१०

[अध्यायः १०]

वेदव्यासः

अध्यायः १०

॥मुनय ऊचुः॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

यत्त्वया कथितं ब्रह्मन्ब्रह्माण्डं सचराचरम्॥
भस्मीभूतं रुद्रकोपात्कालकूटाग्निनाऽथ़खिलम्॥ १०.१ ॥

मूलम्

यत्त्वया कथितं ब्रह्मन्ब्रह्माण्डं सचराचरम्॥
भस्मीभूतं रुद्रकोपात्कालकूटाग्निनाऽथ़खिलम्॥ १०.१ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

ब्रह्माण्डान्तरतः किं तु रुद्रं मन्यामहे वयम्॥
तदा चराचरं नष्टं ब्रह्मविष्णुपुरोगमम्॥ १०.२ ॥

मूलम्

ब्रह्माण्डान्तरतः किं तु रुद्रं मन्यामहे वयम्॥
तदा चराचरं नष्टं ब्रह्मविष्णुपुरोगमम्॥ १०.२ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

भस्मीभूतं रुद्रकोपात्कथं सृष्टिः प्रवर्तिता॥
कुतो ब्रह्मा च विष्णुश्च कुतश्चन्द्रपुरोगमाः॥ १०.३ ॥

मूलम्

भस्मीभूतं रुद्रकोपात्कथं सृष्टिः प्रवर्तिता॥
कुतो ब्रह्मा च विष्णुश्च कुतश्चन्द्रपुरोगमाः॥ १०.३ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

अन्ये सुरा सुराः कुत्र भस्मीभूता लयं गताः॥
अत ऊर्ध्वं किमभवत्तत्सर्वं वक्तुमर्हसि॥ १०.४ ॥

मूलम्

अन्ये सुरा सुराः कुत्र भस्मीभूता लयं गताः॥
अत ऊर्ध्वं किमभवत्तत्सर्वं वक्तुमर्हसि॥ १०.४ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

व्यासप्रसादात्सकलं वेत्थ त्वं नापरो हि तत्॥
तस्माज्ज्ञानमयं शास्त्रं तज्जानासि न चापरः॥ १०.५ ॥

मूलम्

व्यासप्रसादात्सकलं वेत्थ त्वं नापरो हि तत्॥
तस्माज्ज्ञानमयं शास्त्रं तज्जानासि न चापरः॥ १०.५ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

इति पृष्टस्तदा सर्वैर्मुनिभिर्भावितात्मभिः॥
सूतो व्यासं नमस्कृत्य वाक्यं चेदमथाब्रवीत्॥ १०.६ ॥

मूलम्

इति पृष्टस्तदा सर्वैर्मुनिभिर्भावितात्मभिः॥
सूतो व्यासं नमस्कृत्य वाक्यं चेदमथाब्रवीत्॥ १०.६ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

॥ लोमश उवाच॥
यदा ब्रह्माण्डमध्यस्था व्याप्ता देवा विषाग्निना॥
हरिब्रह्मादयो ह्येते लोकपालाः सवासवाः॥
तदा विज्ञापितः शम्भुर्हेरम्बेन महात्मना॥ १०.७ ॥

मूलम्

॥ लोमश उवाच॥
यदा ब्रह्माण्डमध्यस्था व्याप्ता देवा विषाग्निना॥
हरिब्रह्मादयो ह्येते लोकपालाः सवासवाः॥
तदा विज्ञापितः शम्भुर्हेरम्बेन महात्मना॥ १०.७ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

॥हेरम्ब उवाच॥
हे रुद्र हे महादेव हे स्थाणो ह जगत्पते॥
मया विघ्नं विनोदेन कृतं तेषां सुदुर्जयम्॥ १०.८ ॥

मूलम्

॥हेरम्ब उवाच॥
हे रुद्र हे महादेव हे स्थाणो ह जगत्पते॥
मया विघ्नं विनोदेन कृतं तेषां सुदुर्जयम्॥ १०.८ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

भयेन मति मोहात्त्वां नार्च्चयन्ति च मामपि॥
उद्योगं ये प्रकुर्वन्ति तेषां क्लेशोऽधिको भवेत्॥ १०.९ ॥

मूलम्

भयेन मति मोहात्त्वां नार्च्चयन्ति च मामपि॥
उद्योगं ये प्रकुर्वन्ति तेषां क्लेशोऽधिको भवेत्॥ १०.९ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

एवमभ्यर्थितस्तेन पिनाकी वृषभध्वजः॥
विघ्नान्धकारसूर्येण गणाधिपतिना तदा॥ १०.१० ॥

मूलम्

एवमभ्यर्थितस्तेन पिनाकी वृषभध्वजः॥
विघ्नान्धकारसूर्येण गणाधिपतिना तदा॥ १०.१० ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

लिङ्गरूपोऽब्रवीच्छम्भुर्निराकारो निरामयः॥
निरञ्जनो व्योमकेशः कपर्द्दी नीललोहितः॥ १०.११ ॥

