पुराणे विश्वासटिप्पन्यः

विश्वास-प्रस्तुतिः

वासिष्ठ उवाच
श्रुस्वैतत्सकलं राजा जमदग्निवधादिकम् ।
उद्विग्नचेताः सुभृशं चिन्तयामास नैकधा ॥ २.३०.१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अहो मे सुनृसंसस्य लोकयोरुभयोरपि ।
ब्रह्मस्वहरणे वाञ्छा तद्धत्या चातिगर्हिता ॥ २.३०.२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अहो नाश्रौषमस्याहं ब्राह्मणस्य विजानतः ।
वचनं तर्हि तां जह्यां विमूढात्मा गतत्रपः ॥ २.३०.३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इति सञ्चितयन्नंव हृदयेन विदूयता ।
स्वपुरं प्रतिचक्राम सबलः सानुगस्ततः ॥ २.३०.४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पुरीं प्रतिगते राज्ञि तस्मिन्सपरिवारके ।
आश्रमात्सहसा राजन्विनिश्चक्राम रेणुका ॥ २.३०.५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ सक्षतसर्वाङ्गं रुधिरेण परिप्लुतम् ।
निश्चेष्टं परितं भूमौ ददर्श पतिमात्मनः ॥ २.३०.६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ततः सा विहतं मत्वा भर्त्तारं गतचेतनम् ।
अन्वाहतेवाशनिना मूर्छितान्यपतद्भुवि ॥ २.३०.७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

चिरादिव पुनर्भूमेरुत्थायातीव दुःखिता ।
पतित्वोत्थाय सा भूयः सुस्वरं प्ररुरोद ह ॥ २.३०.८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

विललाप च सात्यर्थं धरणीधूलिधूसरा ।
अश्रुपूर्ममुखी दीना पतिता शोकसागरे ॥ २.३०.९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

हा नाथ पिय धर्मज्ञ दाक्षिण्यामृतसागर ।
हा धिगत्यन्तशान्त त्वं नैव काङ्क्षेत चेदृशम् ॥ २.३०.१० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

आश्रमादभिनिष्क्रान्तः सहसा व्यसानर्णवे ।
क्षिप्त्वानाथामगाधे मां क्व च यातोऽसि मानद ॥ २.३०.११ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सतां साप्तपदे मैत्रे मुषिताहं त्वया सह ।
यासि यत्र त्वमेकाकी तत्र मां नेतुमर्हसि ॥ २.३०.१२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दृष्ट्वा त्वामीदृशावस्थमचिराद्धृदयं मम ।
न दीर्यते महाभाग कठिनाः खलु योषितः ॥ २.३०.१३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इत्येवं विलपन्ती सा रुदती च मुहुर्मुहुः ।
चुक्रोश रामरामेति भृशं दुःखपरिप्लुता ॥ २.३०.१४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तावद्रामोऽपि स वनात्समिद्भारसमन्वितः ।
अकृतव्रणसंयुक्तः स्वाश्रमाय न्यवर्त्तत ॥ २.३०.१५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अपश्यद्भयशंसीनि निमित्तानि बहूनि सः ।
पश्यन्नुद्विग्नहृदयस्तूर्णं प्रापाश्रमं विभुः ॥ २.३०.१६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तमायान्तमभिप्रेक्ष्य रुदती सा भृशातुरा ।
नविभूतेव शोकेन प्रारुदद्रेणुका पुनः ॥ २.३०.१७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

रामस्य पुरतो राजन्भर्तृव्यसनपीडिता ।
उभाभ्यामपि हस्ताभ्यामुदरं समताडयत् ॥ २.३०.१८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मार्गे विदितवृत्तान्तः सम्यग्रामोऽपि मातरम् ।
कुररीमिव शोकार्त्ता दृष्ट्वा दुःखमुपेयिवान् ॥ २.३०.१९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

