११

अथ श्रीहस्तिगिरिमाहात्म्ये एकादशोऽध्यायः

भृगुः –

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्मिन् कृतयुगेऽतीते गते सरसिजासने ।
त्रेतायान्तु गजेन्द्रेण कथं तत्रार्चितो हरिः ॥ (१)

मूलम्

तस्मिन् कृतयुगेऽतीते गते सरसिजासने ।
त्रेतायान्तु गजेन्द्रेण कथं तत्रार्चितो हरिः ॥ (१)

नारदः –

विश्वास-प्रस्तुतिः

गते तस्मिन् सुरज्येष्ठे क्षेत्रे सत्यव्रते हरिः ।
अतिष्ठद्वरदो नित्यैर्दिव्यैः परिजनैर्वृतः ॥ (२)

मूलम्

गते तस्मिन् सुरज्येष्ठे क्षेत्रे सत्यव्रते हरिः ।
अतिष्ठद्वरदो नित्यैर्दिव्यैः परिजनैर्वृतः ॥ (२)

विश्वास-प्रस्तुतिः

गरुडः पक्षिराट् शेषः विष्वक्सेनादयस्तदा ।
सुदर्शनश्च भगवान् चक्ररूपो महाद्युतिः ॥ (३)

मूलम्

गरुडः पक्षिराट् शेषः विष्वक्सेनादयस्तदा ।
सुदर्शनश्च भगवान् चक्ररूपो महाद्युतिः ॥ (३)

विश्वास-प्रस्तुतिः

पाञ्चजन्यो जलाधीशः शङ्खरूपो महाध्वनिः ।
कौमोदकीचतच्छक्तिः सर्वदुष्टभयङ्करी ॥ (४)

मूलम्

पाञ्चजन्यो जलाधीशः शङ्खरूपो महाध्वनिः ।
कौमोदकीचतच्छक्तिः सर्वदुष्टभयङ्करी ॥ (४)

विश्वास-प्रस्तुतिः

पद्माख्यो वसुधाधीशः महानंबुजरूपधृक् ।
शार्ङ्गाख्यो गगनाधीशः धनुर्वेदधरो महान् ॥ (५)

मूलम्

पद्माख्यो वसुधाधीशः महानंबुजरूपधृक् ।
शार्ङ्गाख्यो गगनाधीशः धनुर्वेदधरो महान् ॥ (५)

विश्वास-प्रस्तुतिः

कौस्तुभो धिषणाधीशो मणिरूपधरश्शिवः ।
सर्वेषामीश्वरी लक्ष्मीः पद्महस्ता यशस्विनी ॥ (६)

मूलम्

कौस्तुभो धिषणाधीशो मणिरूपधरश्शिवः ।
सर्वेषामीश्वरी लक्ष्मीः पद्महस्ता यशस्विनी ॥ (६)

विश्वास-प्रस्तुतिः

वसुन्धरा च चार्वङ्गी नीलोत्पलदलेक्षणा ।
विष्वक्सेनो महातेजा गणानामीश्वरोऽव्ययः ॥ (७)

मूलम्

वसुन्धरा च चार्वङ्गी नीलोत्पलदलेक्षणा ।
विष्वक्सेनो महातेजा गणानामीश्वरोऽव्ययः ॥ (७)

विश्वास-प्रस्तुतिः

तदधीनास्तथैवान्ये परिवरास्सहस्रशः ।
स्वाधिकारेषु निरता देवराजं निषेविरे ॥ (८)

मूलम्

तदधीनास्तथैवान्ये परिवरास्सहस्रशः ।
स्वाधिकारेषु निरता देवराजं निषेविरे ॥ (८)

विश्वास-प्रस्तुतिः

महद्वनमभूद् दुर्गं तदा काञ्ची महापुरी ।
सिंहव्याघ्रमृगाकीर्ण-घोरविन्ध्याटवी यथा ॥ (९)

मूलम्

महद्वनमभूद् दुर्गं तदा काञ्ची महापुरी ।
सिंहव्याघ्रमृगाकीर्ण-घोरविन्ध्याटवी यथा ॥ (९)

विश्वास-प्रस्तुतिः

महागह्वरदुर्धर्षे सर्वर्तुकुसुमोचिते ।
कोकिला-लापललिते मत्तषड्पदनादिने ॥ (१०)

मूलम्

महागह्वरदुर्धर्षे सर्वर्तुकुसुमोचिते ।
कोकिला-लापललिते मत्तषड्पदनादिने ॥ (१०)

