सूत उवाच–अन्यद्व्रतमिदं वक्ष्ये शृणुध्वं मुनिपुङ्गवाः
शिवेन कथितं साक्षात्स्वयं स्कन्दाय पृच्छते १
स्कन्द उवाच –
देवदेव महादेव शशाङ्ककृतशेखर
भगं विश्वेश्वरेशान कारुण्यामृतवारिधे २
कस्य प्रसीदति क्षिप्रं केन वा ज्ञायते भवान् योगस्त्वद्विषयः को वा ज्ञानं त्वद्विषयं च किम् ३
सर्वमेतन्महादेव पुत्रस्नेहाद्ब्रवीहि मे ४
ईश्वर उवाच–मद्भक्तः सर्वदा स्कन्द मत्प्रियो न गुणाधिकः
सर्वाशी सर्वभक्षी वा सर्वाचारविलोपकः ५
मत्परो वाङ्मनःकायैर्मुक्त एव न संशयः
नाहं प्रसन्नस्तपसा न दानेन न चेज्यया ६
तुष्टोऽहं भक्तिलेशेन क्षिप्रं यच्छे परं पदम्
तुष्टोऽहं भक्तिलेशेन क्षिप्रं यच्छे परं पदम्
त्रिपुण्ड्रधारी सततं शान्तो रुद्राक्षकङ्कणः ७
निर्दम्भः सत्यसंकल्पो भक्तः स्यादुत्तमो मम
सूर्यवह्नीन्दुभक्तानामुत्तमो वैष्णवः परः ८
वैष्णवानां सहस्रेभ्यः शिवभक्तो विशिष्यत यदि पापरतः क्रूरः स्वाश्रमाचारवर्जितः ९
मम भक्तो यदि भवेत्पूज्यो मान्यः स एव हि
येऽपि दम्भं समाश्रित्य भक्तानामुपजीविका १०
संसारात्तेऽपि मुच्यन्ते किं पुनर्मत्परा जनाः
भद्धक्तानां च माहात्म्यं को वा जानाति तत्त्वतः ११
जानेऽहं त्वं च जानासि नन्दी जानाति वा गुह
मार्गस्थो वाऽप्यमार्गस्थो मूर्खो वा पण्डितोऽपि वा १२
मम भक्तो यदि भवेत्सर्वस्मादधिको हि सः भक्तः प्रियो मे सततं यथा त्वं क्रौञ्चसूदन १३
तस्मात्तत्पूजनाद्वत्स पूजितोऽहं न संशयः मद्भक्तं द्वेष्टि यो मोहात्स मां द्वेष्टि सनातनम् १४
तं पूजयति यो भक्त्या स मां पूजितवान्गुह भक्तिरष्टविधा स्कन्द सर्वशास्त्रेषु पठ्यते १५
तामहं कथयिष्यामि भक्तिं भवविनाशिनीम् मद्भक्तजनवात्सल्यं पूजायाश्चानुमोदनम् १६
स्वयमभ्यर्चनं भक्त्या ममार्थे चाङ्गवेष्टितम् मत्कथाश्रवणे भक्तिः स्वरनेत्राङ्गविक्रिया १७
ममानुस्मरणं नित्यं यश्च मां नोपजीवति भक्तिरष्टविधा ह्येषा यस्मिल्ँलेशोऽपि वर्तते १८
स विप्रेन्दो मुनिः श्रीमान्स यतिः स च पण्डितः तस्मै दानं सदा देयं तस्माद्ग्राह्यं षडानन १९
सकृदभ्यर्चयेन्मां यो भक्तिलेशसमन्वितः स महापातकैर्मुक्तो मम लोके महीयते २०
स्वहस्तहृतपुष्पाणि मामुद्दिश्य प्रयच्छति तद्दानं सर्वदानानामुत्तमं परिपठ्यते २१
मयि भक्तिः सदा कार्या भवपाशविमोचनी भक्तिगम्यस्त्वहं वत्स मम योगो हि दुर्लभः २२
योगात्संजायते ज्ञानं योगो मय्येकचित्तता ज्ञानं स्वरूपमेव स्याच्चिद्रूपमजमव्ययम् २३
आनन्दमजरं शुद्धमज्ञानेन तिरोहितम् वेदान्तवाक्यबोधेन तच्चाज्ञानं निवर्तते २४
ज्ञानं नैवाऽऽत्मनो धर्मो न गुणो वा कथंचन ज्ञानस्वरूपमेवाऽऽत्मा नित्यः सर्वगतः शिवः २५
अहमात्मा समस्तानां भूतानां परमेश्वरः एक एव पदार्थश्च कल्पितो मयि षण्मुख २६
अद्वैतमेकं परममात्मानं ज्ञानविग्रहम् नानात्मानं प्रपश्यन्ति मायया मोहिता जनाः २७
नासद्रूपा न सद्रूपा माया नैवोभयात्मिका सदसद्भ्यामन्यरूपा मिथ्याभूता सनातना २८
विज्ञानमेवमखिलं विश्वाकारमबुद्धयः पश्यन्ति ज्ञानिनस्त्वेकमात्मरूपमिदं जगत् २९
अहमात्मा विभुः शुद्धः स्फटिकोपलसंनिभः उपाधिरहितः शान्तः स्वयंज्योतिः प्रकाशकः ३०
आत्मन्येवाखिलं भाति शुक्तिकारजतं यथा शुक्तितत्त्वपरिज्ञानात्तन्नाशस्तद्वदात्मनि ३१
कर्तृत्वं नैव भोक्तृत्वमात्मनोऽस्ति कदाचन अहंकाराविवेकेन कर्तृत्वमिति निश्चितम् ३२
आत्मनो नित्यमुक्तस्य निर्विभागस्य षण्मुख नैवास्ति किंचित्कर्तव्यमित्याहुर्वेदवादिनः ३३
कर्तृत्वं करणस्यैव नाऽऽत्मनोऽस्ति हि तत्त्वतः न तेन लिप्यते ह्यात्मा पुण्यापुण्याख्यकर्मणा ३४
बुद्ध्यादयो गुणाः सर्वे ह्यभूद्बुद्धेरहंकृतिः अहंकाराञ्च सूक्ष्माणि तन्मात्राणीन्द्रियाणि च ३५
सूक्ष्मेभ्यः पञ्च भूतानि तेभ्यः स्थूलमिदं जगत् चतुर्विंशकमव्यक्तं पुरुषः पञ्चविंशकः ३६
न तस्य कार्यं करणं क्रियारूपं च विद्यते स्वाज्ञानात्कथितं सर्वमात्मन्येवेति च श्रुतिः ३७
इति मद्विषयं ज्ञानं कथितं तव पुब्रक ३८
४७५
इति श्रीब्रह्मपुराणोपपुराणे श्रीसौरे सूतशौनकसंवादे शिवभक्तमहिमादिकथनं नामैकादशोऽध्यायः ११