ब्रह्मोवाच - - पुष्पं वा यदि वा पत्रं सकृल्लिङ्गे समर्पितम् तदनन्तफलं प्रोक्तं हेतुर्भवति मुक्तये १
तुष्टे शिवे पदार्थः को दुर्लभो हि नृणां प्रभो तस्मात्सर्वप्रयत्नेन शिवप्रीत्यर्थमाचरेत् २
यावद्दातुं शिवः शक्तस्तावच्चिन्तयितुं प्रभुः तत्सर्वं न नरः सौख्यं शिवप्रीत्यर्थमाचरेत् ३
ऋद्धिसिद्धी न दूरस्थे शिवप्रीत्यर्थकर्मणाम् नराणां नरनाथे किं प्रीते तु दुर्लभं भवेत् ४
विश्वेश्वरं सदा प्रेम्णा ये भजन्ति नरोत्तमाः इह सौख्यं चिरं भुक्त्वा ह्यन्ते मोक्षमवाप्नुयुः ५
श्रीशंभुनाथं भुवि मानवा ये भजन्ति भक्त्या नरलोकवन्द्याः भवन्ति ते हाटकपूर्णगेहा देहावसाने शिवलोकभाजः ६
ब्रह्महा वा सुरापो वा स्तेयी वा गुरुतल्पगः योऽन्तकाले शिवं स्मर्याच्छिवसायुज्यमाप्नुयात् ७
निर्माल्यं धारयेद्भक्त्या शिरसा पार्वतीपतेः राजसूयस्य यज्ञस्य फलमाप्नोत्यनुत्तमम् ८
शिरसा शिवनिर्माल्यं भक्त्या यो धारयिष्यति अशुचिर्भिन्नमर्यादः सर्वावस्थां गतोऽपि वा ९
स्वैरी चैवाप्रयुक्तात्मा नियमैश्च बहिष्कृतः तस्य पापानि नश्यन्ति नात्र कार्या विचारणा १०
मोहान्न धारयेच्छंभोर्निर्माल्यं न च भक्षयेत् न स्पृशेदपि पादेन लङ्घयेन्नापि नारद ११
निर्माल्यलङ्घनाच्छंभोश्चाण्डालः सोऽभिजायते पृथूदकं महत्तीर्थं गङ्गा च यमुना तथा १२
नर्मदा सरयूः क्षिप्रा तथा गोदावरी नदी सदा संनिहितास्त्वेवं शंभोः स्नानोदके मुने १३
शंभोः स्नानोदकं सेव्यं सर्वतीर्थमयं हि तत् धारणात्पापसंघातैस्तत्क्षणादेव मुच्यते १४
लिङ्गे स्वायंभुवे बाणे रत्नजे रसनिर्मिते सिद्धप्रतिष्ठिते लिङ्गे न चण्डोऽधिकृतो भवेत् १५
यादोदकं च निर्माल्यं भक्तैर्धार्यं प्रयत्नतः न तान्स्पृशन्ति पापानि मनोवाक्वायजान्यपि १६
नारद उवाच –
किं लिङ्गं प्रोच्यते तात केन वा तदधिष्ठितम् भगवन्ब्रूहि मे सर्वमाश्चर्यं ह्येतदुत्तमम् १७
ब्रह्मोवाच अव्यक्तं लिङ्गमित्युक्तमानन्दं तमसः परम् महादेवस्य यत्नेन लिङ्गी स्यात्तेन शंकरः १८
एकार्णवे पुरा घोरे नष्टे स्थावरजङ्गमे मम विष्णोः प्रबोधार्थमाविर्भूतं शिवात्मकम् १९
तदाप्रभृत्यहं विष्णुर्भक्त्या परमया मुदा लिङ्गमूर्तिधरं शान्तं पूजयावो वृषध्वजम् २०
नारद उवाच –
लिङ्गं कथमभूत्पूर्वमानन्दमजरं ध्रुवम् प्रबोधार्थं च युवयोर्वक्तुमर्हसि पद्मज २१
ब्रह्मोवाच – आसीदेकार्णवे घोरे निर्विभागे तमोमये शेते च भगवान्विष्णुस्तप्तजाम्बूनदप्रभः २२
तत्समीपमहं गत्वा संरम्भादिदमुक्तवान् कस्त्वं किमर्थं वा शेषे शीघ्रमुत्तिष्ठ दुर्मते २३
कुरु युद्धं मया सार्धमहमेव जगत्पतिः अथ वा भज मां देवं त्रैलोक्यस्याभयप्रदम् २४
