०५

विश्वास-प्रस्तुतिः - १

अथ पञ्चमः सर्गः ।
स इत्थमाराधितचन्द्रशेखरप्रसादसम्पत्परिपाकसम्भृतम् ।
कुलावतंसं कुलशेखरो नृपश्चिराय लेभे मलयध्वजं सुतम् ॥ १॥

मूलम् - १

अथ पञ्चमः सर्गः ।
स इत्थमाराधितचन्द्रशेखरप्रसादसम्पत्परिपाकसम्भृतम् ।
कुलावतंसं कुलशेखरो नृपश्चिराय लेभे मलयध्वजं सुतम् ॥ १॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २

स पांसुकेलीष्वपि शङ्करालयान् प्रकल्पयन् ब्रह्मपुरीश्च सर्वतः ।
प्रपञ्चमातामहतापदोचितं नरेन्द्रसूनुर्व्यहरन्म हायशाः ॥ २॥

मूलम् - २

स पांसुकेलीष्वपि शङ्करालयान् प्रकल्पयन् ब्रह्मपुरीश्च सर्वतः ।
प्रपञ्चमातामहतापदोचितं नरेन्द्रसूनुर्व्यहरन्म हायशाः ॥ २॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ३

अथोपनीतोऽधिजगे नृपात्मजस्त्रयीं मुनेः कुम्भभवात् पुरोधसः ।
समं महास्त्रैर्धनुरागमं पितुः स्वतश्च भक्तिं शिवयोरचञ्चलाम् ॥ ३॥

मूलम् - ३

अथोपनीतोऽधिजगे नृपात्मजस्त्रयीं मुनेः कुम्भभवात् पुरोधसः ।
समं महास्त्रैर्धनुरागमं पितुः स्वतश्च भक्तिं शिवयोरचञ्चलाम् ॥ ३॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ४

अशेषविद्यानिधिमात्तयौवनं कुमारमेनं कुलशेखरो नृपः ।
युयोज दारक्रियया कुलार्हया श्रियेव धर्मं क्षमयेव विक्रमम् ॥ ४॥

मूलम् - ४

अशेषविद्यानिधिमात्तयौवनं कुमारमेनं कुलशेखरो नृपः ।
युयोज दारक्रियया कुलार्हया श्रियेव धर्मं क्षमयेव विक्रमम् ॥ ४॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ५

नृपस्य काञ्चीपुरनेतुरात्मजा महाशया काञ्चनमालिकाभिधा ।
नरेन्द्रसूनोर्गृहिणीषु वल्लभा बभूव तारास्विव रोहणी विधोः ॥ ५॥

मूलम् - ५

नृपस्य काञ्चीपुरनेतुरात्मजा महाशया काञ्चनमालिकाभिधा ।
नरेन्द्रसूनोर्गृहिणीषु वल्लभा बभूव तारास्विव रोहणी विधोः ॥ ५॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ६

पुरा हि विश्वावसुनामशालिनो बभूव गन्धर्वपतेरियं सुता ।
प्रसाद्य गौरीं जगदेकमातरं ममैधि कन्येत्यवृणीत या वरम् ॥ ६॥

मूलम् - ६

पुरा हि विश्वावसुनामशालिनो बभूव गन्धर्वपतेरियं सुता ।
प्रसाद्य गौरीं जगदेकमातरं ममैधि कन्येत्यवृणीत या वरम् ॥ ६॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ७

सुशीलतां सुन्दरतामिवोज्ज्वलां दयार्द्रतां भृत्यजनेषु ते इव ।
दधे पुनस्ता इव भक्तिमीश्वरे मनस्विनी काञ्चनमालिका तदा ॥ ७॥

मूलम् - ७

सुशीलतां सुन्दरतामिवोज्ज्वलां दयार्द्रतां भृत्यजनेषु ते इव ।
दधे पुनस्ता इव भक्तिमीश्वरे मनस्विनी काञ्चनमालिका तदा ॥ ७॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ८

सुतानिव स्वान् परिपुष्णती जनान् सभाजयन्ती श्वशुरौ शिवाविव ।
पतिं तु पूर्वेद्युरिवापरेद्युरप्युपाचरद् दैवतजीविताधिकम् ॥ ८॥

मूलम् - ८

सुतानिव स्वान् परिपुष्णती जनान् सभाजयन्ती श्वशुरौ शिवाविव ।
पतिं तु पूर्वेद्युरिवापरेद्युरप्युपाचरद् दैवतजीविताधिकम् ॥ ८॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ९

पतिव्रता धर्मपथप्रवर्तिका सती च भर्तुर्वपुरर्धमेव सा ।
शरीरमात्मा हृदयं च जीवितं दृशौ च जज्ञे दयितस्य सा पुनः ॥ ९॥

मूलम् - ९

पतिव्रता धर्मपथप्रवर्तिका सती च भर्तुर्वपुरर्धमेव सा ।
शरीरमात्मा हृदयं च जीवितं दृशौ च जज्ञे दयितस्य सा पुनः ॥ ९॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १०

महत्सु कार्येष्वमहत्सु वा ययोः कदापि वैमत्यकथापि नाभवत् ।
अभूत् तयोरेव मिथोऽनुरागिणोरनङ्गमूलः कलहः स केवलम् ॥ १०॥

मूलम् - १०

महत्सु कार्येष्वमहत्सु वा ययोः कदापि वैमत्यकथापि नाभवत् ।
अभूत् तयोरेव मिथोऽनुरागिणोरनङ्गमूलः कलहः स केवलम् ॥ १०॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ११

स युक्तदाम्पत्यमुनिर्वृतं सुतं स्वतो विनीतं गुरुभिश्च सर्वतः ।
त्रिलोकरक्षाक्षमबाहुविक्रमं जनेश्वरः प्रेक्ष्य चिराय निर्ववौ ॥ ११॥

