०७

ततस्तेषु प्रशान्तेषु मुनयस्संशितव्रताः ।
प्रातस्सवनशेषन्तु चक्रिरे मुनिसत्तमाः ॥ (१)

ततस्तेषु प्रशान्तेषु मुनयस्संशितव्रताः ।
प्रातस्सवनशेषन्तु चक्रिरे मुनिसत्तमाः ॥ (१)

माध्यन्दिनञ्च सवनं तृतीयसवनं तथा ।
स्नाह्निकं ध्यानिकं कर्मकर्तुमारेभिरे ततः ॥ (२)

माध्यन्दिनञ्च सवनं तृतीयसवनं तथा ।
स्नाह्निकं ध्यानिकं कर्मकर्तुमारेभिरे ततः ॥ (२)

अश्वं बध्वा तु यूपे तु तं समालाभ्य मन्त्रतः ।
विशस्याश्वं सुसंस्कृत्य होमार्थं चक्रिरे हविः ॥ (३)

अश्वं बध्वा तु यूपे तु तं समालाभ्य मन्त्रतः ।
विशस्याश्वं सुसंस्कृत्य होमार्थं चक्रिरे हविः ॥ (३)

वपाहोमार्थमश्वस्य लोहितं सुशृतं कृतम् ।
निरुप्तानि तथान्यानि हवींषि सुशृतानि च ॥ (४)

वपाहोमार्थमश्वस्य लोहितं सुशृतं कृतम् ।
निरुप्तानि तथान्यानि हवींषि सुशृतानि च ॥ (४)

ऋत्विक्प्रचोदितान्यस्मिन् अन्यैश्च मुनिपुङ्गवैः ।
ऋग्यजुस्सामघोषस्तु समुत्तस्थौ महाध्वनिः ॥ (५)

ऋत्विक्प्रचोदितान्यस्मिन् अन्यैश्च मुनिपुङ्गवैः ।
ऋग्यजुस्सामघोषस्तु समुत्तस्थौ महाध्वनिः ॥ (५)

सर्वेभ्यो वेदघोषेभ्यः समघोषो महानभूत् ।
अन्वघोषयदत्यर्थं तेन ब्रह्माण्डमण्डलम् ॥ (६)

सर्वेभ्यो वेदघोषेभ्यः समघोषो महानभूत् ।
अन्वघोषयदत्यर्थं तेन ब्रह्माण्डमण्डलम् ॥ (६)

तेनैव वेदघोषेण सर्वे रक्षःपिशाचकाः ।
त्रैलोक्यान्तर्गताः स्थानात् विनिर्जग्मुस्ततस्ततः ॥ (७)

तेनैव वेदघोषेण सर्वे रक्षःपिशाचकाः ।
त्रैलोक्यान्तर्गताः स्थानात् विनिर्जग्मुस्ततस्ततः ॥ (७)

मनुष्याणाञ्च सर्वेषां पश्यतां त्रिदिवौकसाम् ।
आसीन्मनोहरो धातुरश्वमेधविधिस्तदा ॥ (८)

मनुष्याणाञ्च सर्वेषां पश्यतां त्रिदिवौकसाम् ।
आसीन्मनोहरो धातुरश्वमेधविधिस्तदा ॥ (८)

ततो वसिष्ठो धर्मात्मा वह्निध्ये धूमके ।
मन्त्रेण जुहुवांचक्रे वपां परमपावनाम् ॥ (९)

ततो वसिष्ठो धर्मात्मा वह्निध्ये धूमके ।
मन्त्रेण जुहुवांचक्रे वपां परमपावनाम् ॥ (९)

यजमानश्च तां भक्त्या पद्मयोनिः पितामहः ।
तस्मै निवेदयामास विष्णवे परमात्मने ॥ (१०)

यजमानश्च तां भक्त्या पद्मयोनिः पितामहः ।
तस्मै निवेदयामास विष्णवे परमात्मने ॥ (१०)

