जिनवंसदीपम्
॥नमो तस्स भगवतो अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स॥
१.
महादयो यो हदयो’दयो’दयो
हिताय दुक्खानुभवे भवे भवे,
अकासि सम्बोधिपदं पदं पदम्
तमाभिवन्दामि जिनं जिनं जिनं। (यमकबन्धनं)
२.
पहाय यत्था’भिरतिं रतिं रतिम्
रमन्ति धम्मेव मुनी मुनी मुनी,
विमुत्तिदं सब्बभवा भवा’भवा
तमाभिवन्दे महितं हितं हितं। (यमकबन्धनं)
३.
निपीतसद्धम्मरसा रसा’रसा
सुपुञ्ञखेत्तो’रसतं सतं सतं,
गता विधूता विनयेन येन ये
तमाभिवन्दे’सिगणङ्गण’ङ्गणं। (यमकबन्धनं)
४.
जिना’नतम्भोरुह हंसराजिनी
जिनोरसानं मुखपञ्जरा’लि नी,
सदत्थसारं सरसं विसूद नी
उपेतु मे मानसमेव वाणि नी।
५.
कम्मावसेसा विचितो’पजात्या
गन्था’हिसङ्खारविबन्धका मे,
पणाम पुञ्ञातिसयेन’नेन
मा पाकदाना’वसरा भवन्तु।
६.
सुवण्णवण्णस्स जिनस्स वण्णम्
वण्णेय्य कपक्पम्पि कजितो सुवण्णो,
कप्पस्सि’वोसान मनत्तताय
न पापुणे बुद्धगुणान मन्तं।
७.
निद्धन्त चामीकर चारु रूपम्
सरस्सती भूसण भासनंच,
अनञ्ञ साधारण ञाणमस्स
अवाविया’चिन्तिय मपक्पमेय्यं।
८.
कुहिं असाधारण रूप लीला
कुहिं असाधारण वाणि लीला,
कुहिं असाधारणञाण लीला
कुहिं नु मे मन्दमतिस्स लीला।
९.
विभाविमानी परवम्हिनो ये
इस्सा’भिमानेन विभञ्ञमाना,
गवेसयन्ती’ध परस्स रव्धम्
तेसं पसंसागरहाहि किम्मे।
१०.
पसत्थ सत्थागम पारदस्सी
ये साधवो साधु गुणप्पसन्ता,
गन्थस्स निम्माणपरिस्समं नो
जानन्ति तेयेव इधप्पमाणा।
११.
आदिच्चवंसप्पभवस्स तस्स
जिनस्स सत्थागमकोविदेहि,
वुत्तोपि पुब्बाचरियेहि येसु
गन्थेसु सङ्खेपवसेन वंसो।
१२.
न तेहि सक्का सुगतस्स वंसम्
किञ्चापि विञ्ञातु मसेसयित्वा,
सम्पुण्णवंसस्स विभावनाय
तस्मा समुस्साहित मानसेन।
१३.
अभिप्पसन्नो रतनत्तयम्हि
पसत्थवंसप्पभवो पभुनं,
विभुसणो विस्सुतकित्तिघोसो
यो भाति लङ्काय मुळारभाग्यो।
१४.
अमन्दचागा’भिरतस्स
पुनन्दु नामस्स दयाधनस्स,
बुद्धे पसादातिसयस्स तस्स
अज्झेसनञ्चापि पटिग्गहेत्वा।
१५.
नस्साय पुब्बाचरियो’पदेसम्
सोतून मत्थाय मया हिताय,
निरुत्तिया मागधिकाय सम्मा
विधीयते’दं जिनवंसदीपं।
१६.
सद्धासिनेहानुगताय पञ्ञा-
दसाय सोतूहि मनोविमाने,
पदीपितो’यं जिनवंसदीप-
दीपोहरेपापतमप्पबन्धं।
१७.
पुरङ्गपुण्णा सिरिजम्बुदीपे
सम्पत्तिभारेन दिवा’वतिण्णा,
या देवराजस्स’मरावती’वा-
मरावतीनाम पुरी पुरे’सी।
१८.
विज्जाधरानञ्च विहङ्गमानम्
विबन्ध वेहासगतिं बहास,
यस्मिं पुरस्मिं जितवेरि चक्कम्
पाकारचक्कं विय चक्कवाळं।
१९.
सञ्चुम्बितम्होज रजो पबन्ध-
सुपिञ्जरापा परिखाहिरामा,
पुरित्थि पाकार नितम्बभागे
समुब्बही कञ्चन मेखला’भं।
२०.
रत्तिन्दिवा रत्तमणि’न्दनील-
मणिप्पभारञ्जित राजधानि,
बबन्ध या’मन्दसुरिन्दचाप-
समुज्जलाकासतलब्बिलासं।
२१.
यहिंवधूनं वदनम्बुजेहि
कतावमानं हरिणङ्कबिम्बं,
पभाहि नीलोपलतोरणातम्
सोकाभीभूतंच विवण्णमाप।
२२.
सरोरुह’न्ती मणिमन्दिराभा-
सञ्चुम्बितं पुण्णससङ्कबिम्बं।
सङ्काय रामाजनता’भिरामा
करे पसारेसि पुरम्हि यस्मिं।
२३.
यत्थ’ङ्गनानं पटिबिम्बितानि
आदासभित्तीसु मुखम्बुजानि,
आसुं विघाताय मधुब्बतानम्
विलोचनालीन मनुग्गहाय।
२४.
सम्मत्त मातङ्ग धराधरेहि
यस्मिं अभिस्सन्द मदस्सवन्ति,
तुरङ्ग रङ्गेही तरङ्ग माला
समाकुलेवा’सि विधूत धूली।
२५.
निक्खित्तवीणा मणिनुपुरानम्
विलासिनीनं मुदुपाणि पादे,
मत्तालिमाला कलनादिनी किम्
नालङ्करुं यत्थ कतावकासा।
२६.
धवत्थिनीनं कुचसारसेहि
नेत्तालिभारा’नननीरजेहि,
या हासवीचीहि पुरी रजन्या
रराज समफुल्लसरोजिनी’व।
२७.
चन्दप्पभा चुम्बित चन्दकन्त
पासाणधारा मणिचन्दिकासू,
चन्दाननानं यहि मङ्गनाहम्
परिस्समस्सो’पसमाय’हेसुं।
२८.
यस्मिं पूरे उद्धमधो विनद्ध-
जुतिप्पबन्धो मणिमन्दिरानं,
समुब्बही गेरुक पङ्क दिद्ध-
वितान पच्चत्थरणब्बिलासम्
२९.
सुवण्ण मुत्ता मणि वंसवण्णा-
पवाळ रूपी वजिरेहिञ्चा’पि,
या सत्तधञ्ञेहि धनेहि फीता
अहू पुरि धञ्ञवती’व नारी। (सिलेसबन्धनं)
३०.
पसारिता’नेकदिसामुखेसु
विचित्तवत्था’भरणादिपूरा,
यत्था’पणा निज्जितकप्परुक्खा
करिंसु लोकाभिमतत्थसिद्धिं।
३१.
परागरत्ता मधुपातिमत्ता
सम्हिन्नवेला घननीलवाला,
हंसासया पञ्चसराभिरामा
यस्मिं तळाका विय कामभोगी। (सिलेसबन्धनं)
३२.
पुरन्तरस्मिं रतनग्घिकानम्
रंसिप्पबन्धेहि हतन्धकारे,
कुन्दारविन्दब्भुदयेनयस्मिम्
रत्तिन्दिवाभेद मवेदि लोको।
३३.
मातङ्गजीमूतघटाय घण्टा-
टङ्कारगम्भीररवाय यस्मिं,
पलम्भीता मत्तसिखण्डिमाला
अका विकालेपि अखण्डकीळं।
३४.
पुरम्हि यस्मिं चरणम्बुजेहि
वधूजतो बन्धितनूपुरेहि,
विकास कोकासन सीस बद्ध
मत्तालि सेस’म्बुजिनी अजेसि।
३५.
रसातलं नागफणावनद्धम्
नभोतलं विज्जुलतावनद्धं,
या छादिता रूपियजातरूप-
धजावलीहा’जिनि राजधानी।
३६.
नानत्थसारं मितधातुवण्णम्
छन्दारहं पाणगणा’भिरामं,
कविप्पसत्थं सरसं सिलेसा-
लङ्कारपज्जं’व पुरं यमासि। (सिलेसबन्धनं)
३७.
पुरम्हि तस्मिं करुणानिधानो
बुद्धङ्कुरो ब्राह्मणसारवंसे,
असङ्खकप्पान मितो चतुन्नम्
लक्खादिकानं उदपादि पुब्बे।
३८.
भोवादिवंसे’कदिवाकरस्स
पुञ्ञानुभावो’दयमङ्गलेहि,
जातस्स खो सम्पति जम्बुदीपो
विलुम्पयी मङ्गलवासलीलं।
३९.
जातक्खणे तस्स सरीरजेन
गन्धेन वण्णेन सके निकेते,
हतप्पभा चन्दनतेलदीपा
सण्ठानमत्तेहि विजानियासुं।
४०.
विमुत्तदोसाहि सुखेधिताहि
धातीहि कुम्भोरुपयोधराहि,
भतो कुमारो सुकुमारकायो
खेपेसि सो कानिचि वासरानि।
४१.
महामहेचा’थ पवत्तमाने
सवेद वेदङक्ग विदू विदूहि,
कारापयुं ते पितरो’रसस्स
नामं सुमेधो’ति पदत्थसारं।
४२.
उळारभाग्येन समं कुमारे
संवद्धमाने जननी न तित्तिं,
पायासि नीलामकललोचनालिम्
मुखम्बुजं तस्स’भिचुम्बमाना।
४३.
सुखेधित’ङ्गावयवो कुमारो
विमानभुम्या मणिनिम्मिताय,
परोदि मातापितरो’भियाचम्
बिम्बं कनिजं जानुयुगेन गच्छं।
४४.
सुवण्णबिम्बो’पमचारुरूपो
समाचरं धातिभुजा’वलम्बं,
विञ्ञासपाद’ङ्गुलिमञ्जरीहि
सलीलमावासमलङ्करित्थ।
४५.
निजेन तेजेन च जिवलोकम्
यसेन’पुब्बाचरिमं फुसन्तो,
तिरोकरित्वा रविचन्दसोभम्
संवड्ढि धीरो उभतो सुजतो।
४६.
सो सत्तमा याव पितामहस्स
युगा सगब्भासयसुद्धिको’सि,
निहीनजच्चो’ति न जातिवादा
खित्तो’पकुट्ठो भवि विप्पसेट्ठो।
४७.
वेदन्तयं सो सनिघण्टु सत्थम्
सकेटुभं साक्खरभेद सत्थं,
साधब्बतब्बेदि’तिहास सत्थम्
अवेदि वेदङ्गयुतं प सत्थं।
४८.
अज्झायको मन्तधरो पवीणो
कलासु लोकायतलक्खणेसु,
पपूरकारि पदको कवीनम्
तेता’सि वेय्याकरणो गणिसो।
४९.
कन्दप्पदप्पा’नलधुमराजि-
लीलावलम्बि निजमस्सुराजि,
न केवलं कोमलगण्डभागम्
मनम्पि थीनं मलिनीकरित्थ।
५०.
तन्देभवण्णायतन’ण्णवम्हि
नरूपतण्हातरणि नरानं,
पायासि चक्खायतनप्पियाहि
तीरन्तरं चित्तनियामकट्ठा।
५१.
द्विजो सुमेधो सुविसुद्धमेधो
मातापितुन्नं निधनावसाने,
पुञ्ञानुभावप्पभवं अगार-
मज्झावसं कामसुखं’नुभुञ्जी।
५२.
निसज्ज पासादतले’कदा सो
पल्लङ्कमाधाय रहोगतोव,
पुनब्भवुप्पत्ति सरीरभेदो
दुक्खो’ति चिन्तेसि सभावचिन्ती।
५३.
जातो स’हं जातिजरारुजादि-
धम्मो’म्हि तस्मा भवदुक्खसुञ्ञं,
निच्चं अजातिं अजरं अरोगम्
गवेसितुं वट्टति निब्बुति’न्ति।
५४.
यथापिदुक्खे सति च’त्थिसातम्
तदञ्ञमुण्हे सति सीतमत्थि,
भवम्हि सन्ते विभवो’पि एवम्
निब्बाणमत्थी तिविधग्गिसन्ते।
५५.
सावज्जधम्मे इहविज्जमाने
संविज्जते भो निरवज्जधम्मो,
अजाति होति सति जातिया’ति
एवं विचिन्तेसि सदत्थविन्ती।
५६.
दिस्वा यथा गुथगतो तळाकम्
न तस्स दोसो न तमोतरेय्य,
किलेसधोवे अमतम्हि सन्ते
तथा न सेवेथ न तस्स दोसो।
५७.
पापारिरुद्धो सति खेममग्गे
न तस्स दोसो न सुखं वजेय्य,
पापारिरुद्धो सति खेममग्गे
तथा नगच्छेय्य न तस्स दोसो। (यमकबन्धनं)
५८.
यथापि वेज्जे सति घोररोगी
न तस्स दोसो त लभे तिकिच्छं,
रागादिरोगी सति बुद्धवेज्जे
धम्मोसधं ने’च्छति कस्स दोसो।
५९.
यो कण्ठबद्धं कुणपं पहाय
यथासुखं गच्छति सेरिचारी,
तथेवि’मं कुच्छित पूतिकायम्
यंनून गच्छेय्यमहं जहित्वा।
६०.
उच्चारठानम्हि जना’नपेक्खा
कत्वा करीसानि कयथा वजन्ति,
तथा सरीरं कुणपेहि पूरम्
यंनून गच्छेय्यमहं जहित्वा।
६१.
नावं यथा जज्जरमापगाहिम्
वजेय्य नेता अतपेक्खकोव,
तथा नवद्वारसवं सरीरम्
यंनून गच्छेय्यमहं जहित्वा।
६२.
चोरेहि गच्छं अवहारभीत्या
खेमं सुमेधो पुरमोतरेय्य,
तथा सरीरं कुसलावहारम्
यंनून गच्छेय्यमहं जहित्वा।
६३.
नेक्खम्म सङ्कप्प परो’पमाहि
अनुस्सरित्वे’वमुळारवीरो,
हतो’रपारे तिभवे असारे
विहासि उक्कण्ठितमानसो सो।
६४.
सुवण्ण मुत्ता मणि रूपियादि-
धनेहि धञ्ञेहि च पूरितानि,
अवापुरित्वान,थ कोसकोट्ठा-
गारानि तं दस्सयि रासिवड्ढो।
६५.
पितामहानं पकपितामहानम्
मातापितुन्नं विभवा पनेत्थ,
अनप्पकाथावरजङ्गमाते
संदिस्सरे धीर सुमेधविप्प।
६६.
सो सत्तमा याव पवेणिवट्टा
विभावयित्वा विभवस्सरासिं,
धनागमस्सापि धनब्बयस्स
पमाण’माचीक्खिपमाणदस्सिं।
६७.
कुटुम्बमेतं पटिपज्जमानो
कामेसु देवोविय इन्द्रियानि,
इच्छानुरूपं परिचारयस्सु
इच्चेव मारोचयि रासिवड्ढो।
६८.
अमुं महन्तं धनधञ्ञरासिम्
समाविनित्वे’क कहापणम्पि,
ना’दाय मातापितरोप्य’हो तो
गता यथाकम्म मितो परत्थ।
६९.
तब्बत्थुसारग्गहणातिसूरो
वोस्सग्गसन्तो अथ सत्तसारो,
रञ्ञो समारोचिय एतमत्थम्
भेरिं चरापेसि सके पुरम्हि।
७०.
सन्तप्पयि भेरिविरावगन्ध-
माघाय सम्पत्तजाता’लिजातं,
भोवादि नानारतनादिभोग-
मधूहि सत्ताह’मनाथनाथो।
७१.
तदग्ग यञ्ञालय वारिवाह-
धारानिपातद्धनवुट्ठिहेतु,
महा जनस्सा’धिकवत्थुतण्हा-
तटानि भिन्नानि मनोदहेसु।
७२.
सुखेधितो कामसुखं पहाय
घरा’भीनिक्खम्म ततो सुमेधो,
अज्झोगहेत्वा हिमवन्त’माप
धम्मेसको धम्मकपकब्बत’न्तं।
७३.
वितक्कमञ्ञाय’थ देवरञ्ञा
व्यापारितो मापयि विस्सकम्मो,
तहिं विवेकक्खमक मस्समञ्च
मनोरमं चङ्कमभुमिभागं।
७४.
तमस्समं पब्बजितेहि सुञ्ञम्
उपेच्च सोञ्चारमवापुरित्वा,
ञत्वा तदन्तोलिखित’क्खरानि
खारिंपरिक्खारभरंअवेक्खि।
७५.
निवत्थवत्थंनववदोसुपेतम्
विवज्जियावज्जियवज्जदस्सि,
धारेसितंबारसधानिसंस-
मनोजपुप्फत्थरवाकचीरं।
७६.
पुन्नागपुप्फत्थरका’भिरामम्
अंसे विधाया’जिनचम्मखण्डं,
कत्वा जटामण्डल मित्तमङ्गे
तिवङ्क मादाय’थ खारिकाजं।
७७.
भुजङ्गभोगो’रुभुजेन धीरो
आदाय चालम्बनदण्डकोटिं,
समग्गही तापसवेसमेवम्
विरत्तचित्तोक विभवेव भवे’पि।
७८.
सो चङ्कमी चङ्कममोतरित्वा
सिलातलस्मिञ्च दिवा निसज्जि,
सायं पविट्ठो वसि पण्णसालम्
निपज्जि कट्ठत्थरसेसमञ्चे।
७९.
पचचूसकालम्हि पबुज्झितो सो
आवज्जयित्वा’गमनप्पवत्तिं,
विवेककामस्स ममे’त्थ वासो
कामं घरावाससमो सिया’ति।
८०.
अदुञ्हि पण्णच्छदनं कपोत-
पादारुणं बेलुवपक्कवण्णा,
भूमीपि भित्ती रजतावदाता
मञ्चो’पि चित्तत्थरवारुरूपो।
८१.
सुभाक मनापा मम पकण्णसाला
सादीनवा दुप्परिभारिया’यं,
पणीतभिक्खा परियेट्ठि मूल-
दुक्खस्स नत्थि’ति पमाण मन्तो।
८२.
अगारसञ्ञाय पटिक्खपित्वा
तञ्च’ट्ठदोसा कुलपण्णसालं,
दसङ्ग साधारण रुक्खमूलम्
फलाफखलाहार मुपेच्च भोजी।
८३.
सुमेधसो सो दिवसानि सत्त
महापधानं पदहं सुमेधो,
पत्तो अभिञ्ञासु वसिसु पारम्
सब्बंक समापत्तिसुखं अविन्दि।
८४.
तस्मिंखणे कानन देवताहि
साधू’ति निग्घोसितपीतिघोसो,
अब्भुग्गतो तस्स यसेन सद्धिम्
विसुद्धविज्जाचरणु’ब्भवेन।
८५.
विज्जाधरा तग्गुणदीपकानि
मुतिङ्गवीणाधनिबन्धवानि,
गायिंसु गीतानि’व नच्चमानो
हिमाचलो सम्पति सम्पवेधि।
८६.
मुद्धङ्कुरं भुधरकुटबाहु-
सतेहि तन्निज्झर चामरेहि,
विधूयमानेहि विधूतपापम्
कतोपहारेव महासरा’पी।
८७.
अकालमेघद्धनि भेरिराव-
व्यापारिता मत्तसिखण्डिसण्डा।
अज्झावसन्तं वनसण्डमज्झम्
महिंसुचा’खण्डनतण्डवेन।
८८.
मन्दा’निला’मन्दभुजा’वलम्ब-
सुनीलसाखामणिविजनीहि,
लतङ्गना’लिङ्गितसालसामी
संविजयुं वितदरम्पि धीरं।
९०.
कपीतना’सोक तमाल नीपा
कपीतना’सोक तमाल नीपा, (समत्तपादभ्यास महा यमकं)
कपीतना’सोक तमाल नीपा
कपीतना’सोक तमाल नीपा।
९१.
न वेललिता किं पसवका’वतंसा
लताविताना मधुपालिसाली,
लताविताना मधुपा’लिसाली
न वेल्लिता किं पकसवा’वतंसा।(समुग्गभेद यमकं)
९२.
पुप्फावली कन्दल पाटलग्गा
कलापिनी सा वनराजिनीला,
पुप्फाकुली कन्दन पाटलक्खी
कलापनीला वर राजिनीव। (अद्धगोमुत्तिका बन्धनं)
९३.
नतासिरो मञ्जरिकासुरम्हा
नतासिरो पञ्जलिकाव रम्मे,
वने निबद्धं रमितो विभासि
विनेय्य बन्धूरचीतो पहारो। (पादगोमुत्तिका बन्धनं)
९४.
रजोकिरन्ता’वनता लतासुम्
लाजोकिरन्ता वनिता नताव,
द्विजोअरञ्ञं वसिता पिताघो
गजोतरन्तोव लता वितानं। (सिलोकगोमुत्तिका बन्धनं आकुलजालमितिपि)
९५.
मतङ्गजिन्दा न मसक्करिंसु
पादानि नत्वान पदिपधामं,
पञ्ञाधवं पीन तपं फलेहि
हिमद्दिपादे परिसुत्तमञ्हि। (कब्बनाम गब्भ चक्कं)
९६.
मेत्ताय छत्तं’व फणं फणिन्दो
धारेसि सीसे वसिनो चचार,
नथामवा’काव’बलेसु किञ्चि
मेधाय नन्दो थिरवाचि खेमे। (कविनाम गब्भ चक्कं)
९७.
नो’सितेहि’स्स सन्तास’नू’न तोस वतो दो,
दायतो वसतो न’नुसन्तासस्स हितेसिनो। (गाथद्धविसय पटिलोम यमकं)
९८.
योका’सा’वास कायो काम’काम’मकाम’का,
सकायना’नाय’कास वाम ना ग गना’मवा। (सब्बतो भद्द बन्धनं)
९९.
दयाय वसितो दाये यापजासिव मासदा,
यजारहं रञ्जमानो वसिहंसो चिरंवसि। (अद्धब्भम बन्धनं)
१००.
मधुमद मधुकर विरुते विरुते
मलयज सुरहीत पवने पवने
हिमवति विकसित पदुमे पदुमे
अधिसुख मनुभवि सवसि सवकसि। (पादन्त यमकं)
इति मेधानन्दाभिधानेन यतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्ददाननिदाने जिनवंसदीपे दूरेनिदाने सुमेधब्राह्मणापदानपरिदीपो।
पठमो सग्गो।
१.
(मन्दा’क्कन्ता) मरपुरसिरिं सब्बसम्पत्तिसारम्
जम्बुद्दीपा’सम सरसिजे कण्णिका सन्निकासं,
रम्मं रम्मव्हय पुरवरं पारमीपारदस्सी
बुद्धो दीपङ्कर दसबलो सब्बलोकेकदी। ()
तस्मिं काले विपुलकरुणा नारिसञ्चोदित’त्तो
नाना खीणासव परिवुतो चारिकं सञ्चरन्तो,
संवत्तेन्तो सुनिपुणतयं धम्मचक्कं कमेन
पत्वा तस्मिं पटिवसति सोदस्सनव्हे विहारे। ()
३.
सुत्वा दिपङ्कर भगवतो नागरा कित्तिसद्दम्
सम्बुद्धो सो इतिपि अरहं त्यादिना’ब्भुग्गतं तं,
गाहापेत्वा तुवटतुवटं वत्थभेसज्ज पानम्
तन्नित्ता’सुं पमुदितमता गन्धमकालादिहत्था। ()
४.
