{अथ द्वाचत्वारिंशो ऽध्यायः}
विश्वास-प्रस्तुतिः
प्रासादलक्षणकथनं
हयग्रीव उवाच
प्रासादं सम्प्रवक्ष्यामि सर्वसाधारणं शृणु ।
चतुरस्रीकृतं क्षेत्रं भजेत् षोडशधा बुधः ॥००१॥
मूलम्
प्रासादलक्षणकथनं
हयग्रीव उवाच
प्रासादं सम्प्रवक्ष्यामि सर्वसाधारणं शृणु ।
चतुरस्रीकृतं क्षेत्रं भजेत् षोडशधा बुधः ॥००१॥
:न्
[[१२२]]
विश्वास-प्रस्तुतिः
द्वदशैव तु भागानि भित्त्यर्थं परिकल्पयेत् ॥००२॥
मूलम्
द्वदशैव तु भागानि भित्त्यर्थं परिकल्पयेत् ॥००२॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
जङ्घोच्छ्रायन्तु कर्तव्यं चतुर्भागेण चायतं1 ।
जङ्घायां द्विगुणोच्छ्रायं मञ्जर्याः कल्पयेद् बुधः ॥००३॥
मूलम्
जङ्घोच्छ्रायन्तु कर्तव्यं चतुर्भागेण चायतं1 ।
जङ्घायां द्विगुणोच्छ्रायं मञ्जर्याः कल्पयेद् बुधः ॥००३॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तुर्यभागेन मञ्जर्याः कार्यः सम्यक् प्रदक्षिणः2 ।
तन्माननिर्गमं कार्यमुभयोः पार्श्वयोः समं ॥००४॥
मूलम्
तुर्यभागेन मञ्जर्याः कार्यः सम्यक् प्रदक्षिणः2 ।
तन्माननिर्गमं कार्यमुभयोः पार्श्वयोः समं ॥००४॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
शिखरेण समं कार्यमग्रे जगति विस्तरं ।
द्विगुणेनापि कर्तव्यं यथाशोभानुरूपतः ॥००५॥
मूलम्
शिखरेण समं कार्यमग्रे जगति विस्तरं ।
द्विगुणेनापि कर्तव्यं यथाशोभानुरूपतः ॥००५॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
विस्तारान्मण्डपस्याग्रे गर्भसूत्रद्वयेन तु ।
दैर्घ्यात्पादाधिकं कुर्यान्मध्यस्तम्भैर् विभूषितं ॥००६॥
मूलम्
विस्तारान्मण्डपस्याग्रे गर्भसूत्रद्वयेन तु ।
दैर्घ्यात्पादाधिकं कुर्यान्मध्यस्तम्भैर् विभूषितं ॥००६॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
प्रासादगर्भमानं वा कुर्वीत मुखमण्डपं ।
एकाशीतिपदैर् व्यास्तुं पश्चात् मण्डपमारभेत् ॥००७॥
मूलम्
प्रासादगर्भमानं वा कुर्वीत मुखमण्डपं ।
एकाशीतिपदैर् व्यास्तुं पश्चात् मण्डपमारभेत् ॥००७॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
शुकान् प्राग्द्वारविन्यासे पादान्तःस्थान् यजेत् सुरान् ।
तथा प्राकारविन्यासे यजेद् द्वात्रिंशदन्तगान्3 ॥००८॥
मूलम्
शुकान् प्राग्द्वारविन्यासे पादान्तःस्थान् यजेत् सुरान् ।
तथा प्राकारविन्यासे यजेद् द्वात्रिंशदन्तगान्3 ॥००८॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सर्वसाधारणं चैतत् प्रासादस्य च लक्षणं ।
मानेन प्रतिमाया वा प्रासादमपरं शृणु ॥००९॥
मूलम्
सर्वसाधारणं चैतत् प्रासादस्य च लक्षणं ।
मानेन प्रतिमाया वा प्रासादमपरं शृणु ॥००९॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
प्रतिमायाः प्रमाणन कर्तव्या पिण्डिका शुभा ।
गर्भस्तु पिण्डिकार्धेन गर्भमानास्तु भित्तयः ॥०१०॥
मूलम्
प्रतिमायाः प्रमाणन कर्तव्या पिण्डिका शुभा ।
गर्भस्तु पिण्डिकार्धेन गर्भमानास्तु भित्तयः ॥०१०॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
भित्तेरायाममानेन उत्सेधन्तु प्रकल्पयेत् ।
भित्त्युच्छ्रायात्तु द्विगुणं शिखरं कल्पयेद् बुधः ॥०११॥
मूलम्
भित्तेरायाममानेन उत्सेधन्तु प्रकल्पयेत् ।
भित्त्युच्छ्रायात्तु द्विगुणं शिखरं कल्पयेद् बुधः ॥०११॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
शिखरस्य तु तुर्येण भ्रमणं परिकल्पयेत् ।
शिखरस्य चतुर्थेन व्यग्रतो मुखमण्डपं ॥०१२॥
मूलम्
शिखरस्य तु तुर्येण भ्रमणं परिकल्पयेत् ।
शिखरस्य चतुर्थेन व्यग्रतो मुखमण्डपं ॥०१२॥
:न्
[[१२३]]
विश्वास-प्रस्तुतिः
अष्टमांसेन गर्भस्य रथकानान्तु निर्गमः ।
परिधेर्गुणभागेन रथकांस्तत्र कल्पयेत् ॥०१३॥
मूलम्
अष्टमांसेन गर्भस्य रथकानान्तु निर्गमः ।