विश्वास-प्रस्तुतिः

मत्तमातङ्गसङ्घुष्ट-पद्मकानन-शोभिते ।
हंससारससन्नादे किन्नरीगणनादिते ॥ (११)

मूलम्

मत्तमातङ्गसङ्घुष्ट-पद्मकानन-शोभिते ।
हंससारससन्नादे किन्नरीगणनादिते ॥ (११)

विश्वास-प्रस्तुतिः

सिद्ध-चारण-गन्धर्व-यक्षविद्याधरान्विते ।
चन्दनागरु-पुन्नाग-चूत-चम्पक-संवृते ॥ (१२)

मूलम्

सिद्ध-चारण-गन्धर्व-यक्षविद्याधरान्विते ।
चन्दनागरु-पुन्नाग-चूत-चम्पक-संवृते ॥ (१२)

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्निग्धगंभीरमधुर-मयूरस्वननादिते ।
विशुद्धसलिलोपेतदीर्घिकाशतशोभिते ॥ (१३)

मूलम्

स्निग्धगंभीरमधुर-मयूरस्वननादिते ।
विशुद्धसलिलोपेतदीर्घिकाशतशोभिते ॥ (१३)

विश्वास-प्रस्तुतिः

नदीपुलिनविश्रान्त-राजहंसोपशोभिते ।
तरुणार्कद्युतिस्मेर-पङ्कजामोदसंवृते ॥ (१४)

मूलम्

नदीपुलिनविश्रान्त-राजहंसोपशोभिते ।
तरुणार्कद्युतिस्मेर-पङ्कजामोदसंवृते ॥ (१४)

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्फुरत्पाटलकल्हारकैरवोत्पलकानने ।
स्मेर-केसर-सौगन्धि-निर्जितामरनन्दने ॥ (१५)

मूलम्

स्फुरत्पाटलकल्हारकैरवोत्पलकानने ।
स्मेर-केसर-सौगन्धि-निर्जितामरनन्दने ॥ (१५)

विश्वास-प्रस्तुतिः

विकसत्केतकीसङ्ग-मन्दमारुत-सौरभे ।
कदाचिल्लीलया सार्धं लक्ष्म्या लक्ष्मीपतिर्मुने ॥ (१६)

मूलम्

विकसत्केतकीसङ्ग-मन्दमारुत-सौरभे ।
कदाचिल्लीलया सार्धं लक्ष्म्या लक्ष्मीपतिर्मुने ॥ (१६)

विश्वास-प्रस्तुतिः

सञ्चचार वने तस्मिन् सर्वं तु कुसुमोचिते ।
क्रीडन्वै स नदीतीरे पुण्यवृक्षसमाश्रिते ॥ (१७)

मूलम्

सञ्चचार वने तस्मिन् सर्वं तु कुसुमोचिते ।
क्रीडन्वै स नदीतीरे पुण्यवृक्षसमाश्रिते ॥ (१७)

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रविवेश वनं घोरं लक्ष्म्या सह जनार्दनः ।
धर्माभितप्तां वसुधामसिञ्चञ्जलदास्तदा ॥ (१८)

मूलम्

प्रविवेश वनं घोरं लक्ष्म्या सह जनार्दनः ।
धर्माभितप्तां वसुधामसिञ्चञ्जलदास्तदा ॥ (१८)

विश्वास-प्रस्तुतिः

तथैव धर्ममक्लिन्ना न भवेत्सा वनस्थली ।
यत्र यत्र चरेत्तस्मिन् वने लक्ष्मीसहायवान् ॥ (१९)

मूलम्

तथैव धर्ममक्लिन्ना न भवेत्सा वनस्थली ।
यत्र यत्र चरेत्तस्मिन् वने लक्ष्मीसहायवान् ॥ (१९)

विश्वास-प्रस्तुतिः

तत्र तत्र चचारोच्चैः पक्षौ विस्तीर्य पक्षिराट् ।
चरत्यखिललोकेश-लीलयैव तदा वने ॥ (२०)

मूलम्

तत्र तत्र चचारोच्चैः पक्षौ विस्तीर्य पक्षिराट् ।
चरत्यखिललोकेश-लीलयैव तदा वने ॥ (२०)

विश्वास-प्रस्तुतिः

चरितार्थाभवन् सर्वे तं दृष्ट्वा वनचारिणः ।
विचित्रकुसुमाकीर्णां प्रसन्नसलिलाशयाम् ॥ (२१)