पत्वा दीपङ्करतरिहरिं गन्धमालादिकेहि
पूजेत्वात’ञजलिमुकुलिका एकमन्तं निसिन्ना,
धम्मं सुत्वा सवणसुभगं बुद्धपामोक्खसङ्घम्
संयाचित्वा मुदितहदया स्वात्तया’पगञ्जुं। ()
५.
सज्जेत्वा ते दुतियदिवसे सज्जना दानसालम्
उस्सापत्ता धजकदलियो पुण्णकुम्भे ठपेन्ना,
कुब्बन्ता’पि धवलसुळिनु’क्खेप लाजोपहारम्
एवं तस्सा’गमन मयनं लङ्करोन्ता विहासुं। ()
६.
अब्भुग्गन्त्वा अथ हिमवता सो सुमेधो तपस्सि
गच्छं तेसं उपरि नभसा वाकचीरं धुनन्नो,
दिस्वा पीतिप्पमुदितजते अञ्जसं सोधयन्ते
सञ्झामेघो रिव परिलसं धतरित्थे’कमन्तं। ()
७.
संसोधेन्ता कललविसमट्ठान सङ्कारधानम्
कस्मा तुम्हे पटिपथमिमं’लङ्करोथा’ति पुच्छि,
भन्ते दीपङ्करतरहरि’दानि निस्साय रम्मम्
बुद्धो हुत्वा विहरति महाधम्मसङ्खं धमन्तो। ()
८.
सो सम्बुद्धो परिवुतमहाभिक्खुसङ्घो यतो नो
गामक्खेत्तं पविसति ततो’लङ्करोमा’ब्रुविंसु,
बुद्धूप्पादो किमुत सुतरं दुल्लभो बुद्धसद्दो
इच्चेवंसो सुमरिय अलङ्कत्तुकामो’सि मग्गं। ()
९.
झाना’भिञ्ञा रततकवचु’ज्जोतमान’त्तभावो
सद्धाये’सो अचलसदिसो इद्धिमा तापसो’ति,
सल्लक्खेत्वा कललविसमं दुग्गमग्गप्पदेसम्
सज्जेतुं ते सपदि मुदिता साधवो तस्स’दंसु। ()
१०.
नानापुप्फं जलजथलजं ओचिनित्वा वनम्हा
तेत्वा देवासुरभवनतो कोविळारादिपुप्फे,
आनेत्वा’हं भुजगभवता फुल्लकण्डुप्पलानि
छेकोस्मी’ति विथरिय पथं इद्धिया संविधातुं। ()
११.
कत्वे’वं मे हदयमकुळं तोविकासेय्य तस्मा
वेय्यावच्चं विसदमतिनो कायिकं संविधाय,
अज्जेवा’हं विपुलकुसलं सञ्चिनिस्स’न्ती धीरो
संसोधेतुं कललकलुसं अञ्जसं आरभित्थ। ()
१२.
पस्सन्तानं विमलनयनो’भास जिमूतगब्भे
बुद्धोबुद्धो’त्य’भिहितवचो विज्जुराजीव चारी,
तस्मिं पङ्के निजकरतल’मेभाजपच्छिहि धीमा
पंसुं दत्वा रजतधवलं वालुकं वोकिरन्तो। ()
१३.
तस्मि ठाने कल्ललुलिते सुट्ठु ना’लङ्कतेव
सद्धिं दीपङ्कर’नधिवरो’नेकखीणासवेहि,
पत्तो ब्रह्मा’मरनरफणिसिद्धविज्जाधरानम्
संवत्तन्ते सुविपुलमहे पाटिहीरे उळारे। ()
१४.
हेम’म्भोजो’पमसुवदनं मण्डितं लक्खण्हो-
सीत्या’नुब्यञ्जनविलसितं केतुमालाविलासं,
सत्थारं तं दिसिदिसि पभानिच्छरन्त’ञ्जसम्भि
आगच्छन्तं विय मणितले मत्तमातङ्गराजा। ()
१५.
ओलोकेत्वा विमलनयनञ्चन्दनिलुप्पलानि
उम्मिलेत्वा रतनफलकं अक्कमन्तोव पिट्ठिं,
नानाखीणासवपरिचुतो कद्दमं ना’क्कमित्वा
सम्बुद्धोयं वजतु इति मे दीघरत्तं हिताय। ()
१६.
सल्लक्खेत्वा खर’जिनजटावाकचीरानि केसे
ओमुञ्चित्वा विसमकलले पत्थरित्वा’त्तभावं,
सेतुं कत्वा परमपणिधी कोमिनी चोदित’त्तो
पञ्चा’भिञ्ञारतनमणिमा स्वा’चकुज्जो निपज्जि। ()
१७.
सुत्वा गाथापदम्पि न मे भारियं संकिलेसे
विद्धंसेत्वा वरसिवुरं पत्तुमिच्छे सचा’हं,
संविज्जन्ते तिभवभवने दुक्खिता’नन्तसत्ते
सो’भं एको कथमधिगमे धम्म मञ्ञातवेसो।()
१८.
यन्नूना’हं परहितरतो सम्मदञ्ञाय बोधिम्
आरोपेत्वा निखिलजनतं’नुत्तरं धम्मनावं,
उत्तारेत्वा वरसिवपुरं वट्टदुक्खोदधिम्हा
पच्छा दीपङ्करमुनि यथा निब्बुतिं पापुणिस्सं। ()
१९.
इच्चेवं सो पुमरिय समोधानयित्वा’ट्ठधम्मे
संसारम्हा’वतरणमहासेतुरूपो पजानं,
मुद्धाबद्ध’ञ्जलिपुटजटो पङ्कपिट्ठे निपन्नो
सम्बोधत्थं पणिधिमकरि ताव तप्पादमूले। ()
२०.
उस्सिसठो सपदि भगवा पञ्चवण्णप्पसादम्
उम्मीलेत्वा नयनयुगलं फुल्लनीलुप्पलाभं,
दिस्वा नीलोपलमणिमयं वातपानञ्चयं’व
उग्घाटेन्तो इसिवरम्हापङ्कजं पङ्कपिट्ठे। ()
२१.
एतस्सि’जझिस्सति इति अयं पत्थना’नागतंस-
ञाणं सम्मा पतिनिय इतो कप्पलक्खाधिकानं,
आवज्जेन्तो उपरि चतुरासङ्खियानन्त्य’वेदि
पत्वा बोधिं अहमिव सिया गोतमो नाम बुद्धो। ()
२२.
तुम्हे सम्पस्सथ इति इमं तापसं सङ्घमज्झे
वत्वे’वं सो पदमसदिसं धम्मराजा ददन्तो,
सम्हिन्दित्था’धरकिसलया’लत्तकं नागतंय-
पञ्ञामुद्दा’ङ्कितपदसतं वत्तसन्देसगब्भं। ()
२३.
वासट्ठानं कपिलनगरं नाम मासामहेसि
माता सुद्धोदननरपति ते पिता’दिच्चवंसे,
बिम्बा बिम्बा धरवति पिया हेम बिम्बा भिरामा
तस्मिंकाले तनुजरतनं राहुलो हेस्सते ते। ()
२४.
हेस्सन्ते ते पठमदुतियस्सावका सारिपुत्त-
मोग्गल्लाना द्विजकुलभवा भुरिपञ्ञिद्धिमन्तो,
आनन्दाख्यो यति पति रुपट्ठायकोसाविकानम्
खेमाथेरि परम युगलं उप्पलब्बण्णथेरि। ()
२५.
अस्सत्थो ते विजयविटपी त्वञ्च खो गोतमव्हो
छब्बस्सानी पदहिय घरा निक्खमित्वा सकम्हा,
पायासग्गं परिविसिय भो त्वं सुजाताय दिन्नम्
बोधिं बुज्झिस्ससि इति धुवं बोधिमूले निसज्ज। ()
२६.
सत्था सञ्झाघनपटलतो मुत्तविज्जुल्लते,व
सन्दस्सेत्वा निजभुजलतं चीवरब्भन्तरम्हा,
पख्याकासि जलधररवा’कारगम्भीरघोयम्
निच्छारेत्वा सुरधनुरिवो’भास छब्बण्णरंसि। ()
२७.
अम्हे दीपङ्करभगवतो सासने ना’वबुद्धा
लच्छामा’ति तव परिमुखे’वा’यतिं मोक्खधम्मं,
तस्मिं पत्ता’खील सुरनरापत्थयुं तङ्खणेवम्
पूजेत्वा’तञ्जलिसरसिजे पादपीठम्हि तस्स। ()
२८.
बुद्धो ब्रह्मामरनरसिरो चुम्बितङ्घी सरोजो
सम्पूजेत्वा’ट्ठहि जटिलकं पुप्फमुट्ठीहि तम्हा,
पक्कामि सो कनकसिखरीहारि किञ्जक्खभारे
उब्भूत’म्होरुहवनसिरे अप्पयन्तो पदानि। ()
२९.
रम्मं रम्मं महीय जटिलं पुप्फमुट्ठीहि कत्वा
खीणा खीणासववसिगणा दक्खिणं पक्कमिंसु,
देवा’देवा पवुरमकरुं वन्दनामानपूजम्
दीपं दीपङ्करदसबलञ्चा’नुगन्त्वा निवत्ता। ()
३०.
तम्हा ठाना गतसति जने सन्निसिन्नस्स तस्स
पल्लङ्केना’मरनर परिच्चन्त पुप्फासनम्हि,
जातिक्खेत्ता तहिमुपगता देवता एतमत्थम्
आरोचेसुं महितवरणा अञ्जलिमञ्जरीहिं। ()
३१.
पुब्बे पुप्फासनुपरि समारूळ्हबुद्धङ्कुरानम्
अद्धाने’वे’तरहि भवतोचा’सनारोहणम्हि,
एकालोका दसहि गुणिता लोकधातु सहस्सी
संवत्तन्ते त्वमनवरतं हेस्ससे तेन बुद्धो। ()
३२.
तासं वाचं सवणमधुरं देवतानं निसम्म
भिय्यो चित्तप्पभववीरियो पीतिविप्फारितत्तो,
पुब्बे सत्तुत्तमपरिचिता बोधिसम्भारधम्मा
आवज्जेसि कति इति सुधी धम्मधातुं सहेतुं। ()
३३.
ओकुज्जित्वा धरणिठपितो पुण्ण कुम्भो सुमेध
विस्सन्देत्वा सलिलम्खिलं किन्तुपच्चाहरेथ,
एवं दत्वा धनसुतकलत्त’ङ्गपच्चङ्गजीवे
निब्बिन्नो मा भवि’ति पठमं पारमिं’धिट्ठहि सो। ()
३४.
ना’पेक्खित्वा यथरिव निजं जीवितं जीवितं’व
रक्खन्तो सञ्चरति चमरि चामर चन्दिकाभं,
एवं सीलं वरसिवपुरद्वारमारक्ख धीर
अज्झिट्ठासि इति सदुतियं पारमिं सुद्धसीलो। ()
३५.
संविग्गो यो चिरपरिवसं घोरकाराघरम्हि
मुत्तीं तम्हा’गमयति यथा होहि नेक्खम्मनित्तो
निब्बिन्नो त्वं तथरिव भवे बन्धनागाररूपे
अज्झिट्ठासि ततियम्पि सो पारमिन्त्ये’कचारी। ()
३६.
हीनुक्कट्ठं कुलमनुघरं भिक्खको भिक्खु भिक्खम्
अण्वाहिण्डं लभति नचिरं संवरट्ठो यथे’वं,
सम्बोधत्थ भज पटिबले पण्डिते पुट्ठपञ्हो
अज्झिट्ठासि त्वमिति मतिमा पारमिं सो चतुत्थिं। ()
३७.
निच्चुस्साहो विचरति यथा केसरी सेरिचारी
एवं ठाने गमनसयनेचा’सने त्वं सुमेध,
उस्सोळ्ही त्यासिथिलवीरियो होति सम्बोधनत्थम्
अज्झीट्ठासि थिरवीरियवा पञ्चमिं पारमिं सो। ()
३८.
इट्ठानिट्ठं पथविरिव भो सब्बमानावमानम्
नापज्जित्वा मनसिविक्तिं त्वं सहन्तो खमन्तो,
सम्बोधत्थं परवधखमो होहि’ती खन्तिवादी
अज्झिट्ठासि परहितरतो छट्ठमिं पारमिं सो। ()
३९.
वीथिं नातिक्कमति नियमं ओसधीतारका’यम्
एवं सन्तुत्तम परिचितं सच्चवाचं सुमेध,
त्वं मावितिक्कमि करहचि बोद्धुकामो सुबोधिम्
अज्झिट्ठासि’त्य’वितथकथि सत्तमिं पारमिं सो। ()
४०.
तम्हाठाना बलवपवने वायमाने’पि थोकम्
कप्पट्ठासि तचलति यथा पब्बतो सुप्पतट्ठो,
त्वं तिट्ठाहि तथरिव अधिट्ठानधम्मेसु दळ्हम्
अज्झिट्ठासी’त्यवलसदिसो च’ट्ठमिं पारमिं सो। ()
४१.
ओतिण्णेसु उदकरहदो भो निहीनुत्तमेसु
सीतत्तं सम्फरति हि समं वारिना भावयेनि,
मेत्तायेवं तिभवभवने सब्बसत्तेसु तुल्यम्
अज्झिट्ठासि समुति नवमिं पारमिं मेत्त चित्तो। ()
४२.
इट्ठानिट्ठे सति पटिहते वत्थुजाते यथाहि
मज्झत्ता’यं वसुमतिवधू होति दुक्खे सुखेक वा,
एवं भो त्वं भव समतुलासन्तिभो’पेक्ख को’ति
अज्झिट्ठासि सवसि दसमिं पारमिं भुरिमेधो। ()
४३.
आलोलेन्तो तिदसपमितं पारमिसागरं सो
सत्ताधिसो निसितमतिमा ञाणमत्था’चलेन,
आवज्जेसि वसुमतवधु साधुकारं’व देन्ति
संकम्पि सम्पति सतिमतो धम्मतेजेन तेन। ()
४४.
भीरूच्छम्ही घणपथविया कम्पमातायि’माय
पत्वा दीपङ्करभगवतो रम्मवासी समीपं,
सम्पुच्छिंसु वसुमति भुसं कम्पि तंकिस्सहेतु
आवज्जेत्वा समुति मुनिनो तम्पवत्तिं कथेसि। ()
४५.
निक्कङ्खा ते पुनपि नगरा नागरा तं उपेच्च
सम्पूजेसुं चरणयुगलं गन्धमालादिकेहि,
कत्वा तेन’ञ्जलिसरसिजे येन दीपङ्करे’णो
उट्ठासि सो पुरिसतिसहो सन्नीसिन्नासनम्हा। ()
४६.
मा ते रोगो भवि पटिभयं मा भवि छम्भितत्तम्
सङ्कप्पो ते परमपणिधि सिज्झतं खिप्पमेव,
इत्थञ्चा’सिथुतिपदसतं जातिखेत्ता गता तम्
पुप्फादीहि महीय जटिलं निज्जरा ब्याहरिंसु। ()
४७.
अब्भुग्गन्त्वा पवनपदविं देवतानं मनानि
बोधात्वो हिमवति सकं अस्समं तापसो सो,
पत्तो अत्थाचलमुपगमी तङ्खणे रंसिमाली
सङ्कोचेत्वा सरसिजवनं संहरित्वा’ंसुजालं। ()
४८.
रम्मं दीपङ्करभगवतो रम्मवत्या’भिधानम्
वासट्ठानं जनकजननी द्वे सुदेवस्सुमेधा,
निच्चोपट्ठायकयतिवरो सागतोमङ्गलोच
तिस्सोचा’सुं पठमदुतियस्सावका थेरनागा। ()
४९.
नानाखीणासवपरिवुतो चा’सि नन्दा सुनन्दा
तस्सा’हेसुं पठमदुतियस्साविका अग्गभूता,
कायो’सितिरतनपमितो पिप्फलिनामबोधि
अट्ठासि सो पचुरजनतं तारयं वस्सलक्खं। ()
५०.
सत्था दीपङ्करव्हो सुरनरसरणोदीपदीपोचिरस्सम्
दीपेवो धम्मदीपं तिभुवनभवने वीत’विज्जन्धकारम्
अग्गिक्खन्धो’वभासं विहरिय परिनिब्बायि खीणासवा’पि
खीणस्नेहापदीपायथरिव अरिया सावका निब्बुता’सुं। ()
इति मेधानन्दाभिधानेन यतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्ददाननिदाने जितवंसदीपे दूरेनिदाने सुमेध तापसस्स मूलपणिठानट्ठपनपवत्ति परिदीपो दुतियो सग्गो।
१.
लोकं (’वसन्ततिलको) कुमुदाकरं मा
कोण्डञ्ञनामभगवा’थ पबोधयत्तो,
जातो तदा वरमती विजितावि राजा
सम्पन्न चक्करतनो’भवि चक्कमत्ति। ()
२.
सङ्घस्स बुद्धपमुखस्स उळारदानम्
दत्वा विधाय पणिधिं वरबोधिया सो,
रज्जं पहाय जिनसासनमोतरित्वा
झानान्य’लत्थ पटिलङ्वरप्पदानो। ()
३.
तस्सा’सि रम्मवतिनाम पुरं सुनन्दो
राजा अहोसि जनको जननी सुजाता,
भद्दस्सुभद्दसमणा वरसावका’सुम्
तिस्सो’पतिस्स’समणि वरसाविकायो। ()
४.
लक्खायुको विजयबोधि विसालसाल-
कल्याणि नाम तदुपट्ठहि चा’नुरुद्धो,
तस्सा’ट्ठ सीतिरतनप्पमितं सरीरम्
आसुं तयो अरियसावकसन्निपाता। ()
५.
तस्सा’परेन समयेनि’ह’नङ्गभङ्गो
उप्पज्जि मङ्गलजिनो जनमङक्गलाय,
बुद्धङ्कुरो’तिरुचिरो सुरुची समञ्ञो
आसि तदा’वतिसुरो द्विजवंसकेतु। ()
६.
दत्वा ससावकजितस्स दिनानि सत्त
पत्थेसि बोधिमसमं गवपानदानं,
पब्याकतो भगवता भवना’हीगन्त्वा
पब्बज्जितो सुखमवित्दि समाधिजं सो। ()
७.
तस्सु’न्तरं पुरवरं पितरो’त्तर’व्हा
आसुं सुदेवसमणो वसि धम्मसेनो,
तस्सा’ग्गसावकयुगं सकसाविकानम्
भद्दंयुगं अभवि सिवलिचा’प्य’सोका। ()
८.
तं पालितो जिनमुपट्ठहि अट्ठ’सीति
हत्थो’सि तस्स वजिरूपमरूपकायो,
बोधी’पि नागतरु सावकसन्तिपाता
आसुं तयो नवुतिवस्ससहस्समायु। ()
९.
तस्सा’परेन सुमनो करुणानिधानो
नाथो मनोजमथनो उदपादि लोके,
बुद्धङ्कुरो’भवि तदा’तुलनागराजा
तेज’ग्गिजालजलितो अतुलिद्धिमा सो। ()
१०.
नागो’पि नागभवनम्हि ससावकस्स
बुद्धस्स दिब्बतुरियेहि कतुपहारो,
दत्वान दानमतुलं पणिधिं अकासि
बुद्धो भविस्ससि तुवन्ति अहासि बुद्धो। ()
११.
खेमव्हयं पुरमहू जनको सुदन्तो
राजा जनेत्ति सिरिमा निजसावकानं।
अग्गा भविंसु सरणो वसि भावितत्तो
सोणा तदग्गसमणि’सि तथु’पसोणा। ()
१२.
तस्सा’सि नागतरु बोधि उदेनतेरो-
पट्ठायको नवुतिवस्ससहस्समायु,
उब्बेधतो नवुतिहत्थमितं सरीरम्
आसुं तयो अरियसावकसन्निपाता। ()
१३.
तस्सा’परेन उदपादि’ह रेवताख्यो
देवादिवन्दितपदो भुवि देवदेवो,
सत्तुत्तमो भवि तदा अतिदेवनामो
भोवादिवंसतिलको चतुवेदवेदी। ()
१४.
बद्धञ्जली सिरसि धम्मकथं निसम्म
गन्त्वान तं सरणमुत्तरमुत्तरियं।
दत्वा’हिपत्थयि सुखोधिमथो महेसि
बुद्धो भविस्ससि तुवन्ती विसाकरित्थ। ()
१५.
तस्सा’सि धञ्ञवतिनाम पुरं जिनस्स
माता महेसि विपुला विपुलो पिता’सि,
सब्रह्मदेववरुणो भवि सङ्घमज्झे
भद्दा च भद्दयुगलं दुविधं सुभद्दा। ()
१६.
तं सम्भवो वसि उपट्ठहि नागबोधि
रुक्खोप्य’सितिरतनं भवि अत्तभावो,
आयुप्पमाणम्पि सट्ठिसहस्सवस्सम्
आसुं तयो अरियसावकसन्निपातात।
१७.
तस्सा’परम्हि समये जनपारिजातो
उप्पज्जि सोभितजिनो जितपञ्चमारो,
अज्झायको सकलवेद मुळारभोगी
बुद्धङ्कुरो भवि तदा’जितनामवप्पो।
१८.
धम्मं निसम्म सरणेसु पतिट्ठहित्वा
सङ्घस्स बुद्धपमुखस्स उळारदानं,
दत्वा पधानपणिधान मकासि धीरो
त्वं लच्छसि’ति वरबोधि महासि सत्था। ()
१९.
रम्मं सुधम्ममहु तस्स पुरं सुधम्मो
राजा अहोसि जनको जनिका सुधम्मा
तस्सा’ग्गसावकयुगं असमो सुनेत्तो
तस्साविका’ग्गयुगलं नकुला सुजाता। ()
२०.
नागस्स नागतरु बोधि सरीरमट्ठ-
पण्णासहत्थपमितं तमतोमथेरो,
सोपट्ठही नवुतिवस्ससहस्समायु
आसुं तयो अरिय सावक सन्निपाता। ()
२१.
उप्पज्जि तस्स अपरेन अनोमदस्सि
बुद्धो पबुद्धकमलामलनीलनेत्तो,
बुद्धङ्कुरो जितसुरारि तदानि यक्ख-
सेनापती भवि महिद्धिमहानुभावो। ()
२२.
सम्बोधि मग्गपुरिसो पणिधानयं सो
सङ्घस्स बुद्धपमुखस्स उळारदानं,
पादासि तिसु सरणेसु पतिट्ठहित्वा
बुद्धो भविस्ससि तुवन्ति जिनो’ब्रुवितं। ()
२३.
ठानञ्हि चन्दवतिनाम यसोधराख्या
माता महेसि यसवा जनको जनिन्दो,
तस्स’ग्गसावकयुगं निसभो अतोमो
द्वे सुन्दरी च सुमना चरसाविका’सुं। ()
२४.
बोधी’पि तस्स ककुधो मुनिदेहमट्ठ-
पण्णासहत्थपमितं वरुणाभिधानो,
थेरो उपट्ठहि च लक्खपमाणमायु
आसुं तयो अरियसावकसन्निपाता। ()
२५.
तस्सा’परेन पदुमो दिपदानमिन्दो
जातो पबुज्झितमनोपदुमो पजानं,
धीरो बभूव वरवारणकुम्भभेदी
सीहो तदा रुचिरकेसरभारगीवो। ()
२६.
