥

जज्वलुः सर्वभूतानि तेजसा तस्य सर्वतः॥
उद्विग्नाश्च सुराः सर्वे तपसा तस्य भीषिताः॥ १५.४४ ॥

एतस्मिन्नन्तरे ब्रह्मा परमं तोषमागतः॥
तारकस्य वरं दातुं जगाम शिखरं गिरेः॥ १५.४५ ॥

प्राप्य तं शैलराजानं हंसस्यन्दनमास्थितः॥
उवाच तारकं देवो गिरा मधुरया तदा॥ १५.४६ ॥

॥ब्रह्मोवाच॥
उत्तिष्ठ पुत्र तपसो नास्त्यसाध्यं तवाधुना॥
वरं वृणीष्वाभिमतं यत्ते मनसि वर्तते॥ १५.४७ ॥

इत्युक्तस्तारको दैत्यः प्राञ्जलिः प्राह तं विभुम्॥ १५.४८ ॥

॥तारक उवाच॥
वयं प्रभो जातिधर्माः कृतवैराः सहमरैः॥
तैश्च निःशेषिता दैत्याः कृताः क्रूरैनृशं सवत्॥ १५.४९ ॥

तेषामहं समुद्धर्ता भवेयमिति मे मतिः॥
अवध्यः सर्वभूतानामस्त्राणां च महौजसाम्॥ १५.५० ॥

स्यामहं चामरैश्चैष वरो मम हृदिस्थितः॥
एतन्मे देहि देवेश नान्यं वै रोचये वरम्॥ १५.५१ ॥

तमुवाच ततो दैत्यं विरञ्चोऽमरनायकः॥
न युज्यते विना मृत्युं देहिनो देहधारणम्॥
जातस्य हि ध्रुवो मृत्युः सत्यमेतच्छ्रुतीरितम्॥ १५.५२ ॥

इति सञ्चिन्त्य वरय वरं यस्मान्न शङ्कसे॥
ततः सञ्चिन्त्य दैत्येन्द्रः शिशुतः सप्तवासरात्॥ १५.५३ ॥

॥तारक उवाच॥
वासराणां च सप्तानां वर्जयित्वा तु बालकम्॥
देवानामप्यवध्योऽहं भूयासं तेन याचितः॥ १५.५४ ॥

वव्रे महासुरो मृत्युं ब्रह्माणं मानमोहितः॥
ब्रह्मा प्रोचे ततस्तं च तथेति हरवाक्यतः॥ १५.५५ ॥

जगाम त्रिदिवं देवो दैत्योऽपि स्वकमालयम्॥
उत्तीर्णं तपसस्तं च दैत्यं दैत्येश्वरास्तदा॥ १५.५६ ॥

परिवव्रुः फलाकीर्णं वृक्षं शकुनयो यथा॥
तस्मिन्महति राज्यस्थे तारके दितिनन्दने॥ १५.५७ ॥

ब्रह्मणाभिहि तस्थाने महार्णवतटोत्तरे॥
तरवो जज्ञिरे पार्थ तत्र सर्वर्तवः शुभाः॥ १५.५८ ॥

कान्तिर्द्युतिर्धृतिर्मेधा श्रीरखण्डा च दानवम्॥
परिवव्रुर्गुणा कीर्णं निश्छिद्राः सर्व एव हि॥ १५.५९ ॥

कालागरुविलिप्ताङ्गं महामुकुटमण्डितम्॥
रुचिराङ्गदसन्नद्धं महासिंहासने स्थितम्॥ १५.६० ॥

नृत्यन्त्यप्सरसः श्रेष्ठा गन्धर्वा गाययन्ति च॥
चन्द्रार्कौ दीपमार्गेषु व्यजनेषु च मारुतः॥
ग्रहा अग्रेसरास्तस्य जीवादेशप्रभाषिणः॥ १५.६१ ॥

एवं स्वकाद्बाहुबलात्स दैत्यः सम्प्राप्य राज्यं परिमोदमानः॥
कदाचिदाभाष्य जगाद मन्त्रिणः प्रोद्धृत्तसर्वाङ्गबलेन दर्पितः॥ १५.६२ ॥

इति श्रीस्कान्दे महापुराण एकाशीतिसाहस्र्यां संहितायां प्रथमे माहेश्वरखण्डे कौमारिकखण्डे कुमारेशमाहात्मये तारकासुरोत्पत्तिवर्णनन्नाम पञ्चदशोऽध्यायः॥ १५ ॥ छ ॥