मूलम्

चरितार्थाभवन् सर्वे तं दृष्ट्वा वनचारिणः ।
विचित्रकुसुमाकीर्णां प्रसन्नसलिलाशयाम् ॥ (२१)

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्फुरत्कमलकल्हार-चरन्मीनकुलाकुलाम् ।
घनशैवालसञ्च्छन्नां महाह्रदसमाकुलाम् ॥ (२२)

मूलम्

स्फुरत्कमलकल्हार-चरन्मीनकुलाकुलाम् ।
घनशैवालसञ्च्छन्नां महाह्रदसमाकुलाम् ॥ (२२)

विश्वास-प्रस्तुतिः

नदीं वेगवतीं दृष्ट्वा प्रहर्षमतुलं ययौ ।
चरत्यखिललोकेशे वीक्षमाणे वनस्थलीम् ॥ (२३)

मूलम्

नदीं वेगवतीं दृष्ट्वा प्रहर्षमतुलं ययौ ।
चरत्यखिललोकेशे वीक्षमाणे वनस्थलीम् ॥ (२३)

विश्वास-प्रस्तुतिः

ससृजुः पुष्पवर्षाणि स्थले वन्यस्थलीरुहाः ।
रराज तरुनिर्मुक्तैः पुष्पैश्च सुमनोहरैः ॥ (२४)

मूलम्

ससृजुः पुष्पवर्षाणि स्थले वन्यस्थलीरुहाः ।
रराज तरुनिर्मुक्तैः पुष्पैश्च सुमनोहरैः ॥ (२४)

विश्वास-प्रस्तुतिः

सत्यव्रतमही सर्वा नभस्ताराङ्कितं यथा ।
सहत्कल्हारसंभेद-संभृतामोदशीतलः ॥ (२५)

मूलम्

सत्यव्रतमही सर्वा नभस्ताराङ्कितं यथा ।
सहत्कल्हारसंभेद-संभृतामोदशीतलः ॥ (२५)

विश्वास-प्रस्तुतिः

पवनः पूगकान्तार-सङ्गमन्दगतिर्ववौ ।
न ततापातिघर्मांशुः अंशुमानपि तद्वने ॥ (२६)

मूलम्

पवनः पूगकान्तार-सङ्गमन्दगतिर्ववौ ।
न ततापातिघर्मांशुः अंशुमानपि तद्वने ॥ (२६)

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्णबिंबश्चकाशेन्दुः वने चरति माधवे ।
वासन्तिकानि शरदि वसन्ते शारदानि च ॥
समृद्धान्यभवं तत्र ननृतुश्च मुदान्विताः ॥ (२७)

मूलम्

पूर्णबिंबश्चकाशेन्दुः वने चरति माधवे ।
वासन्तिकानि शरदि वसन्ते शारदानि च ॥
समृद्धान्यभवं तत्र ननृतुश्च मुदान्विताः ॥ (२७)

लक्ष्मीं लक्ष्मीपतिं दृष्ट्वा मेघं सौदामिनीं तथा ॥ (२८)

विश्वास-प्रस्तुतिः

ये तु तस्मिन् वने पूर्वं निर्मिता विश्वकर्मणा ।
तास्सर्वाः कुमुदांभोजैः विचेरुः गृहदीर्घिकाः ॥ (२९)

मूलम्

ये तु तस्मिन् वने पूर्वं निर्मिता विश्वकर्मणा ।
तास्सर्वाः कुमुदांभोजैः विचेरुः गृहदीर्घिकाः ॥ (२९)

विश्वास-प्रस्तुतिः

मत्तद्विपगणास्तस्मिन् विचेरुश्च महामुने ।
विचेरुर्मृगयूथानि नवशाद्वलभूमिषु ॥ (३०)

मूलम्

मत्तद्विपगणास्तस्मिन् विचेरुश्च महामुने ।
विचेरुर्मृगयूथानि नवशाद्वलभूमिषु ॥ (३०)

विश्वास-प्रस्तुतिः

माधवी मल्लिका नागाः केतकी करवीरकाः ।
मन्दाराश्च मधुकाश्च नीपाः कुरवकास्तथा ॥ (३१)

मूलम्

माधवी मल्लिका नागाः केतकी करवीरकाः ।
मन्दाराश्च मधुकाश्च नीपाः कुरवकास्तथा ॥ (३१)

विश्वास-प्रस्तुतिः

वञ्जुलाश्शतपत्राश्च बभूवुः पुष्पशालिनः ।
तत्सर्वं दर्शयन्देव्यै चचार वरदो वने ॥ (३२)