बुद्धं निरोधसुखवेदियनं वतम्हि
सत्ताहमक्खिपदूमेहि तमच्चयित्वा,
चित्तं पसादिय पुना’गतसावकेसु
सीहो विभासि पटिलद्धवरप्पदानो। ()
२७.
तस्सा’सि चम्पकपुरं पदुमाभिधानो
राजा अहोसि जनको असमा जनेत्ती,
सालोपसालयतयो वरसावका’सुम्
रामा’पि तस्स परमासमणि सुरामा। ()
२८.
नामेनु’पट्ठहि वसि वरुणो तमट्ठ-
पण्णासहत्थमित मस्स सरीरमा’सि,
बोधि’पि सोणतरु लक्खपमाणमायु
आसुं तयो अरियसावकसन्निपाता। ()
२९.
तस्सा’परेन वरदो मुनि नारदव्हो
पापन्धकारनिकरं भीदुरो’दपादि,
बुद्धङ्कुरो भवि तदा’खिलझातभिञ्ञा-
लाभी पवत्तफलभोजि तपोधनीसो। ()
३०.
कत्वानु’ळारपणिधान मुळारविरो
दत्वा ससावकजिनस्स उळारदानं,
पूजेसि तं सुरभिना हरिचन्दनेन
सत्थापि सम्पति वियाकरणं अदासि। ()
३१.
तस्सा’सि धञ्ञवतिनाम पुरं सुमेधो
राजा अहोसि जनको जननी अनोमा,
द्वे भद्दसालजितमित्तवसि वसिन-
मग्गो’न्तरा समणि फग्गुणि भिक्खुनीतं। ()
३२.
वासेट्ठभिक्खु तदुपट्ठहि रूपकायो
तस्सा’ट्ठसितिरतनं महसोणसाखी,
बोधिद्दुमो नवुतिवस्ससहस्समायु
आसुं तयो अरियसावकसन्तिपाता। ()
३३.
तस्सा’परेन पदुमुत्तर धम्मराजा
जातो तिलोकपदुमो पदुमप्पितङ्घी,
अड्ढो उळारविभवो महरट्ठियो सो
बुद्धङ्कुरो भवि तदा जटिलाभिधानो।()
३४.
सम्बोधिया’धिगम पच्चयपत्थनं सो
विरोविधाय पदुमुत्तरपादमूले,
सङ्घस्स बुद्धपमुखस्स तिचिवरानि
पादासि तीसुरतनेसु अभिप्पसन्नो। ()
३५.
तस्सा’सि हंसवतिनाम पुरं जिनस्स
आनन्दभुपति पिता जनिका सुजाता,
द्वे तस्स देवलसुजातवसि वसिनम्
अग्गा भविंसु समणिस्वामितासमा’ग्गा। ()
३६.
लक्खायुको सजयबोधिक विसालसाल
रुक्खो उपट्ठहि मुनिं सुमनाभिधानो,
तस्स’ट्ठ’सितिरतनप्पमितं सरीरम्
आसुं तयो भगवतो गणसन्निपाता। ()
३७.
तस्सा’परेन समयेन सुमेधनामो
लोकम्हि पातुभवि लोकहिताय सत्था,
बुद्धङ्कुरो किर तदान्यु’भतो सुजातो
स्वा’सितिकोटिविभवो’त्तर माणवो’सि। ()
३८.
विस्सज्जियान विभवं तम्सितिकोटिम्
दत्वान दानमस्मं सुगते ससङ्घे,
पब्बज्जितो परमबोधि मपत्थयित्थ
ब्याकासि सोमुनि त’मिज्झनभाव’मद्धा। ()
३९.
रम्मं सुदस्सनमहू नगरं सुदन्तो
तस्सा’सि भूपति पिता जननी सुदत्ता,
सङ्घेसु’होसु सरणो वसि सब्बकामो
रामा यमानि परमान्य’भवुंक सुरामा। ()
४०.
बोधी’पि नीपतरु सागरनामथेरो
’पट्ठासि तं नवुतिवस्ससहस्समायु,
तस्सा’ढसितिरतनु’ग्गतमासि गत्तम्
आसुं तयो सतिमतो गणसन्तिपाता। ()
४१.
तस्सा’परेन समयेन जनप्पदीपो
जातो सुजातभगवा जितपञ्चमारो,
सम्पन्नसत्तरततो वरचक्कवत्ति
राजा बभूवि’ह महापुरिसो तदासो। ()
४२.
धम्मा’मतेन मुदितो रतनद्वयस्स
दत्वा ससत्तरतनं चतुदीपरज्जं,
पब्बज्जि बोधिपणिधिं पणिधाय धीमा
ञत्वा महामुनि तमिज्झनभावमाह।
४३.
रम्मं सुमङ्गलमहू पुरमुग्गताख्यो
राजा पिताभवि पभावतिनाम माता,
अग्गाभविंसु च सुदस्सनदेवथेरा
नागा गणस्सदसि नागसमालथेरि। ()
४४.
तं नारदोमुनिरु’पट्ठहि च’त्तभावो
पण्णासहत्थपमितो भविवेणुबोधि,
तस्सा’भवी नवुतिवस्ससहस्समायु
आसुं तयो धीतिमतो गणसन्निपाता। ()
४५.
तस्सा’परेनि’ह निरूपमरूपसारो
जातोबभूव पियदस्सिसमन्तदस्सि,
धीरो तदन्य’भवि कस्सपमाणवो सो
वेदेसु तीसु कुसलो कुसलं गवेसि। ()
४६.
सो कोटिलक्खपरिमाणधतब्बयेन
सङ्गस्स बुद्धपमुखस्स महाविहारं,
कत्वा पदासि अभिपत्थितबुद्धभावो
बुद्धो’पि तप्पणिधिसिद्धि सिया’त्य’भासि। ()
४७.
चन्दामहेसि जननी जनको पुदिन्नो
राजा बभूव पुरमस्स अनोमनामं,
आसुं तदग्गयुगलानि सुजातधम्म-
दिन्ना गणस्सदसि पकालितसब्बदस्सि। ()
४८.
तं सोतव्हसमणो समुपट्ठहित्थ
बोधी पियङ्गु भगवा’सि असितिहत्थो,
अट्ठासिक सो नवुतिवस्ससहस्सम’स्स
आसुं तयो मतिमतो गणसन्निपाता। ()
४९.
तस्सा’परेन समयेनु’दपादि लोके
लोकत्थसाधनरतो मुनिर’त्थदस्सी,
सत्तुन्तमो’पि निरतिक्कमधम्मसिमो
तेजिद्धिमा इसि तदा’सि सुसिमनामो। ()
५०.
आनीय दिब्बभवना कुसुमानि तस्स
मन्दारवानि सुपतिट्ठितपादपीठे,
सम्पूजियान पणिधानमकासि सत्था
त्वं मादिसो’ब्रुवि भविस्ससि चा’यतिन्ति। ()
५१.
तस्सा’सि सोभितपुरं भविसागरव्हो
राजा पिता जनतिदेवि सुदस्सनाख्या,
सन्तोपसन्तसमणा वरसावका’सुम्
धम्मा तदग्गसमणिप्य’भवुं सुधम्मा। ()
५२.
तञ्चा’भयो मुनिरूपट्ठहि सोप्य’सीति-
हत्थुग्गतो सतसहस्सपमाणमायु,
चम्पेय्यसाखि भवि बोधि सुबोधिहेतु
आसुं तयो अरियसवकसन्निता। ()
५३.
तस्सा’परेन उदपादि’ह धम्मदस्सी
निस्सीमधी’नधिवरो भवपारदस्सि,
सो तावतिंसभवतम्हि महानुभावो
बुद्धङ्कुरो भवि तदा किर देवराजा।()
५४.
दिब्बानि गन्धकुसुमानि कथागतस्स
चक्कङ्कितोरुचरणम्बुरुहासनम्हि,
पूजेसि दिब्बतुरियेहि च बुद्धभावम्
सो पत्थयं मुनितमिज्झ नभावमाह। ()
५५.
ठानियमासि सरणं सुगतस्स तस्स
राजा पिता’सि सरणो जननि सुनन्दा,
अग्गाभविंसु पदुमोवसि फुस्सदेवो
खेमा च भिक्खुसमणिस्व’पि सब्बनामा। ()
५६.
थेरो सुनेत्तविसुतो तदुपट्ठहि सो
लक्खायुको’सि जयबोधि ञ्च बिम्बिजालो,
तस्सा’प्य’सितिरतनप्पमितं सरीरम्
आसुं तयो अरियसावकसन्निपाता। ()
५७.
तस्सा’परेन समयेनि’ग सिद्धबोधि
सिद्धत्थनामविदितो उदपादि सत्था,
बुद्धङ्कुरो भवि तदा’खीलङझानलाभी
भोजि पवत्तितफलं वसि मङ्गलाख्यो। ()
५८.
सम्पन्नगन्धरसिकं परिपक्कमेकम्
आनीय सो विपकुलजम्बुभलं वनम्हा,
पादासि तस्स पणिधीकतबुद्धभावो
तञ्चानुभुय भगवापि वियाकरित्थ। ()
५९.
वेहारमासि नगरं जयसेननामो
राजा अहोसि जनको जननी सुफस्सा
भिक्खूसु तस्स वसि सम्बहुलो सुमित्तो
द्वे सीवलि ञ्च समणीसु वरा सुरामा। ()
६०.
तं रेवतोमुनि मुनिन्दमुट्ठहित्थ
बोधी’पि तस्स कणिकारमभीरुहो’सि,
लक्खायुको स’नरसारथि सट्ठिहत्थो
आसुं तयो अरियसावकसन्निपाता। ()
६१.
तस्सा’परेनि’ह समुब्भवि निस्सनामो
सत्था पसत्थचरणो चतुरो’घतिण्णो,
बुद्धङ्कुरो भवि तदानि सुजातराजा
राजञ्ञमोळिमणिलङ्कतपादपीठो। ()
६२.
हित्वा स’रज्जमिसिवेयधरो सुधीरो
दिब्बेहि’नेककुसुमेहि जिनं वजन्तं,
पूजेसि मुद्धनि तमापवितानसोभम्
सत्था’पि तप्पणिधिसिद्धि सिया’त्य’भासि। ()
६३.
खेमं पुरञ्हि जनको जनसन्धनामो
राजा जनेत्ति पदुमा निजसङक्घमज्झे,
द्वे ब्रह्मदेवुदय विस्सुतथेरनागा
फुस्सा च अग्गयुगलान्य’भवुं सुदत्ता। ()
६४.
तं सम्भवोवसि वसिन्दमुपट्ठहित्थ
तस्सा’सनव्हतरु बोधि स’सट्ठितत्थो,
अट्ठासि वस्सगणनाय महेसि लक्खम्
आसुं तयो अरियसावकसन्निपाता। ()
६५.
तस्सा’परेन भवसागरपादस्सि
फुस्सो महामुनिरि’हकब्भुदपादि लोके,
धीरो तदानि विजितावि जितारिवग्गो
राजा बभूव सुरराजनिभो’रुतेजो। ()
६६.
सम्बोधि मग्गपुरिसो पणीधाय फीतम्
रज्जं विवज्जिय स’पब्बजितो जनस्स,
अञ्ञाय तीणिपिटकानि कथेसि धम्मम्
व्याकासि फुस्सभगवा’पि’व पुब्बबुद्धा। ()
६७.
तस्सा’सि कासिनगरं जयसेननामो
राजा पिता’सि जनति सिरिमा महेसि,
सङ्घेसु’भोसु’पि सुरक्खितधम्मसेता
चाला तदग्गयुगलानि तथू’पञ्चाला। ()
६८.
बोधिद्दुमा’मलकसाखि सरीरमट्ठ-
पण्णासहत्थपमितं सभियाभिधानो,
सोपट्ठही नवुतिवस्ससहस्समायु
आसुं तयो भकवतो गणसन्निपाता। ()
६९.
तस्सा’परेन सनरामरसत्तसारो
सत्था विपस्सि’ह समुब्भवि सब्बदस्सी,
कम्मेन केनचि महिद्धिमहानुभावो
बुद्धङ्कुरो’भवि तदा’तुलनागराजा। ()
७०.
अङ्गीरसस्स घनकञ्चनहद्दपीठम्
पादासि तस्स खवितं रतनेहि नाना,
सो बुद्धभावमहिपत्थिय बोधिसत्तो
व्याकासि तत्थसुनिसज्ज जिनो विपस्सि। ()
७१.
तस्सा’सि बन्धुमतिनामपुरं तदेव-
नामो पिता जननि बन्धुमती महेसि,
द्वे खण्डतिस्सवसिनो वरसावका’सुम्
चन्दा च भद्दयुगलं भवि चन्दमित्ता। ()
७२.
देहं असितिरततं तमसोकथेरो-
पट्ठासि बोधिविटपी भवि कण्हवण्टा,
वासंअका मुनिर’सीतिसहस्सवस्सम्
आसुं तयो अरियसावकसन्निपाता। ()
७३.
तस्सा’परेन अधिसीलसमाधिपञ्ञो
सत्था समुब्भवी सिखी जनकप्पसाखी,
धीरो तदा’भवि अरिन्दमनामराजा
सद्धो पहूतरततो रतनत्तयम्हि। ()
७४.
भिक्खञ्च सत्तरतनाभरणाभिरामम्
ञत्वान हत्थिरतनं सुगते ससङ्घे,
सो बुद्धभावमहिपत्थयि सत्तसारो
व्याकासि लच्छसि सुखोधिपदन्ति सत्था। ()
७५.
बुद्धस्स चारिण्वती नगरं अहोसि
माता पभावति पिता अरुणव्ह राजा,
सङ्घेसु’भोसु अभिभुवसि सम्भवो च
अग्गाभविंसु मखिलापदुमाभिधाना। ()
७६.
खेमङ्करो जिनमुपट्ठहि सत्ततिंस-
हत्थुच्छितो विजयबोधि च पुण्डरिको,
सो सत्ततिंसतिसहस्स मितायुको’सि
आसुं तयो तदियसावकसन्निपाता। ()
७७.
तस्सा’परेनि’ह समुब्भवि केतुमाला-
ब्यामप्पभापरिलसं मुनिवेस्सभू’ति,
बुद्धङ्कुरो किर तदानि सुदस्सनव्ह-
राजा बभूव परराजगजिन्दसीहो। ()
७८.
सङ्घस्स बुद्धपमुखस्स सचीवरं सो
दत्वान दानमतुलं जिनसासनम्हि,
सब्बञ्ञुबोधिमभिपत्थिय पब्बजित्थ
बुद्धो भविस्ससि धुवन्ति तमाहसत्था। ()
७९.
तस्सा’प्य’नोपमपुरं भवि सुप्पतीतो
राजा पिता यसवती जनिका महेसी,
सोणुत्तरा च निजसावकसाविकानम्
दामा मतिद्धिपरमा परमा समाला। ()
८०.
बोधी’पि तस्स भवि सालमहीरूहो’प-
सम्पन्नभिक्खु तदुपट्ठहि सट्ठिहत्थो,
सत्था विहासि समसट्ठिसहस्सवस्सम्
आसुं तयो तदियसावकसत्तिपाता। ()
८१.
तस्सा’परेनि’कह समुब्भवि सच्चसन्दो
वेनेय्यबन्धु भगवा ककुसन्धनामो,
बुद्धङ्कुरो भुवि तदा’भवि खेमराजा
दानप्पबन्धजलसेकसुधोतहत्थो। ()
८२.
सो पत्तचीवरपभूतिकमन्नपानम्
दत्वा ससावकजिनस्स घरा’भिगन्त्वा,
पब्बज्जि बोधिपणिधिं पणिधाय राजा
सत्थासया’त्य’वच तप्पणिधानसिद्धि। ()
८३.
खेमवहयं नगरमस्स पिता’ग्गिदत्तो
विप्पो विभावि अभवि जनिका विसाखा,
सञ्जिवथेरदुतियो विधुरो च थेरो
सामा तदग्गयुगलं भवि चम्पकाख्या। ()
८४.
तं बुद्धिजो जिनमुपट्ठहि तस्स गत्तम्
ताळिसहत्थमितमासि सिरिसबोधि,
ताळिसहायनसहस्सपमाणमायु
एको’व तस्स भवि सावकसन्निपातो। ()
८५.
तस्सा’परम्हि समये करुणानिधानो
लोकाभिभू कनकभुधरहारिरूपो,
उप्पज्जि कोणगमनोमुनि पब्बताख्यो
भुमिस्सरो भवि महापुरिसो तदानि। ()
८६.
सङ्घस्स बुद्धपमुखस्स उळारदानम्
दत्वा महग्घवरचिवरसाटके च,
सो पकब्बजित्थ अभिपत्थित बुद्धभावो
बुद्धो भविस्ससि तुवन्ति तमाहसत्था। ()
८७.
नामेन सोभवति तम्पुरमुत्तराख्या
माता पिता’वनिसुरो भवि यञ्ञदत्तो,
हीयोसोत्तरवसी समणि समुद्दा
तस्सो’त्तरा च परमा परिसासु’भोसु। ()
८८.
तं सोत्थिजो जिनमुपट्ठहि तिंसहत्थो
अङ्गीरसो भवि उदुम्बरसाखि बोधि,
सो तिंसहायनसहस्समितायुको’सि
एको’व तस्स भवि सावकसन्तिपातो। ()
८९.
तस्सा’परेनि’ह महामुनि कस्सपाख्यो
लोकम्हि पातुभवि खग्गविसाणकप्पो,
बुद्धङ्कुरो भुवि तदा’भवि जोतिपालो
वेदेसु तीसु सकलासु कलासु छेको। ()
९०.
कल्याणमित्तदुतियो सुगतं उपेच्च
सुत्वान धम्ममथसासन मोतरित्वा,
सब्बञ्ञुभावम्हिपत्थयि माणवो सो
व्याकासि कस्सपमुनी’पि मुनी’च पुब्बा। ()
९१.
बाराणसि नगरमासि पिता च माता
द्वे ब्रह्मदत्तधनवत्य’भिधानवन्तो,
भिक्खुसु तस्स समणिस्व’पि तिस्सभार-
द्वाजा च भद्दयुगलात्य’नुलोरुवेला। ()
९२.
तं सब्बमित्तसमणो समुपट्ठहित्थ
निग्रोधसाखी जयबोधि स’वीसहत्थो,
तस्सा’सि विसतिसहस्स पमाणमायु
एको’व’हू अरियसावकसन्नीपातो। ()
इति मेधानन्दाभिधानेन यतिता विरचिते सकलकविजन हदयानन्द दाननिदाने जिनवंसदीपे दूरेनिदाने बोधिसत्तस्स सेसपणिधातट्ठपन पवत्ति परिदीपो ततियो सग्गो।
१.
दीपङ्करादिचतुवीसति बुद्धपाद-
मूलेसु लङपणिधान महानिधानो,
लक्खाधिकं चतुरसङ्खियकपक्पसङ्खम्
पुञ्ञाभिसन्दमभिसङ्खरि बोधिसत्तो। ()
२.
एत्थन्तरे विविधबाहिरवत्थुजातम्
सिस’क्खिमंसरुधिरानि च पुत्तदारे,
सो जिवितम्पि कपणडिकयाचकानम्
वीरो परिच्चजि पजाय हितत्थमेव। ()
३.
दानाधिमुत्तिपरियेसन विप्पवेसो
पत्वा तपोवनमकित्ति तपोधनस्स,
तिहं अलत्थ सकटाहमलोणडाकम्
यस्सा’भिभूतजठरस्स जिघच्छितत्ता। () (अकित्तिचरियं)
४.
कन्तारमग्ग पटिपन्न मनातपत्तम्
पच्चेक बुद्धमहिपस्सिय सङक्खविप्पो,
फुट्ठं सकिच्चपसुतो सूरियातपेन
यो छत्तुपाहणमदासि सुधोतपाणि। () (सङ्खचरियं)
५.
दुब्भिक्खपीळनभयेन कलिङ्गरट्ठा
संयाचतं यदुपगम्म धनञ्जयव्हो,
सोण्डाय गय्ह निजमञ्जन नागराजम्
यो दक्खिणोदक निसेकमकासि राजा। () (कुरुधम्मचरियं)
६.
हुत्वान यो महसुदस्सन चक्कवत्ती
राजा कुसावतिपुरम्हि दिवा च रत्तो,
वत्थत्तपानमुपतेसि चरापयित्वा
भेरिंक असेसकपण्डिकयाचकानं। () (महासुदस्सनचरियं)
७.
यो सत्तभुमिभुजसासि पुरोहितो’पि
राजूहि लद्धमखिलं धनधञ्ञरासिं,
सम्पत्तयाचकजनस्स परिच्छजित्वा
पुञ्ञप्पबन्धमभिसञ्चिनि बोधिहेतु। () (महागोविन्दचरियं)
८.
धम्मानुसासि निमिनाम महीभुजो’पि
सालं विधाय मिथिलाय चतुम्मुखं यो,
अच्छिन्नमत्थिजनपक्खिचतुप्पदानम्
दानं पवत्तयी पुरा ददतं वरिट्ठो। () (निमिराजचरियं)
९.
यो एकराजसुतचन्दकुमारभूतो
मुद्धाभिसेक करणाय जनेहि गच्छं,
संवेजितो सविभवे तिभवे’पि यञ्ञा-
वाटं विधाय’भिपवत्तयि दानवट्टं। () (चन्दकुमारचरियं)
१०.
यो वत्थुसारगहणेन अतित्तरूपो
भुमिस्सरो’पि सिविनाम सुराधिपस्स,
जच्चन्धवेसगहितस्स विलोचनानि
उप्पाटयित्व पददं लभि दिब्बचक्खू। () (सिविराजचरियं।)
११.
दानाधिमुत्तिपरमो ससपण्डितो यो
मित्तेनु सासिय अधिट्ठितुपोसथङ्गो,
अङ्गारमुद्धनि पपात सजीवितासम्
हित्वा द्विजस्स तनुमंसपदातुकामो। () (ससपण्डितचरियं। इतिदानपारमीं)
१२.
यो मातुपोसककरि भिसमुद्धरत्तो
अन्धाय हत्थिदमकेन करेणुकाय,
सोण्डाय सुट्ठुगहितो’प्य’विकण्डितस्स
सीलस्स खण्डनभया नजनेसि कोपं। () (मातुपोसकचरियं)
१३.
यो भुरिदत्तभुजगो’परिवम्मिकट्ठो,
सीलब्बतं विसधरो समधिट्ठहित्वा,
पेळाय खित्तभुजगे अहिगुण्ठिकम्हि
सीलस्स कुप्पनभयेन जहासि कोपं। () (भुरिदत्तचरियं।)
१४.
सीलब्बतादिविभवो जलितिद्धिमा यो
चम्पेय्यनामभुजगो अहिगुण्ठिकम्हि,
इच्छानुरूपविचरो चमरी’व वालम्
सीलं जुगोप नपि तब्बधके चुकोप। () (चम्पेय्यचरियं।)
१५.
यो चूलबोधिविसुतो समदिट्ठहत्वा
सीलब्बतं वनमुपेच्च वसं पियाय,
तायं पसय्ह गहिताय’पि कासिरञ्ञा
सीलब्बिसोधनपरो पजहित्थ रोसं। () (चूलबोधिचरियं)
१६.
यो भिंसरूपि महिसो’पि वलिमुखस्स
आगुं तितिक्खमखीलं परिसुद्धसिलो,
रुक्खट्ठयक्खवचनानि पटिक्खिपित्वा
तं सीलभङ्गभयतो भयतो मुमोच। ()
१७.
यो वुय्हमानमपनीय नदीपवाहा
मित्तद्दुहिं पुतसजीवितदानहेतु,
रञ्ञा मुमोच वधियं अविकोपनेन
सीलस्स रूरुहरिणो’पि हरिस्सवण्णो, () (रूरुमिगराजचरियं।)
१८.