सर्वलोकेश्वरो देवः प्रणतार्तिहरो हरिः ।
अनया वपया साक्षात् गुरुर्मे प्रीयतामिति ॥ (११)

सर्वलोकेश्वरो देवः प्रणतार्तिहरो हरिः ।
अनया वपया साक्षात् गुरुर्मे प्रीयतामिति ॥ (११)

ततोऽग्निमध्ये वरदं दध्यौ सरसिजासनः ।
अञ्जलिं प्रयतो बध्वा निमीलितविलोचनः ॥ (१२)

ततोऽग्निमध्ये वरदं दध्यौ सरसिजासनः ।
अञ्जलिं प्रयतो बध्वा निमीलितविलोचनः ॥ (१२)

मनांसि सुप्रसन्नानि सर्वेषामभवत्तदा ।
प्रदक्षिणार्चिर्जज्वाल वह्निरुत्तरवेदिकः ॥ (१३)

मनांसि सुप्रसन्नानि सर्वेषामभवत्तदा ।
प्रदक्षिणार्चिर्जज्वाल वह्निरुत्तरवेदिकः ॥ (१३)

हविर्भुजो महानासीत् पावनस्सार्वलौकिकः ।
तमोमोदं समाघ्राय मोदन्ति स्म दिवौकसः ॥ (१४)

हविर्भुजो महानासीत् पावनस्सार्वलौकिकः ।
तमोमोदं समाघ्राय मोदन्ति स्म दिवौकसः ॥ (१४)

सुप्रसन्नमभूद्व्योम मानसं योगिनो यथा ।
प्रसन्नाश्च दिशस्सर्वा विधातरि समाहिते ॥ (१५)

सुप्रसन्नमभूद्व्योम मानसं योगिनो यथा ।
प्रसन्नाश्च दिशस्सर्वा विधातरि समाहिते ॥ (१५)

ववौ सर्वसुखस्पर्शः स्पर्शकल्हारशीतलः ।
दिव्यगन्धवहो वायुः विधातरि समाहिते ॥ (१६)

ववौ सर्वसुखस्पर्शः स्पर्शकल्हारशीतलः ।
दिव्यगन्धवहो वायुः विधातरि समाहिते ॥ (१६)

तत उत्तरवेद्यन्तर्वह्निमध्यान्महामुने ।
समुद्बभूव सहसा नियुतार्कसमप्रभः ॥ (१७)

तत उत्तरवेद्यन्तर्वह्निमध्यान्महामुने ।
समुद्बभूव सहसा नियुतार्कसमप्रभः ॥ (१७)

तेजसा तेन महता विद्योदितमिदं जगत् ।
अन्तर्बहिश्च सर्वेषां नष्टमन्धं तमस्तदा ॥ (१८)

तेजसा तेन महता विद्योदितमिदं जगत् ।
अन्तर्बहिश्च सर्वेषां नष्टमन्धं तमस्तदा ॥ (१८)

तं दृष्ट्वा विस्मितास्सर्वे वह्निमध्यात्समुत्थितम् ।
किमेतदिति संभ्रान्ताः समुत्तस्थुस्सभासदः ॥ (१९)

तं दृष्ट्वा विस्मितास्सर्वे वह्निमध्यात्समुत्थितम् ।
किमेतदिति संभ्रान्ताः समुत्तस्थुस्सभासदः ॥ (१९)

अश्रूयत महान् शब्दो दिव्यः श्रोत्रसुखावहः ।
शुद्धभक्त्योपसंपन्नैः एकान्तिभिरुदीरतः ॥ (२०)

अश्रूयत महान् शब्दो दिव्यः श्रोत्रसुखावहः ।
शुद्धभक्त्योपसंपन्नैः एकान्तिभिरुदीरतः ॥ (२०)

प्रसीद देवदेवेश प्रणतार्तिहराच्युत ।
त्वमेव गतिरस्माकं प्रपन्नानां जनार्दन ॥ (२१)

प्रसीद देवदेवेश प्रणतार्तिहराच्युत ।
त्वमेव गतिरस्माकं प्रपन्नानां जनार्दन ॥ (२१)