मूलम्

लिङ्गरूपोऽब्रवीच्छम्भुर्निराकारो निरामयः॥
निरञ्जनो व्योमकेशः कपर्द्दी नीललोहितः॥ १०.११ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

॥महेश्वर उवाच॥
हेरम्ब श्रृणु मे वाक्यं श्रद्धया परया युतः॥
अहङ्कारात्मकं चैव जगदेतच्चराचरम्॥ १०.१२ ॥

मूलम्

॥महेश्वर उवाच॥
हेरम्ब श्रृणु मे वाक्यं श्रद्धया परया युतः॥
अहङ्कारात्मकं चैव जगदेतच्चराचरम्॥ १०.१२ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्थितिं करोत्यहङ्कारः प्रलयोत्पत्तिमेव च॥
जगदादौगणपते तदा विज्ञप्तिमात्रतः॥ १०.१३ ॥

मूलम्

स्थितिं करोत्यहङ्कारः प्रलयोत्पत्तिमेव च॥
जगदादौगणपते तदा विज्ञप्तिमात्रतः॥ १०.१३ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

मायाविरहितं शान्तं द्वैताद्वैतपरं सदा॥
ज्ञप्तिमात्रस्वरूपं तत्सदानन्दैकलक्षणम्॥ १०.१४ ॥

मूलम्

मायाविरहितं शान्तं द्वैताद्वैतपरं सदा॥
ज्ञप्तिमात्रस्वरूपं तत्सदानन्दैकलक्षणम्॥ १०.१४ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

॥गणपतिरुवाच॥
यदि त्वं केवलो ह्यात्मा परमानन्दलक्षणः॥
तस्मात्त्वदपरं किञ्चिन्नान्यदस्ति परन्तप॥ १०.१५ ॥

मूलम्

॥गणपतिरुवाच॥
यदि त्वं केवलो ह्यात्मा परमानन्दलक्षणः॥
तस्मात्त्वदपरं किञ्चिन्नान्यदस्ति परन्तप॥ १०.१५ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

नानारूपं कथं जातं सुरासुरविलक्षणम्॥
विचित्रं मोहजननं त्रिभिर्द्देवैश्च लक्षितम्॥ १०.१६ ॥

मूलम्

नानारूपं कथं जातं सुरासुरविलक्षणम्॥
विचित्रं मोहजननं त्रिभिर्द्देवैश्च लक्षितम्॥ १०.१६ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

भूतग्रामैश्चतुर्भिश्च नानाभेदैः समन्वितैः॥
जातं संसारचक्रं च नित्यानित्यविलक्षणम्॥ १०.१७ ॥

मूलम्

भूतग्रामैश्चतुर्भिश्च नानाभेदैः समन्वितैः॥
जातं संसारचक्रं च नित्यानित्यविलक्षणम्॥ १०.१७ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

परस्परविरोधेन ज्ञानवादेन मोहिताः॥
कर्मवादरताः केचित्केचित्स्वगुणमाश्रिताः॥ १०.१८ ॥

मूलम्

परस्परविरोधेन ज्ञानवादेन मोहिताः॥
कर्मवादरताः केचित्केचित्स्वगुणमाश्रिताः॥ १०.१८ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

ज्ञाननिष्ठाश्च ये केचित्परस्परविरोधिनः॥
एवं संशयमापन्नं त्राहि मां वृषभध्वज॥ १०.१९ ॥

मूलम्

ज्ञाननिष्ठाश्च ये केचित्परस्परविरोधिनः॥
एवं संशयमापन्नं त्राहि मां वृषभध्वज॥ १०.१९ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

अहं गणश्च कुत्रत्याः क्व चायं वृषभः प्रभो॥
एते चान्ये च बहवः कुतो जाताश्च कुत्र वै॥ १०.२० ॥

मूलम्

अहं गणश्च कुत्रत्याः क्व चायं वृषभः प्रभो॥
एते चान्ये च बहवः कुतो जाताश्च कुत्र वै॥ १०.२० ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

कृताः सर्वे महाभागाः सात्त्विका राजसाश्च वै॥
प्रहस्य भगवाञ्छम्भुर्गणेशं वक्तुमुद्यतः॥ १०.२१ ॥

मूलम्

कृताः सर्वे महाभागाः सात्त्विका राजसाश्च वै॥
प्रहस्य भगवाञ्छम्भुर्गणेशं वक्तुमुद्यतः॥ १०.२१ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

॥महेश्वर उवाच॥
कालशक्त्या च जातानि रजःसत्त्वतमांसि च॥
तैरावृतं जगत्सर्वं सदेवासुमानुषम्॥ १०.२२ ॥

मूलम्

॥महेश्वर उवाच॥
कालशक्त्या च जातानि रजःसत्त्वतमांसि च॥
तैरावृतं जगत्सर्वं सदेवासुमानुषम्॥ १०.२२ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

परिदृश्यमानमेतच्चानश्वरं परमार्थतः॥
विद्ध्येतत्सर्वसिद्ध्यैव कृतकत्वाच्च नश्वरम्॥ १०.२३ ॥