यो दन्तकट्ठसकलेहि जटाकुलेहि
कुद्धेन कुटजटिलेन कताहिसापो,
मातङक्गनाममुनि सीलधनं जुगोप
सम्पातसापरिपुमिद्धिबलेन रक्खं। () (मातङ्गचरियं।)
१९.
मग्गावतिण्णमधमं कल्हाभीलासा-
सङ्घट्टितोभयरथङ्गमधम्मयक्खं,
कोपग्गिना नपरिझापयमिद्धिमा यो
सीलं ररक्ख खलु धम्मिकयक्खराजा। () (धम्माधम्म देवपुत्तचरियं।)
२०.
यो पोरिसादवसगस्स जयद्दिसस्स
रञ्ञो पटिञ्ञमधिकिच्च विजिवितासो,
खीत्तायुधो तदुपगम्म अलीनसत्तो
यक्खं दमेसि ननु सीलवतं निदाना। () (अलीनसत्तचरियं।)
२१.
यो सङ्खपालभुजगो निजभोगपूर-
व्याभङ्गिभारतरवाहिति भोजपुत्ते,
कारुञ्ञमाप अभिगन्तुमपादताय
सीलस्स भङ्गभयतो’पि हुतासतेजो। () (सङ्खपालचरियं। इति सीलपारमिं।)
२२.
सङ्खारधम्मखणभङ्गसभावदस्सि
उस्सावबिन्दुविलयं’व युधञ्जयो यो,
राजा जनस्स रुदतो पविहाय रज्जम्
नेक्खम्मपारमिमपुरयि पब्बजित्वा। () (युधञ्जय चरियं।)
२३.
यो सोमनस्सविसुतो कुरुराजपुत्तो
दुस्सीलकुटजटिलब्बचनं पटिच्च,
रञ्ञा नियोजितवधो वधकावकासम्
लद्धानुसासिय’भिनिक्खमि चत्तरज्जो। () (सोमनस्स चरियं।)
२४.
यो कासिराजतनुजो’पि अयोघराख्यो
ईहं भतो चिरमयोघरवासहीरू,
रज्जं पहाय परमं पितरा पदत्तम्
नेक्खम्मपारमिपरो वनमोतरित्थ। () (अयोघरचरियं।)
२५.
यो पञ्चकामगुणदीपनतो’पदिट्ठ-
सम्भत्तमित्तवचनम्पि पटिक्खिपित्वा,
निद्धन्तकञ्चननिभच्छवि कञ्चनाख्यो
पत्वा तपोवनमपब्बजि बन्धवेहि। () (भिसचरियं।)
२६.
पक्खित्तदद्दुलनहारुरिवा’नलम्हि
सङ्खारधम्मविसये पटिवट्टितत्तो,
यो सोणभुसुरसुधी विभवं पहाय
पब्बज्जितुं सपरिसो पवनं जगाम। () (सोणपण्डितचरियं। इति नेक्खम्म पारमि।)
२७.
यो सेणको सुधि पसिब्बकगब्भसायिम्
विप्पस्सि मोहकलुसिकतमानसस्स,
सप्पं सुघोरमुपदस्सिय दीघदस्सी
पञ्ञासुपारमिमपूरयि भुरिमेधो। () (सेणकपण्डित चरियं।)
२८.
यो यं महोसधसमाख्यसुधी सुधीसो
उम्मग्गसंवुतनिसग्गवतिसमो’पि,
उम्मग्गतो’व सबलं मिथिलाधिनाथम्
पञ्ञापजापतिपति रिपुतो मुमोच। () (महोसधचरियं इति पञ्ञा पारमी।)
२९.
वालेनु’ळारवीरियो वीरियेन घोरम्
संसारदुक्खमिव यो किसकालको’पि,
गम्भीरसागरजलं सपजानुकम्पी
उस्सिञ्चितुं सततमारहि सत्तसारो। () (कालक चरियं)
३०.
राजामहादिजनको जनकुन्दचन्दो
गम्भीरभुरिसलिलं सलिलाकरं यो,
सूरो’रुबाहुवीरियो वीरियं ततार
संसारसिन्धुतरणे तरणीसरूपो। () (महाजनकचरियं। इति वीरियपारमि।)
३१.
यो खन्तितिन्तहदयो यतिखन्तिवादी
छेदापिते’पि सकलं सकलत्तभावे,
समपूतखन्तिजलमेवभूसं सिसेच
व्यापादपावकपदित्तकलाबुराजे। () (खन्तिवादी चरियं)
३२.
यो धम्मपालनपरो सुसु धम्मपालो
कारापिते’पि वधकेह’सिमालकम्मं,
आसन्नतापनिरयम्हि पतापराजे
खन्तिं पवत्तयि मनप्पितखन्तिमेत्तो। () (धम्मपाल चरियं। इति खन्तिपारमी।)
३३.
यो अन्तरीपगभयंकरसुंसुमार-
मुद्धासमप्पितपदो कपिराजभूतो,
दिन्नं पटिञ्ञमनुकुब्बमनञ्ञलब्भम्
नज्जा पपात परतीरमसच्चभीरू। () (कपिराज चरियं)
३४.
यो सच्चपारमिपरो वसि पच्चनामो
सच्चेन सच्चमहीसन्धिय सच्चदस्सी,
पोरिं समग्गकरणिं सिरिजम्बुदीपे
सम्पालयं सकललोकमवोच वाचं। () (सच्चसव्भय चरियं।)
३५.
यो वट्टपोतकदिजो अविरूळ्हपक्ख-
पादो’तिखुद्दककुलावकगब्भसायी,
सच्चेन सोळसकरिसमितप्पदेसे
दावग्गिनिब्बुतिमका थिरमायुगन्तं। () (वट्टपोतक चरियं।)
३६.
यो गिज्झकाकबकबाणकभक्खभुत-
बन्धु निदाघरवितापपरिक्खया’पे,
रित्ते सरम्हि परिमोचयि मच्छराजा
सच्चेन’कालजलदागमपच्चयेन। () (मच्छराज चरियं।)
३७.
दुट्ठाहिदट्ठविसवेगविमुच्छितं यो
मण्डब्बतापसवरो’रसयञ्ञदत्तं,
कत्वान सच्चकिरियं करुणाय कण्ह-
दीपायनो मुनि मुमोच तमापदम्हा। () (कण्हादीपायन चरियं।)
३८.
यो पोरिसादवसगो सुतसोमराजा
रज्जे तियोजनसते सकजीविते’पि,
सच्चं ररक्ख ननु सच्चपरो निरासो
दिन्नं पटिस्सवमुभिन्नमपानुकुब्बं। () (सुतसोमचरियं। इति सच्चपारमी।)
३९.
निब्बिन्नरज्जविभवो भवभीरूताय
यो मूगपक्खबधिराकति मूगपक्खो,
नीते निखातुमपकि सीवथिकावकासे
दळ्हं अधिट्ठितवतं वत नोजहासि। () (तेमियचरियं। इति अधिट्ठान पारमी।)
४०.
मेत्तविहारपरमो पितुरन्धयट्ठि
यो सोमसोम्मयदयो’पि सुवण्णसामो,
वाळेहि सम्परिवुतो पवने विहारि
मेत्ताख्यपारमिमपूरयि पापभीरू। () (सुवण्णसामचरियं।)
४१.
यो एकराजविसुतो भुवि कासिराजा
मेत्ताकलत्तदुतियो सकजीविते’पि,
अवछिन्नरज्जविभावे पटिपक्खराजे
मेत्ताय सम्फरि समं परिभाविताय। () (एकराजचरियं। इति मेत्ता पारमी।)
४२.
या लोमेहंसविसुतो’पि तुलासरिक्खो
मानावमाननकरेसु सुखे च दुक्ख,
वासं चवट्ठिपरिकिण्णसुसानमज्झे
वेरं अवेरमनुपेच्च ररक्खु’पेक्खं। () (लोमहंसचरियं। इति उपेक्खाक पकारमिं)
४३.
सो बोधिया’भिनियतो परिपक्कञाणो
बुद्धङ्कुरो’पचितपारमिताबलेन,
निज्झामतण्ह’सितकञ्जक्खुप्पिपास-
लोकन्तरोरुनिरयेसु न जातु जातो। ()
४४.
नालत्थ पण्डकनपुंसकमूगपक्ख-
छच्चन्धजातिबधिरित्थिजळत्तभावं,
सो मक्खिकामकसकुत्थकिपिल्लिकादि-
जात्या नपातुभवि कीटपटङक्गजात्या। ()
४५.
नालत्थ गन्धगजतो पुथुलत्त भावम्
नालत्थ वट्टसुसुका सुखुमन्त भावं,
नालत्थ उम्दनमम्मनकत्त भावम्
नालत्थ एवमतिहीनतरत्त भावं।
४६.
नाहोसि मातुवधको पितुघातको वा
नाहोसि सङ्घभिदुरो अरहन्तघातो,
नाहोसि दुट्ठहदयेन तथागतस्स
नाहोसि संजननको रुधिरस्स काये। ()
४७.
कम्मं फखलं तदुभयं पटिबाहिनो ये
उच्छेददिट्ठिगतिका विहरिंसु तेसं,
लद्धिं कदाचि नपरामसि सद्दहानो
कम्मं फलं नियतबोधिपरायणो सो। ()
४८.
यस्मिं भवे भवति नामचतुक्कमत्तम्
तत्रा’पि पुञ्ञकरणत्थ मसञ्ञसत्ते,
अट्ठानतो नपटिसन्धिमगण्हि सुद्धा-
वासेसु पञ्चसु कदाचि पपञ्चभीरू। ()
४९.
बुद्धङ्कुरो नियतबोधिपदो कदाचि
दीघायुकेसु’पिभवेसु सुखानपेखो,
कत्वा’धिमुत्तिवचनं इध जीवलोके
निब्बत्ति सो तिदसपारमिपूरणत्थं। ()
५०.
इच्चेवं सो पुरिसनिसभो दुप्पवेसस्स बोधि-
पासादस्सा’वतरणसमत्तिंसतिस्सेणिरूपं,
निप्फादेन्तो परहितरतो पारमीधम्मजातम्
संसारे संसरि चिरतरं घोरदुक्खं तितिक्खं। ()
इति मेधानन्दाभिधानेन यतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्द दाननिदाने जिनवंसदीपे दुरेनिदाने पारमिधम्माभिसङ्खरण पवत्ति परिदीपो चतुत्थो सग्गो।
१.
अत्थवत्तपदं नानावण्णमण्णवजान्वितं,
पत्थ्यावत्तमिवाहोसि जेतुत्तरपुरं पुरे। () (सिलेस बन्धनं।)
२.
परिखामेखलादाम बद्धपाकारसोणिनी,
रराज राजधानी सा वधूव पतिमण्डिता। ()
३.
मणिसिङ्गंसुमालाभि बालंसुमालिविब्भमं,
ससङ्कमण्डलं तस्मिं पलम्हेसा’भीसारिका। ()
४.
इन्दिरामन्दिरा’मन्दमणिमन्दिरसालिनी,
हेमद्धजावलि तस्मिं किळापयि कलापिनो। ()
५.
रराज नागराजानं कप्पिताभरणेहि च,
दाठाहि दानधाराहि मेघवच्छन्ता’व सा पुरी। ()
६.
तुरङ्गनिकरोण्डुतधुलिधूसरितम्बरं,
निवारितातपंरङ्गवितानस्सिरिमाहरि। ()
७.
नीलसेवालधम्मिल्ला सम्फुल्लकमला’नना,
तहिमुप्पललोल’क्खी हंसपीनपयोधरा। ()
८.
किञ्जक्खराजिरसानारुद्धरोधनितम्बिनी,
भिङ्गालिमणिमञ्जिरा नारी’वा’सुं सरोजिनी। () (सिलेस बन्धनं।)
९.
केवकलं कप्परुक्खेहि विना सा राजधान्य’हु,
विसाणाराजधानी’व सब्बसम्पत्तिसालिनी। ()
१०.
कदाचि पुरिसाजञ्ञो राजा’होसि पुरे तहिं,
वेस्सन्तरो’तिनामेन विस्सुतो भुवनत्तये। ()
११.
कुमारो’व समानो सो दानकीळापरायणो,
कायूपगानि धातीनं रतनाभरणानि’पि। ()
१२.
खण्डाखण्डं करित्वान नवक्खन्तुं कपरिच्चजि,
एवं बाहिरवत्थूनिददन्तो अट्ठवस्सिको। ()
१३.
पासादमभिरीहित्वा सोनिसज्जा’भियाचनं,
दस्सामी’ति विचिन्तेसि सिसक्खिमंसलोहितं। ()
१४.
सुखेधितो महासत्तो सुक्कपक्खे’व चन्दिमा,
पालेसि दसधम्मेन पत्वा रज्जसिरिं पजं। ()
१५.
निसज्जो परिपासादे सो राजा एकदा रहो,
कामानं सङक्किलेसञ्च वोकारादीनवं सरि। ()
१६.
पब्बज्जाहिरतो राजा निब्बिन्तो विभवेभवे,
सम्पत्तिसारमादाय हित्वा रज्जसिरिं वरं। ()
१७.
मत्तमातङक्गराजा’व अग्गिपज्जलकानना,
रुदतो ञातिसङक्घस्स अगारस्मा’भि निक्खमी। ()
१८.
चम्पकासोकवकुलतरुसण्डसुमण्डितं,
सिखण्डिमण्डलाखण्डकीळं कोकिलकूजनं। ()
१९.
अनेकमिगपक्खीनमासयं सलिलासयं,
वीकासकुसुमामोदप्पवासितसमीरणं। ()
२०.
मधुमत्ता’लिङ्धङ्कारनिब्भर’म्बुरुहाकरं,
सम्पातनिज्झरा’रावगम्भीरभुरिभूधरं। ()
२१.
पववेकक्खमं वङ्कपब्भारं गिरिगब्भरं,
दुप्पवेसपकथं वङ्कगिरिनामतपोवनं। ()
२२.
पत्वा लद्धे’सिपब्बज्जा कविलासो सो महीभुजो,
चरन्तो ब्रह्मचरियं चिरस्सं वीतिनामयि। ()
२३.
तस्सरञ्ञो महेसिपि मद्दीनाम सुखेधिता,
पुत्तधीतूभिसद्धिं तं तपोवनमुपाविसि। ()
२४.
महिच्छो पूजकोविप्पो तदा बीगच्छदस्सनो,
येन वेस्सन्तरोसत्तसारो तेनुपसङ्कमि। ()
२५.
अत्थो कम्मकरेही’ति जराजज्जरितस्स मे,
पुत्तञ्चधीतरं याची धीरं पत्वा दयापरं। ()
२६.
उभो कण्हाजिनं जालिं ससेनहभारभाजनं,
सम्मासम्बोधिकामो सो तण्हादासब्यमुत्तिया। ()
२७.
दक्खिणोदकसम्पुतजूजक’ञ्जलिभाजने,
समप्पयित्थ बन्धित्वा अगमा’दाय निद्दयो। ()
२८.
दानाधिमुत्तीवीमंसी विप्पाकप्पेनु’पागतो,
संयाचि देवराजा’थ मद्दिदेविं पतिब्बतं। ()
२९.
दक्खिणोदकनिद्धोतहत्थो सो दक्खिणोदकं,
कत्वा देवेसविप्पस्स देविं देवो परिच्चजि। ()
३०.
सत्तक्खत्तुं पकम्पित्थ तस्स पारमितेजसा,
साधुसाधूति पत्तानुमोदन्ती’व महीवधू। ()
३१.
इच्चेवं पुरिसारञ्ञो परिपाचिनपारमी,
मणिरंसिस्मुज्जोत पासादसतलङ्कते। ()
३२.
मन्दमन्दानिलोण्डूत पञ्चवण्णद्धजालीनं,
मणिकिंकिणिजालानुरावसोतरसायने। ()
३३.
दिब्बेहि नच्चगीतेहि वादितेहि मनोरमे,
कन्दप्पमण्डपाकार रङ्गमण्डपमण्डिते। ()
३४.
दिब्बन्तदिब्बराजूनं इन्दचापसतेहि’व,
चूळामणीमरीचिही सम्बाधीकळित’म्बरे। ()
३५.
अच्छराहि कुचञ्चन्दनमितङ्गीहि दूरतो,
विधूतचन्दिकाराजि चारुचामर मारुते। ()
३६.
सुत्तप्पबुद्धपोसो’व तुसिते तिदसालये,
ततो चवित्वा निब्बत्ति हुत्वा सन्तुसित’व्हयो। ()
३७.
दिब्बेसु पञ्चकामेसु वसन्तो तुसितालये,
पञ्चिन्द्रियानि लोकेकलोचनो परिचारयि। ()
३८.
तदा दससहस्सेसु चक्कवाळेसु देवता,
एकत्थ सन्निपतिता सुत्वा बुद्धहळाहळं। ()
३९.
तेनो’पसङ्कमित्वान येना’सि पुरिसुत्तमो,
कत्वा तब्बदनम्भोजं नयनालिकुलालयं। ()
४०.
चूळामणिमयुखम्बुतिद्धोतचरणासने,
बद्धञ्जलिपुटम्भोजमकुलाति समप्पयुं। ()
४१.
चक्कवत्तिपदं सक्कमारब्रह्मपदतया,
नखो मारिस पत्थेत्वा पारमी परिपाचिता। ()
४२.
वेनेय्यबन्धुभुतेन सम्मासम्बोधिमिच्छता,
तया मारिस किच्छेन पूरिता दसपारमी। ()
४३.
सदेवकस्स लोकस्स हिताय मातुकुच्छियं,
उप्पज्जतूति याचिंसु तंधीरं करुणापरं। ()
४४.
सतवस्सायुहेट्ठापि उद्धं सहसहस्सतो,
यस्मा अकालो बुद्धानं तस्मा कालं विपस्सि सो। ()
४५.
यस्मा अञ्ञेसु दीपेसु सम्बुद्धा नोपपज्जरे,
जायन्ति जम्बुदीपस्मिं तस्मा दीपं विपस्सि सो। ()
४६.
यस्मा मिलक्खदेसेसु नूप्पज्जन्ति तथागता,
जायरे मज्झिमे देसे तस्मादेसं विपस्सि सो। ()
४७.
यस्मा नजायरे वेस्ससुद्दत्वयेसु जायरे,
खन्तिये ब्राह्मणे बुद्धा कुलं तस्मा विपस्सि सो। ()
४८.
यस्मा अनञ्ञविसया कुच्छि सम्बुद्धमातुया,
तस्मा आयुपरिच्छेदवसेन पस्सि मातरं। ()
४९.
लोकेकलोचनो एवं कत्वा पञ्चावलोकनं,
तासं पटिञ्ञं पादासि करुणापुण्णमानसो। ()
५०.
तप्पादतामरसचुम्बित मोळिमाला
सम्पत्तदेवपरिसा’न्तरधायि ताव,
ओगय्ह नन्दनवनं तुसिताधिराजा
तम्हा चवी मतिदयादयिनासभायो। ()
इति मेधानन्दाभिधानेनयतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्ददानतिदाने जिनवंसदीपे दुरेनिदाने वेस्सन्तरचरियप्पभुतिदेवाराधना पवत्ति परिदीपो पञ्चमो सग्गो।
जिनवंसदीपे दूरेनिदान भागो पठमो।
१.
या सत्तसारपभवा सिरिजम्बुदीपे
फीता’मरावतिपुरी’व पुरीवतंसा,
आदिच्चवंसिकनरिन्दपवेणि भूमि
लक्ख्यालया कपिलवत्थुपुरी पुरे’सि। ()
२.
वण्णेहि कण्णसुखसद्दरसेहि जात-
रूपेहि अत्थविसरेहि यतीहि युत्ता,
या राजधानि पुथुपाणगणप्पदेहि
आसी (वसन्ततिलका) रचना यथेव। () (सिलेस बन्धनं।)
३.
पाचीदिसाभुजलताय महीयुवत्या
सन्नद्धसङ्खवलयस्सिरिमावहन्तं,
यस्सा सुधासुपरिकम्मकतं रराज
पाकारचक्कमचलं मकुटानुकारं। ()
४.
यस्सा रराज परिखा नगरिन्दिराय
किञ्जक्खिञ्जरिततीरदसाभिरामा,
संसिब्बितालिवित्तीमणितन्तुपन्ती
पाकारसोणिभरतो गलितम्बरं’व। ()
५.
कन्दप्पदप्पमदिरामदमत्तधुत्ता
मन्दानिलेरितसुनीललतावितानं,
यस्मिं विलोलनयनञ्जलिपियमानम्
आपानभुमिनिभमोपवनंभजिंसु। ()
६.
मत्तङ्गनाय नवयोब्बनगब्बिताय
रङ्गालयग्गमणिदप्पणबिम्बितेहि,
या राजधानि घनपीनपयोधरेहि
सोम्माननेहि भजि मानसवापिसोभं। ()
७.
सङ्कप्पिताभरणरंसि सतेरताली
दाठाबलाकविसरा मदवुट्ठिधारा,
यस्मिं पुरे घरमयूरकुलं अकाले
कीळापयिंसु वरवारणवारिवाहा। ()
८.
पाकारचक्कबहिनिग्गत मुग्गरागम्
यस्मिं तुरङ्गनिकरुद्धटधूलिजालं,
रच्छावतारजनताय खणं जनेसि
भीतिं पदित्तपलयानलजालसोभं। ()
९.
यस्मिं विमानमणिसिङ्गजुतिप्पबन्ध-
सञ्चुम्बितं जितरविं हरिण्डकबिम्बं,
नारीजनाननसरोजकतावमानम्
कोधाभिभुतमिव वण्णविकारमाप। ()
१०.
यत्थिस्सरेहि समधिग्गहितानि तुङ्ग-
केलासकुटधवलाति मनोहराति,
निच्चं सुधासुपरिकम्मकतानि चा’सुम्
लक्खीनिकेतननिभानि निकेतनानि। ()
११.
यत्थिन्दनिलमणिमापितमण्डपग्गे
हेमद्धजावलिपरिब्भमणंक पुरम्हि,
जीमूतकूटपमुखे सतविज्जुमाला-
लीलावहं विरहिनीनमघं जनेसि। ()
१२.
सञ्झानुरागमणितोरणदीधितीहि
भिन्नन्धकारनिकरा’खिलनागरानं,
या राजधानि जनयन्तिपि तुङ्गतुट्ठिम्
पीत्या नवासि रजनीस्म भिसारिकानं। ()
१३.
सेवालकेसरसमाकुलतीरभागा
सम्फुल्लरत्तपदुमुप्पलकल्लहारा,
हंसालिसारससमोसरणाभिरामा
यस्मिं सुनिम्मलजला कमलाकरासुं। ()
१४.
यस्मिंपुरे कुलवधूवदनम्बुजानम्
लद्धुं निरूपमसिरिं भुसमुस्सहन्ता,
यावज्ज सेतसरसिरुहसीतरंसी
अञ्ञोञ्ञबद्धपटिघा’व वजन्ति नासं। ()
१५.
यस्मिं सुवण्णमकणिरूपियवंसवण्ण-
मुत्तापवाळचजिरेहि महारहेहि,
नानापणा सुखुमकासिकसाणहङ्ग-
कोसेय्यखोमवसनेहि’भवुं पपुण्णा। ()
१६.
चक्कासिसत्तिधनुकुन्तगदादिभत्था
सन्नद्धहेमकवचा विजितारिवग्गा,
सङ्गामसागरसमुत्तरणातिसुरा
योधा यहिं पुरवरे अकरिंसु रक्खं। ()
१७.