वासुदेव नमस्तुभ्यं त्वदावेशितचेतसः ।
करुणापरिपूर्णाभ्यां लोचनाभ्यां विलोकय ॥ (२२)

वासुदेव नमस्तुभ्यं त्वदावेशितचेतसः ।
करुणापरिपूर्णाभ्यां लोचनाभ्यां विलोकय ॥ (२२)

ओतं प्रोतमिदं सर्वं त्वय्येव परमेश्वर ।
तव सौम्यमिदं रूपं धन्या वयमुपास्महे ॥ (२३)

ओतं प्रोतमिदं सर्वं त्वय्येव परमेश्वर ।
तव सौम्यमिदं रूपं धन्या वयमुपास्महे ॥ (२३)

इत्थं श्रुतेऽथ संजज्ञे दिव्यदुन्दुभिनिस्वनः ।
ततो मधुरगीतिश्च किन्नरीभिरुदीरिता ॥ (२४)

इत्थं श्रुतेऽथ संजज्ञे दिव्यदुन्दुभिनिस्वनः ।
ततो मधुरगीतिश्च किन्नरीभिरुदीरिता ॥ (२४)

तत उत्तरवेद्यन्तः वह्निमध्यान्महाद्युतिः ।
विमानमतुलं दिव्यं समुत्तस्थौ स्वयं महत् ॥ (२५)

तत उत्तरवेद्यन्तः वह्निमध्यान्महाद्युतिः ।
विमानमतुलं दिव्यं समुत्तस्थौ स्वयं महत् ॥ (२५)

तन्मध्ये पुण्डरीकाक्षो वरदो भक्तवत्सलः ।
आविर्बभूव सर्वेषां भूतानामभयप्रदः ॥ (२६)

तन्मध्ये पुण्डरीकाक्षो वरदो भक्तवत्सलः ।
आविर्बभूव सर्वेषां भूतानामभयप्रदः ॥ (२६)

नीलजीमूतसङ्काशः पूर्णचन्द्रनिभाननः ।
करुणापूर्णदृष्टिभ्यां वीक्षमाणश्चतुर्मुखम् ॥ (२७)

नीलजीमूतसङ्काशः पूर्णचन्द्रनिभाननः ।
करुणापूर्णदृष्टिभ्यां वीक्षमाणश्चतुर्मुखम् ॥ (२७)

दिव्यमाल्याम्बरधरो दिव्यगन्धानुलेपनः ।
दिव्यकौशेयवसनो दिव्याभरणभूषितः ॥ (२८)

दिव्यमाल्याम्बरधरो दिव्यगन्धानुलेपनः ।
दिव्यकौशेयवसनो दिव्याभरणभूषितः ॥ (२८)

ज्वलत्किरीटकेयूर-स्फुरत्कर्णावतंसकः ।
विचित्रहार-केयूर-लसत्कन्धरबन्धनः ॥ (२९)

ज्वलत्किरीटकेयूर-स्फुरत्कर्णावतंसकः ।
विचित्रहार-केयूर-लसत्कन्धरबन्धनः ॥ (२९)

सुकपोलोचितासङ्ग-स्फुरन्मकरकुण्डलः ।
प्रहर्षोत्फुल्लनयनैः स्नेहसंपूर्णमानसैः ॥ (३०)

सुकपोलोचितासङ्ग-स्फुरन्मकरकुण्डलः ।
प्रहर्षोत्फुल्लनयनैः स्नेहसंपूर्णमानसैः ॥ (३०)

सनन्दनादिभिस्सिद्धैः वीक्ष्यमाणो मुहुर्मुहुः ।
अनन्यमानसैर्नित्यैः अनुरक्तैरनातुरैः ॥ (३१)

सनन्दनादिभिस्सिद्धैः वीक्ष्यमाणो मुहुर्मुहुः ।
अनन्यमानसैर्नित्यैः अनुरक्तैरनातुरैः ॥ (३१)