मूलम्

परिदृश्यमानमेतच्चानश्वरं परमार्थतः॥
विद्ध्येतत्सर्वसिद्ध्यैव कृतकत्वाच्च नश्वरम्॥ १०.२३ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

॥ लोमश उवाच॥
यावद्गणेशसंयुक्तो भाषमाणः सदाशिवः॥
लिङ्गरूपी विश्वरूपः प्रादुर्भूता सदाशिवात्॥ १०.२४ ॥

मूलम्

॥ लोमश उवाच॥
यावद्गणेशसंयुक्तो भाषमाणः सदाशिवः॥
लिङ्गरूपी विश्वरूपः प्रादुर्भूता सदाशिवात्॥ १०.२४ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

शिवरूपा जगद्योनिः कार्यकारणरूपिणी॥
लिङ्गरूपी स भगवान्निमग्नस्तत्क्षणादभूत्॥ १०.२५ ॥

मूलम्

शिवरूपा जगद्योनिः कार्यकारणरूपिणी॥
लिङ्गरूपी स भगवान्निमग्नस्तत्क्षणादभूत्॥ १०.२५ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

एका स्थिता परा शक्तिर्ब्रह्मविद्यात्मलक्षणा॥
गणेशो विस्मयाविष्टो ह्यवलोकनतत्परः॥ १०.२६ ॥

मूलम्

एका स्थिता परा शक्तिर्ब्रह्मविद्यात्मलक्षणा॥
गणेशो विस्मयाविष्टो ह्यवलोकनतत्परः॥ १०.२६ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

॥ऋषय ऊचुः॥
प्रकृत्यन्तर्गतं सर्वं जगदेतच्चराचरम्॥
गणेशस्य पृथक्त्वं च कथं जातं तदुच्यताम्॥ १०.२७ ॥

मूलम्

॥ऋषय ऊचुः॥
प्रकृत्यन्तर्गतं सर्वं जगदेतच्चराचरम्॥
गणेशस्य पृथक्त्वं च कथं जातं तदुच्यताम्॥ १०.२७ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

॥लोमश उवाच॥
साक्षात्प्रकृत्याः सम्भूतो गणेशो भगवानभूत्॥
यथारूपः शिवः साक्षात्तद्रूपो हि गणेश्वरः॥ १०.२८ ॥

मूलम्

॥लोमश उवाच॥
साक्षात्प्रकृत्याः सम्भूतो गणेशो भगवानभूत्॥
यथारूपः शिवः साक्षात्तद्रूपो हि गणेश्वरः॥ १०.२८ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

शिवेन सह सङ्ग्रामो ह्यभूत्तस्य महात्मनः॥
अज्ञानात्प्रकृतो भूत्वा बहुकालं निरन्तरम्॥ १०.२९ ॥

मूलम्

शिवेन सह सङ्ग्रामो ह्यभूत्तस्य महात्मनः॥
अज्ञानात्प्रकृतो भूत्वा बहुकालं निरन्तरम्॥ १०.२९ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्य दृष्ट्वा ह्यजेयत्वं गजारूढस्य तत्तदा॥
त्रिशूलेनाहनच्छम्भुः सगजं तमपातयत्॥ १०.३० ॥

मूलम्

तस्य दृष्ट्वा ह्यजेयत्वं गजारूढस्य तत्तदा॥
त्रिशूलेनाहनच्छम्भुः सगजं तमपातयत्॥ १०.३० ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

तदा स्तुतो महादेवः परशक्त्या परन्तपः॥
परशक्तिमुवाचेदं वरं वरय शोभने॥ १०.३१ ॥

मूलम्

तदा स्तुतो महादेवः परशक्त्या परन्तपः॥
परशक्तिमुवाचेदं वरं वरय शोभने॥ १०.३१ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

तदा वृतो महादेवो वरेण परमेण हि॥
योऽयं त्वया हतो देव मम पुत्रो न संशयः॥ १०.३२ ॥

मूलम्

तदा वृतो महादेवो वरेण परमेण हि॥
योऽयं त्वया हतो देव मम पुत्रो न संशयः॥ १०.३२ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्वां न जानात्ययं मूढः प्रकृत्यंशसमुद्भवः॥
तस्मात्पुत्रं जीवयेमं मम तृष्ट्यर्थमेव च॥ १०.३३ ॥

मूलम्

त्वां न जानात्ययं मूढः प्रकृत्यंशसमुद्भवः॥
तस्मात्पुत्रं जीवयेमं मम तृष्ट्यर्थमेव च॥ १०.३३ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रहस्य भगवान्रुद्रो मायापुत्रमजीवयत्॥
सिन्धुरवदनेनैव मुखे स समयोजयत्॥ १०.३४ ॥

मूलम्

प्रहस्य भगवान्रुद्रो मायापुत्रमजीवयत्॥
सिन्धुरवदनेनैव मुखे स समयोजयत्॥ १०.३४ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

तदा गजाननो जातः प्रसादाच्छङ्करस्य च॥
मायापुत्रोपि निर्मायो ज्ञानवान्सम्बभूव ह॥ १०.३५ ॥