मूलम् - ११

स युक्तदाम्पत्यमुनिर्वृतं सुतं स्वतो विनीतं गुरुभिश्च सर्वतः ।
त्रिलोकरक्षाक्षमबाहुविक्रमं जनेश्वरः प्रेक्ष्य चिराय निर्ववौ ॥ ११॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १२

धृतां चिराय त्रिजगद्धुरन्धरे धुरं धरायास्तनयेऽवरोपयन् ।
स्वतः स्थितं धर्मपथेऽपि तं पुनः शशास धर्मं सुतवत्सलो नृपः ॥ १२॥

मूलम् - १२

धृतां चिराय त्रिजगद्धुरन्धरे धुरं धरायास्तनयेऽवरोपयन् ।
स्वतः स्थितं धर्मपथेऽपि तं पुनः शशास धर्मं सुतवत्सलो नृपः ॥ १२॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १३

महत् कुलं नस्त्वमवैषि विश्रुतं महेशचूडामणिसम्भवं शुचि ।
अनक्षजिद्भिर्मनसापि दुर्भरामवैषि वत्स! त्वमिमामपि क्षमाम् ॥ १३॥

मूलम् - १३

महत् कुलं नस्त्वमवैषि विश्रुतं महेशचूडामणिसम्भवं शुचि ।
अनक्षजिद्भिर्मनसापि दुर्भरामवैषि वत्स! त्वमिमामपि क्षमाम् ॥ १३॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १४

नवोढयापि प्रकृतिप्रगल्भया श्रियैव तावत् प्रथमं विमोहिताः ।
न जानते किञ्चिदसाधु साधु वा निसर्गतस्तात ! नृपालसूनवः ॥ १४॥

मूलम् - १४

नवोढयापि प्रकृतिप्रगल्भया श्रियैव तावत् प्रथमं विमोहिताः ।
न जानते किञ्चिदसाधु साधु वा निसर्गतस्तात ! नृपालसूनवः ॥ १४॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १५

प्रसञ्जयन्ति प्रथमं विमार्गगांस्ततः क्रमेण स्तुवते च तान् पुनः ।
प्रवर्तयन्त्यप्यपथे शनैः प्रभुं खलाः स्वकार्यैकपराः समीपगाः ॥ १५॥

मूलम् - १५

प्रसञ्जयन्ति प्रथमं विमार्गगांस्ततः क्रमेण स्तुवते च तान् पुनः ।
प्रवर्तयन्त्यप्यपथे शनैः प्रभुं खलाः स्वकार्यैकपराः समीपगाः ॥ १५॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १६

उपक्षिपन्तश्चकिता इवादितो निषिध्यमाना इव कैश्चिदन्तरा ।
सुखेन दोषं द्रढयन्ति साधुषु स्तुवन्त एव स्वगिरा दुराशयाः ॥ १६॥

मूलम् - १६

उपक्षिपन्तश्चकिता इवादितो निषिध्यमाना इव कैश्चिदन्तरा ।
सुखेन दोषं द्रढयन्ति साधुषु स्तुवन्त एव स्वगिरा दुराशयाः ॥ १६॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १७

परं कृतज्ञा इव पण्डिता इव प्रभोहितैकप्रवणा इव स्वतः ।
जगत्तटस्था इव राशि बालिशे जनाः स्वमर्थ घटयन्त्यसाधवः ॥ १७॥

मूलम् - १७

परं कृतज्ञा इव पण्डिता इव प्रभोहितैकप्रवणा इव स्वतः ।
जगत्तटस्था इव राशि बालिशे जनाः स्वमर्थ घटयन्त्यसाधवः ॥ १७॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १८

स्तुवन्त्यमित्रान् सुहृदं प्रतिक्षिपन्त्यवेक्षितुं भर्तुरगाधमाशयम् ।
बहून् विवादानिव कुर्वते मिथो न जातु भिन्दन्ति रहस्थितिं खलाः ॥ १८॥

मूलम् - १८

स्तुवन्त्यमित्रान् सुहृदं प्रतिक्षिपन्त्यवेक्षितुं भर्तुरगाधमाशयम् ।
बहून् विवादानिव कुर्वते मिथो न जातु भिन्दन्ति रहस्थितिं खलाः ॥ १८॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १९

इदं ह्युपादेयमिदं तु हेयमित्युभे विविञ्चन् निजयैव मेधया ।
खलान् निगृह्णीष्व तदुक्तिवागुरागृहीतवन्मुग्धवदाचरन् बहिः ॥ १९॥

मूलम् - १९

इदं ह्युपादेयमिदं तु हेयमित्युभे विविञ्चन् निजयैव मेधया ।
खलान् निगृह्णीष्व तदुक्तिवागुरागृहीतवन्मुग्धवदाचरन् बहिः ॥ १९॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २०

जना जिहासन्ति नृपालमूष्मलं तिरश्चिकीर्षन्ति मृदुन्निसर्गतः ।
अतोऽप्रमत्तस्त्वमनुष्णशीतलो भव प्रजानां शरदीव भास्करः ॥ २०॥

मूलम् - २०

जना जिहासन्ति नृपालमूष्मलं तिरश्चिकीर्षन्ति मृदुन्निसर्गतः ।
अतोऽप्रमत्तस्त्वमनुष्णशीतलो भव प्रजानां शरदीव भास्करः ॥ २०॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २१

अलोलुभानात्मविदो जितस्मयान् परीक्षितांश्च व्यसनेषु भूयसा ।
महाकुलीनान् महतो बहुश्रुतान् गृहाण मन्त्रेष्वखिलेषु मन्त्रिणः ॥ २१॥