संस्तूयमानो मुनिभिर्दिव्यलोकनिवासिभिः ।
सेव्यमानः श्रिया पार्थे शातकुंभनिभश्रिया ॥ (३२)

संस्तूयमानो मुनिभिर्दिव्यलोकनिवासिभिः ।
सेव्यमानः श्रिया पार्थे शातकुंभनिभश्रिया ॥ (३२)

नीलजीमूतसङ्काश-स्थिरविद्युत्प्रकाशया ।
धरण्या च सुतन्वङ्ग्यालोकधात्र्या समन्वितः ॥ (३३)

नीलजीमूतसङ्काश-स्थिरविद्युत्प्रकाशया ।
धरण्या च सुतन्वङ्ग्यालोकधात्र्या समन्वितः ॥ (३३)

अतसीकुसुमश्यामो गात्रलक्ष्म्या महामुने ।
ततो बभूव सहसा पुष्पवृष्टिर्नभस्थलात् ॥ (३४)

अतसीकुसुमश्यामो गात्रलक्ष्म्या महामुने ।
ततो बभूव सहसा पुष्पवृष्टिर्नभस्थलात् ॥ (३४)

दिव्यदुन्दुभिनिर्घोषस्ताळकाहळसंयुतः ।
तत उत्तरवेद्यन्तः प्रभामण्डलमण्डितम् ॥ (३५)

दिव्यदुन्दुभिनिर्घोषस्ताळकाहळसंयुतः ।
तत उत्तरवेद्यन्तः प्रभामण्डलमण्डितम् ॥ (३५)

पश्चिमाभिमुखं विष्णुं ददृशुस्ते दिवौकसः ।
तं दृष्ट्वा विस्मितास्सर्वे कृताञ्जलिपुटास्सुराः ॥ (३६)

पश्चिमाभिमुखं विष्णुं ददृशुस्ते दिवौकसः ।
तं दृष्ट्वा विस्मितास्सर्वे कृताञ्जलिपुटास्सुराः ॥ (३६)

सहस्रादित्यसङ्काशे विमाने गिरिमूर्धनि ।
तिष्ठन्तं हविरश्नन्तं ददृशुस्ते दिवौकसः ॥ (३७)

सहस्रादित्यसङ्काशे विमाने गिरिमूर्धनि ।
तिष्ठन्तं हविरश्नन्तं ददृशुस्ते दिवौकसः ॥ (३७)

प्रणेमुर्नम इत्येवं वदन्तो वरदं तदा ।
भास्वन्तं वेदिमध्यस्थं वरदं त्रिदिवौकसः ।
संभ्रान्तास्तुष्टुवुर्हृष्टाः पश्यन्तस्तन्मुखांबुजम् ॥ (३८)

प्रणेमुर्नम इत्येवं वदन्तो वरदं तदा ।
भास्वन्तं वेदिमध्यस्थं वरदं त्रिदिवौकसः ।
संभ्रान्तास्तुष्टुवुर्हृष्टाः पश्यन्तस्तन्मुखांबुजम् ॥ (३८)

प्रसीद देवदेवेश प्रधानपुरुषोत्तम ।
वरदं सर्वभूतानां त्वां प्रपन्नास्स्म माधव ॥ (३९)

प्रसीद देवदेवेश प्रधानपुरुषोत्तम ।
वरदं सर्वभूतानां त्वां प्रपन्नास्स्म माधव ॥ (३९)

विश्वेश्वरं विश्वसृजं विश्वरूपमनीश्वरम् ।
परात्परतरं विष्णुं सर्वकारणकारणम् ॥ (४०)

विश्वेश्वरं विश्वसृजं विश्वरूपमनीश्वरम् ।
परात्परतरं विष्णुं सर्वकारणकारणम् ॥ (४०)

निर्गुणं निर्मलं शान्तं निरवद्यं निरञ्जनम् ।
निष्कलं निष्क्रियं शुद्धं निरपेक्षं निरामयम् ॥ (४१)