मूलम्

तदा गजाननो जातः प्रसादाच्छङ्करस्य च॥
मायापुत्रोपि निर्मायो ज्ञानवान्सम्बभूव ह॥ १०.३५ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

आत्मज्ञानामृतेनैव नित्यतृप्तो निरामयः॥
समाधिसंस्थितो रौद्रः कालकालान्तकोऽभवत्॥ १०.३६ ॥

मूलम्

आत्मज्ञानामृतेनैव नित्यतृप्तो निरामयः॥
समाधिसंस्थितो रौद्रः कालकालान्तकोऽभवत्॥ १०.३६ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

योगदण्डार्थमुत्पाट्य स्वकीयं दशनं महत्॥
करे गृह्य गणाध्यक्षः शब्धब्रह्मातिवर्त्तते॥
ऋद्धिसिद्धिद्वयेनैव एकत्वेन विराजितः॥ १०.३७ ॥

मूलम्

योगदण्डार्थमुत्पाट्य स्वकीयं दशनं महत्॥
करे गृह्य गणाध्यक्षः शब्धब्रह्मातिवर्त्तते॥
ऋद्धिसिद्धिद्वयेनैव एकत्वेन विराजितः॥ १०.३७ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

ये ते गणाश्च विघ्नाश्च ये चान्येऽभ्यधिका भुवि॥
तेषामपि पतिर्जातः कृतोऽसौ शम्भुना तदा॥ १०.३८ ॥

मूलम्

ये ते गणाश्च विघ्नाश्च ये चान्येऽभ्यधिका भुवि॥
तेषामपि पतिर्जातः कृतोऽसौ शम्भुना तदा॥ १०.३८ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्माद्वि लोकयामास प्रकृतिं विश्वरूपिणीम्॥
पृथक्स्थित्वाग्रतो जानाल्लिङ्गं प्रकृतिमेव च॥
ददर्श विमलं लिङ्गं प्रकृतिस्थं स्वभावतः॥ १०.३९ ॥

मूलम्

तस्माद्वि लोकयामास प्रकृतिं विश्वरूपिणीम्॥
पृथक्स्थित्वाग्रतो जानाल्लिङ्गं प्रकृतिमेव च॥
ददर्श विमलं लिङ्गं प्रकृतिस्थं स्वभावतः॥ १०.३९ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

आत्मानं च गणैः साद्धं तथैव च जगत्त्रयम्॥
लीनं लिङ्गे समस्तं तद्धेरम्बो ज्ञानवानपि॥ १०.४० ॥

मूलम्

आत्मानं च गणैः साद्धं तथैव च जगत्त्रयम्॥
लीनं लिङ्गे समस्तं तद्धेरम्बो ज्ञानवानपि॥ १०.४० ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

मुमोह च पुनः सञ्ज्ञां प्रतिलभ्य प्रयत्नतः॥
ननाम शिरसा ताभ्यामीशाभ्यां स गणेश्वरः॥ १०.४१ ॥

मूलम्

मुमोह च पुनः सञ्ज्ञां प्रतिलभ्य प्रयत्नतः॥
ननाम शिरसा ताभ्यामीशाभ्यां स गणेश्वरः॥ १०.४१ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

तदा ददर्श तत्रैव लोकसंहारकारकम्॥
ब्रह्माणं चैव रुद्रं च विष्णुं चैव सदाशिवम्॥ १०.४२ ॥

मूलम्

तदा ददर्श तत्रैव लोकसंहारकारकम्॥
ब्रह्माणं चैव रुद्रं च विष्णुं चैव सदाशिवम्॥ १०.४२ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

ददर्श प्रेततुल्यानि लिङ्गशक्त्यात्मकानि च॥
ब्रह्माण्डगोलकान्येव कोटिशः परमाणुवत्॥ १०.४३ ॥

मूलम्

ददर्श प्रेततुल्यानि लिङ्गशक्त्यात्मकानि च॥
ब्रह्माण्डगोलकान्येव कोटिशः परमाणुवत्॥ १०.४३ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

लीयन्ते च विलीयन्ते महेशे लिङ्गरूपिणि॥
प्रकृत्यन्तर्गतं लिङ्गं लिङ्गस्यान्तर्गता च सा॥ १०.४४ ॥

मूलम्

लीयन्ते च विलीयन्ते महेशे लिङ्गरूपिणि॥
प्रकृत्यन्तर्गतं लिङ्गं लिङ्गस्यान्तर्गता च सा॥ १०.४४ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

शक्त्या लिङ्गं च सञ्छन्नं तदा सर्वमदृश्यत॥
लिङ्गेन शक्तिः सञ्छन्ना परस्परमवर्तत॥ १०.४५ ॥

मूलम्

शक्त्या लिङ्गं च सञ्छन्नं तदा सर्वमदृश्यत॥
लिङ्गेन शक्तिः सञ्छन्ना परस्परमवर्तत॥ १०.४५ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

शिवाभ्यां संश्रितं लोकं जगदेतच्चराचरम्॥
गणेशो वापि तज्ज्ञानं न परेऽपि तथाविदन्॥ १०.४६ ॥

