२९३ नागलक्षणानि

{अथ त्रिनवत्यधिकद्विशततमो ऽध्यायः}

विश्वास-प्रस्तुतिः

नागलक्षणानि

अग्निरुचाच
नागादयो ऽथ भावादिदशस्थानानि कर्म च ।
सूतकं दष्टचेष्टेति सप्तलक्षणमुच्यते ॥००१॥

मूलम्

नागलक्षणानि

विश्वास-प्रस्तुतिः

शेषवासुकितक्षाख्याः कर्कटो ऽब्जो महाम्बुजः ।
शङ्खपालश् च कुलिक इत्य् अष्टौनागवर्यकाः ॥००२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दशाष्टपञ्चत्रिगुणशतमूर्धान्वितौ क्रमात् ।
विप्रौ नृपो विशौ शूद्रौ द्वौ द्वौ नागेषु कीर्तितौ ॥००३॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तदन्वयाः पञ्चशतं तेभ्यो जाता असङ्ख्यकाः ।
फणिमण्डलिराजीलवातपित्तकफात्मकाः ॥००४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

व्यन्तरा दोषमिश्रास्ते सर्पां दर्वीकराः स्मृताः ।
रथाङ्गलाङ्गलच्छत्रस्वस्तिकाङ्कुशधारिणः¹ ॥००५॥

मूलम्

गोनसा मन्दगा दीर्घा मण्डलैर् विधैश्चिताः[^२] ।

:न्

[[८९]]

विश्वास-प्रस्तुतिः

राजिलाश्चित्रिताः स्निग्धास्तिर्यगूर्ध्वञ्च वाजिभिः ॥००६॥

मूलम्

राजिलाश्चित्रिताः स्निग्धास्तिर्यगूर्ध्वञ्च वाजिभिः ॥००६॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

व्यन्तरा मिश्रचिह्नाश् च भूवर्षाग्नेयवायवः ।
चतुर्विधास्ते षड्विंशभेदाः षोडश गोनसाः ॥००७॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्रयोदश च राजीला व्यन्तरा एकविंशतिः ।
ये ऽनुक्तकाले जायन्ते सर्पास्ते व्यन्तराः स्मृताः ॥००८॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

आषाढादित्रिमासैः स्याद्गर्भो माषचतुष्टये ।
अण्ड्कानां शते द्वे च चत्वारिंशत् प्रसूयते ॥००९॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्पा ग्रसन्ति सूतौघान् विना स्त्रीपुन्नपुंसकान् ।
उन्मीलते ऽक्षि सप्ताहात् कृष्णो मासाद्भवेद्वहिः ॥०१०॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

द्वादशाहात् सुबोधः स्यात् दन्ताः स्युः सूर्यदर्शनात् ।
द्वात्रिंशद्दिनविंशत्या चतस्रस्तेषु दंष्त्रिकाः ॥०११॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

कराली मकरी कालरात्री च यमदूतिका ।
एतास्ताः सविषा दंष्ट्रा वामदक्षिणपार्श्वगाः ॥०१२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

षन्मासान्मुच्यते कृत्तिं जोवेत्सष्टिसमाद्वयं ।
नागाः सूर्यादिवारेशाः सप्त उक्ता दिवा निशि ॥०१३॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्वेषां षट् प्रतिवारेषु कुलिकः सर्वसन्धिषु ।
शङ्खेन वा महाब्जेन सह तस्योदयो ऽथवा ॥०१४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

द्वयीर्वा नाडिकामन्त्रमन्त्रकं¹ कुलिकोदयः ।
दुष्टः स कालः सर्वत्र सर्पदंशे विशेषतः² ॥०१५॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

कृत्तिका भरणी स्वाती मूलं पूर्वत्रयाश्वनी ।
विशाखार्द्रा मघाश्लेषा चित्रा श्रवणरोहिणी ॥०१६॥

मूलम्

हस्ता मन्दकुजौ वारौ पञ्चमी चाष्टमी तिथिः ।

:न्

[[९०]]

विश्वास-प्रस्तुतिः

षष्ठी रैक्ता शिवा निन्द्या पञ्चमी च चतुर्दशी ॥०१७॥

मूलम्

षष्ठी रैक्ता शिवा निन्द्या पञ्चमी च चतुर्दशी ॥०१७॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

सन्ध्याचतुष्टयं दुष्टं दग्धयोगाश् च राशयः ।
एकद्विबहवो दंशा दष्टविद्धञ्च खण्डितम् ॥०१८॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अदंशमवगुप्तं¹ स्याद्दंशमेवं चतुर्विधम् ।
त्रयो द्व्येकक्षता दंशा वेदना रुधिरोल्वणा ॥०१९॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नक्तन्त्वेकाङ्घ्रिकूर्माभा दंशाश् च यमचोदिताः ।
दीहीपिपीलिकास्पर्शी कण्ठशोथरुजान्वितः² ॥०२०॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सतोदो रन्थितो दंशः सविषो न्यस्तनिर्विषः ।
देवालये शून्यगृहे वल्मीकोद्यानकोटरे ॥०२१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