निर्गुणं निर्मलं शान्तं निरवद्यं निरञ्जनम् ।
निष्कलं निष्क्रियं शुद्धं निरपेक्षं निरामयम् ॥ (४१)

निरनिष्टमनाधारं लोकाधारं धराधरम् ।
अचिन्त्यमक्षयं विष्णुं त्वां प्रपन्नास्स्म माधव ॥ (४२)

निरनिष्टमनाधारं लोकाधारं धराधरम् ।
अचिन्त्यमक्षयं विष्णुं त्वां प्रपन्नास्स्म माधव ॥ (४२)

अनन्यशरणा नाथं मत्वा व्याकुलचेतसः ।
त्वामेव शरणं प्राप्ताः रक्षास्मान्मधुसूदन ॥ (४३)

अनन्यशरणा नाथं मत्वा व्याकुलचेतसः ।
त्वामेव शरणं प्राप्ताः रक्षास्मान्मधुसूदन ॥ (४३)

त्वत्तो जातमिदं सर्वं त्वय्येव स्थितमच्युत ।
त्वय्येव लयमभ्येति त्वमेव सकलं जगत् ॥ (४४)

त्वत्तो जातमिदं सर्वं त्वय्येव स्थितमच्युत ।
त्वय्येव लयमभ्येति त्वमेव सकलं जगत् ॥ (४४)

त्वमव्ययः परः शास्ता परिणामविवर्जितः ।
ईशानस्सर्वभूतानां पुरुषः परमोऽव्ययः ॥ (४५)

त्वमव्ययः परः शास्ता परिणामविवर्जितः ।
ईशानस्सर्वभूतानां पुरुषः परमोऽव्ययः ॥ (४५)

तव मायैव निर्वाते नियंते वादिकल्पना ।
त्वमेव कारणं ब्रह्म शाश्वतञ्चामरेश्वर ॥ (४६)

तव मायैव निर्वाते नियंते वादिकल्पना ।
त्वमेव कारणं ब्रह्म शाश्वतञ्चामरेश्वर ॥ (४६)

परमात्मन् न जानन्ति त्वामज्ञानमोहिताः ।
त्वमेव चिन्त्यसे नित्यं प्रध्वस्ताशेषकिल्बिषैः ॥ (४७)

परमात्मन् न जानन्ति त्वामज्ञानमोहिताः ।
त्वमेव चिन्त्यसे नित्यं प्रध्वस्ताशेषकिल्बिषैः ॥ (४७)

तव लीलैव सकलं जगत् स्थावरजङ्गमम् ।
नामरूपविकल्पाभ्यां न चापि परमार्थतः ॥ (४८)

तव लीलैव सकलं जगत् स्थावरजङ्गमम् ।
नामरूपविकल्पाभ्यां न चापि परमार्थतः ॥ (४८)

त्राता भोक्ता तथा ज्ञाता ज्ञानं ज्ञेयमनामयम् ।
अविकल्पविकल्पाढ्यं त्वमेवाखिलमव्ययम् ॥ (४९)

त्राता भोक्ता तथा ज्ञाता ज्ञानं ज्ञेयमनामयम् ।
अविकल्पविकल्पाढ्यं त्वमेवाखिलमव्ययम् ॥ (४९)

अनादिनिधना वेदाः शास्त्राणि विविधानि च ।
इतिहासपुराणानि त्वमेव पुरुषोत्तम ॥ (५०)

अनादिनिधना वेदाः शास्त्राणि विविधानि च ।
इतिहासपुराणानि त्वमेव पुरुषोत्तम ॥ (५०)

आब्रह्मस्तम्भपर्यन्तं विश्वं विश्वेश्वराव्यय ।
त्वयैव विधृतं तस्मात् त्वत्समो नास्ति कश्चन ॥ (५१)

आब्रह्मस्तम्भपर्यन्तं विश्वं विश्वेश्वराव्यय ।
त्वयैव विधृतं तस्मात् त्वत्समो नास्ति कश्चन ॥ (५१)