मूलम्

वञ्जुलाश्शतपत्राश्च बभूवुः पुष्पशालिनः ।
तत्सर्वं दर्शयन्देव्यै चचार वरदो वने ॥ (३२)

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्वलोकेश्वरस्साक्षात् अक्षयो विश्वकृद्विभुः ।
विनिवृत्य तदा तस्मात् तया सह मनोहरात् ॥ (३३)

मूलम्

सर्वलोकेश्वरस्साक्षात् अक्षयो विश्वकृद्विभुः ।
विनिवृत्य तदा तस्मात् तया सह मनोहरात् ॥ (३३)

विश्वास-प्रस्तुतिः

अनन्तसरसस्तीरं स कदाचित्समभ्यगात् ।
तस्य पश्चिमतीरे तु तपस्यन्तं तपोधनम् ॥ (३४)

मूलम्

अनन्तसरसस्तीरं स कदाचित्समभ्यगात् ।
तस्य पश्चिमतीरे तु तपस्यन्तं तपोधनम् ॥ (३४)

विश्वास-प्रस्तुतिः

ददर्श सुमहाभागं दिव्यं देवपुरोहितम् ।
तिष्ठन्तमेकपादेन बाहू विक्षिप्य चोर्ध्वगौ ॥ (३५)

मूलम्

ददर्श सुमहाभागं दिव्यं देवपुरोहितम् ।
तिष्ठन्तमेकपादेन बाहू विक्षिप्य चोर्ध्वगौ ॥ (३५)

विश्वास-प्रस्तुतिः

उत्पिञ्जरजताहारं त्वगस्थिस्नायुबन्धनम् ।
उद्वीक्षमाणमनिशं विमानं पुण्यवर्धनम् ॥ (३६)

मूलम्

उत्पिञ्जरजताहारं त्वगस्थिस्नायुबन्धनम् ।
उद्वीक्षमाणमनिशं विमानं पुण्यवर्धनम् ॥ (३६)

विश्वास-प्रस्तुतिः

जपन्तं सततं वाचा गायत्रीं वेदमातरम् ।
निवातदीपनिष्कम्पं निर्द्वन्द्वं निष्परिग्रहम् ॥ (३७)

मूलम्

जपन्तं सततं वाचा गायत्रीं वेदमातरम् ।
निवातदीपनिष्कम्पं निर्द्वन्द्वं निष्परिग्रहम् ॥ (३७)

विश्वास-प्रस्तुतिः

निर्मलं निरहङ्कारं क्रोधलोभविवर्जितम् ।
क्षुत्पिपासादिभिर्दुःखैः पीडितं चाप्यचञ्चलम् ॥ (३८)

मूलम्

निर्मलं निरहङ्कारं क्रोधलोभविवर्जितम् ।
क्षुत्पिपासादिभिर्दुःखैः पीडितं चाप्यचञ्चलम् ॥ (३८)

विश्वास-प्रस्तुतिः

आत्मवत्सर्वभूतानि पश्यन्तं मुनिपुङ्गवम् ।
तं दृष्ट्वा सहसा तस्य समीपं स समभ्यगात् ॥ (३९)

मूलम्

आत्मवत्सर्वभूतानि पश्यन्तं मुनिपुङ्गवम् ।
तं दृष्ट्वा सहसा तस्य समीपं स समभ्यगात् ॥ (३९)

श्रिया च सह तन्वङ्गया भूत्वा षोडश वार्षिकः ॥ (४०)

विश्वास-प्रस्तुतिः

राजलक्षणसंपन्नः सर्वाभरणभूषितः ।
पद्मपत्र विशालाक्षः चन्द्रबिंबनमानसः ॥ (४१)

मूलम्

राजलक्षणसंपन्नः सर्वाभरणभूषितः ।
पद्मपत्र विशालाक्षः चन्द्रबिंबनमानसः ॥ (४१)

विश्वास-प्रस्तुतिः

सदृशी तस्य तन्वङ्गी हंस-सुन्दर-गामिनी ।
चचार पार्श्वतः तस्य सर्वाभरणभूषिता ॥ (४२)

मूलम्

सदृशी तस्य तन्वङ्गी हंस-सुन्दर-गामिनी ।
चचार पार्श्वतः तस्य सर्वाभरणभूषिता ॥ (४२)