मूलम् - २१

अलोलुभानात्मविदो जितस्मयान् परीक्षितांश्च व्यसनेषु भूयसा ।
महाकुलीनान् महतो बहुश्रुतान् गृहाण मन्त्रेष्वखिलेषु मन्त्रिणः ॥ २१॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २२

प्रसादकोषैर्भवति क्षमापतेरतिप्रवृत्तैरधरोत्तरं जगत् ।
अतः प्रवर्तस्व जनेष्वतन्द्रितो विचारधाराविशदेन चेतसा ॥ २२॥

मूलम् - २२

प्रसादकोषैर्भवति क्षमापतेरतिप्रवृत्तैरधरोत्तरं जगत् ।
अतः प्रवर्तस्व जनेष्वतन्द्रितो विचारधाराविशदेन चेतसा ॥ २२॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २३

बहुश्रुतो न त्वमिवापरोऽधुना न दीर्घदर्शी न च मन्त्रयोगवित् ।
प्रशासनीयस्तदपि स्वयं भवान् प्रशासितारस्तव सन्तु मन्त्रिणः ॥ २३॥

मूलम् - २३

बहुश्रुतो न त्वमिवापरोऽधुना न दीर्घदर्शी न च मन्त्रयोगवित् ।
प्रशासनीयस्तदपि स्वयं भवान् प्रशासितारस्तव सन्तु मन्त्रिणः ॥ २३॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २४

अजातशत्रोरखिलार्थवेदिनः प्रजानुरागैकपदस्य धीमतः ।
तव प्रकृत्या गुरुवृद्धसेविनो मयोपदेश्य किमिवात्र वर्त्तते ॥ २४॥

मूलम् - २४

अजातशत्रोरखिलार्थवेदिनः प्रजानुरागैकपदस्य धीमतः ।
तव प्रकृत्या गुरुवृद्धसेविनो मयोपदेश्य किमिवात्र वर्त्तते ॥ २४॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २५

तथापि किञ्चिद् दिगियं प्रदर्शिता श्रुता बहुभ्यो बहुधार्चया मया ।
परस्तु भावो मम तात! वर्तते कुरुष्व तं चेतसि मा स्म विस्मरः ॥ २५॥

मूलम् - २५

तथापि किञ्चिद् दिगियं प्रदर्शिता श्रुता बहुभ्यो बहुधार्चया मया ।
परस्तु भावो मम तात! वर्तते कुरुष्व तं चेतसि मा स्म विस्मरः ॥ २५॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २६

निजावतंसप्रसवोद्भवे कुले न्यधायि लक्ष्मीरियतीयमीदृशी ।
महेश्वरेणेति विदन्न जातुचिद् ममत्वमस्यां कुरु राज्यसम्पदि ॥ २६॥

मूलम् - २६

निजावतंसप्रसवोद्भवे कुले न्यधायि लक्ष्मीरियतीयमीदृशी ।
महेश्वरेणेति विदन्न जातुचिद् ममत्वमस्यां कुरु राज्यसम्पदि ॥ २६॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २७

यजाम देवान् जुहवाम पावके ददाम विप्रेष्वपि वा कथं कथम् ।
शिवस्वमादाय भुवीति चिन्तयन् शिवं समाराधय सर्वकर्मभिः ॥ २७॥

मूलम् - २७

यजाम देवान् जुहवाम पावके ददाम विप्रेष्वपि वा कथं कथम् ।
शिवस्वमादाय भुवीति चिन्तयन् शिवं समाराधय सर्वकर्मभिः ॥ २७॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २८

शिवं यजाग्नौ शिवमर्च भास्करे शिवं स्मरान्तः शिवमेव कीर्तय ।
शिवं द्विजेषु प्रतिपूजयानिशं शिवैकनिष्ठो भव तात! सर्वथा ॥ २८॥

मूलम् - २८

शिवं यजाग्नौ शिवमर्च भास्करे शिवं स्मरान्तः शिवमेव कीर्तय ।
शिवं द्विजेषु प्रतिपूजयानिशं शिवैकनिष्ठो भव तात! सर्वथा ॥ २८॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २९

शिवात् परं नास्ति यथा तथैव नः शिवोऽपि नान्यो मधुरेश्वरादिति ।
सुनिश्चितालम्बितसुन्दरेश्वरः सुखं महीं पालय शाश्वतीः समाः ॥ २९॥

मूलम् - २९

शिवात् परं नास्ति यथा तथैव नः शिवोऽपि नान्यो मधुरेश्वरादिति ।
सुनिश्चितालम्बितसुन्दरेश्वरः सुखं महीं पालय शाश्वतीः समाः ॥ २९॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ३०

इति क्षितीशः प्रतिबोधयन् सुतं प्रयुज्य चास्मिन् प्रणते जयाशिषः ।
समाः सहस्राणि षडात्मना धृतां धुरं स गुर्वीमवतार्य निर्ववौ ॥ ३०॥

मूलम् - ३०

इति क्षितीशः प्रतिबोधयन् सुतं प्रयुज्य चास्मिन् प्रणते जयाशिषः ।
समाः सहस्राणि षडात्मना धृतां धुरं स गुर्वीमवतार्य निर्ववौ ॥ ३०॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ३१

ततः स योगेन तनुं प्रजेश्वरो विसृज्य नाड्या किल मूर्धलग्नया ।
अतीत्य मायाभुवनानि सर्वतो जगाम शुद्धेऽध्वनि धाम शाश्वतम् ॥ ३१॥

मूलम् - ३१

ततः स योगेन तनुं प्रजेश्वरो विसृज्य नाड्या किल मूर्धलग्नया ।
अतीत्य मायाभुवनानि सर्वतो जगाम शुद्धेऽध्वनि धाम शाश्वतम् ॥ ३१॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ३२