परिधेर्गुणभागेन रथकांस्तत्र कल्पयेत् ॥०१३॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तत्तृतीयेण[^४] वा कुर्याद्रथकानान्तु निर्गमं ।
वामत्रयं स्थापनीयं रथकत्रितये सदा ॥०१४॥
मूलम्
तत्तृतीयेण[^४] वा कुर्याद्रथकानान्तु निर्गमं ।
वामत्रयं स्थापनीयं रथकत्रितये सदा ॥०१४॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
शिखरार्थं हि सूत्राणि चत्वारि विनिपातयेत् ।
शुकनाशोर्ध्वतः सूत्रं तिर्यग्भूतं निपातयेत् ॥०१५॥
मूलम्
शिखरार्थं हि सूत्राणि चत्वारि विनिपातयेत् ।
शुकनाशोर्ध्वतः सूत्रं तिर्यग्भूतं निपातयेत् ॥०१५॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
शिखरस्यार्धभागस्थं सिंहं तत्र तु कारयेत् ।
शुकनासां स्थिरीकृत्य मध्यसन्धौ निधापयेत् ॥०१६॥
मूलम्
शिखरस्यार्धभागस्थं सिंहं तत्र तु कारयेत् ।
शुकनासां स्थिरीकृत्य मध्यसन्धौ निधापयेत् ॥०१६॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
अपरे च तथा पार्श्वं तद्वत् सूत्रं निधापयेत् ।
तदूर्ध्वन्तु भवेद्वेदी सकण्टा मनसारकं ॥०१७॥
मूलम्
अपरे च तथा पार्श्वं तद्वत् सूत्रं निधापयेत् ।
तदूर्ध्वन्तु भवेद्वेदी सकण्टा मनसारकं ॥०१७॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
स्कन्धभग्नं न कर्तव्यं विकरालं तथैव च ।
ऊर्ध्वं च वेदिकामानात् कलशं परिकल्पयेत् ॥०१८॥
मूलम्
स्कन्धभग्नं न कर्तव्यं विकरालं तथैव च ।
ऊर्ध्वं च वेदिकामानात् कलशं परिकल्पयेत् ॥०१८॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
विस्ताराद्द्विगुणं द्वारं कर्तव्यं तु सुशोभनं ।
उदुम्बरौ तदूर्ध्वञ्च न्यसेच्छाखां सुमङ्गलैः ॥०१९॥
मूलम्
विस्ताराद्द्विगुणं द्वारं कर्तव्यं तु सुशोभनं ।
उदुम्बरौ तदूर्ध्वञ्च न्यसेच्छाखां सुमङ्गलैः ॥०१९॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
द्वारस्य तु चतुर्थांशे कार्यौ चण्डप्रचण्दकौ ।
विश्वक्सेनवत्सदण्डौ शिखोर्ध्वोडुम्बरे श्रियं ॥०२०॥
मूलम्
द्वारस्य तु चतुर्थांशे कार्यौ चण्डप्रचण्दकौ ।
विश्वक्सेनवत्सदण्डौ शिखोर्ध्वोडुम्बरे श्रियं ॥०२०॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
दिग्गजैः स्नाप्यमानान्तां घटेः साब्जां सुरूपिकां ।
प्रासादस्य चतुर्थांशैः प्राकारस्योच्छ्रयो भवेत् ॥०२१॥
मूलम्
दिग्गजैः स्नाप्यमानान्तां घटेः साब्जां सुरूपिकां ।
प्रासादस्य चतुर्थांशैः प्राकारस्योच्छ्रयो भवेत् ॥०२१॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
प्रासादात् पादहीनस्तु गोपुरस्योच्छ्रयो भवेत् ।
पञ्चहस्तस्य देवस्य एकहस्ता तु पीठिका ॥०२२॥
मूलम्
प्रासादात् पादहीनस्तु गोपुरस्योच्छ्रयो भवेत् ।
पञ्चहस्तस्य देवस्य एकहस्ता तु पीठिका ॥०२२॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
गारुडं मण्डपञ्चाग्रे एकं भौमादिधाम च ।
कुर्याद्धि प्रतिमायान्तु दिक्षु चाष्टमासु चोपरि ॥०२३॥
मूलम्
गारुडं मण्डपञ्चाग्रे एकं भौमादिधाम च ।
कुर्याद्धि प्रतिमायान्तु दिक्षु चाष्टमासु चोपरि ॥०२३॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
पूर्वे वराहं दक्षे च नृसिंहं श्रीधरं जले ।
उत्तरे तु हयग्रीवनाग्नेय्यां जामदग्न्यकं ॥०२४॥
मूलम्
पूर्वे वराहं दक्षे च नृसिंहं श्रीधरं जले ।
उत्तरे तु हयग्रीवनाग्नेय्यां जामदग्न्यकं ॥०२४॥
:न्
[[१२४]]
विश्वास-प्रस्तुतिः
नैरृत्यां रामकं वायौ वामनं वासुदेवकं ।
ईशे प्रासादरचना देया वस्वर्ककादिभिः ।०२५।
द्वारस्य चाष्टमाद्यंशं त्यत्का बेधो न दोषभाक् ॥०२५॥
मूलम्
नैरृत्यां रामकं वायौ वामनं वासुदेवकं ।
ईशे प्रासादरचना देया वस्वर्ककादिभिः ।०२५।
द्वारस्य चाष्टमाद्यंशं त्यत्का बेधो न दोषभाक् ॥०२५॥
{इत्य् आदिमहापुराणे आग्नेये प्रासादलक्षणं नाम द्वाचत्त्वारिंशो ऽध्यायः }