विश्वास-प्रस्तुतिः

तमुवाच तपस्यन्तं भगवान्भूतपावनः ।
समस्तजगताधारः सदारो मानुषाकृतिः ॥ (४३)

मूलम्

तमुवाच तपस्यन्तं भगवान्भूतपावनः ।
समस्तजगताधारः सदारो मानुषाकृतिः ॥ (४३)

श्रीभगवानुवाच –

विश्वास-प्रस्तुतिः

कस्त्वं तपसि दुर्धर्षे वर्तसे विजने वने ।
किं त्वया प्रार्थ्यते ब्रह्मन् वदस्व यदि रोचते ॥ (४४)

मूलम्

कस्त्वं तपसि दुर्धर्षे वर्तसे विजने वने ।
किं त्वया प्रार्थ्यते ब्रह्मन् वदस्व यदि रोचते ॥ (४४)

विश्वास-प्रस्तुतिः

इत्युक्तस्स तदा तेन तापसो मुनिसत्तमः ।
उपरम्य समाधेस्तं प्रत्युवाच पुरःस्थितम् ॥ (४५)

मूलम्

इत्युक्तस्स तदा तेन तापसो मुनिसत्तमः ।
उपरम्य समाधेस्तं प्रत्युवाच पुरःस्थितम् ॥ (४५)

ब्राह्मणः –

विश्वास-प्रस्तुतिः

राजपुत्र मया किं ते ब्राह्मणेन तपस्विना ।
गच्छ गच्छ वनादस्मात् सिंहव्याघ्रभयाकुलात् ॥ (४६)

मूलम्

राजपुत्र मया किं ते ब्राह्मणेन तपस्विना ।
गच्छ गच्छ वनादस्मात् सिंहव्याघ्रभयाकुलात् ॥ (४६)

विश्वास-प्रस्तुतिः

किमर्थमनया सार्धं वर्तसे त्वं निरायुधः ।
मनुष्या नात्र वर्तन्ते सिंहत्रस्ता महावने ॥ (४७)

मूलम्

किमर्थमनया सार्धं वर्तसे त्वं निरायुधः ।
मनुष्या नात्र वर्तन्ते सिंहत्रस्ता महावने ॥ (४७)

विश्वास-प्रस्तुतिः

किं युवामनुजानन्ते बान्धवा वनगोचरौ ।
किमर्थं निर्जने बाल्यादागतौ निर्भयाविह ॥ (४८)

मूलम्

किं युवामनुजानन्ते बान्धवा वनगोचरौ ।
किमर्थं निर्जने बाल्यादागतौ निर्भयाविह ॥ (४८)

विश्वास-प्रस्तुतिः

अत्रैव बहवो व्याघ्राः क्षुधार्ता घोरदर्शनाः ।
मामादायैव निस्सारमिति मत्वा च तत्यजुः ॥ (४९)

मूलम्

अत्रैव बहवो व्याघ्राः क्षुधार्ता घोरदर्शनाः ।
मामादायैव निस्सारमिति मत्वा च तत्यजुः ॥ (४९)

विश्वास-प्रस्तुतिः

तावदस्मादितो गच्छ न स्थातव्यं क्षणं त्वया ।
आगमिष्यन्ति ते व्याघ्राः क्षुधार्तास्सिलिलार्थिनः ॥ (५०)

मूलम्

तावदस्मादितो गच्छ न स्थातव्यं क्षणं त्वया ।
आगमिष्यन्ति ते व्याघ्राः क्षुधार्तास्सिलिलार्थिनः ॥ (५०)

विश्वास-प्रस्तुतिः

इत्युक्तस्तेन विप्रेण देवराजः श्रियःपतिः ।
ईषदुत्स्मयमानस्तं पुनर्वचनमब्रवीत् ॥ (५१)

मूलम्

इत्युक्तस्तेन विप्रेण देवराजः श्रियःपतिः ।
ईषदुत्स्मयमानस्तं पुनर्वचनमब्रवीत् ॥ (५१)

श्रीभगवानुवाच –

विश्वास-प्रस्तुतिः

अरण्ये वा गृहे वापि न भयं तपतांवर ।
यत्र कुत्र च वर्तेऽहं न भयं मे कदाचन ॥ (५२)

मूलम्

अरण्ये वा गृहे वापि न भयं तपतांवर ।
यत्र कुत्र च वर्तेऽहं न भयं मे कदाचन ॥ (५२)

विश्वास-प्रस्तुतिः

अभयं सर्वभूतेभ्यो यः प्रयच्छति सर्वदा ।
कुतस्तस्य भयं विप्र सर्वभूतहितैषिणः ॥ (५३)

