सूत उवाच – ऐलः पुरूरवाश्चाऽऽसीद्राजा परमधार्मिकः उर्वश्यां जनयामास षट् पुत्रान्प्रथितौजसः १
आयुर्मायुरमायुश्च विश्वायुश्च ततः परः शतायुश्च श्रुतायुश्च षडेते देवयोनयः २
आयोः पञ्च सुताः ख्याताः स्वर्भानुतनयात्मजाः ज्येष्ठस्तेषामभूत्पुत्रो नहुषो लोकविश्रुतः ३
उत्पन्नाः पितृकन्यायां नहुषात्पञ्च सूनवः विरजायां मुनिश्रेष्ठा ययातिरिति विश्रुतः ४
द्वे च भार्ये ययातेस्तु प्रथमा शुक्रकन्यका देवयानीति विख्याता द्वितीया वृषपर्वणः ५
सुताऽसुरस्य शर्मिष्ठा तयोर्वक्ष्यामि संततिम् देवयानी तु सुषुवे यदुं तुर्वसुमेव च ६
दुह्यं चारुं च पूरुं च शर्मिष्ठा सुषुवे सुतान् अभिषिच्य पुरुं राजा यवीयांसमनिन्दितम् ७
वैराग्ययुक्तो मतिमान्ययातिः प्रययौ वनम् योऽयं प्रसिद्धः शतजिद्यदोः समभवत्सुतः ८
हैहयः शतजित्पुत्रो धर्मस्तस्य सुतः स्मृतः धर्मनेत्रः सुतस्तस्य धनकस्तत्सुतोऽभवत् ९
धनकस्य तु दायादः कृतवीर्यो महायशाः कार्तवीर्यः कृताग्निश्च कृतवर्मा तथा परः १०
कार्तवीर्यस्य नृपतेः पुत्राणां च शतं त्वभूत् तत्र पञ्च महात्मानः शूरसेनादयो नृपाः ११
महादेवाल्लब्धवरा महादेवपरायणाः जयध्वजस्तु मतिमान्नारायणपरायणः १२
जयध्वजस्य दायादास्तालजङ्घा इति स्मृताः तेषां ज्येष्ठो वीतिहोत्रः सर्वे ते यादवाः स्मृताः १३
विश्रुतस्तस्य दायादस्तस्य पत्नी पतिव्रता रममाणस्तया राजा कदाचिद्यमुनातटे १४
अपश्यदुर्वशीं तत्र वीणावादनलालसाम् उर्वशीमब्रवीद्राजा स्मरबाणेन पीडितः १५
त्वयाऽहं रन्तुमिच्छामि त्वं मां रन्तुमिहार्हसि सा नृपस्य वचः श्रुत्वा दृष्ट्वा तं मदनोपमम् १६
क्रीडमाना तदा तेन चिरकालं सहोर्वशी गते वर्षसहस्रे तु विरक्तः कामभोमतः १७
आहोर्वशीं गमिष्यामि स्वपुरीमिति विश्रुतः भोगेनैतावता नालमवोचदिति सा पुनः १८
न गन्तव्यं त्वया राजन्स्थातव्यं प्रीतये मम अब्रवीत्तां ततो राजा पुरीं गत्वा यशस्विनीम् १९
आगमिष्याम्यहं क्षिप्रमहं परिसरं तव प्राप्तानुज्ञस्ततो राजा जगाम स्वपुरीं प्रति २०
दृष्ट्वा पतिव्रतां भार्यामभवद्भयविह्वलः चेष्टितं तस्य सा ज्ञात्वा महिम्ना स्वेन भामिनी २१
मा भैषीरिति ते प्राह भर्तारं सा पतिव्रता न दोषस्तव राजेन्द्र सर्वं कामस्य चेष्टितम् २२
कामेन स्वर्गमाप्नोति कामेन नरकं ततः विधिना सेवितः कामः स्वर्गदः श्वभ्रमन्यथा २३
तस्मात्त्वया नरपते विधिं हित्वा स सेवितः तस्मात्पापं महज्जातं कुरु पापविशोधनम् २४
भार्यानिगदितं श्रुत्वा ययौ कण्वाश्रमं प्रति ज्ञात्वा तद्वचनाच्छुद्धिं जगाम हिमवद्गिरिम् २५
मार्गेऽपश्यत्स गन्धर्वं विश्वावसुमरिंदमम् सकान्तं क्रीडमानं तं शोभितं दिव्यमालया २६
दृष्ट्वा मालां स राजेन्द्रः सस्माराप्सरसं तदा उर्वश्या एव योग्यैषा माला नान्यस्य कस्यचित् २७
एवं संचिन्त्य मनसा मालामाहर्तुमुद्यतः तेन सार्धं महद्युद्धं गन्धर्वेण नृपोत्तमः २८
कृत्वा गृहीत्वा तां मालां जगामाप्सरसं प्रति अन्विष्यप्राणः सकलां बम्राय स वसुंधराम् २९
वनानि पर्वतान्द्वीपाल्लोकान्सर्वानशेषतः अटित्वाऽपि च नापश्यदुर्वशीं राजपुंगवः ३०
अनुग्रहान्महेशस्य या तिरोऽप्यस्ति खेचरी भ्रममाणो महलोके सोऽपश्यन्नारदं मुनिम् ३१
यथावदभिवाद्याथ लज्जितः पार्श्वगोऽभवत् पृष्ट्वा तु कुशलं राज्ञे नारदो मुनिपुंगवः ३२