मूलम्

शिवाभ्यां संश्रितं लोकं जगदेतच्चराचरम्॥
गणेशो वापि तज्ज्ञानं न परेऽपि तथाविदन्॥ १०.४६ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

तदोवाच महातेजा गणाध्यक्षो गणैः सह॥
सशक्तिकं स्तूयमानः शक्त्या च परया तदा॥ १०.४७ ॥

मूलम्

तदोवाच महातेजा गणाध्यक्षो गणैः सह॥
सशक्तिकं स्तूयमानः शक्त्या च परया तदा॥ १०.४७ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

॥गणेश उवाच॥
नमामि देवं शक्त्यान्वितं ज्ञानरूपं प्रसन्नं ज्ञानात्परं परमञ्ज्योतिरूपम्॥
रूपात्परं परमं तत्त्वरूपं तत्त्वात्परं परमं मङ्गलं च आनन्दाख्यं निष्कलं निर्विषादम्॥ १०.४८ ॥

मूलम्

॥गणेश उवाच॥
नमामि देवं शक्त्यान्वितं ज्ञानरूपं प्रसन्नं ज्ञानात्परं परमञ्ज्योतिरूपम्॥
रूपात्परं परमं तत्त्वरूपं तत्त्वात्परं परमं मङ्गलं च आनन्दाख्यं निष्कलं निर्विषादम्॥ १०.४८ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

धूमात्परमयोवह्निर्धूमवत्प्रतिभासते॥
प्रकृत्यन्तर्गस्त्वं हि लक्ष्यसे ज्ञानिसम्भवः॥
प्रकृत्यन्तर्गतस्त्वं हि मायाव्यक्तिरितीयसे॥ १०.४९ ॥

मूलम्

धूमात्परमयोवह्निर्धूमवत्प्रतिभासते॥
प्रकृत्यन्तर्गस्त्वं हि लक्ष्यसे ज्ञानिसम्भवः॥
प्रकृत्यन्तर्गतस्त्वं हि मायाव्यक्तिरितीयसे॥ १०.४९ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

एवंविधस्त्वं भगवन्स्वमायया सृजस्यथोलुम्पसि पासि विश्वम्॥
अस्माद्गरात्सर्वमिदं प्रनष्टं सब्रह्मविप्रेन्द्रयुतं चराचरम्॥ १०.५० ॥

मूलम्

एवंविधस्त्वं भगवन्स्वमायया सृजस्यथोलुम्पसि पासि विश्वम्॥
अस्माद्गरात्सर्वमिदं प्रनष्टं सब्रह्मविप्रेन्द्रयुतं चराचरम्॥ १०.५० ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

यथा पुरासीर्भगवान्महेशस्त्रैलोक्यनाथोऽसि चराचरात्मा॥
कुरुष्य शीघ्रं सहजीवकोशं चराचरं तत्सकलं प्रदग्धम्॥ १०.५१ ॥

मूलम्

यथा पुरासीर्भगवान्महेशस्त्रैलोक्यनाथोऽसि चराचरात्मा॥
कुरुष्य शीघ्रं सहजीवकोशं चराचरं तत्सकलं प्रदग्धम्॥ १०.५१ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

॥ लोमश उवाच॥
एवं स्तुतो गणेशेन भगवान्भूतभावनः॥
यदुत्थितं कालकूटं लोकसंहारकारकम्॥ १०.५२ ॥

मूलम्

॥ लोमश उवाच॥
एवं स्तुतो गणेशेन भगवान्भूतभावनः॥
यदुत्थितं कालकूटं लोकसंहारकारकम्॥ १०.५२ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

लिङ्गरूपेण तद्ग्रस्तं विमलं चाकरोत्तदा॥
सदेवासुरमर्त्याश्च सर्वाणि त्रिजगन्ति च॥
तत्क्षणाद्रक्षितान्येव कृपया परया युतः॥ १०.५३ ॥

मूलम्

लिङ्गरूपेण तद्ग्रस्तं विमलं चाकरोत्तदा॥
सदेवासुरमर्त्याश्च सर्वाणि त्रिजगन्ति च॥
तत्क्षणाद्रक्षितान्येव कृपया परया युतः॥ १०.५३ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

ब्रह्मा विष्णुः सुरेन्द्रश्च लोकपालाः सहर्षयः॥
यक्षा विद्याधराः सिद्धा गन्धर्वाप्सरसां गणाः॥
उत्थिताश्चैव ते सर्वे निद्रापरिगता इव॥ १०.५४ ॥

मूलम्

ब्रह्मा विष्णुः सुरेन्द्रश्च लोकपालाः सहर्षयः॥
यक्षा विद्याधराः सिद्धा गन्धर्वाप्सरसां गणाः॥
उत्थिताश्चैव ते सर्वे निद्रापरिगता इव॥ १०.५४ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

विस्मयेन समाविष्टा बभूवुर्जातसाध्वसाः॥
सर्वे देवासुराश्चैव ऊचुराश्चर्यवत्ततः॥ १०.५५ ॥