मूलम्

अभयं सर्वभूतेभ्यो यः प्रयच्छति सर्वदा ।
कुतस्तस्य भयं विप्र सर्वभूतहितैषिणः ॥ (५३)

विश्वास-प्रस्तुतिः

यत्पृष्टस्त्वं मया पूर्वं तद्वदस्व तपोधन ।
महत्कौतूहलं तस्य श्रवणे मम जायते ॥ (५४)

मूलम्

यत्पृष्टस्त्वं मया पूर्वं तद्वदस्व तपोधन ।
महत्कौतूहलं तस्य श्रवणे मम जायते ॥ (५४)

ब्राह्मणः –

विश्वास-प्रस्तुतिः

भरद्वाजसुतस्याहं पौत्रोऽयं व्रजितस्सुतः ।
जातिस्मरोऽस्मि देवानां गुरुः पूर्वत्र जन्मनि ॥ (५५)

मूलम्

भरद्वाजसुतस्याहं पौत्रोऽयं व्रजितस्सुतः ।
जातिस्मरोऽस्मि देवानां गुरुः पूर्वत्र जन्मनि ॥ (५५)

विश्वास-प्रस्तुतिः

बहून्यब्दसहस्राणि घोरे तपसि तिष्ठतः ।
ममात्रैव व्यतीतानि निर्जने पुण्यवर्धने ॥ (५६)

मूलम्

बहून्यब्दसहस्राणि घोरे तपसि तिष्ठतः ।
ममात्रैव व्यतीतानि निर्जने पुण्यवर्धने ॥ (५६)

विश्वास-प्रस्तुतिः

तपश्चरणहेतुर्मे शृणुष्व कथयामि ते ।
यदि कौतूहलं श्रोतुं वर्तते राजपुत्रक ॥ (५७)

मूलम्

तपश्चरणहेतुर्मे शृणुष्व कथयामि ते ।
यदि कौतूहलं श्रोतुं वर्तते राजपुत्रक ॥ (५७)

विश्वास-प्रस्तुतिः

परित्यक्ता मया पूर्वं श्ववधूः शरणङ्गता ।
तद्दोषक्षालनायैव क्रियतेऽत्र मया तपः ॥ (५८)

मूलम्

परित्यक्ता मया पूर्वं श्ववधूः शरणङ्गता ।
तद्दोषक्षालनायैव क्रियतेऽत्र मया तपः ॥ (५८)

विश्वास-प्रस्तुतिः

अत्र यत्क्रियते कर्म पुण्यपापात्मकं नरैः ।
ज्ञानतोऽज्ञानतो वापि यत्सम्यक् धृतिकोविदः ॥ (५९)

मूलम्

अत्र यत्क्रियते कर्म पुण्यपापात्मकं नरैः ।
ज्ञानतोऽज्ञानतो वापि यत्सम्यक् धृतिकोविदः ॥ (५९)

विश्वास-प्रस्तुतिः

पश्यैतदखिलं वत्स विमानममितद्युति ।
पुण्यकोटीति विख्यातं स्मरणादेव मुक्तिदम् ॥ (६०)

मूलम्

पश्यैतदखिलं वत्स विमानममितद्युति ।
पुण्यकोटीति विख्यातं स्मरणादेव मुक्तिदम् ॥ (६०)

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्वयंव्यक्तमिदं धातुः हयमेधे महात्मनः ।
अस्मिन् हि भगवान्विष्णुः व्यक्तरूपः चतुर्भुजः ॥ (६१)

मूलम्

स्वयंव्यक्तमिदं धातुः हयमेधे महात्मनः ।
अस्मिन् हि भगवान्विष्णुः व्यक्तरूपः चतुर्भुजः ॥ (६१)

विश्वास-प्रस्तुतिः

न मया शक्यते द्रष्टुं पापसंवृतचेतसा ।
अतस्तं द्रष्टुकामोऽहं तपाम्यहमकल्मषः ॥ (६२)

मूलम्

न मया शक्यते द्रष्टुं पापसंवृतचेतसा ।
अतस्तं द्रष्टुकामोऽहं तपाम्यहमकल्मषः ॥ (६२)

विश्वास-प्रस्तुतिः

करिष्येऽत्र तपो घोरं न मे निष्कृतिरन्यथा ।
बहवस्तपसा विष्णुम् उपास्येह गतां ह सः ॥ (६३)