एवं मद्वचनं श्रुत्वा प्रहसन्मधुसूदनः मामब्रवीदमेयात्मा कथं गर्वायसे मुधा २५
कर्तोऽहं सर्वलोकानां पालकोऽहं न संशयः संहर्ताऽहं पुनश्चान्ते नान्योऽस्ति सदृशो मया २६
एवं विवादे संजाते मम देवेन शार्ङ्गिणा प्रादुर्भूतं तदा लिङ्गमावयोर्दर्पहारि तत् २७
कालाग्निप्रयुतप्रख्यं ज्वालामालासमाकुलम् आदिमध्यान्तरहितं क्षयवृद्धिविवर्जितम् २८
तस्मिल्लिँङ्गे महादेवः स्वयंज्योतिः सनातनः सहस्रशीर्षा पुरुषः सहस्राक्षः सहस्रपात् २९
अर्धनारीश्वरोऽनन्तस्तेजोराशिर्दुरासदः ज्येष्ठत्वं युवयोस्तावदास्तां किंचिद्ब्रवीम्यहम् ३०
मूलं ममास्य लिङ्गस्य यदि पश्यति माधवः नूनं भविष्यति ज्येष्ठ इति देवेन भाषितम् ३१
मूर्धानमस्य लिङ्गस्य यदि पश्यति पद्मजः भविष्यति ततो ज्येष्ठ इति देवेन भाषितम् ३२
एवं शंभोर्निगदितमुररीकृत्य नारद गतोऽस्मि मस्तकं द्रष्टुं तस्य लिङ्गस्य पुत्रक ३३
आवयोर्वर्षसाहस्रं गच्छतोर्मोहितात्मनोः गतं देवऋषे नूनं विस्मयाविष्टचित्तयोः ३४
हरिर्मूलमदृष्ट्वैव तं देवं पुनरागतः यथा इरिस्तथैवाहमागतो वै मुने तदा ३५
तमेव शरणं गत्वा संस्तूय विविधैः स्तवैः प्रीतो भूत्वा महादेवो वाक्यमेतदुवाच ह ३६
ईश्वर उवाच –
मत्प्रसादेन सर्वस्मादधिको भव माधव मद्भक्तानां त्वमेवाग्र्यः पूज्यो मान्यस्त्वमेव हि ३७
लिङ्गे मां पूजय हरे लिङ्गमूर्तिधरो ह्यहम् अत ऊर्ध्वं न संदेहः सर्वे चान्ये दिवौकसः ३८
लिङ्गाराधनतः क्षिप्रमज्ञान नाशयाम्यहम् लिङ्गार्चनरतानां च नास्ति संसारजं भयम् ३९
एवं हरेर्वरं दत्त्वा मामुवाचमहेश्वर विरञ्चे तव दास्यामि गृहाण वरमुत्तमम् ४०
चराचरस्य जगतो मान्यो भव पितामह गृहाण चतुरो वेदांश्चतुर्भिर्वदनैर्विधे ४१
इत्यावाभ्यां यरं दत्त्वा देवदेवः पिनाकघृत् विश्वेश्वरः स्वयंज्योतिः क्षणादन्तर्हितोऽभवत् ४२
ततः प्रभृति विष्ण्वाद्या देवा दैत्याश्च दानवाः गन्धर्वा मुनयः सिद्धा यक्षा नागाश्च किंनराः ४३
संपूज्य परमं लिङ्गं परां सिद्धिं गता मुने नास्ति लिङ्गार्चनादन्यच्छ्रेयोऽस्मिन्भुवनत्रये ४४
ज्ञात्वा त्वमेवं देवर्षे लिङ्गार्चनरतो भव क्षेत्रेषु चैव तीर्थेषु वनेषूपवनेषु च ४५
यानि लिङ्गानि दिव्यानि स्थापितानि सुरासुरैः द्रष्टव्यानि बुधैस्तानि श्रद्धयैव हि नारद ४६
मुक्तिभाजो भवन्त्येवं तेऽपि शंभोरनुग्रहात् ४७
नारद उवाच –
कानि स्थानानि दिव्यानि येषु संनिहितः शिवः आचक्ष्व तानि मे ब्रह्मन्माहात्म्यं चापि क्वत्स्नशः ४८
ब्रह्मोवाच माहात्म्यं दिव्यलिङ्गानां तीर्थानामपि नारद अत्र तु कथयिष्यामि श्रयतामघशासनम् ४९