उदक्रमीदेष यदा तदा प्रभृत्युपेत्य विज्ञानकलाग्रगण्यताम् ।
अभूत् सहायः करणीयपञ्चकेऽप्यनन्तरुद्रस्य धिया विशुद्धया ॥ ३२॥

मूलम् - ३२

उदक्रमीदेष यदा तदा प्रभृत्युपेत्य विज्ञानकलाग्रगण्यताम् ।
अभूत् सहायः करणीयपञ्चकेऽप्यनन्तरुद्रस्य धिया विशुद्धया ॥ ३२॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ३३

विदन्ननित्यं जगदेव जन्मवद् विदन्नपि श्लाघ्यतरां गतिं पितुः ।
मनोऽभितप्तं मलयध्वजो नृपः शशाक न स्थापयितुं वशे वशी ॥ ३३॥

मूलम् - ३३

विदन्ननित्यं जगदेव जन्मवद् विदन्नपि श्लाघ्यतरां गतिं पितुः ।
मनोऽभितप्तं मलयध्वजो नृपः शशाक न स्थापयितुं वशे वशी ॥ ३३॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ३४

कथञ्चिदालम्ब्य निजां स धीरतां गुरोरशेषा निरवर्तयन् क्रियाः ।
तथाविधानां तनयाश्चरन्ति यत् तदर्हणं केवलमात्मभूतये ॥ ३४॥

मूलम् - ३४

कथञ्चिदालम्ब्य निजां स धीरतां गुरोरशेषा निरवर्तयन् क्रियाः ।
तथाविधानां तनयाश्चरन्ति यत् तदर्हणं केवलमात्मभूतये ॥ ३४॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ३५

पुरोधसा सिन्धुपिबेन योगिना स मन्त्रिवृद्धैः सखिभिश्च बन्धुभिः ।
शुभे मुहूर्ते धुरि सुन्दरेशितुः सितेन फाले भासतेन लाञ्छितः ॥ ३५॥

मूलम् - ३५

पुरोधसा सिन्धुपिबेन योगिना स मन्त्रिवृद्धैः सखिभिश्च बन्धुभिः ।
शुभे मुहूर्ते धुरि सुन्दरेशितुः सितेन फाले भासतेन लाञ्छितः ॥ ३५॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ३६

स्वतश्च्युतं लिङ्गशिरस्पदात् सुमं पुरः स्फुलिङ्गानपि दीपनिस्सृतान् ।
प्रशस्यमानं शकुनं महर्षिभिः प्रणम्य मूर्ध्ना जगृहे महीपतिः ॥ ३६॥

मूलम् - ३६

स्वतश्च्युतं लिङ्गशिरस्पदात् सुमं पुरः स्फुलिङ्गानपि दीपनिस्सृतान् ।
प्रशस्यमानं शकुनं महर्षिभिः प्रणम्य मूर्ध्ना जगृहे महीपतिः ॥ ३६॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ३७

प्रदक्षिणीकृत्य पुरं पुरन्ध्रिभिः प्रवर्तितारात्रिकमङ्गलो नृपः ।
प्रविश्य राज्ञो भवनं परिष्कृतं द्विजान् प्रभूतैर्द्रविणैरतोषयत् ॥ ३७॥

मूलम् - ३७

प्रदक्षिणीकृत्य पुरं पुरन्ध्रिभिः प्रवर्तितारात्रिकमङ्गलो नृपः ।
प्रविश्य राज्ञो भवनं परिष्कृतं द्विजान् प्रभूतैर्द्रविणैरतोषयत् ॥ ३७॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ३८

सुभद्रपीठे सचिवैर्निवेशितः सभाजयामास नृपोऽनुजीविनः ।
यथोचितं वाहनभूषणाम्बरैः कटाक्षमन्दस्मितभाषितैरपि ॥ ३८॥

मूलम् - ३८

सुभद्रपीठे सचिवैर्निवेशितः सभाजयामास नृपोऽनुजीविनः ।
यथोचितं वाहनभूषणाम्बरैः कटाक्षमन्दस्मितभाषितैरपि ॥ ३८॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ३९

भुवं भुजे भूतदयां हृदन्तरे कथां पुरारेगपि कर्णयोर्द्वयोः ।
अधत्त भूषामनपायिनीमसौ परास्तु सोऽवत्त पुनर्न्यधत्त च ॥ ३९॥

मूलम् - ३९

भुवं भुजे भूतदयां हृदन्तरे कथां पुरारेगपि कर्णयोर्द्वयोः ।
अधत्त भूषामनपायिनीमसौ परास्तु सोऽवत्त पुनर्न्यधत्त च ॥ ३९॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ४०

यशःप्रतापैर्हरितोऽस्य भूषिताः कुलं त्वनेनैव विभूषितं विभोः ।
अयं तु धृत्या दयया च भूषितः शिवे तु भक्त्या सकलं विभूषितम् ॥ ४०॥

मूलम् - ४०

यशःप्रतापैर्हरितोऽस्य भूषिताः कुलं त्वनेनैव विभूषितं विभोः ।
अयं तु धृत्या दयया च भूषितः शिवे तु भक्त्या सकलं विभूषितम् ॥ ४०॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ४१

यशोभिरस्यावददुर्विसृत्वरैरपि द्विरेफद्विपकाककोकिलाः ।
स्वतोऽवदातानि तु पूर्वभूभृतां यशांसि सद्यो मलिनानि जज्ञिरे ॥ ४१॥

मूलम् - ४१

यशोभिरस्यावददुर्विसृत्वरैरपि द्विरेफद्विपकाककोकिलाः ।
स्वतोऽवदातानि तु पूर्वभूभृतां यशांसि सद्यो मलिनानि जज्ञिरे ॥ ४१॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ४२