मूलम्

करिष्येऽत्र तपो घोरं न मे निष्कृतिरन्यथा ।
बहवस्तपसा विष्णुम् उपास्येह गतां ह सः ॥ (६३)

विश्वास-प्रस्तुतिः

विमुक्ताः कर्मबन्धेभ्यः परां सिद्धिं अरोगताम् ।
अत्र विष्णुमुपास्यैव निर्द्वन्द्वा वीतमत्सराः ॥ (६४)

मूलम्

विमुक्ताः कर्मबन्धेभ्यः परां सिद्धिं अरोगताम् ।
अत्र विष्णुमुपास्यैव निर्द्वन्द्वा वीतमत्सराः ॥ (६४)

विश्वास-प्रस्तुतिः

योगसिद्धिं परां प्राप्ताः योगिनो बहवः पुरा ।
चतुर्बाहुरुदाराङ्गः पीतवासाः चतुर्भुजः ॥
दिव्यैः परिजनैरस्मिन् पूज्यते गिरिमूर्धनि ॥ (६५)

मूलम्

योगसिद्धिं परां प्राप्ताः योगिनो बहवः पुरा ।
चतुर्बाहुरुदाराङ्गः पीतवासाः चतुर्भुजः ॥
दिव्यैः परिजनैरस्मिन् पूज्यते गिरिमूर्धनि ॥ (६५)

विश्वास-प्रस्तुतिः

न स शक्योऽत्र सन्द्रष्टुं नरैर्दुष्कृतकारिभिः ।
स्वधर्मनिरताश्शान्ताः तं पश्यन्ति जनार्दनम् ॥ (६६)

मूलम्

न स शक्योऽत्र सन्द्रष्टुं नरैर्दुष्कृतकारिभिः ।
स्वधर्मनिरताश्शान्ताः तं पश्यन्ति जनार्दनम् ॥ (६६)

विश्वास-प्रस्तुतिः

चरन्ति विष्णुभूतानि बहून्यत्राभितो वने ।
तानि पापसमाचारं दृष्ट्वा निघ्नन्त्यसंशयः ॥ (६७)

मूलम्

चरन्ति विष्णुभूतानि बहून्यत्राभितो वने ।
तानि पापसमाचारं दृष्ट्वा निघ्नन्त्यसंशयः ॥ (६७)

विश्वास-प्रस्तुतिः

अत्र रक्षःपिशाचाद्याः न वर्तन्ते कदाचन ।
विष्णुदूतपरित्रासाः परितो योजनद्वये ॥ (६८)

मूलम्

अत्र रक्षःपिशाचाद्याः न वर्तन्ते कदाचन ।
विष्णुदूतपरित्रासाः परितो योजनद्वये ॥ (६८)

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्वमस्मिन् सरसि स्नात्वा कृतकृत्योऽनया सह ।
प्रणम्य वरदं तत्र प्रार्थयस्वाभिवाञ्छितम् ॥ (६९)

मूलम्

त्वमस्मिन् सरसि स्नात्वा कृतकृत्योऽनया सह ।
प्रणम्य वरदं तत्र प्रार्थयस्वाभिवाञ्छितम् ॥ (६९)

विश्वास-प्रस्तुतिः

राज्यं वा विजयं वाथ पुत्रान्वाथ यदिच्छसि ।
तत्सर्वं प्रार्थितो देवस्तव दास्यत्यसंशयः ॥ (७०)

मूलम्

राज्यं वा विजयं वाथ पुत्रान्वाथ यदिच्छसि ।
तत्सर्वं प्रार्थितो देवस्तव दास्यत्यसंशयः ॥ (७०)

विश्वास-प्रस्तुतिः

महाभोगस्त्वमस्मिन्किमागतोऽस्य निवारितः ।
दुष्प्रधर्षो ह्ययं देशः प्रवेश्यो हि यतात्मना ॥ (७१)

मूलम्

महाभोगस्त्वमस्मिन्किमागतोऽस्य निवारितः ।
दुष्प्रधर्षो ह्ययं देशः प्रवेश्यो हि यतात्मना ॥ (७१)

विश्वास-प्रस्तुतिः

तव सन्दर्शनादासीत् सुप्रसिद्धं मनो मम ।
इत्युक्तो मुनिना तेन स्मयमानमुखांबुजः ॥
आरुरोह श्रिया सार्धं हस्त्यद्रिशिखरं ततः ॥ (७२)