फूट्ठा क वाटनिकटे मणिमन्दिरानम्
कप्पासपट्टधवला सरदब्भराजी,
यस्मिं खणं जवनिकासिरिमादधाना
थीनं जुगोप मधुपेहि मुखम्बुजानि। ()
१८.
निब्बिद्धवीथिविसरेहि सुसज्जितेहि
निच्चुस्सवाय पुरमुस्सिततोरसेहि,
भोगिन्दभोगनिकरेहि रसातलं’व
यं सम्पसारितफणेहि बभुव रम्मं। ()
१९.
यस्मिंपुरे विवटमन्दिरजालकानम्
उद्धूतधुलिमलिनीकळितालकानं,
नारिनमिन्दुरुचीरानन दप्पणेसु
लोकस्स लोचनमणि पटिबिम्बिता’सुं। ()
२०.
गम्भीरसङ्खपटभद्धनिभूरिघोसम्
केलासकूटधवलालयफेणपिण्डं,
यं पुण्णसत्तरतनं पुरखीरसिन्धुम्
लक्खी अलङ्करि तुरङ्गतरङ्गवेगं। ()
२१.
रेणुप्पबन्धमलिनं कवनराजिनीलम्
मधवातिमत्तमधुपं पदुमाभिरामं,
यं राजहंसभजितं अवतिण्णलोकम्
आसि पुरं विकचकञ्जवनं यथेव। () (सिलेसबन्धनं।)
२२.
यस्मिंपुरम्हि रतनुज्जलनीलकण्ठा
रागावमद्दितधरा’विवटद्विजालि,
आसुंपयोधरभरा’विरळप्पदेसा
सम्पत्तवुट्ठिदिवसावियमातुगामा। () (सिलेसबन्धनं।)
२३.
धम्मानुधम्मपटिपत्ति परायणस्स
संसारभीरुकजनस्स तपोवनाभा,
या राजधानि पचुरन्धपुथुज्जनानम्
आपानभुमिव बभूवु’भयप्पकारा। ()
२४.
बुद्धङ्कुरस्स रविवंसपभङ्करस्स
सम्मा सुखानुभावनाय सुभुमिभुता,
भो यादिसि कपिलवत्थुपुरि पुरे’सि
धम्मस्सभावमधुना परिदीपये सा। ()
२५.
तस्मिं बभूव नगरे नगराधिराजे
राजा सुनीतिचतुरो चतुसङक्गहेहि,
धम्मेन सब्बजनरञ्जनको कदाचि
सुद्धोदनव्हविसुतो रविवंसकेतु। ()
२६.
दिस्वा’वतारकलुसिकतमत्तभावम्
उक्कण्ठिते’व कमला कमलापतिस्स,
भूपालिपालिभजितं चरणारविन्दम्
संसेवि यस्स रविवंसधजस्स रञ्ञो। ()
२७.
यस्सा’वनीसकविनो कविकण्ठभुसा
वाणिवधू मधुरकोमकलकत्तवाणी,
पत्वा चतुम्मुखमुखम्बुजकाननम्हा
हंसीव मानसतळाकमलङ्करित्थ। ()
२८.
सब्बारिदप्पमथनोपरि एकधत्वा
अज्झत्तिकारिपराजियमप्पसय्हं,
संसुद्धचित्तनिकसे निसितेन ताव
पञ्ञायुधेन अवधित्थ महीभुजो यो। ()
२९.
यस्मा महीपतिमहीधरतो उपेक्खा-
वेळातलावधि दयासलिलेन पुण्णा,
मेत्तासवन्ति पभवा मुदितुमिमाला
अज्झोत्थरित्थ भुवनत्तयगंजनोघं। ()
३०.
सम्पन्नदानसदनम्बुधरेहि यस्स
दानाधिमुत्तिपरमस्स मनोदहेसु,
तण्हातटानि कपणद्धिकयाचकानम्
हिन्नानि सत्तरतनम्बुनिपातनेन। ()
३१.
यस्सिन्दनीलनयनं रजतावदात-
दन्तं सुवण्णवदनञ्च पवाळसीसं,
मुत्तामयङ्गवयवं रतनेहि नाना
देहं सुमापितमिवासि पितामहेन। () (सीलेसबन्धनं)
३२.
यस्सातिपण्डरयसोविसरो’सधीसो
सङेक्काचिताननसरो’रिनराधिपानं,
सोकन्धकारभिदुरो रिपुराजिनीनम्
आसागरन्तपथविं परिधिकरित्थ। ()
३३.
राजञ्ञछप्पदकुलं सकलं पदेस-
रज्जाधिपच्चमकरन्दरसाभिलासं,
यस्सत्तभावकमलाकरफुल्लितानि
संसेवि चारुचरणम्बूरुहानि भत्या। ()
३४.
सेतातपत्तमिव विस्सुतकित्तिपुञ्जम्
कत्वा’सिपत्तमिव पावकभीमतेजं,
यस्मिं सरज्जमनुसासति सेसभूपा
छत्तासिभूसितकरा सककिङ्करा’व। ()
३५.
द्वारानि’नेककपण्डिकयाचकानम्
उग्घाटितोप्य’विरतं रतनालयेसु,
सद्धादिसत्तधनरक्खणतप्परो सम्
द्वारत्तयं पिदहि यो कपिलाधिनाथो। ()
३६.
यस्सुस्सितद्धनुएणो पबलारिवग्गम्
विस्सट्ठाबाणविसरब्बिसमुब्बहन्तो,
भस्मिकरि करिकरायतपीनबाहु-
सप्पो सुफोठितजियापरिफन्दजिव्हो। ()
३७.
लक्खीनिधाननगरण्णवपातुभूतो
मन्तिन्दकूटसिखरीवलयावुतो यो,
वालग्गमत्तम्पि राजसिणेरुराजा
कोधानिलेन रिपुरञ्ञमकम्पियो’सि। ()
३८.
भस्मिकताखीलविपक्खनरिन्दकट्ठो
कोधानलो सरसमीरणभावितोपि,
निब्बायि पघ्गरितबप्पजलेहि यस्स
लोलब्बिलोचनघटेहि विपक्खथीनं। ()
३९.
सन्नीतिमग्गजलितुग्गमतिप्पदीपो
कित्तिप्पबन्धधवलीकतजिवलोको,
राजिन्दमोळिमणिलङ्कतपादपीठो
धम्मेन रज्जमनुसासि चिरं सराजा। ()
४०.
तस्सतिपीवरपयोधरभद्दकुम्भ-
द्वन्दातिभारविरळीकतमज्झभागा,
निद्दोसबालरविमण्डलचारुगण्डा
दिब्बच्छराजितविराजितरूपसोभा। ()
४१.
सम्फुल्लनीलकमलामलनीलनेत्ता
ओलम्बमानमणिकुण्डललम्बकण्णा,
मुत्तावलिवदसनावलि हंसधेनु-
हेलापहासगमना मुदुचारुवाणी। ()
४२.
बिम्बाधरा जलधरायतकेसपासा
सोवण्णदप्पणनिभाननचन्दबिम्बा,
सन्नीरपुप्फमकुळोपमचारुजङ्घा
कन्दप्प मङ्गलसिलातलसोणिभागा। ()
४३.
नाभालवाळरुहनीलतमालवल्ली-
लीलाविनद्धनवकोमलरोमराजी,
लावण्णवारिधितरङ्गभुजा’भिनील-
सुब्भुलतामकरकेतनचापरूपा। ()
४४.
भुपालवंसकमलाकरराजभंसि
मायावधु इव सुजम्पतिनो सुजाता,
चन्दस्सकोमुदि’व विज्जुरिव’म्बुदस्स
रञ्ञो’तिचारुचरितासि पिया महेसि। ()
४५.
तस्मिं नगोपमघरे नगरे तदासि
आसाळ्हिमङ्गलमहो दिवसानिसत्त,
मिलासुगन्धपरमं विगतासवं तम्
नक्खत्तकीळमकरित्थ महेसि माया। ()
४६.
वुट्ठाय सत्तमदिनागतपुण्णमाय
पातो सुगन्धपरिवासितवारिना सा,
कत्वा सिनानमतुलं कपण्डिकानम्
दानं अदासि चतुलक्खधनब्बयेन। ()
४७.
वत्थाहतेहि सुनिवत्थसुपारुता सा
भुत्वा’ग्गभोजनमधिट्ठितुपोसथ’ङ्गा,
निद्दातुरा सुपिनमोवरकं पविस्स
कल्याणमद्दस सिरीसयने निपन्ना। ()
४८.
नेत्वा निपन्नसयनं हिमवन्तपस्से
हेट्ठा विसालतरसाळमहीरुहस्स,
नं सट्ठियोजनकचारुमनोसिलायम्
आरोपयिंसु चतुरो किर देवराजा। ()
४९.
नेत्वा मनुस्समलसंहरणाय तम्हा’
नोतत्तनामरहदं सुनहापयित्वा,
देवित्थियो सपदि दिब्बमयेहि नेसम्
वत्थेहि गन्धकुसुमेहि अलङ्करित्वा। ()
५०.
तत्थुब्भवो लसति रूपियपकब्बतो यो
तस्सोदरे’तिरुचिरे कनकब्बिमाने,
पाचीनसीसवति दिब्बमयम्हि सम्मा
पञ्ञापितग्गसयनम्हि सयापयिंसु। ()
५१.
ओरुय्ह सेतवरवारणराजवेसो
बुद्धङ्कुरो रुचिरकञ्चनपब्बतम्हा,
आरुय्ह सज्झुधरणिधरमुत्तराय
सोण्डाय सेतसरसिरुहमुब्बहन्तो। ()
५२.
पत्वा विमानवथकुञ्चनदं नदित्वा
कत्वा पदक्खिणमलङ्कतमातुसेय्यं,
भेत्वान तायपन दक्खिणपस्समन्तो
कुच्छिं पविट्ठसदिसो सुपिनेन दिट्ठो। ()
५३.
मायाय राजवधुया रुचिराननाय
आसाळ्हिपुण्णमियमुत्तर’साळ्हभेन,
बुद्धङक्कुरस्स पठमेन महाविपाक-
चित्तेन सम्पति अहू पटिसन्धिगब्भे। ()
५४.
बुद्धङ्कुरस्स पटिसन्धिगतस्स गब्भे
मायाय चारुचरिताय च खग्गहत्था,
निस्सेसुपद्दवनिराकरणाय रक्खम्
गण्हिंसु ताव चतुरो सुरराजपुत्ता। ()
५५.
मायाय भत्तुपरमाय ततोप्पभुति
नूप्पज्जि किञ्चि पुरिसेसु सरागचित्तं,
सा पञ्चकामसुखिनी अकिलन्तकाया
लाभेनुळारयससाप्यभिवड्ढितासि। ()
५६.
पञ्ञायि धोतरतने जनिकाय अन्तो
कुच्छिं गतो यथरिवावुतपण्डुसुत्तं,
तं कुच्छिना परिहरी दसमासमत्तम्
पत्तेन तेलमिव राजिनि अप्पमत्ता। ()
५७.
पातो’व पाटिपदगे दिवसे पबुद्धा
रञ्ञो कथेसि सुपिनं अथ सो नरिन्दो,
वेदङ्गवेदचतुरे चतुसट्ठमत्ते
पक्कोसयी द्विजवरे द्विजवंसकेतू। ()
५८.
लाजुत्तराय परिभण्डकताय भुम्या
पञ्ञापितेसु सुखुमत्थरणत्थतेसु,
भद्दासनेसु भवनम्हिनिसिन्नकानम्
नेमित्तिकानमवनीपति भुसुरानं। ()
५९.
पक्खित्तसप्पिमधुसक्खिरखीरमिस्स-
पायासपुण्णहरिरूपियभाजनेहि,
वत्थाहतानि धनधञ्ञचयञ्च धेनू
दत्वान दिट्ठसुपिनस्स फखलं अपुच्छि। ()
६०.
माचिन्तयित्थ तव राजिनिया जनिन्द
कुच्छिम्हि तम्पति पतिट्ठहि पुत्तगब्भो,
अज्झावसिस्सति सञ्चेपन चक्कवत्ति
राजा भविस्सति अगारमसंसयं सो। ()
६१.
हित्वा ससत्तरतनं चतुदीपरज्जम्
सो पब्बजिस्सति सचे भवना’भिगन्त्वा,
बुद्धो भविस्सति धुवं चतुसच्चबुद्धो
इच्चब्रुविंसु सुपिनत्थविदू विदू ते। ()
६२.
सा गब्भभारवठरिकतमज्झभागा
गन्तुं सकं कुलघरं कुलकञ्जहंसि,
इच्छामहन्ति पटिवेदयि देवि रञ्ञो
सो सम्पटिच्छि वचनं करवीकवाण्या। ()
६३.
तम्हा महानगरतो नगरङ्गपुण्णम्
सो याव देवदहनामिकराजधानी,
मुत्ता’वदातपुळिनत्थरणेहि राजा
लाजोपहारविधिना कमलुप्पलेहि। ()
६४.
सन्तीरपुप्फकलसेहि समप्पितेहि
मन्दातिलेरितपटाक धजावलीहि,
कारापयी कनकरूपियतोरणेहि
अद्धानमग्गसमलङ्करणं’तखिप्पं। ()
६५.
वन्दी’भिगीतथुतिमङक्गलगीतिकाहि
पञ्चङ्गिकेहि तुरियेहि कतुपहारं,
तस्मिं सुमण्डितपसाधितमञ्जसम्हि
दिब्बव्चरासिरिविडम्बनरूपसोभं। ()
६६.
देविं सुवण्णसिविकाय सुसज्जिताय
आरोपयित्व खचिताय मणीहि नाना,
पेसेसि भुपति पुरक्खतञातिसङ्घम्
सद्धिं सहस्ससचिवेहि सुखेधितं सो। ()
६७.
सम्थुल्लपुप्फफलपल्लववत्तभार-
रुक्खाकुलं घनसुनीललतावितानं,
हिन्तालतालनळकीचकनाळिकेर-
सन्नीरपूगतिणपादपपन्तिसालिं। ()
६८.
सेवालनीलसलिलानिलसीतलेहि
ओतिण्णकहंसविसरेहि समुल्लसत्तं,
झङ्काररावमुखरालिकुलाकराल-
किञ्जक्खजालभरितम्बुरुहाकरेहि। ()
६९.
पुप्फाभिगन्धसुरभीकतगन्धवाहम्
अद्दक्खिसब्बजनलोचनपीयमानं,
निन्दन्तनन्दनवनं वनजायतक्खी
सा लुम्बिनीवनमनङ्गविमानभूतिं। ()
७०.
सा राजिनी नवदलङ्गुलिपन्तीचारु-
साखाभुजोपहितमञ्जरिचामरेहि,
सन्नद्धकोमललतावनितानमग्गे
अत्तुपहारकरणाय कतावकासा। ()
७१.
सेनाय चारुचरणम्बुरुहोद्धटेहि
रेणूहि धूसरितमग्गमनक्कमन्ति,
सद्धिं सकाय परिसाय ततोतरित्वा
तं लुम्बिनीवनमुपाविसि रामणेय्यं।()
७२.
तं राजिनिं वनवधु जितहंसगामिम्
आमोदमन्दमलयानिलहत्थगेहि,
सम्भावयित्थ मुखरालिकुलाभिकिण्ण-
रेणुप्पबन्धहरिसङ्खसतेहि मग्गे। ()
७३.
गच्छन्तिया चरणनूपुरनादपास-
बद्धानमुन्नतसिरोमिगपोतकानं,
उम्मीलितायतविलोचनपन्तिपक्खे
दस्सेसि नीलनलिनीवनराजिसोभं। ()
७४.
उद्धं समग्गसिखरेहि कतावकास-
मग्गन्तरेहि कलिकाकुसुमाकुलेहि,
नानालताकुलमहिरुहतोरणेहि
उय्यानभुमि उपहाररते’व भुय। ()
७५.
उक्खित्तपिञ्छभरमन्तसिखण्डिमाला-
कीळाहि कोकिलकुलङनिकाहळेहि,
उय्यानभुमि मकरङजरङ्गभुमि-
लीलं भजित्थ भमरद्धनिवल्लकीहि। ()
७६.
निच्चं वसन्तसमयस्सिरिमुब्बहन्तम्
तंखोवनं वनवधूहदयानुतापी,
पत्तो निदाघसमयोपि जनेसि तुट्ठिम्
तस्सा सिरिसकुसुमालिकुलावतंसो। ()
७७.
तस्मिं निदाघसूरियातपतापिताम्भम्
रित्तालवाळमिवकालमकालमेघो,
चिन्तातुरं हदयमत्तसखीजनोपि
पीणेसि गब्भपरिपाकभरं वाहन्त्या। ()
७८.
कट्ठावसिट्ठतरवो परिहीनपत्ता
तस्साधरक्खिदसनज्जुतिसङ्गमेन,
आसुं नवङ्कुरपलासविकासपुप्फ-
संवेल्लिता’व रमणीयवनप्प देसे। ()
७९.
गिम्हाभीतापपरिपीळितङ्धल्लिकानम्
गम्भीररावमुखरीकतदायराजि,
दुक्खातुरब्बिरहिनीपमदाजनस्स
आसि विलापबधिरीकळिते’व साळा। ()
८०.
तस्मिं विकासकलिकावलिहारिहारा
किञ्चापि पक्कफखलवल्लरिकण्ठभुसा,
नासक्खि पूगतरुपन्ति सुमण्डिताय
मायाय ताय सिरिमाभरितुं घटन्ती। ()
८१.
उय्यानमुब्भमितमत्तमधुब्बतेहि
चम्पेय्यपुप्फमकुलेहि समाकुलंतं,
उद्धुतधुमपटलेहि मनोभवस्स
दीपेहि वासभवकनं’व लसन्तमासि। ()
८२.
गब्भूपगं भमरकेसकलापभारा
बुद्धङ्कुरं परिणतङ्कुरलोमहंसा,
वन्दन्तियो विय तहिं थबकञ्जलीहि
मन्दानिलेरितलतावनिता कनता’सुं। ()
८३.
गब्भूपगस्स परिपक्कफलेहि नाना
पुञ्ञानुभावपभवोतुसमुब्भवेहि,
मायाय गब्भबलिकम्मनि तप्परे’व
उय्यानभुमि जनतं भवि तप्पयन्ति। ()
८४.
गब्भूपगस्स हि महापुरिसस्स गब्भ-
वुट्ठानमङक्गलमहुस्सववासरम्हि,
उय्यानभुमि सकलोतुसमुब्भवेहि
आसि विकासकुसुमेहि समाभिकिण्णा। ()
८५.
सालुम्बिनीवनसिरिं कलहंसघोसम्
समफुल्लपुप्फसुरभिंफलसम्भवोजं,
पञ्चिन्द्रियेहि गिरिनिज्झरसितवातम्
पच्चक्खपञ्चविधकामरसंअविन्दि। ()
८६.
निय्याससारसुरहिंफखलपल्लवेहि
झंकारितालिकुलकुजितकोकिलेहि,
सम्फुल्लपुप्फनिकरेहि समाभिकिण्ण
मद्दक्खिसायुवतिमङ्गलसाळसालं। ()
८७.
सम्फुल्लसाळकलिकंतयतालिमाला
सञ्चुम्बितंकुवलयामललोचनाय,
साखंसुकोमलकरङ्गुलिपल्लवेहि
मायामहेसिसमलङ्करि वितमाया। ()
८८.
भारोनता’व रुचिरङ्गुलिपल्लवानम्
झङ्काररावमुखरालिकुलाभिरामा,
साखा विकासकुसुमेहिसमाकुला सा
ओलम्बयट्ठि भवि गब्भभरातुराय। ()
८९.
तस्सा चलित्थ पवनो चललोचनाय
कम्मुब्भवो वरतिरोकरणेहि ताव,
देविं निरूपमसिरिं सुपरिक्खिपित्वा
तम्हा पटिक्कमि जनो कळितावकासो। ()
९०.
ब्रह्मामरासुरनरोरगपूजनीयम्
बत्तिंसलक्खणसमुज्जलरूप सारम्
निद्धोतजातिमणिसन्निभसुद्धगत्तम्
सत्तुत्तमं सपदि देवि ठिता विजायि। ()
९१.
दुग्गन्धमुत्तमलसोणितमक्खितङ्गा
जायन्त्य’सेसमनुजा मनुजेसुने’वं,
चङ्गोटकम्हि जिनधातुरिवाधिवासो
थूपम्हि सोण्णपटिमारिव मातुगब्भं। ()
९२.
निस्सेणितोव पुरिसो रतनासनम्हा
थेरोव धम्मकथिको ठितको’तरन्तो,
सम्मा पसारिय उभो मुदुपाणिपादे
सो निक्खमित्थ कुणपेहि अमक्खितङ्गो। ()
९३.
तत्रोपगम्म चतुरो चतुरानना तम्
जालेन कञ्चनमयेन विसुद्धचित्ता,
आदाय मातुपुरतो तनयं ठपेत्वा
चन्दानने भवतु नन्दमना’त्य’वोचुं। ()
९४.
आदिच्चवंसकमलाकरभाकरस्स
बुद्धङ्कुरस्स सुभसीतलवारिधारा,
निक्खम्म ताव नभसा निजमातुया च
गाहापयुं उतुमुभोसु कलेबरेसु। ()
९५.
तेसं करेहि चतुरो सुरराजपुत्ता
गण्हिंसु सण्हसुखुमाय’जिणप्पवेण्या,
तेसञ्हि पाणितलतो पणिपातपुब्बम्
गण्हिंसु तं दुकुलचुम्बटकेन’मच्चा। ()
९६.
तेसं करेहि पथवितलमोतरित्वा
ठत्वा पुरत्थिमदिसं असमो विपस्सि,
उद्धं अधो चतुदिसानुदिसा च एवम्
एकङ्गनं भवितदा’खिललोकधातु। ()
९७.
तुम्हेहि उत्तरितरो भुवसे तीसु
नत्थीति मत्थकजटामकुटप्पितेहि,
कत्वानिजञ्जलिपुटेहि निपच्चकारम्
ब्रह्मामरासुरनरा तमभित्थविंसु। ()
९८.
सोच’त्तना सममदिस्व दिसासु तासू
तप्पादवीतिहरणेन पदानिसत्त,
गन्त्वान उत्तरदिसा’भिमुखो अवन्या
अब्भुग्गतम्बुरुहमुद्धनि तिट्ठमानो। ()
९९.
अग्गो’हमस्मि अहमस्मि जनस्स जेट्ठो
सेट्ठो’हमस्मि अयमन्तिम’जाति मय्हं,
धीरो ममेतरहि नत्थि पुनब्भवो’ति
निच्छारितासभिवचो नदि सीहकनादं। ()
१००.
वेसाखेमासे सुहकुजदिने पुण्णमायं विसाखे
नक्खत्तेयोगे सुरगुरुगते सो कुळीरव्हरासिं,
सञ्जातो नाथो परमकरुणाभावनाभावतत्तो
मायाकुच्छिम्हा कुसुमितलतावेललितुय्यानभुम्या। ()
इति मेधानन्दाभिधानेन यतिना विरचिते सकल कविजन हदयानन्ददाननिदाने जिनवंसदीपे अविदुरेनिदाने पच्छिमभविक महाबोधि सत्तुप्पत्ति पवत्तिपरिदीपो छट्ठोसग्गो।
१.
अथरम्मतरा’सि जातिखेत्त-
परियापत्त’वकासलोकधातु,
कमलुप्पल (मालभारिनी) हि
तदुपट्ठानगताहि देवताहि। ()
२.