तदीयविश्राणनपोषितद्विजप्रवर्त्यमानाध्वरहव्यभोजिभिः ।
सुधाशवर्गैः परिपोषिताः कथं सुरद्रुमा बिभ्रति तेन तुल्यताम् ॥ ४२॥

मूलम् - ४२

तदीयविश्राणनपोषितद्विजप्रवर्त्यमानाध्वरहव्यभोजिभिः ।
सुधाशवर्गैः परिपोषिताः कथं सुरद्रुमा बिभ्रति तेन तुल्यताम् ॥ ४२॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ४३

तदीयदानोदकपूरितोऽर्णवस्ततो निपीयाम्बु दिशन्ति वारिदाः ।
तदम्बुपुष्टौषधिवल्लभः शशीत्यदःप्रसादादखिलस्य दातृता ॥ ४३॥

मूलम् - ४३

तदीयदानोदकपूरितोऽर्णवस्ततो निपीयाम्बु दिशन्ति वारिदाः ।
तदम्बुपुष्टौषधिवल्लभः शशीत्यदःप्रसादादखिलस्य दातृता ॥ ४३॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ४४

समृद्धिमद्भिर्वरया समृद्धया द्विजातिभिस्तद्विषये निवासिभिः ।
धृता कथञ्चित् तदनुग्रहेच्छया तदीयदानेष्वपि सम्प्रदानता ॥ ४४॥

मूलम् - ४४

समृद्धिमद्भिर्वरया समृद्धया द्विजातिभिस्तद्विषये निवासिभिः ।
धृता कथञ्चित् तदनुग्रहेच्छया तदीयदानेष्वपि सम्प्रदानता ॥ ४४॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ४५

न कोऽपि तस्यातिचचार राष्ट्रगः स यत्र दण्डं विनिपातयेन्नृपः ।
नचापि दण्ड्यः स्वयमात्मनोऽभवान्निवृत्तिशीलैः करणैर्निसर्गतः ॥ ४५॥

मूलम् - ४५

न कोऽपि तस्यातिचचार राष्ट्रगः स यत्र दण्डं विनिपातयेन्नृपः ।
नचापि दण्ड्यः स्वयमात्मनोऽभवान्निवृत्तिशीलैः करणैर्निसर्गतः ॥ ४५॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ४६

विनेतरि स्वामिनि वीतकल्मषे विनिन्यिरे तद्विषये प्रजाः स्वतः ।
तपोधने द्वन्द्वजयिन्यवस्थिते तदाश्रमम्था इव हिंस्रजन्तवः ॥ ४६॥

मूलम् - ४६

विनेतरि स्वामिनि वीतकल्मषे विनिन्यिरे तद्विषये प्रजाः स्वतः ।
तपोधने द्वन्द्वजयिन्यवस्थिते तदाश्रमम्था इव हिंस्रजन्तवः ॥ ४६॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ४७

विचक्षणेऽस्मिन् व्यसनान्यपोहितुं तटस्थवृत्तौ सरले हितैषिणि ।
अपि प्रजाः स्वान् कलहान् गृहेगृहे निचिक्षिपुर्न्यासमिवाविशङ्किताः ॥ ४७॥

मूलम् - ४७

विचक्षणेऽस्मिन् व्यसनान्यपोहितुं तटस्थवृत्तौ सरले हितैषिणि ।
अपि प्रजाः स्वान् कलहान् गृहेगृहे निचिक्षिपुर्न्यासमिवाविशङ्किताः ॥ ४७॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ४८

अकृष्टपच्यैः कलमैरलङ्कृता न वृष्टिमप्यस्य चकाङ्क्ष मेदिनी ।
स्मरन् हविः स्वीक्रियमाणमध्वरे ववर्ष कालेषु तथापि वासवः ॥ ४८॥

मूलम् - ४८

अकृष्टपच्यैः कलमैरलङ्कृता न वृष्टिमप्यस्य चकाङ्क्ष मेदिनी ।
स्मरन् हविः स्वीक्रियमाणमध्वरे ववर्ष कालेषु तथापि वासवः ॥ ४८॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ४९

अनिच्छतान्तःकरणेन निर्गमं विना शिवाराधनमन्यकर्मसु ।
स्वराज्यतन्त्रं सकलं च केवलैश्चकार बाह्यैः करणैर्महीपतिः ॥ ४९॥

मूलम् - ४९

अनिच्छतान्तःकरणेन निर्गमं विना शिवाराधनमन्यकर्मसु ।
स्वराज्यतन्त्रं सकलं च केवलैश्चकार बाह्यैः करणैर्महीपतिः ॥ ४९॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ५०

धरा समस्ता द्विजदेवसात्कृता दिवं द्विषभ्द्योऽपि ददौ सहस्रशः ।
अपि स्वमात्मानमदत्त शम्भवे किमप्यदेयं ददृशेऽस्य न प्रभोः ॥ ५०॥

मूलम् - ५०

धरा समस्ता द्विजदेवसात्कृता दिवं द्विषभ्द्योऽपि ददौ सहस्रशः ।
अपि स्वमात्मानमदत्त शम्भवे किमप्यदेयं ददृशेऽस्य न प्रभोः ॥ ५०॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ५१

अनुस्मरन्नक्षरमक्षरं गुरोः स पार्थिवेन्द्रश्चरमौपदेशिकम् ।
अवाललम्बे भृशमम्बिकापतेः पदं समस्तामरसम्पदां पदम् ॥ ५१॥

मूलम् - ५१

अनुस्मरन्नक्षरमक्षरं गुरोः स पार्थिवेन्द्रश्चरमौपदेशिकम् ।
अवाललम्बे भृशमम्बिकापतेः पदं समस्तामरसम्पदां पदम् ॥ ५१॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ५२