धैर्यमारोप्य मेधावी दुःशशोकपरिप्लुतः ।
नेत्राभ्यामश्रुपूर्णाभ्यां तस्थौ भूमावर्धोमुखः ॥ २.३०.२० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तं तथागतमालोक्य रामं प्राहाकृतव्रणः ।
किमिदं भृगुशार्दूल नैतत्वय्युपपाद्यते ॥ २.३०.२१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

न त्वादृशा महाभाग भृशं शोचन्ति कुत्रचित् ।
धृतिमन्तो महान्तस्तु दुःखं कुर्वति न व्यये ॥ २.३०.२२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शोकः सर्वेन्द्रियाणां हि परिशोषप्रदायकः ।
त्यज शोकं महाबाहो न तत्पात्रं भवदृशाः ॥ २.३०.२३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एहिकामुष्मिकार्थानां नूनमेकान्तरोधकः ।
शोकस्तस्यावकाशं त्वं कथं त्दृदि नियच्छसि ॥ २.३०.२४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तत्त्वं धैर्यधनो भूत्वा परिसान्त्वय मातरम् ।
रुदतीं बत वैधव्यशं कापहतचेतनाम् ॥ २.३०.२५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नैवागमनमस्तीह व्यतिक्रान्तस्य वस्तुनः ।
तस्मादतीतमखिलं त्यक्त्वा कृत्यं विचिन्तय ॥ २.३०.२६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इत्येवं सान्त्वमानश्च तेन दुःशसमन्वितः ।
रामः संस्तम्भयामास शनैरात्मानमात्मना ॥ २.३०.२७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दुःखशोकपरीता हि रेणुका त्वरुदन्मुहः ।
त्रिःसप्तकृत्वो हस्ताभ्यामुदरं समताडयत् ॥ २.३०.२८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तावत्तदन्तिकं रामः समभ्येत्याश्रुलोचनः ।
रुदतीमलमम्बेति सान्त्वयामास मातरम् ॥ २.३०.२९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

उवाचापनयन्दुःखाद्भर्तृशोकपरायणाम् ।
त्रिःसप्तकृत्वो यदिदं त्वया वक्षः समाहतम् ॥ २.३०.३० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तावतसङ्ख्यमहं तस्मात्क्षत्त्रजारमशेषतः ।
हनिष्ये भुवि सर्वत्र सत्यमेतद्ब्रविमि ते ॥ २.३०.३१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्मात्त्वं शोकमुत्सृज्य धैर्यमातिष्ट साम्प्रतम् ।
नास्त्येव नूनमायातमतिक्रान्तस्य वस्तुनः ॥ २.३०.३२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इत्युक्ता रेणुका तेन भृशं दुःखान्वितापि सा ।
कृच्छ्राद्धैर्यं समालम्ब्य तथेति प्रत्यभाषत ॥ २.३०.३३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ततो रामो महाबाहुः पितुः सह सहोदरैः ।
अग्नौ सत्कर्त्तुमारेभे देहं राजन्यथविधि ॥ २.३०.३४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

भर्तृशोकपरिताङ्गी रेणुकापि दृढव्रता ।
पुत्रान्सर्वान्समाहूय त्विदं वचनमब्रवीत् ॥ २.३०.३५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

रेणुकोवाच ।
अहं वपितरं पुत्राः स्वर्गतं पुण्यशीलिनम् ।
अनुगन्तुमिहेच्छामि तन्मेऽनुज्ञातुमर्हथ ॥ २.३०.३६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

असह्यदुःशं वैधव्यं सहमाना कथं पुनः ।
भर्त्रा विरहिता तेन प्रवर्त्तिष्ये विनिन्दिता ॥ २.३०.३७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्मादनुगमिष्यामि भर्त्तारं दयितं मम ।
यथा तेन प्रवर्त्तिष्ये परत्रापि सहानिशम् ॥ २.३०.३८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ज्वलन्तमिममेवाग्निं सम्प्रविश्य चिरादिव ।
भर्तुर्मम भविष्यामि पितृलोकप्रियातिथिः ॥ २.३०.३९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अनुवादमृते पुत्रा भवद्भिस्तत्र कर्मणि ।
प्रतिभूय न वक्तव्यं यदि मत्प्रियमिच्छथ ॥ २.३०.४० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इत्येवमुक्त्वा वचनं रेणुका दृढनिश्चया ।
अग्निं प्रविश्य भर्त्तारमनुगन्तुं मनोदधे ॥ २.३०.४१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एतस्मिन्नेव काले तु रेणुकां तनयैः सह ।
समाभाष्यातिगम्भीरा वागुवाचाशरीरीणी ॥ २.३०.४२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