कमलासनदेवदानवानम्
भुवने’कत्थ समागमो तदा’सि,
जिनचक्कपटिग्गहस्स ठानम्
अविवादेन सदेवमानुसानं। ()
३.
पटिलाभनिमित्तमादिसन्ती
वत सब्बञ्ञुतञाणसम्पदाय,
दससङ्खसहस्सिलोकधातु
अभिकम्पी पहटे’व कंसपाती। ()
४.
जननुस्सववासरम्हि तस्मिम्
निजदेहज्जुतिपिञ्जरो’दपादि,
दससङ्खसहस्सचक्कवाळ-
कुहरालोककरो महावभासो। ()
५.
अपताळितचम्मनद्धभेरी-
विकतीनं सयमेव वज्जनम्पि,
तदनुत्तरधम्मदेसनाय
भवि ठानं अनुसावणस्स लोके। ()
६.
घणकाहळवंससङ्खवीणा-
भरणानं सयमेव वज्जनम्पी,
अनुपुब्बविहारभावनानम्
पटिलाभाय निबन्धनं बभूव। ()
७.
परिमुत्तिवरत्तपासकारा-
घर,योसङ्खलिकादिबन्धनेहि,
मिगपक्खिनरानमस्मिमान-
विगमस्सा’सि निदानमादिभुतं। ()
८.
भुवनेसु महाजनस्स रोगा-
पगमेना’दिसनं अहोसुखन्ति,
चतुरारियसच्चदस्सनेन
भवि ठानं चतुसच्चदेसनाय। ()
९.
विविधब्भुतरूपगोचरानम्
भुवि जच्चन्धजनस्सलोचनानं,
पभवो पभवो’सि दिब्बचक्खु
पटिलाभाय तिलोकलोचनस्स। ()
१०.
थुतगीतिसुधारसस्स पानम्
बधिरानं सवणञ्जलीपुटेहि,
अतिमानुसदिब्बसोतधातु-
पटिवेधाय निदानमासि तस्स। ()
११.
भुवि जातिजळादिपुग्गलानम्
तदहे’नुस्सतिया सुपातुभावो,
भवि पुब्बमुपट्ठितस्सतिस्स
सतिपट्ठाननिबोधनाय ठानं। ()
१२.
विसिखाचरणं सरोजचारु-
पदविञ्ञासवसेन पङ्गुलानं,
पुरिमं चतुरिद्धिपादवेग-
पटिलाभाय निमित्तमासि लोके। ()
१३.
मधुरेन सरेन जातिमूगा
थुतिगीतान्य’वदिंसु वन्दिनो’व,
भुवि खुज्जजनो’जुगत्तलाभो
कुटिलत्ता’पगमाय ठानमासि। ()
१४.
सरणं पुरिसासभो सियानो
भवतो दुग्गतितो विमुत्तिया’ति,
करिनो’पि करिंसु कुञ्चनादम्
तुरगा हेसमकंसु पीतिये’व। ()
१५.
विसदा पटिसम्भिदा चतस्सो
पटिविज्झिस्सति चा’यतिं सचा’यं,
सकपट्टनमेव तन्निदाना
तरणी सीघमुपागमुं विदेसा। ()
१६.
सयमेव विरोचनं तदानि
रतनानं भुवनाकरुब्भवानं,
रविवंसरविस्स धम्मरंसी
विसरस्सु’ज्जलनाय ठानमासी। ()
१७.
तुरियानि सकंसकं निनादम्
अकरुं तग्गुणदीपकानिवा’त्र,
विवटा विदिसादिसा सकित्ति-
विसरोकासकते’व’हिप्पसत्ता। ()
१८.
सकलस्स किलेसपावकस्स
परिनिब्बानसभावदीपनेन,
निरयेसु हुतासजालमाला
तदहे निब्बुतिमाप जातिखेत्ते। ()
१९.
परिसासु विसारदस्स तस्स
चतुवेसारदञाणलाभहेतु,
भुवनेसु तदामहानदीनम्
अनभिस्सन्दनमासि कुन्नदीनं। ()
२०.
उदपादि पभा निराकरित्वा-
बिललोकन्तरियेसु अन्धकारं,
हतमोहतम’ग्ग मग्गञाण-
ज्जुतिलाभाय निबन्धनं तमासि। ()
२१.
सुविमुत्तिरसो सिया’व तस्स
चतुरासितसहस्सधम्मखन्धो,
मधुरं चतुरोदधीनमासि
सलिलं सन्ततरं तरङ्गरित्तं। ()
२२.
विदिसासु चतुद्दिसासु चण्ड-
पवनस्सा’पि अवायनं तदानि,
भवि पुब्बनिमित्तमत्तनो’पि
भटदिट्ठ्याभवदट्ठिभेदनाय। ()
२३.
नवपल्लवपत्तसेखरानम्
विटपीनं कुसुमाहिकिण्णभावो,
भवि पुब्बनिबन्धनं विमुत्ति
कुसुमेहा’तुमदेहभूसणाय। ()
२४.
कुमुदाकरबोधकस्स चन्द-
किरणस्सा’तिविरोचनं तदासि,
सतिबुद्धसुधाकरो’दयम्हि
जनसन्दोहमनोपसादहेतु। ()
२५.
विमलत्तमनुण्हता निदाघ-
सूरियस्सू’पसमो निमित्तमग्गं,
भवि चेतसिकस्स कायिकस्स
पटिलाभाय सुखस्स तम्हिजाते। ()
२६.
गगना’गनगादितो’तरित्वा
पथविसङ्कमणं तदा खगानं,
सरणागमनस्स ठानमासि
जिनधम्मं सुनिसम्म सज्जनानं। ()
२७.
नभसा’भिपवस्सनं तदानि
चतुदीपेसु अकालवारिदानं,
परिसासु अखण्डधम्मवुट्ठि-
पतनस्सा’सि निबन्धनं जिनम्हा। ()
२८.
छणमङ्गलकीळणं तदानि
तिदसानम्पि सकेसके विमाने,
उपगम्म तहिंतहिं उदान
समुदानस्सनिदानमा’सि बोधिं। ()
२९.
विवटा सयमेव मन्दिरानम्
पिहितञ्चारकवाटवातपाना,
भवदुक्खनिरोधगामिमग्ग-
पटिलाभाय निमित्तमाहरिंसु। ()
३०.
तदहे मधुरामिसस्स पेत्ती-
विसयेस्वाहरणं खुदातुरानं,
भवि कायगतासतामतस्स
पटिलाभाय निमित्तमत्तनो’पि। ()
३१.
दिवसे जननुस्सवे पिपासा-
विगमो दीनजनस्स पेतलोके,
सुखितत्तस्स उपेच्चबुद्धभावं। ()
३२.
पटिपक्खजनस्स मेत्तिलाभो
तदहे वायसवायसारिनम्पि,
भविठानमनन्तसत्तलोक-
विसयब्रह्मविहारभावनाय। ()
३३.
सतिमग्गफलुब्भवे यथेव
भवभीत्यापगमो तथागतानं,
सति जातमहामहे भयं वा
नतिरच्छानगतानमासि तासो। ()
३४.
पियभावुपसङ्कमो पजानम्
हदयानन्दकराय खो गिराय,
जिनधम्मकथाय सावकानम्
विय सामग्गिरसस्स पातुभावो। ()
३५.
सितकित्तिलताय रोपिताय
भवतो’स्मिं भुवनालवाळगब्भे,
विय निम्मितयन्तवारिधारा
जलधारा धरणीतलुट्ठहिंसु। ()
३६.
भमरावलिभारपञ्चवण्ण-
कमलच्छन्नमहीतलं रराज,
जलजं थलजं परागहारम्
भुवि सब्बत्थ अपुप्फि पुप्फजातं, ()
३७.
विटपीसु लतासु खन्धसाखा-
सतपत्तानि तदा सुपुप्फितानि,
नरवीर’भिरूपदस्सनाय
भूसमुम्मीलितलोचनानि’वासुं। ()
३८.
उपरूपरि सत्तसत्त हुत्वा
सतपत्तानि सीलातलुब्भवानि,
तव अब्भुदयो सुदुल्लभोति
कथयन्तिवि’ह कपातुभावतो नो। ()
३९.
निजपारमितालताय कत्ति-
लतया’लङ्कतपुप्फहासरूपा,
समलङ्करि यावता भवग्गम्
धजमाला जननुस्सवे तिलोकं। ()
४०.
अवकुज्जसरोरुहाभिरामम्
नभवम्भोजवनस्सिरिं बबन्ध,
भुवि पोक्खरवस्समीदिसन्ति
वदमानंव पवस्सि धम्मवस्सं। ()
४१.
रमणी रमणीयरूपसोभा
अचरुं धम्ममनङ्गरङ्गभूमि,
मधुपा मधुपानमन्दिरानि
तदहे नावसरिंसु धम्मकामा। () (अब्यपेत पठमदुतिय पादादियमेकं)
४२.
कमला कमलालया विवेस
भुवनं भूरिनवावतारहारी,
धरणी धरणीधरावतंसा
उपहारातिभरातुरेव कम्पि। () (अब्यपेत पठमदुतिय पादादियमकं)
४३.
रुचिरं रुचिरङ्गना तदानि
अकरुं कीळमनेकचन्दिकासु,
सुवीरं सुचिरंसिकिण्णतारा-
निकरो’भासतरो’सि भाकरो’व। () (अब्यपेत पठमदुतिय पादादियमकं)
४४.
पवनो’पवनो’पवायमानो
पविनोदेसि परिस्समं जनस्स,
वनदा वनदाहवुपसन्तिम्
अकरुं सब्बधि सस्ससम्पदञ्च। () (अब्यपेत पठमदुतिय पादादियमकं)
४५.
विसदा विसदा सकित्तिरामा
मुखरङ्गालय मापकोविदानं,
सुजना’सुजना भजिंसु तस्स
चरणान्यङ्कितचक्कलक्खणानि। () (अब्यपेत पठमदुतिय पादादियमकं)
४६.
वसुधं वसुधम्पती समग्गा
दसधम्मेन’नुसासयुं तदानि,
हदयं यदयङ्गमाय वाण्या
असतं मित्तदुही विधानयिंसु। () (अब्यपेत पठमदुतिय पादादियमकं)
४७.
तिमदा’तिमदा गजाधिपापि
मिगराजूहि तदा समाचरिंसु,
पबला’पबला मिगा तदञ्ञे
पटिसत्थारमकंसु अञ्ञमञ्ञं। () (अब्यपेत पठमदुतिय पादादियमकं)
४८.
भुवने भुवनेकलोचनस्स
जननस्मिं दिवसे समुज्जलानी,
निहनिता’निहितायुधाति भितिम्
जनयुं पापिमतोव नेतरेसं। () (अब्यपेत पठमदुतिय पादादियमकं)
४९.
परिवादितदिब्बभेरिवीणा-
तुरियं दस्सितदिब्बनच्चभेदं,
गगनं सुररङ्गमण्डलाभम्
तिदसानं उपहारसारमासि। ()
५०.
सोवण्णवण्णवधुया गरुगब्भगस्मिम्
तंनन्दनब्बनसमानवनङ्गतस्मिं,
भुतब्भुतन्वितमहे नयनञ्जनस्मिम्
जातम्हि तम्हि तनुजे भवि भद्दभत्ति। () (मालाबन्धनं)
इति मेधानन्दाभिधानेन यतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्दननिदाने जिनवंसदीपे अविदूरेनिदाने विविधपुब्बनिमित्तपातुभावप्पवत्ति परिदिपो। सत्तमोसग्गो।
१.
विसुद्ध (वंसट्ठ) मसेसबन्धवो
कुमारमादाय तिलोकलोचनं,
अगंसु तम्हा कपिलव्हयंपुरम्
पुरीवतंसं समलङ्कतञ्जसं। ()
२.
तदा अभिञ्ञासु वसिसु पारगो
समाधिविक्खम्भितसब्बकिब्बिसो,
विहासि सुद्धोदनभुमिभत्तुनो
कुलूपगो देवलनामतापसो। ()
३.
तपोधनो सो पविवेककामवा
दिवाविहारत्थमुपागतो दिवं,
तमत्थमञ्ञातुमपुच्छि देवता-
पवत्तितं पस्सियमङ्गलुस्सवं। ()
४.
तवेवुपट्ठायकभुमिभत्तुनो
वरोरसो मारिय मारवाहिनिं,
पराजयं लच्छति बोधिमायतिम्
महुस्सवो तम्पति वत्तते, ब्रवुं। ()
५.
इमाय वुत्तन्तकथाय चोदितो
तपोधनो इद्धिबलेन इद्धिमा,
सुरालये अन्तरधान’नन्तरम्
निकेतने पातुरहोसि राजिनो। ()
६.
कुमारनिज्झानमनोरथोक वसि
तहिं सुपञ्ञत्तमहारहकासने,
निसज्ज सुद्धोदनराजिनो’ब्रुवि
तवत्रजं दट्ठुमिधागतोत्य’हं। ()
७.
नरिन्दचूळामणिचुम्बितान्य’थ
पदानि वन्दापयितु तपस्सिनो,
विभुसणालङ्कतमत्तसम्भवम्
नराधिपो राजकुमारमाहरि। ()
८.
तदत्तभावेन’हिवादनारह-
स्स’भावतो तस्स रराज सूनुनो,
पवट्टयित्वा जटिलस्स सम्पति
जटासु चक्कङ्कितपादपङ्कजं। ()
९.
कुमारमादाय समप्पितञ्जलिम्
विधाय पादेस्वनिसम्मकारिनो,
सचे ठपेय्युं जटिलस्स सत्तधा
फलेय्य मुद्धा जटितोजटाय’पि। ()
१०.
सकासनुट्ठाय अथे’सिभूमिया
निहच्च सो दक्खिणजानुमण्डलं,
अका महाकारुणिकस्स गारवम्
सिरोविरूळ्हञ्जलि पुप्फमञ्जरी। ()
११.
उदिक्खमानो वसिना समप्पितम्
तमञ्जलिं भत्तिभरेन भूपति,
अथो’नमेत्वा तनुमीसकं सकम्
पवन्दि पादम्बुरुहानि सुनुनो। ()
१२.
सिया’व बुद्धो पुरिसासभो अयम्
नदस्सनं तस्स सिया ममन्ती सो,
निरूपमं रूपसिरिं समेक्खिय
पयासि निट्ठं उपधारयं वसि। ()
१३.
ववत्थयित्वेवमुळारबुद्धिमा
वितिण्णकङ्खो हसमीसकं रुदं,
नरिन्दमोरोधपुरक्खतं वसी
तदवसीदापयि संसयण्णवे। ()
१४.
तमाहरित्वान पकवत्तिमब्भुतम्
पुरक्खतो’रोधजनस्स राजिनो,
यतिस्सरो संसयसल्लमुद्धरम्
सबन्धवे’नुस्सरि कालदेवलो।()
१५.
सकेकुले नाळकनामदारको
सयम्भुनो लच्छति दस्सनं इति,
तमत्थमञ्ञा समुपेच्च तंकुलम्
त्वमाह पब्बज्जिति भागिनेय्यकं। ()
१६.
निरामयं पञ्चमवासरम्हि सो
वरोरसं वासितगन्धवारिना,
पवत्तमाने भवने महामहे
नहापयि भूपति बन्धुमज्झगो। ()
१७.
पसत्थमन्वत्थभिधान मत्तनो
कुमारमारोपयितुं परोसतं,
सवेदवेदङ्गपभेदकोविदे
द्विजे निमन्तापयि सो नराधिपो। ()
१८.
सुरिन्दरूपो सुरमन्दिरोपमम्
तमिन्दिराधारनरिन्दमन्दिरं,
जनिन्दसीहो’पगता’वनीसुरे
अमन्दपूजाविधिना’भिराधयि। ()
१९.
अनेनसिद्धा समतिंसपारमी-
सदत्थसम्पत्तिपरत्थकारिना,
तथा’त्थ सङ्खातधनं निधानगम्
इमम्हि सिद्धं सहजातिया यतो। (५)
२०.
द्विजेहि तन्तिब्बचनद्वयारहम्
समाससंखित्तपदत्थसंहितं,
सुतस्स सिद्धत्थ’भिधानमत्तनो
ततो’भिवोहारसुखाय कारयि। ()
२१.
सुयामरामद्धजमन्तिलक्खण-
सुभोजकोण्डञ्ञसुदत्तसञ्ञिनो,
इमे द्विजा राजसुपूजिता तदा
विचक्खणालक्खणपाठका’भवं। ()
२२.
सुभासुभं पस्सिय देहलक्खणम्
विभावयव्हो इति तेसमब्रुवि,
समुक्खिपित्वा’ङ्गुलिपल्लवद्वयम्
जनाधिपं सत्तजना’ब्रवुं द्विधा। ()
२३.
सचे महाराज अगारमावसे
वरोरसो ते परिचारितिन्द्रियो,
समङ्गिभुतो रतनेहि सत्तहि
भवेय्य राजा वतचक्तवत्य’यं। ()
२४.
महादयो’यं करुणाय चोदितो
घरा’भिगन्त्वा यदि पब्बजिस्सति,
भवेय्य बुद्धो’खिलञेय्यमण्डलम्
सयं अभिञ्ञाय नहे’त्थसंसयो। ()
२५.
कणिट्ठभूतो वयसा तदन्तरे
पसत्थसत्था’वगमेन जेट्ठको,
समुक्खिपित्वा’ङक्गुलिमेकमब्रुवि
इतीह कोण्डञ्ञसमञ्ञभुसुरो। ()
२६.
इमस्स वेनेय्यजनाकतञ्जली
समं फुसन्तानि वसुन्धरातलं,
सुभानि भोपादतलाति सब्बदा
भजन्ति भत्या कमलानिवालिनो। ()
२७.
इमस्स खेमन्तमसेसपाणिनो
तिपट्टकन्तारपथावतारणे,
सुसज्जितं चक्कयुगंव पारमी
रथम्हि पादङ्कितचक्कलक्खणं। ()
२८.
इमस्स भो कम्बलभेण्डुकोपमम्
सुमट्टवट्टायतपण्हिमण्डलं,
सदा पदम्भोजनिवासलक्खिया
तनोति पीनत्थनपिण्डविब्भमं। ()
२९.
इमस्स दीघङ्गुलिपन्ति वट्टित-
मनोसिलालत्तकवत्तिकोपमा,
विभाति भो बाहुलताय पारमी-
लताय वा नूतनपत्तपन्तिव। ()
३०.
इमस्स पारेवटपाद पाटला
सपाणिपादा तळुणातिकोमला,
उळारपूजाविधिसम्पटिच्छने
पवाळपाति’व समुल्लसन्ति भो। ()
३१.
इमस्सरूपस्सिरिमन्दिरोदरे
समप्पमाणाभिनवङ्गुलीहि भो,
पदिस्सरे जालकवाटसन्तिभा
सपाणिपादा ततजाललक्खणा ()
३२.
इमस्स उस्सङ्खपदस्स गोप्फका
पदम्बुजानं चतुरङ्गुलोपरि,
पतिट्ठिता पुण्णघटेसुकन्धरा-
विलासमालिङ्गिय राजभासरे। ()
३३.
इमस्स देहज्जुतिवारिपूरित-
सरीरकेदारभवा फलत्थिनो,
सुरत्तसाल्योदरसन्निभा सुभा
दुवेणिजङ्घा अभिपीणयन्ती भो। ()
३४.
इमस्स भो जानुयुगं परामसम्
अनोनमन्तो ठितको महाभुजो,
सहत्तना सम्भवबोधिसाखिनो
विसालसाखाय विलासमादिसे। ()
३५.
इमस्स कोसोहितवत्थगुय्हको
अभिन्नकोकासककोसकोसगो,
अनञ्ञसाधारणतादिना’यतिम्
अनङ्गसङ्गामपरम्मुखो सिया। ()
३६.
इमस्स भो गोतमगोत्तकेतुनो
कलेवरे कञ्चनसत्तिभत्तचो,
सुवन्णवण्णो जिनचीवरस्सपि
तनोति सोभं घनबुद्धरंसिनो। ()
३७.
इमस्स जम्बोनदीपिञ्जराय भो
सिरिसपुप्फस्सुकुमारचारिया
रजोनुमत्तं छविया नलिम्पते
सरोजपत्तेरिव वारिबिन्दवो। ()
३८.
इमस्स लोमानि कलेवरे वरे
विसुं विसुं कूपगतानि सूनुनो,
विलुम्परे रूपविलासलक्खिया
मनोरमं भो कमणिकञ्चुकस्सिरिं। ()
३९.
इमस्स उद्धग्गमुखं मुखस्सिरिम्
पदक्खिणावत्त मपेक्खिनो यथा,
तिरोकरे रोमवितान मिन्दिरा-
निकेतनिन्दीवरकाननस्सिरिं। ()
४०.
इमस्स भोराज सरोजयोनिनो
यथोजुगत्तं उजुगत्तमायतिं,
अनञ्ञसामञ्ञगुणावकासतो
पजाभिपूजाविधिभाजनं सिया। ()
४१.
इमस्स सत्तुस्सदलक्खणं सुभम्
समंसमद्दिट्ठसिरावलिं सदा,
दधाति भो पारमिधम्मसिपक्पिनो
सुधन्तचामीकरपिण्डविब्भमं। ()
४२.
इमस्स पुण्णोभयकायभागिमम्
मिगिन्दपुब्बद्धसरीरलक्खणं,
कुदिट्ठिवादीभसिरोविदारणे
नरिन्दसामत्थियमुब्बहे नकिं। ()
४३.
इमस्सु’पेतो घनमंसवट्टिया
चितन्तरंसो मुदुचारुपिट्ठियं,
भवण्णवा कञ्चनपच्चरिसिरम्
तनोति सत्तुत्तरणे नराधिप। ()
४४.
इमस्स निग्रोधमहीरुहस्सिव
समप्पमाणो परिमण्डलोप्य’यं,
कदाचि दुक्खातपखिन्नदेहिनम्
परिस्समं भो पजहे भवञ्जसे। ()
४५.
इमस्स राजित्तयरञ्जितो’त्तरिम्
करीयमानु’त्तमधम्मनिस्सनो,
सुमट्टवट्टो समवत्तखन्धको
मुतिङ्गखन्धोरिव राज राजते। () (सिलेस बन्धनं)
४६.
इमस्स भो सत्तसहस्ससम्मिता
यथा’मतज्झोहरणाभिलासिनो,
रसग्गसा सन्ति रसादनुम्मुखा
रसग्गसग्गी’त्य’भिधीयते ततो। ()
४७.
इमस्स’नुब्यञ्जनतारकाकुले
अनन्तरूपायतनम्बरो दरे,
विरोचतेबारसमीससिरिव
नरिन्दसीहस्सहनूपमाहनू। ()
४८.
इमस्स ताळिसतिदन्तपन्ति भो
पहूतजिव्हारथिकं चरन्तिया,
मनुञ्ञवाणिवनिताय तत्वते
पसत्थमुत्तावलिलीलमायतिं। ()
४९.
इमस्स जव्हावरकण्णिकावहे
मुखम्बुजे सच्चसुगन्धवासिते,
समप्पमाणा दसनावली सुभा
विभाति किञ्जक्खततीव भूपती। ()
५०.
इमस्स भो खण्डितसङ्खपण्डरा
द्विजावली निब्बिवरन्तरायतिं,
समुब्भवायुत्तिलताय तायति
मुखालवाळे मुकुलावलिस्सिरिं। ()
५१.
इमस्स पीणाननचन्दचन्दिका
सुसुक्कदाठावलि सच्चवादिनो,
पदिस्सते धम्मतळाककीळने
कताभिलासारिवहंसमालिनी। ()
५२.