तपांसि तेपे युयुजे मनो दृढं ददावियाजाधिजगे जुहाव च ।
नृपो निशश्वास मिमेष चान्ततः शिवं यजामीति धियैव नान्यथा ॥ ५२॥

मूलम् - ५२

तपांसि तेपे युयुजे मनो दृढं ददावियाजाधिजगे जुहाव च ।
नृपो निशश्वास मिमेष चान्ततः शिवं यजामीति धियैव नान्यथा ॥ ५२॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ५३

प्रपञ्चसर्गस्थितिभङ्गहेतुतापरम्पराविश्रमभूमिमादिमाम् ।
हरीन्द्रवेधोहरमातरं शिवां विशिष्य वव्रे शरणं जनेश्वरः ॥ ५३॥

मूलम् - ५३

प्रपञ्चसर्गस्थितिभङ्गहेतुतापरम्पराविश्रमभूमिमादिमाम् ।
हरीन्द्रवेधोहरमातरं शिवां विशिष्य वव्रे शरणं जनेश्वरः ॥ ५३॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ५४

मृगाङ्कचूडामणिमीनलोचनं दयामयं दर्शितमुन्दरस्मितम् ।
उदारभूषाशतमुत्पलाङ्कितं वपुस्तदेवास्य मनस्यवर्त्तत ॥ ५४॥

मूलम् - ५४

मृगाङ्कचूडामणिमीनलोचनं दयामयं दर्शितमुन्दरस्मितम् ।
उदारभूषाशतमुत्पलाङ्कितं वपुस्तदेवास्य मनस्यवर्त्तत ॥ ५४॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ५५

जगत् समस्तं स जडाजडात्मकं ददर्श देवो निमिषन्मिषन्नपि ।
उपात्तनीलोत्पलमुन्नतस्तनं हसन्मुखं हारकिरीटभूषितम् ॥ ५५॥

मूलम् - ५५

जगत् समस्तं स जडाजडात्मकं ददर्श देवो निमिषन्मिषन्नपि ।
उपात्तनीलोत्पलमुन्नतस्तनं हसन्मुखं हारकिरीटभूषितम् ॥ ५५॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ५६

निमेषनिश्वासवदप्रयत्नतः स राज्यतन्त्रं सकलं च वर्तयन् ।
बभूव वाचा मनसापि कर्मणा शिवैकसंस्थो मलयध्वजो नृपः ॥ ५६॥

मूलम् - ५६

निमेषनिश्वासवदप्रयत्नतः स राज्यतन्त्रं सकलं च वर्तयन् ।
बभूव वाचा मनसापि कर्मणा शिवैकसंस्थो मलयध्वजो नृपः ॥ ५६॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ५७

अदृश्यमश्राव्यमचिन्त्यमद्भुतं निरञ्जनं नित्यमनुश्रवाश्रवम् ।
अहङ्ग्रहेणान्तरचिन्तयन्नृपः पराकृतद्वैतकथं परं महः ॥ ५७॥

मूलम् - ५७

अदृश्यमश्राव्यमचिन्त्यमद्भुतं निरञ्जनं नित्यमनुश्रवाश्रवम् ।
अहङ्ग्रहेणान्तरचिन्तयन्नृपः पराकृतद्वैतकथं परं महः ॥ ५७॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ५८

परस्परेणानुपमर्दितं भजन् त्रिवर्गमित्थं समयं विभज्य सः ।
कदाचिदन्तःपुरमास्थितो नृपः प्रचक्रमे काञ्चनमालया कथाम् ॥ ५८॥

मूलम् - ५८

परस्परेणानुपमर्दितं भजन् त्रिवर्गमित्थं समयं विभज्य सः ।
कदाचिदन्तःपुरमास्थितो नृपः प्रचक्रमे काञ्चनमालया कथाम् ॥ ५८॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ५९

कुलं किलैतद् विपुलं मुधानिधेः प्रसक्तविच्छेदमिवान्तरा मया ।
अतः कथं स्याच्छिवदाससन्ततेरभङ्ग इत्यम्ति सचिन्तता मम ॥ ५९॥

मूलम् - ५९

कुलं किलैतद् विपुलं मुधानिधेः प्रसक्तविच्छेदमिवान्तरा मया ।
अतः कथं स्याच्छिवदाससन्ततेरभङ्ग इत्यम्ति सचिन्तता मम ॥ ५९॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ६०

न नः कुलेऽस्मिन् शिवदीक्षयामले सुतान्निवापः पितृभिर्जिधृक्षितः ।
महन्महेशानुचरार्पणव्रतं तथापि मा लोपि मयेति चिन्त्यते ॥ ६०॥

मूलम् - ६०

न नः कुलेऽस्मिन् शिवदीक्षयामले सुतान्निवापः पितृभिर्जिधृक्षितः ।
महन्महेशानुचरार्पणव्रतं तथापि मा लोपि मयेति चिन्त्यते ॥ ६०॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ६१

इदं हि मर्त्यामृतमित्युदीरितं प्रजायते यन्मनुजः प्रजामनु ।
अतः प्रसाध्यैव किलापरामृतं परामृतायोपनमेदिति श्रुतिः ॥ ६१॥

मूलम् - ६१

इदं हि मर्त्यामृतमित्युदीरितं प्रजायते यन्मनुजः प्रजामनु ।
अतः प्रसाध्यैव किलापरामृतं परामृतायोपनमेदिति श्रुतिः ॥ ६१॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ६२

शिवार्पिताशेषभरा निराशिषः शिवार्चनामात्रपराधिकारिणः ।
कथं नु याचेमहि लोकमातरं कथं न याचेमहि वा कुलक्षये ॥ ६२॥