मूलम्

विस्मयेन समाविष्टा बभूवुर्जातसाध्वसाः॥
सर्वे देवासुराश्चैव ऊचुराश्चर्यवत्ततः॥ १०.५५ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

क्व कालकूटं सुमहद्येन विद्राविता वयम्॥
मृतप्रायाः कृताः सद्यः सलोकपालका ह्यमी॥ १०.५६ ॥

मूलम्

क्व कालकूटं सुमहद्येन विद्राविता वयम्॥
मृतप्रायाः कृताः सद्यः सलोकपालका ह्यमी॥ १०.५६ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

इत्यब्रुवंस्तदा दैत्यास्तूष्णीम्भूतास्तदा स्थिताः॥
शक्रादयो लोकपाला विष्णुं सर्वेश्वरेश्वरम्॥
ब्रह्माणं च पुरस्कृत्य इदमूचुः समेधिता॥ १०.५७ ॥

मूलम्

इत्यब्रुवंस्तदा दैत्यास्तूष्णीम्भूतास्तदा स्थिताः॥
शक्रादयो लोकपाला विष्णुं सर्वेश्वरेश्वरम्॥
ब्रह्माणं च पुरस्कृत्य इदमूचुः समेधिता॥ १०.५७ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

केनेदं कारितं विष्णो न विदामोऽल्पमेधसः॥
तदा प्रहस्य भगवान्ब्रह्मणा सह तैः सुरैः॥ १०.५८ ॥

मूलम्

केनेदं कारितं विष्णो न विदामोऽल्पमेधसः॥
तदा प्रहस्य भगवान्ब्रह्मणा सह तैः सुरैः॥ १०.५८ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

समाधिमगमन्सर्वेऽप्येकाग्रमनसस्तदा॥
तत्त्वज्ञानेन निर्हृत्य कामक्रोदादिकान्द्विजाः॥ १०.५९ ॥

मूलम्

समाधिमगमन्सर्वेऽप्येकाग्रमनसस्तदा॥
तत्त्वज्ञानेन निर्हृत्य कामक्रोदादिकान्द्विजाः॥ १०.५९ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

तदात्मनि स्थितं लिङ्गम्
अपश्यन् विबुधादयः॥
विष्णुं पुरस्कृत्य तदा
तुष्टुवुः परमार्थतः॥ १०.६० ॥

मूलम्

तदात्मनि स्थितं लिङ्गमपश्यन्वि बुधादयः॥
विष्णुं पुरस्कृत्य तदा तुष्टुवुः परमार्थतः॥ १०.६० ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

आत्मना परमात्मानं
योगिनः पर्युपासते॥ १०.६१ ॥
लिङ्गम् एव परं ज्ञानं
लिङ्गम् एव परं तपः॥
लिङ्गम् एव परो धर्मो
लिङ्गम् एव परा गतिः॥
तस्माल् लिङ्गात् परतरं
यच् च किञ्चिन् न विद्यते॥ १०.६२ ॥

मूलम्

आत्मना परमात्मानं योगिनः पर्युपासते॥ १०.६१ ॥
लिङ्गमेव परं ज्ञानं लिङ्गमेव परं तपः॥
लिङ्गमेव परो धर्मो लिङ्गमेव परा गतिः॥
तस्माल्लिङ्गात्परतरं यच्च किञ्चिन्न विद्यते॥ १०.६२ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

एवं ब्रुवन्तो हि तदा सुरासुराः
सलोकपाला ऋषिभिश्च साकम्॥
विष्णुं पुरस्कृत्य तमालवर्णं
शम्भुं शरण्यं शरणं प्रपन्नाः॥ १०.६३ ॥

मूलम्

एवं ब्रुवन्तो हि तदा सुरासुराः सलोकपाला ऋषिभिश्च साकम्॥
विष्णुं पुरस्कृत्य तमालवर्णं शम्भुं शरण्यं शरणं प्रपन्नाः॥ १०.६३ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्राहि त्राहि महादेव
कृपालो परमेश्वर॥
पुरा त्राता यथा सर्वे
तथा त्वं त्रातुमर्हसि॥ १०.६४ ॥

मूलम्

त्राहित्राहि महादेव कृपालो परमेश्वर॥
पुरा त्राता यथा सर्वे तथात्वं त्रातुमर्हसि॥ १०.६४ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

तद् देवदेव भवतश् चरणारविन्दं
सेवानुबन्ध-महिमानम् अनन्त-रूपम्॥
त्वद्-आश्रितं यत् परमानुकम्पया
नमो ऽस्तु ते देववर प्रसीद॥ १०.६५ ॥

मूलम्

तद्देवदेव भवतश्चरणारविन्दं सेवानुबन्धमहिमानमनन्तरूपम्॥
त्वदाश्रितं यत्परमानुकम्पया नमोऽस्तु ते देववर प्रसीद॥ १०.६५ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

लिङ्गस्वरूप-मध्यस्थो
भगवान् भूत-भावनः॥
+++(तम् प्रति)+++ सर्वैः सुर-गणैः साकं
बभाषेदं रमापतिः॥ १०.६६ ॥