या सा शैवी परा मूर्तिः शिवभक्त्या ह्यपां पतिः नारायणः स्वयं साक्षादहं चान्याश्च देवताः ५०
वसन्ति सागरे नूनं तीर्थराजेति स स्मृतः जम्बूद्वीपं महापुण्यं तत्रापि लवणोदधिः ५१
अहोरात्रकृतं पापं दर्शनादेव नश्यति स्पृष्ट्वा त्रिरात्रकं पापं नाशयत्येव सागरः ५२
सप्तरात्रकृतं पापं प्रोक्षणादेव नश्यति पानेन पक्षजनितं स्नानात्पक्षद्वयस्य च ५३
ऋतुद्वये तथाऽष्टम्यां पर्वस्नानं च वार्षिकम् भानावनुदिते नित्यं यः स्नाति लवणोदधौ ५४
कपिलायाः फलं तस्य दत्तायाः श्रोत्रिये ध्रुवम् उपोष्य रजनीमेकां रविसंक्रमणं प्रति ५५
स्नात्वा शतसुवर्णस्य दत्तस्य फलमाप्नुयात् व्यतीपाते दिनच्छिद्रे अयने विषुवेषु च ५६
युगादौ च नरः स्नात्वा विधिवल्लवणोदधौ गोसहस्रस्य दत्तस्य कुरुक्षेत्रे फलं हि यत् ५७
तत्फलं लभते मर्त्यो भूमिदानस्य च ध्रुवम् दानानि यानि लोकेषु विख्यातानि मनीषिभिः ५८
तेषां फलमवाप्नोति ग्रहणे चन्द्रसूर्ययोः वडवानलमुक्तोऽसौ पूतो भवति नारद ५९
अतोऽस्माद्धि परं नास्ति सुतीर्थमवनीतले गङ्गा गोदावरी रेवा चन्द्रभागा च वेदिका ६०
एतासां संगमो यत्र स्नानं कुर्यान्महोदधौ यानि पापानि घोराणि भ्रूणहत्यादिकानि च ६१
नाशं यान्ति क्षणादेव संगमस्य प्रभावतः अश्वमेधसहस्रस्य फलं च भवति ध्रुवम् ६२
समुद्रतीरे परमं तेजोलिङ्गं दुरासदम् यत्र सिद्धाः पुरा वत्स मुनयः सप्तकोटयः ६३
सप्तकोटीश्वरं नाम ततः प्रभृति नारद तस्य लिङ्गस्य माहात्म्यं मया वक्तुं न शक्यते ६४
स्मरणादस्य लिङ्गस्य गोसहस्रफलं लभेत् समुद्रे विधिवत्स्नात्वा सप्तकोटीश्वरं शिवम् ६५
ये द्रक्ष्यति महात्मानो मुक्तिभाजो भवन्ति ते राजसूयस्य यज्ञस्य सहस्रगुणितं फलम् ६६
तथा गोमेधयज्ञस्य दर्शनात्तत्फलं त्विह सप्तकोटीश्वरो देवो दृष्टश्चेद्भुवि मानवैः ६७
धन्यास्ते ये च लोकेऽस्तिंस्तेषां मुक्तिः करे स्थिता तत्र स्नानं जपो होमो दानं च पितृतर्पणम् ६८
सर्वं तदक्षयं प्रोक्तं सप्तकोटीश्वरे शिवे सप्तकोटीश्वरे प्राप्य कथं शोचन्ति जन्तवः ६९
सर्वानुग्राहको रुद्रस्तस्मिल्ँलिङ्गे व्यवस्थितः न तच्छैलमयं लिङ्गं न तद्धैमं न राजतम् ७०
न तद्रत्नमयं लिङ्गं ज्ञातव्यमिति नारद किं तज्ज्योतिर्मयं लिङ्गं शैवं पदमनामयम् ७१
सप्तकोटीश्वरं लिङ्गं प्राहुर्वेदविदो बुधाः अहं नारायणो देवः शक्रश्चन्द्रो दिवाकरः ७२
मरुतो मुनयः सिद्धाः खेचरा भूचराश्च ये अर्चयित्वा परं लिङ्गं सप्तकोटीश्वरं शिवम् प्राप्तवन्तः परां सिद्धिं तस्मिल्लिँङ्गे च नारद ७३
३७९५
इति श्रीब्रह्मपुराणोपपुराणे श्रीसौरे सूतशौनकसंवादे शिवार्चनमाहात्म्यादिकथनं नाम षट्षष्टितमोऽध्यायः ६६