मूलम् - ६२

शिवार्पिताशेषभरा निराशिषः शिवार्चनामात्रपराधिकारिणः ।
कथं नु याचेमहि लोकमातरं कथं न याचेमहि वा कुलक्षये ॥ ६२॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ६३

इति स्वतोऽनध्यवसायमुद्रितं पतिं विषीदन्तमियं पतिव्रता ।
जगाद वाक्यैर्हृदयानुरञ्जिभिर्जगत्तपस्यापरिपाकजन्मभिः ॥ ६३॥

मूलम् - ६३

इति स्वतोऽनध्यवसायमुद्रितं पतिं विषीदन्तमियं पतिव्रता ।
जगाद वाक्यैर्हृदयानुरञ्जिभिर्जगत्तपस्यापरिपाकजन्मभिः ॥ ६३॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ६४

भवान् प्रमाणं विशये विपश्चितां भवन्तमस्मिन्ननुशास्तु कोऽपरः ।
विवेक्तुमत्रार्हति मीनलोचना तथाविधः कोऽप्यथ वा तदाश्रितः ॥ ६४॥

मूलम् - ६४

भवान् प्रमाणं विशये विपश्चितां भवन्तमस्मिन्ननुशास्तु कोऽपरः ।
विवेक्तुमत्रार्हति मीनलोचना तथाविधः कोऽप्यथ वा तदाश्रितः ॥ ६४॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ६५

अनावृतज्योतिषि तेजसां निधावनागतातीतभवद्विवेचिनि ।
तदत्र तिष्ठेमहि कुम्भसम्भवे स खल्विहामुत्र च नः प्रशासिता ॥ ६५॥

मूलम् - ६५

अनावृतज्योतिषि तेजसां निधावनागतातीतभवद्विवेचिनि ।
तदत्र तिष्ठेमहि कुम्भसम्भवे स खल्विहामुत्र च नः प्रशासिता ॥ ६५॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ६६

इति प्रियाया हृदयङ्गमं वचा निपीय देवो निभृतेन चेतसा ।
जगाम सद्यः शरणं पुरोधसं स च स्मृतः सन्निदधे तपोधनः ॥ ६६॥

मूलम् - ६६

इति प्रियाया हृदयङ्गमं वचा निपीय देवो निभृतेन चेतसा ।
जगाम सद्यः शरणं पुरोधसं स च स्मृतः सन्निदधे तपोधनः ॥ ६६॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ६७

तमर्घ्यपाद्यादिकया सपर्यया सभाजयन्तौ प्रणिपत्य तावुभौ ।
निवेश्य पीठे नवरत्ननिर्मिते निषेदतुस्तत्सविधे तदाज्ञया ॥ ६७॥

मूलम् - ६७

तमर्घ्यपाद्यादिकया सपर्यया सभाजयन्तौ प्रणिपत्य तावुभौ ।
निवेश्य पीठे नवरत्ननिर्मिते निषेदतुस्तत्सविधे तदाज्ञया ॥ ६७॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ६८

कृताञ्जलिं पार्थिवमग्रतस्थितं तथाविधां काञ्चनमालिकामपि ।
दृशानुगृह्णन् करुणार्द्रया मुनिर्गिरं प्रभावानुगुणामुदाहरत् ॥ ६८॥

मूलम् - ६८

कृताञ्जलिं पार्थिवमग्रतस्थितं तथाविधां काञ्चनमालिकामपि ।
दृशानुगृह्णन् करुणार्द्रया मुनिर्गिरं प्रभावानुगुणामुदाहरत् ॥ ६८॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ६९

महत् किलेदं शिवयोगिनां कुलं न यत्र शक्यं जनितुं पृथग्जनैः ।
तदत्र मीमांसितमद्भुतं त्वया श्रुतम्य शीलस्य कुलस्य चोचितम् ॥ ६९॥

मूलम् - ६९

महत् किलेदं शिवयोगिनां कुलं न यत्र शक्यं जनितुं पृथग्जनैः ।
तदत्र मीमांसितमद्भुतं त्वया श्रुतम्य शीलस्य कुलस्य चोचितम् ॥ ६९॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ७०

प्रवृत्तिधर्मं कतिचित् क्वचिद्विदुर्निवृत्तिधर्मः सुतरामगोचरः ।
अमुं किलार्थं विमृशन्त आसते महर्षयो ब्रह्मसदस्यहर्निशम् ॥ ७०॥

मूलम् - ७०

प्रवृत्तिधर्मं कतिचित् क्वचिद्विदुर्निवृत्तिधर्मः सुतरामगोचरः ।
अमुं किलार्थं विमृशन्त आसते महर्षयो ब्रह्मसदस्यहर्निशम् ॥ ७०॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ७१

न नित्यनैमित्तिककर्मशीलता कदापि नैष्कर्म्यविरोधमर्हति ।
पतेदिमां प्रत्युत सन्त्यजन्निति स्मरन्ति शिष्टाः स्वयमाचरन्ति च ॥ ७१॥

मूलम् - ७१

न नित्यनैमित्तिककर्मशीलता कदापि नैष्कर्म्यविरोधमर्हति ।
पतेदिमां प्रत्युत सन्त्यजन्निति स्मरन्ति शिष्टाः स्वयमाचरन्ति च ॥ ७१॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ७२

ऋणार्थवादैरधिगत्य नित्यतामपत्यवेदाध्यनाग्निकर्मसु ।
समं प्रवृत्ता गृहिणम्तपोधना निवृत्तिनिष्ठा अपि गौतमादयः ॥ ७२॥

मूलम् - ७२

ऋणार्थवादैरधिगत्य नित्यतामपत्यवेदाध्यनाग्निकर्मसु ।
समं प्रवृत्ता गृहिणम्तपोधना निवृत्तिनिष्ठा अपि गौतमादयः ॥ ७२॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ७३