मूलम्

लिङ्गस्वरूपमध्यस्थो भगवान्भूतभावनः॥
सर्वैः सुरगणैः साकं बभाषेदं रमापतिः॥ १०.६६ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्वं लिङ्गरूपी भगवाञ्
जगताम् अभयप्रदः॥
विष्णुना संस्तुतो देवो
लिङ्गरूपी महेश्वरः॥ १०.६७ ॥

मूलम्

त्वं लिङ्गरूपी भगवाञ्जगतामभयप्रदः॥
विष्णुना संस्तुतो देवो लिङ्गरूपी महेश्वरः॥ १०.६७ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

मृतास्त्राता गरात्सर्वे तस्मान्मृत्युञ्जय प्रभो॥
रक्षरक्ष महाकाल त्रिपुरान्त नमोस्तु ते॥ १०.६८ ॥

मूलम्

मृतास् त्राता गरात्+++(=??)+++ सर्वे
तस्मान्मृत्युञ्जय प्रभो॥
रक्ष रक्ष महाकाल
त्रिपुरान्त नमोस्तु ते॥ १०.६८ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

विष्णुना संस्तुतो देवो
लिङ्गरूपी महेश्वरः॥
प्रादुर्बभूव साम्बोऽथ
बोधयन्निव तान् सुरान्॥ १०.६९ ॥

मूलम्

विष्णुना संस्तुतो देवो लिङ्गरूपी महेश्वरः॥
प्रादुर्बभूव साम्बोऽथ बोधयन्निव तान्सुरान्॥ १०.६९ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

हे विष्णो हे सुराः सर्व
ऋषयः श्रूयताम् इदम्॥
मन्यतेऽपि हि संसारे
अनित्ये नित्यताकुलम्॥ १०.७० ॥

मूलम्

हे विष्णो हे सुराः सर्व ऋषयः श्रूयतामिदम्॥
मन्यतेऽपि हि संसारे अनित्ये नित्यताकुलम्॥ १०.७० ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

अविलोकयताऽऽत्मा
ऽऽत्मना विबुधादयः॥
किं यज्ञैः किं तपोभिश् च
किमुद्योगेन कर्मणाम्॥ १०.७१ ॥

मूलम्

अविलोकयताऽऽत्मात्मना विबुधादयः॥
किं यज्ञैः किं तपोभिश्च किमुद्योगेन कर्मणाम्॥ १०.७१ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

एकत्वेन पृथक्त्वेन
किञ्चिन् नैव प्रयोजनम्॥
यस्माद् भवद्भिर् मिलितैः
कृतं यत् कर्म दुष्करम्॥ १०.७२ ॥

मूलम्

एकत्वेन पृथक्त्वेन किञ्चिन्नैव प्रयोजनम्॥
यस्माद्भवद्भिर्मिलितैः कृतं यत्कर्म दुष्करम्॥ १०.७२ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

क्षीराब्धेर् मथनं तत् तु
अमृतार्थं कथं कृतम्॥
मृत्युं-जयं निराकृत्य
अवज्ञाय च मां सदा॥ १०.७३ ॥

मूलम्

क्षीराब्धेर्मथनं तत्तु अमृतार्थं कथं कृतम्॥
मृत्युं जयं निराकृत्य अवज्ञाय च मां सदा॥ १०.७३ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्मात् सर्वे मृत्यु-मुखं
पतिता वै न संशयः॥
अस्माभिर् निर्मितो
देवो गणेशः कार्य-सिद्धये॥ १०.७४ ॥

मूलम्

तस्मात्सर्वे मृत्युमुखं पतिता वै न संशयः॥
अस्माभिर्निर्मितो देवो गणेशः कार्यसिद्धये॥ १०.७४ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

न नमन्ति गणेशं च
दुर्गां चैव तथाविधाम्॥
क्लेश-भाजो भविष्यति
नात्र कार्या विचारणा॥ १०.७५ ॥

मूलम्

न नमन्ति गणेशं च दुर्गां चैव तथाविधाम्॥
क्लेशभाजो भविष्यति नात्र कार्या विचारणा॥ १०.७५ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

यूयं सर्वे त्वधर्मिष्ठाः
स्तब्धाः पण्डितमानिनः॥
कार्याकार्यम् अविज्ञाय
केवलं मान-मोहिताः॥ १०.७६ ॥

मूलम्

यूयं सर्वे त्वधर्मिष्ठाः स्तब्धाः पण्डितमानिनः॥
कार्याकार्यमविज्ञाय केवलं मानमोहिताः॥ १०.७६ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्मात् काल-मुखे सर्वे
पतिता नात्र संशयः॥
सर्वे श्रुतिपरा यूयम्
इन्द्राद्या देवता-गणाः॥ १०.७७ ॥

मूलम्

तस्मात्कालमुखे सर्वे पतिता नात्र संशयः॥
सर्वे श्रुतिपरा यूयमिन्द्राद्या देवतागणाः॥ १०.७७ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्ररोचन-पराः सर्वे
क्षुद्राश् चेन्द्रादयो वृथा॥
नात्मानं च प्रपञ्चेन
वेत्सि त्वं हि शचीपते॥ १०.७८ ॥