अब्रवीन्नारदं राजा चोर्वशीदर्शनोत्सुकः भगवन्नामतः कस्माद्दृष्टा वाऽस्ति हि तत्र तु ३३
अस्ति चेच्छ्रोतुमिच्छामि ब्रवीतु ब्रह्मणः सुतः राज्ञो मनोगतं सर्वं विज्ञाय भगवान्मुनिः ३४
यथावत्कुशलं तस्य नारदस्तं तथाऽब्रवीत् यत्राऽऽसीदुर्वशी देवी मेरोर्दक्षिणदेशतः ३५
सरश्च मानसं नाम तत्राहं मेदिनपिते विरञ्चेः कार्यमुद्दिश्य गत्वा पुनरिहाऽऽगतः ३६
गमिष्यामि पुनस्तत्र यत्राऽऽस्ते सत्यलोकपः इति श्रुत्वा मुनेर्वाक्यं राजाऽनुज्ञाप्य नारदम् ३७
तं प्रदेशं गतस्तूर्णं तत्रापश्यत्स चोर्वशीम् मालां निवेदयामास सा तयाऽलंकृताऽभवत् ३८
रममाणस्तया सार्धं गतं वर्षशतं पुनः कदाचित्तमपृच्छत्सा राजानं मुनिपुंगवाः ३९
स्वकीयं नगरं गत्वा भवता तत्र किं कृतम् ब्रूहि राजन्महाबाहो यद्यस्मि तव वल्लभा ४०
इति पृष्टस्तया राजा प्रोवाच तदशेषतः तस्मेरितमथाऽऽकर्ण्य राजानं प्रत्यभाषत ४१
इत ऊर्ध्वं मया सार्धं स्थातव्यं नैव सुव्रत शापं दास्यति ते कण्वो भार्यां तव ममानद्य ४२
तया चोक्तोऽपि तन्वङ्ग्या न तत्याज ह उर्वशीम् ज्ञात्वाऽथ तस्य निर्वन्धमकरोदात्मनस्तनुम् ४३
बलिभिः पलिताकीर्णां तां दृष्ट्वा राजसत्तमः तत्क्षणादुर्वशीं त्यक्त्वा तपसे कृतनिश्चयः ४४
द्वादशाहान्यभूद्राजा कन्दमूलफलाशनः तावत्कालं च वाय्वाशी ततः कण्वाश्रमं ययौ ४५
दृष्ट्वा मुनिवरं शान्तं शिवध्यानैकतत्परम् प्रणम्य दण्डवद्भक्त्या प्राञ्जलिः पार्श्वसंस्थितः ४६
यद्वृत्तमात्मनः सर्वं मुनेः सर्वं न्यवेदयत् मुनिर्विदित्वा तत्पापमब्रवीत्पापशोधनम् ४७
मुनिना प्रोषितो राजा गत्वा वाराणसीं पुरीम् स्नात्वा संतर्प्य जाह्नव्यां दृष्ट्वा विश्वेश्वरं शिवम् ४८
मुक्तोऽसावेनसो राजा जगाम स्वपुरीं तदा वसूनि ब्राह्मणेभ्यश्च दत्त्वा राज्यमपालयत् ४९
उर्वश्यां विश्रुताज्जाताः सप्त पुत्रा महौजसः क्रोष्टोर्यदुसुतस्याऽऽसन्वंश्याः सत्कीर्तिशालिनः ५०
शृणुध्वं तान्मुनिश्रेष्ठा मुख्यानेव न चापरान् क्रोष्टोर्वंशे क्रथः ख्यातो विदर्भः कोशलस्तथा ५१
सात्त्वतश्च ततः ख्यातो महाभोजस्ततः परः भोजश्च सत्यवाक्चैव सत्यकः सात्यकिस्ततः ५२
क्रथकश्च सुषेणश्च सुभोजो नरवाहनः आहूको देवकश्चैव श्रीदेवो देवसुव्रतः ५३
उग्रसेनश्च कंसश्च वसुदेवो महायशाः उग्रसेनस्य कन्यायां देवक्यां वसुदेवतः ५४
भृगोः शापवशाद्विष्णुः संभूतस्त्रिदशेश्वरः रोहिणी नामयापत्नी वसुदेवस्य शोभना ५५
तस्यां संकर्षणो जातो योऽनन्तः शेषसंज्ञितः षोडश स्त्रीसहस्राणि पत्नयो माधवस्य याः ५६
तासु जाता ह्यसंख्याताः पद्युम्नप्रमुखाः सुताः कृष्णोऽपि देवकीसूनुः परमात्मा सनातनः ५७
कृतकृत्योऽपि योगात्मा मायावी विश्वभुक्स्वयम् तथाऽपि पूजयत्येव भगवन्तमुमापतिम् ५८
लिङ्गे सर्वात्मकं मत्वा महादेवं पिनाकिनम् वरांश्च विविधालब्ध्वा तस्माद्देवान्महेश्वरात् ५९
अजेयस्त्रिषु लोकेषु देवदेवो जनार्दनः न कृष्णादधिकस्तस्मादस्ति माहेश्वराग्रणीः ६०
तस्मात्तत्पूजनाच्छंभुर्भवत्येव सुपूजितः हरेरवज्ञाकरणाद्भवेदीशः पराङ्मुखः ६१
तस्मात्पूज्यः सदा शार्ङ्गी महादेवपरायणैः तद्भक्तैश्च विशेषेण प्रीतये गिरिजापतेः ६२
एष वः कथितो वंशो यदोः संक्षेपतो द्विजाः सर्वपापक्षयकरः पठतां शृण्वतां भवेत् ६३
१४१९
इति श्रीब्रह्मपुराणोपपुराणे श्रीसौरे सूतशौनकसंवादे पुरुयदुवंशकथनं नामैकत्रिंशोऽध्यायः ३१