त्वमादिरन्तो मध्यञ्च जगतोऽस्य जनार्दन ।
त्वयि सर्वमिदं प्रोतं सूत्रे मणिगणा इव ॥ (५२)

त्वमादिरन्तो मध्यञ्च जगतोऽस्य जनार्दन ।
त्वयि सर्वमिदं प्रोतं सूत्रे मणिगणा इव ॥ (५२)

तारितास्स्म वयं नाथ ब्रह्मणा परमेष्ठिना ।
अभूमिर्योगिचिन्तानां यस्त्वमस्माभिरीक्षितः ॥ (५३)

तारितास्स्म वयं नाथ ब्रह्मणा परमेष्ठिना ।
अभूमिर्योगिचिन्तानां यस्त्वमस्माभिरीक्षितः ॥ (५३)

अहो महानुभावोऽयमब्जयोनिः पितामहः ।
त्वमागतोऽसि यद्दत्तहविर्ग्रहणतत्परः ॥ (५४)

अहो महानुभावोऽयमब्जयोनिः पितामहः ।
त्वमागतोऽसि यद्दत्तहविर्ग्रहणतत्परः ॥ (५४)

यज्ञ-दान-तपो-होम-ध्यानाध्ययनकर्मभिः ।
दुर्लभं दर्शनं यस्य स त्वमस्माभिरीक्षितः ॥ (५५)

यज्ञ-दान-तपो-होम-ध्यानाध्ययनकर्मभिः ।
दुर्लभं दर्शनं यस्य स त्वमस्माभिरीक्षितः ॥ (५५)

प्रसीद पुण्डरीकाक्ष प्रसीद पुरुषोत्तम ।
प्रसीद देवदेवेश रक्षास्मान् शरणागतान् ॥ (५६)

प्रसीद पुण्डरीकाक्ष प्रसीद पुरुषोत्तम ।
प्रसीद देवदेवेश रक्षास्मान् शरणागतान् ॥ (५६)

एवं संस्तुत्य विबुधाः वैकुण्ठं पुरतः स्थितम् ।
तत्पदाम्भोरुहद्वन्द्वं शरणं प्रतिपेदिरे ॥ (५७)

एवं संस्तुत्य विबुधाः वैकुण्ठं पुरतः स्थितम् ।
तत्पदाम्भोरुहद्वन्द्वं शरणं प्रतिपेदिरे ॥ (५७)

इत्थमादौ कृतयुगे जम्बूद्वीपे तु दक्षिणे ।
भागे भारतवर्षे तु क्षेत्रे सत्यव्रताख्यये ॥ (५८)

इत्थमादौ कृतयुगे जम्बूद्वीपे तु दक्षिणे ।
भागे भारतवर्षे तु क्षेत्रे सत्यव्रताख्यये ॥ (५८)

चैत्रमासे सिते पक्षे चतुर्दश्यां तथा मुने ।
शोभने हस्तनक्षत्रे रविवारसमन्विते ॥ (५९)

चैत्रमासे सिते पक्षे चतुर्दश्यां तथा मुने ।
शोभने हस्तनक्षत्रे रविवारसमन्विते ॥ (५९)

वपाहोमे प्रवृत्ते तु प्रातस्सवनकालिके ।
धातुरुत्तरवेद्यन्तः प्रादुरासीज्जनार्दनः ॥ (६०)

वपाहोमे प्रवृत्ते तु प्रातस्सवनकालिके ।
धातुरुत्तरवेद्यन्तः प्रादुरासीज्जनार्दनः ॥ (६०)

अथ सुरमनुजादयस्तदानीं वरदमुदीक्ष्य वितानवेदिमध्ये ।
रजनिकरमिवोदयाद्रिशृङ्गे कुमुदवनानि यथा ययुः प्रमोदम् ॥ (६१)

अथ सुरमनुजादयस्तदानीं वरदमुदीक्ष्य वितानवेदिमध्ये ।
रजनिकरमिवोदयाद्रिशृङ्गे कुमुदवनानि यथा ययुः प्रमोदम् ॥ (६१)