हे रेणुके स्वतनयैर्गिरं मेऽवहिता शृणु ।
मा कार्षीः साहसं भद्रे प्रवक्ष्यामि प्रियं तव ॥ २.३०.४३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

साहसो नैव कर्त्तव्यः केनाप्यात्महितैषिणा ।
न मर्त्तव्यन्त्वया सर्वो जीवन्भद्राणि पश्यति ॥ २.३०.४४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्माद्धैर्यधना भूत्वा भव त्वं कालकाङ्क्षिणी ।
निमित्तमन्तरीकृत्य किञ्चिदेव शुचिस्मिते ॥ २.३०.४५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अचिरेणैव भर्त्ता ते भविष्यति सचेतनः ।
उत्पन्नजीवितेन त्वं कामं प्राप्स्यसि शोभने ।
भवित्री चिररात्राय बहुकल्याण भाजनम् ॥ २.३०.४६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वसिष्ठ उवाच
इति तद्वचनं श्रुत्वा धृतिमालम्ब्य रेणुका ।
तद्वाक्यगौरवाद्धर्षमवापुस्तनयाश्च ते ॥ २.३०.४७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ततोनीत्वा पितुर्देहमाश्रमाभ्यन्तरं मुनेः ।
शाययित्वा निवाते तु परितः समुपाविशन् ॥ २.३०.४८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तेषां तत्रोपविष्टानामप्रहृष्टात्मचेतसाम् ।
निमत्तानि शुभान्यासन्ननेकानि महान्ति च ॥ २.३०.४९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तेन ते किञ्चिदाश्वस्तचेतसो मुनिपुङ्गवाः ।
निषेदुः सहिता मात्रा काङ्क्षन्तो जीवितं पितुः ॥ २.३०.५० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एतस्मिन्नन्तरे राजन्भृगुवंशधरो मुनिः ।
विधेर्बलेन मतिमांस्तत्रागच्छद्यदृच्छया ॥ २.३०.५१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथर्वणां विधिः सा क्षाद्वेदवेदाङ्गपारगः ।
सर्वशास्त्रार्थवित्प्राज्ञः सकलासुरवन्दितः ॥ २.३०.५२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मृतसञ्जीविनीं विद्यां यो वेद मुनिदुर्लभाम् ।
यथाहतान्मृतान्देवैरुत्थापयति दानवान् ॥ २.३०.५३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शास्त्रमोशनसं येन राज्ञां राज्यफलप्रदम् ।
प्रणीतमनुजीवन्ति सर्वेऽद्यापीह पार्थिवाः ॥ २.३०.५४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स तदाश्रममासाद्य प्रविष्टोऽन्तर्महामुनिः ।
ददर्श तदवस्थांस्तान्सर्वान्दुःखपरिप्लुतान् ॥ २.३०.५५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ ते तु भृगुं दृष्ट्वा वंशम्य पितरं मुदा ।
उत्थायास्मै ददुश्चापि सत्कृत्य परमासनम् ॥ २.३०.५६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स चाशीर्भिस्तु तान्सर्वानभिनन्द्य महामुनिः ।
पप्रच्छ किमिदं वृत्तं तत्सर्वं ते न्यवेदयन् ॥ २.३०.५७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तच्छ्रुत्वा स भृगुः शीघ्रं जलमादाय मन्त्रवित् ।
सञ्जीविन्या विनया तं सिषेच प्रोच्चरन्निदम् ॥ २.३०.५८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यज्ञस्य तपसो वीय ममापि शुभमस्ति चेत् ।
तेनासौ जीवताच्छीघ्रं प्रसुप्त इवचोत्थितः ॥ २.३०.५९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एवमुक्ते शुभे वाक्ये भृगुणा साधुकारिणा ।
समुत्तस्थावथार्चीकः साक्षाद्ग्ररुरिवापरः ॥ २.३०.६० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दृष्ट्वा तत्र स्थितं वन्द्यं भृगुं स्वस्य पितामहम् ।
ननाम भक्त्या नृपते कृताञ्जलिरुवाच ह ॥ २.३०.६१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