रथ्यासन्धौ श्मशाने च नद्याञ्च सिन्धुसङ्गमे ।
द्वीपे चतुष्पथे सौधे गृहे ऽब्जे पर्वताग्रतः ॥०२२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

विलहद्वारे जीर्णकूपे जीर्णवेश्मनि कुड्यके ।
शिग्रुश्लेष्मातकाक्षेषु जम्बू डुम्बरेणेषु च ॥०२३॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वटे च जीर्णप्राकारे खास्यहृत्कक्षजत्रुणि ।
तालौ शङ्खे गले मूर्ध्नि चिवुके नाभिपादयोः ॥०२४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दंशो ऽशुभः शुभो दूतः पुष्पहस्तः सुवाक् सुधीः ।
लिङ्गवर्णसमानश् च शुक्लवस्त्रो ऽमलः शुचिः ॥०२५॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अपद्वारगतः शस्त्री प्रमादी भूगतेक्षणः ।
विवर्णवासाः पाशादिहस्तो गद्गदवर्णभाक् ॥०२६॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शुष्ककाष्ठाश्रितः खिन्नस्तिलाक्तककरांशुकः ।
आर्द्रवासाः कृष्णरक्तपुष्पयुक्तशिरोरुहः ॥०२७॥

मूलम्

कुचमर्दी नखच्छेदी गुदस्पृक् पादलेखकः ।

:न्

[[९१]]

विश्वास-प्रस्तुतिः

केशमुञ्ची तृणच्छेदी दुष्टा दूतास्तथैकशः ॥०२८॥

मूलम्

केशमुञ्ची तृणच्छेदी दुष्टा दूतास्तथैकशः ॥०२८॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

इडान्या वा वहेद्द्वेधा यदि दूतस्य चात्मनः ।
आभ्यां द्वाभ्यां पुष्टयास्मान् विद्यास्त्रीपुन्नपुंसकान् ॥०२९॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दूतः स्पृशति यद्गात्रं तस्मिन् दंशमुदाहरेत् ।
दूताङ्घ्रिचलनं दुष्ठमुत्थितिर्निश् चला शुभा ॥०३०॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

जीवपार्श्वे शुभो दूतो दुष्टो ऽन्यत्र सम्मागतः ।
जीवो गतागतैर् दुष्टः शुभो दूतनिवेदने ॥०३१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दूतस्य वाक् प्रदुष्टा सा पूर्वामजार्धनिन्दिता ।
विभक्तैस्तस्य वाक्यान्तैर्विषर्निर्विषकालता(?) ॥०३२॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

आद्यैः स्वरैश् च काद्यश् च वर्गैर् भिन्नलिपिर्द्विधा ।
स्वरजो वसुमान्वर्गी इतिक्षेपा च मातृका ॥०३३॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वाताग्नीन्द्रजलात्मानो वर्गेषु च चतुष्टयम् ।
नपुंसकाः पञ्चमाः स्युः स्वराः शक्राम्बुयोनयः ॥०३४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दुष्टौ दूतस्य वाक्पादौ वाताग्नी मध्यमो हरिः ।
प्रशस्ता वारुणा वर्णा अतिदुष्टा नपुंसकाः ॥०३५॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रस्थाने मङ्गलं वाक्यं गर्जितं मेघहस्तिनोः ।
प्रदक्षिणं फले वृक्षे वामस्य च रुतं जितं ॥०३६॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शुभा गीतादिशब्दाः स्युरीदृशं स्यादसिद्धये ।
अनर्थगीरथाक्रन्दो दक्षिणे विरुतं क्षुतम् ॥०३७॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वेश्या क्षुतो नृपः कन्या गौर्दन्ती मुरजध्वजौ ।
क्षीराज्यदधिशङ्खाम्बु छत्रं भेरी फलं सुराः ॥०३८॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तण्डुला हेम रुप्यञ्च सिद्धये ऽभिमुखा अमी ।
सकाष्ठः सानलः कारुर्मलिनाम्बरभावभृत् ॥०३९॥

मूलम्

[[९२]]

विश्वास-प्रस्तुतिः

गलस्थटङ्गो गोमायुगृध्रोलूककपर्दिकाः ।
तैलं कपालकार्पासा निषेधे भस्म नष्टये ॥०४०॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

विषरोगाश् च सप्त स्युर्धातोर्धात्वन्तराप्तितः ।
विषदंशो ललाटं यात्यतोनेत्रं ततौ सुखम् ।०४१।
आस्याच्च वचनीनाड्यौ धातून प्राप्नोति हि क्रमात् ॥०४१॥

मूलम्

{इत्य् आग्नेये महापुराणे नागलक्षणदिर्नाम त्रिनवत्यधिकद्विशततमो ऽध्यायः }

रथाङ्गलाङ्गलत्रमुष्टिकाङ्कुशधारिण इति ख॥ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎
स्थिता इति ख॥ ↩︎ ↩︎ ↩︎ ↩︎