मूलम्

प्ररोचनपराः सर्वे क्षुद्राश्चेन्द्रादयो वृथा॥
नात्मानं च प्रपञ्चेन वेत्सि त्वं हि शचीपते॥ १०.७८ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

कृतः प्रयत्नो हि महान्
अमृतार्थं त्वया शठ॥
अश्वमेध-शतेनैव
यद् राज्यं प्राप्तवान् असि॥
अपि तच् च पराधीनं
तन् न जानासि दुर्मते॥ १०.७९ ॥

मूलम्

कृतः प्रयत्नो हि महानमृतार्थं त्वया शठ॥
अश्वमेधशतेनैव यद्राज्यं प्राप्तवानसि॥
अपि तच्च पराधीनं तन्न जानासि दुर्मते॥ १०.७९ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

यैर् वद-वाक्यैस् त्वं मूढ
संस्तुतोऽसि तपस्विभिः॥
ते मूढास् तोषयन्ति त्वां
तत्-तद्-रागपरायणाः॥ १०.८० ॥

मूलम्

यैर्वदवाक्यैस्त्वं मूढ संस्तुतोऽसि तपस्विभिः॥
ते मूढास्तोषयन्ति त्वां तत्तद्रागपरायणाः॥ १०.८० ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

विष्णो त्वं च पक्षपातान्
न जानासि हिताहितम्॥
केचिद् +धतास् त्वया विष्णो
रक्षिताश् चैव केचन॥ १०.८१ ॥

मूलम्

विष्णो त्वं च पक्षपातान्न जानासि हिताहितम्॥
केचिद्धतास्त्वया विष्णो रक्षिताश्चैव केचन॥ १०.८१ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

इच्छायुक्तस् त्वम् अत्रैव
सदा बालक-चेष्टितः॥
ये ऽन्ये च लोकपाः सर्वे
तेषां वार्ता कुतस् त्विह॥ १०.८२ ॥

मूलम्

इच्छायुक्तस्त्वमत्रैव सदा बालकचेष्टितः॥
येऽन्ये च लोकपाः सर्वे तेषां वार्ता कुतस्त्विह॥ १०.८२ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

अन्यथा हि कृते ह्य् अर्थे
अन्यथात्वं भविष्यति॥
कार्यसिद्धिर् भवेद् येन
भवद्भिर् विस्मृतं च तत्॥ १०.८३ ॥

मूलम्

अन्यथा हि कृते ह्यर्थे अन्यथात्वं भविष्यति॥
कार्यसिद्धिर्भवेद्येन भवद्भिर्विस्मृतं च तत्॥ १०.८३ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

येनाद्य रक्षिताः सर्वे
कालकूट-महाभयात्॥
येन नीलीकृतो विष्णुर्
येन सर्वे पराजिताः॥ १०.८४ ॥

मूलम्

येनाद्य रक्षिताः सर्वे कालकूटमहाभयात्॥
येन नीलीकृतो विष्णुर्येन सर्वे पराजिताः॥ १०.८४ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

लोका भस्मीकृता येन
तस्माद् येनापि रक्षिताः॥
तस्यार्चनाविधिः कार्यो
गणेशस्य महात्मनः॥ १०.८५ ॥

मूलम्

लोका भस्मीकृता येन तस्माद्येनापि रक्षिताः॥
तस्यार्च्चनाविधिः कार्यो गणेशस्य महात्मनः॥ १०.८५ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

कर्मारम्भे तु विघ्नेशं
ये नार्चन्ति गणाधिपम्॥
कार्यसिद्धिर् न तेषां वै
भवेत्तु भवतां यथा॥ १०.८६ ॥

मूलम्

कर्मारम्भे तु विघ्नेशं ये नार्चन्ति गणाधिपम्॥
कार्यसिद्धिर्न तेषां वै भवेत्तु भवतां यथा॥ १०.८६ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

एतन्महेशस्य वचो निशम्य सुरासुराः किन्नरचारणाश्च॥
पूजाविधानं परमार्थतोऽपि पप्रच्छुरेनं च तदा गिरीशम्॥ १०.८७ ॥

मूलम्

एतन्महेशस्य वचो निशम्य सुरासुराः किन्नरचारणाश्च॥
पूजाविधानं परमार्थतोऽपि पप्रच्छुरेनं च तदा गिरीशम्॥ १०.८७ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

इति श्रीस्कान्दे महापुराण एकाशीतिसाहस्र्यां संहितायां प्रथमे माहेश्वरखण्डे केदारखण्डे समुद्रमन्थनाख्याने शिवकृतविषभक्षणवृत्तान्तवर्णनन्नाम दशमोऽध्यायः॥ १० ॥ छ ॥

मूलम्

इति श्रीस्कान्दे महापुराण एकाशीतिसाहस्र्यां संहितायां प्रथमे माहेश्वरखण्डे केदारखण्डे समुद्रमन्थनाख्याने शिवकृतविषभक्षणवृत्तान्तवर्णनन्नाम दशमोऽध्यायः॥ १० ॥ छ ॥