जमदग्निरुवाच
धन्योऽहं कृतकृत्योऽहं सफलं जीवितं च मे ॥ २.३०.६२ ॥

मूलम्

जमदग्निरुवाच
धन्योऽहं कृतकृत्योऽहं सफलं जीवितं च मे ॥ २.३०.६२ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

यत्पश्ये चरणौ तेऽद्य सुरासुरनमस्कृतौ ।
भगवन्किं करोम्यद्य शुश्रूषां तव मानद ॥ २.३०.६३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पुनीह्यात्मकुलं स्वस्य चरणाम्बुकणैर्विभो ।
इत्युक्त्वा सहसाऽनीतं रामेणार्ध्यं मुदान्वितः ॥ २.३०.६४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रददौ पादयोस्तस्य भक्त्यान मितकन्धरः ।
तज्जलं शिरसाधत्त सकुटुम्बो महामनाः ॥ २.३०.६५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ सत्कृत्य स भृगुं पप्रच्छ विनयान्वितः ।
भगवन् किं कृतं तेन राज्ञा दुष्टेन पातकम् ॥ २.३०.६६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यस्यातिथ्यं हि कृतवानहं सम्यग्विधानतः ।
साधुबुद्ध्यास दुष्टात्मा किं चकार महामते ॥ २.३०.६७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वसिष्ठ उवाच
एवं स पृष्टो मतिमान्भृगुः सर्वविदीश्वरः ।
चिरं ध्यात्वा समालोच्य कारणं प्राह भूपते ॥ २.३०.६८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

भृगुरुवाच
शृणु तात महाभाग बीजमस्य हि कर्मणः ।
यश्च वै कृतवान्पापं सर्वज्ञस्य तवानघ ॥ २.३०.६९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शप्तः पुरा वसिष्ठेन नाशार्थं स महीपतिः ।
द्विजापराधतो मूढ वीर्यं ते विनशिष्यते ॥ २.३०.७० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तत्कथं वचनं तस्य भविष्यत्यन्यथा मुनेः ।
अयं रामो महावीर्यं प्रसह्यनृपपुङ्गवम् ॥ २.३०.७१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

हनिष्यति महाबाहो प्रतिज्ञां कृतवान्पुरा ।
यस्मादुरः प्रतिहतं त्वया मातर्ममाग्रतः ॥ २.३०.७२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एकविंशतिवारं हि भृशं दुःखपरीतया ।
त्रिः सप्तकृत्वो निःक्षत्रां करिष्ये पृथिवीमिमाम् ॥ २.३०.७३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अतोऽयं वार्यमाणोऽपि त्वाया पित्रा निरन्तरम् ।
भाविनोर्ऽथस्य च बलात्करिष्यत्येव मानद ॥ २.३०.७४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स तु राजा महाभागो वृद्धानां पर्युपासिता ।
दत्तात्रेयाद्धरेरंशाल्लब्धबोधो महामतिः ॥ २.३०.७५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

साक्षाद्भक्तो महात्मा च तद्वधे पातकं भवेत् ।
एवमुक्त्वा महाराज स भृगुर्ब्रह्मणः सुतः ।
यथागतं ययौ विद्वान्भविष्यत्कालपर्ययात् ॥ २.३०.७६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इति श्रीब्रह्माण्डे महापुराणे वायुप्रोक्ते मध्याभागे तृतीय
उपोद्धातपादे भार्गवचरिते त्रिंशत्तमोऽध्यायः ॥ ३०॥

मूलम्