इमस्स चानुत्तरधम्मदेसना-
तरण्यमालोललकाररूपिनी,
पहूतजिव्हा भवसागरा’यतिम्
नरिन्द पारं जनता’वतारये। ()
५३.
इमस्स भो ब्रह्मसरोपमो सदा
सहस्सधा’यं करवीकरावतो,
मनोहरट्ठङ्गसमङ्गिसुस्सरो
ससोतकानं मणिकुण्डलायते। ()
५४.
इमस्स नीलं नयनुप्पलञ्चयम्
निरूपमे रूपविलासमन्दिरे,
निरोपितं भो मणिसीहपञ्जर-
द्वयंव भासे कुसलेन केनचि। ()
५५.
इमस्स पाठीनयुगं’व दिस्सते
विसिट्ठरूपायतनापगासयं,
सुभं गवच्छापविलोचनोपमम्
मणिप्पभं गोपखुमद्वयं सदा। ()
५६.
इमस्सा उण्णा भमुकन्तरुब्भवा
ळाटमज्झोपगता विरोचति,
यदत्थि सञझाघनराजिमज्झगम्
ससङ्कहीनं ससिमण्डलं तथा ()
५७.
इमस्स उण्हीसकसीसलक्खणम्
सधम्मरज्जिस्सरियं अनागते,
करियमानस्स हि चक्कवत्तिनो
दधाति उण्हीसकसिसविब्भमं। ()
५८.
इमस्स भुमिस्सर सुपक्पतिट्ठित-
पदङ्किते चक्कयुगम्हि दिस्सरे,
अरासहस्सानि च नेमिनाभियो
तिवट्टरेखा सिरिवच्छकादयो। ()
५९.
इमेहि बत्तिंसतिलक्खणेहि भो
असीत्यनुब्यञ्जनलक्खणेहि’पि,
समुज्जलन्तो पुरिसासभोत्ययम्
भवेय्य बुद्धो भवबन्धनच्छिदो। ()
६०.
ससोतमापाथगताय तावदे
द्विजस्स वित्थारकथाय चोदितो,
अपुच्छि राजा किमयं समेक्खिय
अनागते ब्राह्मण पब्बजिस्सति। ()
६१.
कदाचि उय्यानगतो महापथे
जरारुजामच्चुविरूपदस्सनं,
विधाय निब्बिन्तमनो भवत्तये
तपोधनं पस्सिय पब्बजिस्सति। ()
६२.
इतिह वत्वान सकंसकं घरम्
ततो’पगन्त्वा’द्धनिमित्तपाठका,
महल्लका’दानि मयन्ति सुनवो
तमानुपब्बज्जितुमोवदिंसु ते। ()
६३.
द्विजेसु वुद्धेसु मतेसु सत्तसु
अयंहि कोण्डञ्ञसमव्हयो सुधी,
महापधानं पुरिसासभो’धुना
करोति सुत्वा करुणाय चोदितो। ()
६४.
समानलद्धिहि कुलेसु तेसु हि
चतुहि विप्पेहि सह’न्तपञ्चमो,
अथो’रुवेलं उपगम्म पब्बजि
भविंसु तेपञ्चि’ध पञ्चवग्गिया। ()
६५.
कदाचि लद्धा परियन्तसागरम्
इमं चतुद्दीपिकरज्जमत्रजं,
जितारिवग्गं विचरन्तमम्बरे
करोमि पच्चक्खमहन्ति चिन्तिय। ()
६६.
निमित्तरूपक्खिपथप्पवेसनम्
निवारणत्थं तनिजराजसूनुना,
नराधिपो सो पुरिसेहि सब्बथा
दिसासु रक्खावरणं अकारयि। ()
६७.
अयं कुमारो यदि चक्कवत्तिवा
भवेय्य सम्बोधिपदं लभेय्यवा,
सकेकुले खत्तियबन्धवेहि सो
पुरक्खतोयेव चरिस्सतं इति। ()
६८.
कुमारनामट्ठपनम्हि वासरे
सहस्समत्तेसु कुलेस्व’सितिया,
अदासि पच्चेकजनो पटिस्सवम्
पदातुकामोव विसुंविसुं सुते। ()
६९.
असेसदोसापगता सुखेधि ता
सुवण्णकुम्भोरुपयोधरो न ता,
अनेकधाती वरवण्णगब्बि ता
सपच्चुपट्ठापयि तङ्खणेपि ता। ()
७०.
तळाकतीरम्हि तरङ्गभासुरे
यथेव हंस्या कलहंसपोतकं,
महेसिया’ङ्के सयने सितत्थरे
सुवासरे भुपति पुत्तमद्दस। ()
७१.
अदिट्ठपुत्ताननपङ्कजा चिरम्
लहुं परिक्खीणवयोगुणा इतो,
चुता’व मायाजननि निरामया
उपाविसि सत्तमवासरे दिवं। ()
७२.
महेसिमायाभगिनी तदा महा-
पजापतिगोतमिनामराजिनी,
निजं कुमारं भरणाय धातिनम्
विधाय भारं पटिजग्गि तं सयं। ()
७३.
तदा’भवुं दीपसिखा जगन्तये
कलेबरो’भासलवेन सुनुनो,
विनट्ठतेजारिव रङ्गदीपिका
विमानदिपेसु कथावका’त्तनो। ()
७४.
विचित्तभुम्मत्थरणे अभिक्खणम्
सजन्नुकेहा’चरि मन्दिरोदरे,
महावनस्मिं मणिवालुकातले
विजम्भमानोरिव सिहपोतको। ()
७५.
सुतस्स कीळापसुतस्स मन्दि रे
भमन्तबिम्बं मणिदप्पणोद रे
निबद्धमद्दक्खि चरन्तमम्ब रे
यथेव चक्कं रतनं महीभु जो। ()
७६.
तदङ्घिविञ्ञासवसेन भुमिया
वजन्तमङ्को’पनिधाय भुमिपो,
तदा’भिनिच्छारित मासभिं गिरम्
इदानि मं सावय पुत्तमब्रुवि। ()
७७.
निबद्धमन्तोमणिवेदिकातले
मुखेन्दुबिम्बुद्धरणे पयोजयं,
सयं पलम्भेसि अमच्चसूनवो
वयेन मन्दो’पि अमन्दबुद्धिमा। ()
७८.
उळारसोकं पितुचित्तसम्भवम्
तिलोकदीपो निजपुञ्ञतेजसा,
तमोपबन्धं भुवनो’दरुब्भवम्
निराकरि बालरवी’व रंसिना। ()
७९.
विकिण्णलाजाकुसुमाकुलञ्जसे
वितानरङ्गद्धजनिब्भरम्बरे,
पुरे तहिं मङ्गलकिच्चसम्मतम्
कदाचि रञ्ञो भवि वप्पमङ्गलं। ()
८०.
सुगन्धमालाभरणादिमण्डित-
पसाधिता कापिलवत्थवा नरा,
सकिङ्करा कम्मकरा’पि कप्पिता
ततो ततो सत्तिपतिंसु तं कुलं। ()
८१.
महच्चसेनायपुरक्खतोहिसो
उळारराजिद्धिसमुज्जलंततो
पयासिकम्मन्तपदेसमत्रजम्
कुमारमादायपुरिन्ददोपमो। ()
८२.
छणम्हि तस्मिं मनुवंसकेतुनो
मनोरमं मङ्गलनङ्गलादिकं,
सुवण्णपट्टेहि परिक्खटंक महा-
जनस्स’पी रूपियपट्टछादितं। ()
८३.
विसालसाखाकुलजम्बुसाखिनो
विधाय हेट्ठा सयने महारहे,
निजं कुमारं सजनो जनाधिपो
समारही सम्पति वप्पमङ्गलं। ()
८४.
कुमाररक्खावरणायु’पट्ठिता
तमुस्सवं धातिजना विपस्सितुं,
अपक्कमित्वा बहि साणितो खणम्
पमत्तरूपा विचरिंस्वि’तोचितो। ()
८५.
परिग्गहेत्वा’नमपान मासने
निसज्ज पल्लङ्क मलत्थ बन्धिय,
जिनङ्कुरो नीवरणेहि निस्सटम्
विवेकजं झानमगाधबुद्धिमा। ()
८६.
विपस्स पुत्तस्सु’पवेसनं तहिम्
दुमस्स छायाय निवत्ततं तथा,
पवन्दि राजा पटिहारिकाकथा-
पचोदितोपुत्तमुपेच्च तङ्खणे। ()
८७.
कलासु वुज्जासु च पुत्तमत्तनो
विनेतुकामो विनयक्खमं पिता।
पसत्थसत्थन्तरपारदस्सिनम्
कदाचि विप्पाचरियं किरा’नयि। ()
८८.
समप्पितं तं गुरुनो करम्बुजे
सदेवलोकस्स गुरुं सगारवं,
महीसुरो सो जलबिन्दुना यथा
सुदुत्तरागाधमहोदधीरसं। ()
८९.
सवण्णभेदं सनिघण्टुकेटुभम्
अथब्बबेदेनि’निहासपञ्चमं,
तिवेदमुद्देसपदेन दुद्दसम्
तथा कलासिप्पतं निबोधयी। ()
९०.
अनञ्ञसाधारणपुञ्ञवासना-
विधूतसम्मोहविसुद्धबुद्धिनो,
समत्तविज्जा सकलाकला धिया
कलम्पि नालं बहुभासनेन किं। ()
९१.
न केवलं तस्स कलेबरं बहि
विभाति बत्तिंसतिलक्खणेहि भो,
भुसं तदब्भन्तरवत्थु दिप्पते
सुबुद्धसत्थन्तरलक्खणेही’पि। ()
९२.
तिलोचनस्सा’पि तिलोकचक्खुनो
अयं विसेसो नयनेहि दिस्सते,
ललाटनेत्तो पुरिमो नसोभति
परो’व अब्भत्तरञाणलोचनो। ()
९३.
अनुब्बजन्तो नवयोब्बनस्सिरिम्
यसोपबन्धेन सके निकेतने,
पवड्ढि धीरो सकलं कलान्तरम्
कलानिधी रंसिचयेनि’व’म्बरे। ()
९४.
उपड्ढगण्डाहितदाठिकाय सो
यसोधनो सोळसवस्सिको यदा,
कपोलफुट्ठञ्जनदानराजिया
करि यथा बालदसं व्यतिक्कमि ()
९५.
तदा नरिन्दो सुरमन्दिरो’पमम्
उतुत्तयानुच्छविकं मनोरमं,
पयोजयित्वान पविणसिप्पिके
सुताय कारापयि मन्दिरत्तयं। ()
९६.
निसितसम्बाधतलं निवारित-
सरोनिलं फस्सितसिहपञ्जरं,
महिवतंसं नवभुमिकं घरम्
बभुव रम्मं भुवि रम्मनामिकं। ()
९७.
ससिकर’म्भोधररावनिब्भर-
वितान मुग्घाटकवाटबन्धनं,
सुरम्मनामं हतघम्ममिन्दिरा-
निवासरम्मं भवि पञ्चभूमिकं। ()
९८.
अहिण्हसितुण्भगुणेहि पावुसे
सुखानुलोमं समसत्तभुमिकं,
सुफस्सिता’फस्सितसिहपञ्जरम्
सुभं सुभं नाम निकेतनं भवि। ()
९९.
वयोनुपत्तस्स नरिन्दसुनुनो
उळारराजिद्धिविलासदस्सने,
कता’भिलासो जनको जनाधिपो
पदातुकामो निजरज्जसम्पदं। ()
१००.
वसन्ति चे योब्बनहारिदारिका
नरिन्दसन्देसहरेहि पेसयि
स साकियानं सचिवेहि सासने। ()
१०१.
निवेदयुं योब्बनगब्बितस्स ते
नकिञ्चिसिकप्पायतन’न्तदस्सिनो,
सुतस्स दाराभरणाय धीतरो
कथन्नु दस्साम मयन्ति खत्तिया। ()
१०२.
सुतेन तं राजसुतेन चोदितो
पिता चरापेसि पुरम्हि भेरियो,
मम’त्रजो काहति सिप्पदीपनम्
इतोपरं सत्तमवासरे इति। ()
१०३.
वरो कुमारो हि कुमारविक्कमो
कलापसन्नद्ध कलेबरो तदा,
विपस्सतं बन्धुजनानमोसरि
अनप्पदप्पो रणकेळिमण्डलं। ()
१०४.
धनुद्धरो सो पठमं सके भुजे
सहस्सथामं ससरं सरासनं,
विधाय पोठेसि जियं वसुन्धरा-
विदारणाकारमहारवं रवि। ()
१०५.
चतुद्दिसा’धरधनुद्धरा ममम्
करोन्तु लक्खं निजखाणपत्तिया,
इतीह वत्वा सरवारणेन सो
अभुतपुब्बं सरसिप्पमाहरि। ()
१०६.
चतुद्दिसायं चतुरो धनुद्धरे
ममे’कबाणेन हणाम’हं इति,
अकासि तददीपयमञ्ञथा’ब्भुतम्
स चक्कवेधव्हयसिप्पदीपनं। ()
१०७.
सरेहि वेण्या’यतयट्ठिरज्जुकम्
सरेहि चा’रोहणमण्डपालयं,
सरेहि पाकारतळाकपङ्कजम्
सरेहि वस्सं इतिसिप्पमाहरि। ()
१०८.
महासत्तो लोकप्पभवमसमं सिप्पजातं जनानम्
तदा संदस्सेसि मुदितहदया साकिया दारिकायो,
उपट्ठापेसुं ता सुरतिरतिसङ्गामचतुरा
सहस्सानं ताळिसतिपरिमिता नाटिका’सुं घरेसू। ()
इति मेधानन्दाभिधानेन यतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्द दाननिदाने जिनवंसदीपे अविदूरेनिदाने लक्खणपटिग्गहण कुमारसम्भरणादि पवत्ति परिदिपो अट्ठमो सग्गो।
१.
इति विहिते सति सिप्पदीपनस्मिम्
तदभिमुखे’तरखत्तिया’तिसूरा,
अपगतमानमदाभविंसुमञ्ञो
(तरुणमिगिन्दमुखे)व मत्तदन्ति। ()
२.
विजटित संसयबन्धनो पदातुम्
सुमरिय देवदहम्हि सुपक्पबुद्धो,
नरपवरो निजधीतरं कुमारिम्
सुविमल कोलियवंसकञ्जहंसिं। ()
३.
तहिमथमन्तिवरेहि मन्तयित्वा
निखिलपवत्तिनिवेदनाय दूते,
पहिणि कविवाहमहे विधियतन्ति
तव तनुजेन ममञ्हि धीतुकञ्ञा। ()
४.
वलयिततारमुपट्ठितो’दयं ते
हिमकरबिम्बमिवो’पविट्ठपीठं,
परिवुतमन्तिगणं पणम्म राजम्
कपिलपुरोपगता तमत्थमाहु।
५.
अथ पटिलद्धपटिस्सवेनु’दग्गा
पदयुगमञ्जलिपुप्फमञ्जरीहि,
सुमहिय तं पटिवेदयिंसु रञ्ञो
सकविसयं समुपेच्च राजदूता। ()
६.
उभयकुलम्हि महीभुजा’ञ्ञमञ्ञम्
पुनरपि मन्तिवरेहि मन्तयित्वा,
विसदमतीहि निमित्तपाठकेहि
नियमितमङक्गलवासरम्हितम्हा। ()
७.
कनकवितानविनद्धहारिहारम्
कुसुमसमाकुलहेमपुण्णकुम्भं,
तिदिवविमानसमानमुल्लसन्न-
रतनविचित्तविवाहमण्डपग्गं। ()
८.
गहितवितानसितातपत्तकेतु-
द्धजमणिविजनिचरुचामरेहि,
पचुरजनेहि कतुपहारमग्गे
सुपरिवुतं चतुङ्गिरनिधजिन्या। (६)
९.
विविधविभूसणभुसितत्तभावम्
अभिनवपीनपयोधराभिरामं,
हरिसिविकाय यसोधरं कुमारिम्
मणिखचिताय विधाय चा’नयिंसु। ()
१०.
वलयितमालतिदामहेममाला
परिमलभावितकुन्तलप्पवेणि,
विरळबकावलिमप्पविज्जुराजिम्
जलधरमालमजेसि कोमलाय ()
११.
निरवधिरूपनभोतलम्हि तस्सा
जनमनकुन्दविकासनं बभास,
कुटिलतरालककालमेघराजि-
जटितललाटतलद्धचन्दबिम्बं। ()
१२.
मिगमदकुङ्कुमगन्धपङ्कलित्तो
कुलवधुया तिलको ललाटमज्झे,
मकरधजेन निरोपितोरि’वा’सि
तिभुवनभुतजयाय पुप्फकेतु। ()
१३.
जननयनञ्जनरूपसम्पदाय
कुलमपदाय रराज निम्मदाय,
परमसिरिं सरुसीरुहाभिरामम्
वदनमनङ्गसुवण्णदप्पणाभं। ()
१४.
मणिगणमण्डितकुण्डलेहि तस्सा
सवण्युगं घटितावगण्डभागं,
मनसिजसाकुणिकेन खित्तपास-
युगलमिवक्खिविभङ्गमानमासि। ()
१५.
सुविमलकन्तिपबन्धसन्दनत्थम्
नयननदीनमुभिन्नमन्तराळे,
कनकपणाळिसमप्पिते’व ताय
वरवदनाय रराज तुङ्गनासा। ()
१६.
निरुपमरूपविलासमन्दिरस्मिम्
सजवनिकानि’व सीहपञ्जरानि,
रुचिरविलासिनिया लसिंसु पम्भा-
वलिसहितानि सुनीललोचनानि। ()
१७.
कनककपालनिभं मनोभवस्स
विमलकपोलयुगं सिनिद्धकन्निं,
नवससिमण्डलपुण्डरीकसण्ड-
ससिरिमवरुन्धिमनोहराधराय। (६)
१८.
सुचरितपारमितालताय ताय
परिणतरागलताय भूलताय,
अधरयुगं तरुणङ्कुरद्वयं वा
किमिति वितक्कहतो’यमासि लोको। ()
१९.
कुलवधुया वदना’लवाळगब्भे
नवकलिकावलिफुल्लिते’वकिञ्चि,
सुमधुरवाणिलताय मन्दहास-
ज्जुतिधवलि दसनवलि रराज। ()
२०.
कुवलयनीलविलोललोचनाय
मुखकमला’लिकुलानुकारिनीभु,
नयनमयूखगुणेह’पाङ्गभङ्ग-
निसित्सरेहि अनङ्गचापरूपा। ()
२१.
कलरवमञ्जुगिरा तिवट्टराजि
घनकुचभद्दघटाय कम्बुगीवा,
मधुरगभीरविराव रङ्गलेखम्
अजिनि सुवण्णमुतिङ्गभेरिसङ्खं। ()
२२.
अभिनवपिनपयोधरो’पधानम्
सुखुमतरच्छविकोजवाभिरामं,
उरसयनं समलङ्कतं विया’सि
निजपतिसङ्गममङ्गलाय ताय। ()
२३.
कुचकनका’चलसम्भवाय नाभि-
कुहरतटाभिमुखाय कन्तिनज्जा,
छठारवलित्तयमिन्दिरोपमाय
अवहरि तुङ्गतरङ्गपन्तिकन्तिं। ()
२४.
मणिरसनागुणमन्थराय तस्सा
घनकुचभारकिसो किसोदराय,
हरिसिरिवच्छसुहज्जमज्झभागो
मदधनुमुट्ठिविलासमाहरित्थ। ()
२५.
सरसिजतन्तुपवेसनावकास
मवहरि पीनपयोधरन्तराळं,
निजगळभासुरहारनिज्झरेहि
कनकदरिमुखविब्भमं युवत्या। ()
२६.
अविकलरूपविलाससिन्धुवेला
विरलविलग्गिनियाक विसालसोणि,
परिहरि राजकुमारिकाय ताय
कुसुमसराभवभुमिभागसोभं। ()
२७.
कुलवधुया कमलामलाननाय
कुवलयकोमलनिलरोमराजि,
भुसमभिचुम्बि गभिरनाभिगब्भं।
कमलविवायतमत्तभिङ्गराजि ()
२८.
रुचिरतरोरुयुगं सुवण्ण रम्भा-
करिकरपीवरमिन्दिरोपमाय,
भजि मकरद्धजरङ्गमन्दिरस्मिम्
हरिमयथम्भयुगस्सिरिं रमाय। ()
२९.
मदरयरूपरसद्वयं तुलाय
सुपरिमिताय चतुम्मुखेन तुल्यं,
निजमिहजानुयुगं पवाळपाति-
युगलविवासि अवम्मुखोपनीतं। ()
३०.
विसयवितक्कतमाकुलं युवत्या
मदनुपसङ्कमणे मनोविमानं,
जितमदमत्तमयूरकण्ठभूति
जलितपदीपसिखे’व चारुजङ्घा। ()
३१.
मणिमयनूपुरभासुरेहि तस्सा
चरणतलेहि पराजितानि थीनं,
मुखपदुमानिव सङ्कुचन्ति मञ्ञे
भमरभरम्बुरुहानि कञ्जनीनं। ()
३२.
करचरणङ्गुलिपल्ल’वग्गसाली-
जललवपन्तिनिभा’तिकोमलाय,
अभिनवतम्बनखावली बभूव
मकरधजस्स कते’व पुप्फपूजा। ()
३३.
सपरिजनो वनिताय ताय सद्धिम्
मणिगणमण्डितमण्डपप्पदेसे,
दिनकरवंसधजस्स राजपुत्त-
स्सुपगमनं अपलोकयं निसीदि। ()
३४.
परिवुतबन्धुजनेहि राजपुत्तो
यथरिव देवगणेहि देवराजा,
सपदि तुरङ्गरथं समाहिरूळ्हो
तदभिमुखो यससा जलं पयासि। ()
३५.
तहिमुपगम्म ठितस्स मण्डपस्मिम्
परिदहितु’त्तरसाटकेन तस्स,
हरिमणिमण्डनमण्डित’त्तभावो
हिमपटलेन हिमाचलो रिवासि। ()
३६.
मणिमकुटेन निवत्थकासिकेन
नरपतिसुनु सुमण्डितो रराज,
सुरभवनेन च खीरसागरेन
कनकसिणेरुगिरी’व निच्चलट्ठो। ()
३७.
नभसि समाकुलतारकावली’व
उरसि विराजिततारहारपन्ती,
नरपवरो पिवि ताय रूपसारम्
अमतमिवा’यतलोचन’ञ्जलीहि। ()
३८.
तदहनि राजकुमारपुब्बसेल-
प्पभववराननचन्दमण्डलेन,
मुकुळितलोचननीलनीरजाय
अभविमनोकुमुदाकरप्पबोधो। ()
३९.
युवतयुवानमपेक्खतं जनानम्
अनिमिसलोचननीलकन्तिगङ्गा,
रुचिरवधूहि विधूतचामरेहि
अनिलविलोलतरङ्गसालिनीव। ()
४०.
गगनतलोपरि तारकाकुलम्हि
युवयुवतीनवचन्दचन्दिकेव,
निचितसुवण्णकहापणे वरेजुम्
अथमणिमण्डपवेदिकातलम्हि। ()
४१.
सकलकलाकुसलो’पगम्मविप्पा-
चरियगणो जयमङ्गलाय तेसं,
सुपरिसमापयि सब्बपुब्बकिच्चम्
सपदि पवस्सि अखण्डलावुजट्ठि। ()
४२.
करतलतामरसेसु कुण्डिकाय
मणिखविताय पुरोहितो उभिन्नं,
सुभमभिसेकजलं निपातयं ते
पुनहिपयोजयि पाणिपीळणस्मिं। ()
४३.