रहस्यमप्यत्र चिराय गोपितं तवोपदेश्यं हृदि तात! वर्तते ।
समाधिनिर्धूतमलेन चेतसा गृहाण कालोऽयमुपस्थितः शुभः ॥ ७३॥

मूलम् - ७३

रहस्यमप्यत्र चिराय गोपितं तवोपदेश्यं हृदि तात! वर्तते ।
समाधिनिर्धूतमलेन चेतसा गृहाण कालोऽयमुपस्थितः शुभः ॥ ७३॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ७४

इयं हि पत्नी भवतः पुरा चिरादुपान्त देवीमिह मीनलोचनाम् ।
जगज्जनन्या जननी भवेयमित्यपि प्रपेदे वरमन्यदुर्लभम् ॥ ७४॥

मूलम् - ७४

इयं हि पत्नी भवतः पुरा चिरादुपान्त देवीमिह मीनलोचनाम् ।
जगज्जनन्या जननी भवेयमित्यपि प्रपेदे वरमन्यदुर्लभम् ॥ ७४॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ७५

पतिस्त्वमस्यै शिवयैव कल्पितः समुल्लिखन्त्यावतरं निजं क्षितौ ।
इदं तु चिन्त्यं निपुणं कथं पुनः परात्परं वस्तु तदाविरस्त्विति ॥ ७५॥

मूलम् - ७५

पतिस्त्वमस्यै शिवयैव कल्पितः समुल्लिखन्त्यावतरं निजं क्षितौ ।
इदं तु चिन्त्यं निपुणं कथं पुनः परात्परं वस्तु तदाविरस्त्विति ॥ ७५॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ७६

क्रियावतामग्निमुपाश्रिता सती ददाति या नैकविधान् मनोरथान् ।
अतोऽद्य वैतानिकहव्यवाहनादुदेतु सेति प्रतिभाति भूयसा ॥ ७६॥

मूलम् - ७६

क्रियावतामग्निमुपाश्रिता सती ददाति या नैकविधान् मनोरथान् ।
अतोऽद्य वैतानिकहव्यवाहनादुदेतु सेति प्रतिभाति भूयसा ॥ ७६॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ७७

इतीरिते तेन विनेदुरुच्चकैरनाहता दुन्दुभयो दिवौकसाम् ।
नृपस्य देव्या अपि दक्षिणेतरे विलोचने प्रास्फुरतां च तत्क्षणम् ॥ ७७॥

मूलम् - ७७

इतीरिते तेन विनेदुरुच्चकैरनाहता दुन्दुभयो दिवौकसाम् ।
नृपस्य देव्या अपि दक्षिणेतरे विलोचने प्रास्फुरतां च तत्क्षणम् ॥ ७७॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ७८

प्रदक्षिणीकृत्य स विन्ध्यमर्दनं पतिः क्षितेः काञ्चनमालया समम् ।
प्रणम्य रोमाञ्चितविग्रहोऽभवत् प्रमोदबाष्पस्थगिताभिरुक्तिभिः ॥ ७८॥

मूलम् - ७८

प्रदक्षिणीकृत्य स विन्ध्यमर्दनं पतिः क्षितेः काञ्चनमालया समम् ।
प्रणम्य रोमाञ्चितविग्रहोऽभवत् प्रमोदबाष्पस्थगिताभिरुक्तिभिः ॥ ७८॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ७९

क्व सा चिदानन्दमयी जगत्प्रसूः क्व किम्पचा नौ भगवन्निमौ जनौ ।
अहो भवत्पादरजःप्रमार्जनप्रभावसम्पत्परिपाक ईदृशः ॥ ७९॥

मूलम् - ७९

क्व सा चिदानन्दमयी जगत्प्रसूः क्व किम्पचा नौ भगवन्निमौ जनौ ।
अहो भवत्पादरजःप्रमार्जनप्रभावसम्पत्परिपाक ईदृशः ॥ ७९॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ८०

तवास्मि सूनुस्तव तात! किङ्करस्तव स्वभूतोऽस्मि सहानुबन्धिभिः ।
यथानुगृह्णासि तथाचरेयमित्यसावियानेव मनोरथो मम ॥ ८०॥

मूलम् - ८०

तवास्मि सूनुस्तव तात! किङ्करस्तव स्वभूतोऽस्मि सहानुबन्धिभिः ।
यथानुगृह्णासि तथाचरेयमित्यसावियानेव मनोरथो मम ॥ ८०॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ८१

इति प्रपन्नं मलयध्वजं नृपं शताश्वमेधावभृताप्लुतं मुनिः ।
स भाविकर्मण्यधिकारसिद्धये शशास भूयो हयमेधकर्मणि ॥ ८१॥

मूलम् - ८१

इति प्रपन्नं मलयध्वजं नृपं शताश्वमेधावभृताप्लुतं मुनिः ।
स भाविकर्मण्यधिकारसिद्धये शशास भूयो हयमेधकर्मणि ॥ ८१॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ८२

इत्थं प्रसादविहिताशिषि कुम्भयोनौ
याते तपोवनपदं पुनरेतुकामे ।
आराधयत् क्षितिपतिः शिवमश्वमेध-
सम्भारसम्भरणसम्भ्रमतोऽपि तावत् ॥ ८२॥

मूलम् - ८२

इत्थं प्रसादविहिताशिषि कुम्भयोनौ
याते तपोवनपदं पुनरेतुकामे ।
आराधयत् क्षितिपतिः शिवमश्वमेध-
सम्भारसम्भरणसम्भ्रमतोऽपि तावत् ॥ ८२॥

इति श्रीमहाकविनीलकण्ठदीक्षितप्रणीते शिवलीलार्णवे पञ्चमः सर्गः ।