मूलम्

तव सन्दर्शनादासीत् सुप्रसिद्धं मनो मम ।
इत्युक्तो मुनिना तेन स्मयमानमुखांबुजः ॥
आरुरोह श्रिया सार्धं हस्त्यद्रिशिखरं ततः ॥ (७२)

भृगुः –

विश्वास-प्रस्तुतिः

श्रिया सार्धं हृषीकेशः तस्य प्रत्यक्षतां गतः ।
अदत्वैव स्वयं किञ्चित् किमर्थं गतवांस्तदा ॥ (७३)

मूलम्

श्रिया सार्धं हृषीकेशः तस्य प्रत्यक्षतां गतः ।
अदत्वैव स्वयं किञ्चित् किमर्थं गतवांस्तदा ॥ (७३)

नारदः –

विश्वास-प्रस्तुतिः

गुह्यमेतत्त्वया पृष्टं श्रोतव्यं हितकाङ्क्षिभिः ।
कथयाम्यधुना सम्यक् शृणुष्व सुसमाहितः ॥ (७४)

मूलम्

गुह्यमेतत्त्वया पृष्टं श्रोतव्यं हितकाङ्क्षिभिः ।
कथयाम्यधुना सम्यक् शृणुष्व सुसमाहितः ॥ (७४)

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्वदा सर्वगो विष्णुरच्युतः पुष्करेक्षणः ।
न तेन रहितं किञ्चित् दृश्यते श्रूयतेऽपि वा ॥ (७५)

मूलम्

सर्वदा सर्वगो विष्णुरच्युतः पुष्करेक्षणः ।
न तेन रहितं किञ्चित् दृश्यते श्रूयतेऽपि वा ॥ (७५)

विश्वास-प्रस्तुतिः

यथा तैलं तिले सर्पिः दध्नि दारुष्विवानलः ।
अदृश्यस्सर्वभूतेषु तथा सर्वगतो हरिः ॥ (७६)

मूलम्

यथा तैलं तिले सर्पिः दध्नि दारुष्विवानलः ।
अदृश्यस्सर्वभूतेषु तथा सर्वगतो हरिः ॥ (७६)

विश्वास-प्रस्तुतिः

मथनाद्यैर्यथा तानि सुव्यक्तं याति यत्नतः ।
भक्तिनिर्मथिते नैव व्यक्तिं याति तथा हरिः ॥ (७७)

मूलम्

मथनाद्यैर्यथा तानि सुव्यक्तं याति यत्नतः ।
भक्तिनिर्मथिते नैव व्यक्तिं याति तथा हरिः ॥ (७७)

विश्वास-प्रस्तुतिः

करस्थं नैव जानाति यथान्धो रत्नमुत्तमम् ।
तमसा मूढमनसो नैव जानन्ति किञ्चन ॥ (७८)

मूलम्

करस्थं नैव जानाति यथान्धो रत्नमुत्तमम् ।
तमसा मूढमनसो नैव जानन्ति किञ्चन ॥ (७८)

विश्वास-प्रस्तुतिः

तिरोदधृतिपापानि विष्णुसन्दर्शने न च ।
तेषु नष्टेषु तस्यैव स्वयं भाति जनार्दनः ॥ (७९)

मूलम्

तिरोदधृतिपापानि विष्णुसन्दर्शने न च ।
तेषु नष्टेषु तस्यैव स्वयं भाति जनार्दनः ॥ (७९)

विश्वास-प्रस्तुतिः

सततं वेष्टिभिः पापैः दुस्तरे ब्राह्मणो गुरुः ।
अतो दृष्ट्वैव पुरतो नैव जानाति किञ्चन ॥ (८०)

मूलम्

सततं वेष्टिभिः पापैः दुस्तरे ब्राह्मणो गुरुः ।
अतो दृष्ट्वैव पुरतो नैव जानाति किञ्चन ॥ (८०)

विश्वास-प्रस्तुतिः

अतस्तत्सन्निधिं गत्वा तेन चाभाष्य संवृतः ।
न तस्मै दर्शयामास स्वकं रूपं तदा हरिः ॥ (८१)

मूलम्

अतस्तत्सन्निधिं गत्वा तेन चाभाष्य संवृतः ।
न तस्मै दर्शयामास स्वकं रूपं तदा हरिः ॥ (८१)

इति ब्राह्म्ये पुराणे भृगु–नारदसंवादे श्रीहस्तिगिरि–माहात्म्ये वरद–बृहस्पति–संवादो नाम एकादशोऽध्यायः