सुरधनुविज्जुलते’व वारिवाहम्
रथमभिरुय्ह गहीरमन्दघोसं,
परिवुतखत्तियबन्धवेहि तम्हा
कपिलपुरा’भिमुखाभवुं उभोत ते। ()
४४.
अथ समलङ्कतवीथिमज्झिगानम्
विवटनिकेतनसीहपञ्जरट्ठा,
अनिमिसलोचनपङ्कजोपहारम्
भूसमकरुं कपिलङ्गना पसन्ना। ()
४५.
गमनविलासमुदिक्खतं जनानम्
रुचिरसिरोपहित’ञ्जलीहि भत्त्या,
मणिकलसप्पितपुप्फमञ्जरीहि
रचितमिवोभयवीथिपस्समासि। ()
४६.
तिखिणविलोचनबाणलक्खभावम्
निरुपमरूपिनि कामिनीहि नीते,
पतित’नुरागसरेहियेव तासम्
हदयविदारणमासि तप्फलं’व। ()
४७.
कथमपि कापिलवत्थवा अहेसुम्
तदहनि निच्चललोचनुप्पलेहि,
कपिलपुरं तिदसालयावतिण्णा
तिदसगणा’व विपस्सनायु’भिन्नं। ()
४८.
तिदिवपुरा निजवेजयन्तनाम-
सुरभवनं’व सुजम्पती सुजाता,
कपिलपुरा पुनरागमिंसु तम्हा
पतिपतिनी निजराजमन्दिरं द्वे। ()
४९.
धरणिपतिसुतो पत्तरज्जाभिसेको
कपिलपुरवरे तेसु तिस्वालयेसु,
अपरिमितसुखं ताय बिम्बाय सद्धिम्
सुचिरमनुभवि चन्दबिम्बाननाय। ()
५०.
विकचकमल (नन्दीमुखि) मञ्जुभाणी
तिविधवयसि दिब्बच्छरारूपसोभा,
अगमि खयवयं सा’पि बिम्बामहेसि
सरथ सरथ सङ्खारधम्मस्सभावं। ()
इति म्बेधानन्दाभिधानेन यतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्ददाननिदाने जिनवंसदीपे अविदूरेनिदाने पाणिग्गहमङक्गलुस्सवपवत्तिपरिदीपो। नवमो सग्गो।
१.
गुणमणिमणिमा सो देवराजा’व राजा
सुखमनुभवमानो वाजियानेन येन,
भमरभरितमाला मङ्गलुय्यानभूमि
तदवसरि कदाचि सालिनी (मालिनी) हि। ()
२.
उपगतसमयो’ति बुज्झनत्थाय बोधिम्
सुमरिय सुरपुत्ता बोधिसत्ते वजन्ते,
भवविरतिसमत्थं दस्सयुं मापयित्वा
जरसकटसरूपं जिण्णरूपंक विरूपं। ()
३.
किमिदमितिहपुट्ठो जिण्णरूपं विपस्स
विमतिपरवसो सो सारथिं रूपसारो,
निजहदयनिधाने देवताचोदितस्स
निदहि धनमिवग्घं तस्सधम्मोपदेसं। ()
४.
हरितनळकलापं मङ्गलुय्यानमग्गे
यथरिव’हिमुखट्ठा कुञ्जरि भञ्जमाना,
तथरिव’भिभवन्ती सब्बयोब्बञ्ञदप्पम्
खरतरजरता सा अत्तपच्चक्खभूता। ()
५.
मुखकुकवलयगब्भा भट्ठकिञ्जक्खसोभा
भवि कठिनजरारिखण्डदन्तट्ठिपन्ति,
कुटिलपलितजातं तञ्जराया’भिसेके
सिरसि रचितसेतच्छत्तसोभं बबन्ध। ()
६.
अविरळवलियो ता जिण्णरूपस्स चम्मे
पभवबलवतेजोधातुवेगुट्ठिता’सुं,
तरलसलिलपिट्ठे सेय्यथापो’दधिस्स
तरलसलिलपिट्ठे सेय्यथापो’दधिस्स
पलयपवनवेगु’त्तुङ्गकल्लोलमाला ()
७.
ठितमुपवनपन्थे वङ्कगोपाणसि’व
अनुजुकमुजुभुतं दण्डमोलुब्भ भुम्या,
निजतरुणविलासं लक्खमापादयन्तम्
धनुमिव सगुणं तं रूपमद्दक्खि धीरो। ()
८.
जिनिअजगरभोगे जिण्णनिम्मोकभारम्
तिलकविबतचम्मं तन्तिरोजत्तभावे,
अपगतघनमंसो फासुकट्ठिप्पन्धो
अजिनितिरवलेपं कुड्डदारुप्पबन्धं। ()
९.
विगतबलमदादिं विस्सवन्तं सरीरे
नव्हि वण्मुखेहि गुथमुत्ताद्य’सूविं,
वलिविसमकपोलं कम्पमानुत्तमङ्गम्
सुविसदमतिनो तं पस्सतो जिण्णरूपं। ()
१०.
भुवनमनवसेसं तस्सु’पट्ठासि सम्प-
ज्जलितमथ जराया’दित्तगेहत्तयं’व,
अहमपकि अनतीतो धम्ममेतन्ति वत्वा
भवनवनमगञ्छि जातियु’क्कण्ठितत्तो। ()
११.
पुनरुपवनमग्गं ओगहन्तस्स रञ्ञो
सुखमनुभवनत्थं देवतामापयित्वा,
परपरिहरनीयं घोररोगावतिण्णम्
अपरमपि विरूपं दस्सयुं व्याधिरूपं। ()
१२.
विसदमति विमत्या सक्यवंसेककेतु
किमिमिवपलिपन्नं वच्चपस्सावपङ्के,
पभवबलवदुक्खं तं पराधीनवुत्तिम्
किमिदमिति पदिस्वा पाजितारं अपुच्छि। ()
१३.
वरमति वरधम्मं तेन सूतेन वुत्तम्
अमतमिव पिबन्तो सोतधात्वञ्जलीहि,
अगमपि अनतितो ब्याधिधम्मन्ति तम्हा
निजभवनवनं सोपा’ग संविग्गरूपो। ()
१४.
तदुपवनविमानं वाजियानेन नाथे
वजति सति कदाचि मापयुं देवतायो,
सुणखकुललगिज्झादीहीवा खज्जमानम्
नरकुणपसरीरं उद्धुमातं पठम्हि। ()
१५.
पभवकिमिकुलानं चालयं नीलवण्णम्
वणविवरमुखेहि लोहितं पग्घरन्तं,
सकुणगण्वितच्छिं मक्खिकामक्खितङ्गम्
सुमति मतसरीरं अद्दसा सारहीनं। ()
१६.
अभिगमि गमयन्तो भारतिं सारथिस्स
निजसवणयुगस्मिं हेमताडङ्कसोभं,
अहम्पि मरणं भो नातिवत्तोति वत्वा
वनमिव मिगराजा सक्यराजा विमानं। ()
१७.
पुनपि सपरिसो सो यानमारुय्ह भद्रम्
कतिपयदिवसानं अच्चयेना’धिराजा,
कपिलपुरवरम्हा’नङ्गरङ्गालयाभम्
तदुपवनमगञ्छि पञ्चबाणाभिरूपो। ()
१८.
गुणमणि मणिवण्णं पत्तमादाय पत्थे
पनससरसरागं वीवरंपारुपित्वा,
ठितमविकलचक्खुं निम्मितं देवताहि
सुमति समणरूपं बुद्धरूपं’व पस्सि। ()
१९.
तदहनि विबुधा’धिट्ठानतो भावनीयो
यतिपतिरिव सूतो अत्थधम्मानुसासि,
समणगुणमनेकादीनवं पञ्चकामे
तमवदि गमनस्मिं आनिसंसञ्च गेहा। ()
२०.
कुहनलपनमिच्छाजीवमोहाय कुच्छि-
परहरणसमत्थं मत्तिकापत्तमस्स,
कर कमकलगतं सो पारमीचोदितत्तो
विसदमति पदिस्वा सम्पसादं जनेसि। ()
२१.
विकसितकलिकालङ्कारमुद्दालसाल-
मिव समणविलासं चीवरोभासमग्गे,
नयनमधुकरानं भारमाधाय धीरो
निजमनसि जनेसि चीवरे सम्पसादं। ()
२२.
खणिकमरणदुक्खावट्टमाबाधरासि-
मकरनिकरभिमं तं जरावीचिवेगं,
भवजलधिमगाधं जातिवेलावधिं सो
अयमिव पटिपन्ना नित्तरेय्युन्त्य’वेदि। ()
२३.
समणवदनपीनच्चन्दबिम्बोदयेन
विकसितमनकुन्दो नन्दनुय्यानसोभं,
उपवनमभीगन्तुं सन्दनं चारये’ति
तदहनि मनुजिन्दो सन्दनाचारिमाह। ()
२४.
वलयितनळताळीतालहिन्तालपन्तिम्
मलयजतरुजायासीतलं निम्मलापं,
उपवनमवतिण्णो नन्दनं वासवो’व
अकरि दिवसभागं साधुकीळं सराजा। ()
२५.
दससतकिरणस्मिं यस्स कित्तिप्पबन्ध-
सरदजलदराजिछादितस्मिं नभस्मिं,
उपरिसिरसि सेतच्छत्तसोभं भजन्ते
तदियचरणलक्ख्या’लङ्करि वापितीरं। ()
२६.
सरसिजवदनेहि हंसपीनत्थनेहि
कुवलयनयनेही नीलिकाकुन्तलेहि,
मधुमदमुदितालीनूपुरेभा’वरोध-
जनमिव रमणीयं ओतरि सो तळाकं। () (सिलेसबन्धनं)
२७.
वरयुवतिजनानं कुम्भगम्भीरनाभि-
विवरगहितवारि वापि सा रित्तरूपा,
घनथनजघनानं सङ्गमेने’तरासम्
पुनरभवि कपपुण्णा पीतिविप्फारिनीव। ()
२८.
अभिनवरमणिनं जातुलज्जातुरानम्
विमुखनयनमीने मीनकेतुपमेन,
उपवधितुमीवग्गे खित्तजालब्बिलासम्
खणमवहरि रञ्ञा विद्धहत्थम्बुधारा। ()
२९.
नवजलकणिकालङ्कारवत्तारविन्दा
घनकुचकलहंसा केससेवालनीला,
पतिमथिततरङक्गाकिण्णसुस्सोणिवेला
सरसि सरसि’वा’सि तत्र कीळातुरे’का। ()
३०.
ससिरूचिरमुखीनं खोमवत्थन्तरीये
सनिकमपनयन्ते विचीहत्थेहि रञ्ञा,
रचितनयनकन्ती ब्यन्त गम्भीरनाभी-
सरसिजपरियन्ता नाळपन्तीरि’वा’सि। ()
२९.
नवजलकणिकालङ्कारवत्तारविन्दा
घनकुचकलहंसा केससेवालनीला,
पतिमथिततरङ्गाकिण्णसुस्सोणिवेला
सरसि सरसि’वा’सि तत्र कीळातुरे’का। ()
३०.
ससिरुचिरमुखीनं खोमवत्थन्तरीये
सनिकमपनयन्ते विविभण्थेहि रञ्ञा,
रचितनयनकन्ती ब्यन्त गम्हीरनाही
सरसिजपरियन्ता नाळपन्तिरि’वा’सि। ()
३१.
पुनरपि कुचकुम्भञ्चन्दहारेनिवा’पे
निजगळपरिमाणे सन्निमुग्गङ्गनानं,
मलिनकमलिनी सा लोचनेहा’ननेहि
अभवि भमरभार’म्भोजसण्डा’कुले’च। ()
३२.
मधुमदमधुपेहि गीयमानेहि विचि-
भुजसतपहटाहि सोणिभेरीहि थिनं,
ललितकमलसीसे नच्चमानिन्दिराय
अजिनि जलजिनी सा दिब्बसङक्गीतसालं। ()
३३.
तुहिनकरमुखीनं तन्तळाक’न्तलिक्खे
सुललितभुजवल्ली विज्जुलेखाभिरामा,
कुवलयवनराजि नीलजीमुतराजि
पतिनयनमयूरे कीळयन्ती रराज। ()
३४.
फुटकुवलयहत्थं राजभंसेहि खित्तम्
विविधमधुपभुत्तं धम्मवेलातिवत्तं,
यथरिव गणिकं तं कञ्जनिं सो जनिन्दो
तदहनि परिभुत्वा’मन्दमानन्व्दमाप। () (सिलेसबन्धनं)
३५.
चरण’नुवजमानब्बीचिसङ्खोभतीरम्
जहति सति तळाकं सावरोधे नरिन्दे,
सरसिविरहिनीसंरुद्धनिस्सासरूपो
मुदुसुरभिसमीरो मन्दमन्दं पवायि। ()
३६.
परिभवि रविबिम्बं तङ्खणत्थाचलट्ठम्
तहिमुपलतलट्ठो भानुवंसेकभानु,
अथ सरसिवधूनं किञ्चिसङ्कोवितानि
सरसिजवदनाति सोकदीनानिवा’सुं। ()
३७.
असितनभसि सञ्झामेघमालाविलासम्
अभिभविय निसिन्ने तत्र सक्याधिनाथे,
तुवटमुपगता तं कप्पका’नेकवत्था-
भरणविकतिहत्था भूपतिं भूसणत्थं। ()
३८.
रविकुलरविनो खो धम्मतेजाभिभूतो
सुरपति सुरपुत्तं विस्सकम्माभिधानं,
सपदि पहिणि सम्मा दिब्बवत्थादिना भो
तिभुवनसरणं तं भूसयस्सू’ति वत्वा। ()
३९.
गहितमनुजवेसो सो’पसङ्कम्म सीसे
सुखुमपटसतेही वेठनञ्चा’पि दत्वा,
मणिकनकमयेहि भूसयि भूसणेहि
तदहनि भवि सक्को देवराजा’व राजा। ()
४०.
तिमिरहमरभार’क्कन्तपाचीनपस्सम्
मुकुलितसतसञ्झामेघपत्तावलीनं,
गगनतलतळाकाधारमन्दारनाळम्
कमलमकुलसोभं भानुबिम्बं बबन्ध। ()
४१.
पहिणि पितुनरिन्दो सासनं ताव तस्स
निजतनुजकुमारु’प्पत्तिमारोचयित्वा,
पमुदितभदयो सो लेखणालोकनेन
अवदिति मम जातं बन्धनं राहुजातो। ()
४२.
तदहनिपितुरञ्ञा वुत्तवाक्यानुरूपम्
तहिमखिलपदत्थं सद्दसत्थक्कमेन,
करहची मनुजिन्दो अय्यको सङ्गहेत्वा
अवदिति ममतत्ता राहुलोनामहोतं। ()
४३.
वनसुरवनितानं लोचनिन्दीवरेहि
महितसिरिसरिरो भद्रमारुय्ह यानं,
सभवनमभिगन्तुं ओसरि नागरानम्
सुविमलनयनालीतोरणाकिण्णवीथिं। ()
४४.
विवटमणिकवाटो’पन्तिकट्ठा विमाने
जितसुरवनिता’सि या पितुच्छाय धीता,
नयनकरपुटेहि रूपसारं निपीय
समितरतिपिपासा सा किसागोतमी थी। ()
४५.
जितमनसिजरूपं ईदिसं येसमत्थि
तनुजरतनमद्धा निब्बुता सा’पि माता,
पितुजगतिपती सो निब्बुतो सीतिभूतो
निजपियभरिया’पि निब्बुता’त्ये’वमाह। ()
४६.
हदयगतकिलेसे निब्बुते वूपसन्ते
यतिपतिरिव दिट्ठो निब्बुतो सो’हमस्मि,
इति वरमति सुत्वा ताय गाथं सुगीतम्
विविधनयविभत्तं तप्पदत्थं अवेदि। ()
४७.
अहमितिपदमस्सा निब्बुतिं सावितो’स्मि
सुमरिय गरुभत्या ताय लक्खग्घमग्गं,
धवलकिरणभारं भासुरं हारिहारम्
पहिणिय भवनं सो पाविसि सावरोधो। ()
४८.
मयमिव वरबोधिं बुज्झमानस्स जातु
मनसि वुपसमे’ति तुय्हमेकादसग्गि,
उपगमुमुपसन्तिं व्याकरोन्ती’व ताव
अपरदिसि विनद्धा’नेकसञ्झाघनाली। ()
४९.
अतुलधवजछत्तं धोतमुत्तावलीहि
वलयितमिव रञ्ञो तस्स सिहासनस्मिं,
उदयसिखरिसीसे तावतारावलीहि
परिवुतमतिसोभं चन्दबिम्बं बहास। ()
५०.
घनतरतिमिरेहा’वत्थरत्तेहि लोके
मसिमलिनविलासं तङ्खणे दस्सयन्ति,
रजनिकरकरेहि विप्फुरत्तेहि फीता
कतनवपरिकम्मे’वा’सि सा राजधानि। ()
५१.
हिमकरकरभारक्कत्तरत्तन्धकार-
गलिततिमिरलेखाकारमावी करोन्ति,
फुटकुमुद वनेसु चासिकुन्दाटवीसु
सुमधुर मधुमत्ता भिङ्गमाला पमत्ता। ()
५२.
जितसुरपतिवेसो धम्मचिन्तापरो सो
जलित मणिपदीपालोकभिन्नन्धकारे,
निजसिरिभवनस्मिं हेमसीहासनस्मिम्
नचिर मभिनिसज्जी पञ्चकामे विरत्तो। ()
५३.
सपदि तुरियहत्था नीलजिमुतकेसा
कुवलयदलनेत्ता चन्दलेखाललाटा,
विकचकमलवत्ता मेखलाभारसोणी
कुचहरविरळङ्गी चारुवामोरुजङ्घा। ()
५४.
कुमुदमुदकपोला कुण्डलोलम्बकण्णा
अविवरदसनालिमालतीदामलिला,
कनकरतनमालाभारगीवा, भिरामा,
अभिनववनितायो नच्चगीतेसु छेका। ()
५५.
रहदमिवपसन्नं निच्चलासिनमिनम्
सुमतिमुपनिसिन्नं संवुतद्वारुपेतं,
तमभिरतिनिरासं बुद्धभावाभिलासम्
अभिरमयितुकामा ओतरुं रङ्गभूमिं। ()
५६.
मणिमयवसुमत्या पादसङ्घट्टनेन
कनकवकलयघोसं काचि निच्छारयन्ती,
चलकिसलयलीला अङ्गुलि चालयन्ति
अनुलयमभिनच्चुं हेमवल्लीविलासा। ()
५७.
नरपतिमुखबिम्बंक लक्खमापादयन्ती
नयनखरसरानं रङ्गसङ्गामभूम्या,
जितकलरववाणी काचि रामा भिरामा
सवणसुभगगीतं गायमाना विभासुं। ()
५८.
जितसुरललनायोकावि पञ्चङ्गिकानि
तदहनि तुरियानि वादयुं लोलपाङ्गा,
सवणमधुरवीणा भेरिनादेहि तासम्
गगनतल मिवा,सि पावुसे रङ्गभूमि। ()
५९.
वरमति रमणीनं तं महाभूतरूप-
प्पभवमिवविकारं नच्चमद्दक्खि तासं,
विसमभवकुटीरे राजरोगातुरानम्
असुनितुरियरावं गीतमट्टस्सरं,व। ()
६०.
भुसमनहिरतो सो नच्चगीतेसु तासम्
सिरिसयनवरस्मिं सीहसेय्यं अकासि,
इतिगहितविहेसा लद्धनिद्दावकासा
सपदि मदनपासा ता निपज्जिंसुनारी। ()
६१.
सहकुमुदिनिया सो सुत्तमत्तप्पबुद्धो
निजसिरिसयनस्मिं सन्निसिन्नो रजन्या,
गहिततुरियभण्डे तत्थतत्थो, त्थरित्वा
युवतिजनमपस्सि दळ्हनिद्दाभिभूतं। ()
६२.
अनिलचलकपो ला काचि लालं गिलन्ते
गलितबहळखे ळा काचि खादन्ति दन्ते,
भगमपगतचो ळा काचि संदस्सय न्ने
खलितवचनमा ला काचि यंयं लपन्ते। ()
६३.
खिपितमपि करोन्ती काचि कासन्तिकाचि
इति पचुरविकारं निस्सिरिकं असारं,
भवनमनवसेसं तस्सु, पट्ठासि दळ्हम्
नरकुणपविकिण्णं आमकाळाहणंव। ()
६४.
तदहनि तिभवं चा,दित्तगेहत्तयं,व
सुमरिय वतभो, पस्सट्ठमोपद्दुतं भो,
इति परममुदानं कवत्तयं तब्बिमुत्या
मनसि पुरिससूरो सूरभावं जनेसि। ()
६५.
सुरतचतुररामारक्खसिवासभूते
सिरिभवनवनस्मिं मोहयन्तम्हि बाले,
अलमिति मम वासो हन्द निक्खम्म तम्हा
तिभवभयविमुत्तिं एसयिस्सामहं,ति। ()
६६.
उपकमिय विमानद्वारमुम्मारुपन्ते
सयनुपरि निपन्नं छन्नमुट्ठापयित्वा,
तमवदि अभिगन्तुं कप्पयित्वं, नयेति
पबलजवबलग्गं वाजिराजं सराजा, ()
६७.
गतसति हयसाळं तङ्खणे छन्नमच्चे
सकपतिगमनत्थं एसमं कप्पनत्थो,
अगमिति सहजातो कत्थको वाजिराजा
अकरि विपुलहेसारावमानन्दभारो। ()
६८.
पविसिय सिरिगब्भं तेलदीपुज्जलन्तम्
रतनखचितमञ्चे गन्धपुप्फाभिकिण्णे,
धरणिपतिनिपन्नं हेमबिम्बोपमानम्
निजतनुजकुमारं पस्सिबिम्बायसद्धिं। ()
६९.
यदि अहमपनेत्वा देविया हत्थपासम्
मम तनुजकुमारं अङ्कमारोपयामि,
वदनजितसरोजा राजिनी वुट्ठहित्वा
वनमहीगमनं मे वारये दुन्निवारं। ()
७०.
तनुजमुखसरोजं बुद्धभूतो समानो
नयनमधुकरानं जातु काहामिभारं,
सुमरिय चरणं सो उद्धरन्तो,व मेरुम्
अवतरि भवनम्हा उक्खिपित्वा पवीरो। ()
७१.
कुवलयदलनेत्तञ्चन्दमम्होजवत्तम्
मदनरथरथङ्गाकारसुस्सोणिभारं,
कथमवतरि बिम्बानामदेविं पहाय
नरपति भवनम्हा हेमबिम्बाभिरामं। ()
७२.
मरकतपटिमाभं सम्भवं सक्यवंसे
समुपचितसुपुञ्ञं लक्खणाकिण्णगत्तं,
पजहिय सुकुमारं राहुलाख्यं कुमारम्
कथमवतरि पादमन्दमुक्खिप्प धीरो। ()
७३.
रिपुगजमिगराजं जम्बुदीपग्गराजम्
तदहनि पितुराजं पुत्तसोकण्णवम्हि,
कथममितदयो सो निद्दयो पक्खिपित्वा
अवतरि भवनम्हाक उद्धरित्वान पादे। ()
७४.
सकलपथविचक्कं चक्कवाळावधिं सो
अभिविजिय असत्थो सत्तमे वासरम्हि,
नरहरि कतपुञ्ञो चक्कवत्ति अहुत्वा
कथमवतरि तम्हा उक्खिपित्वान पादे। ()
७५.
अवतरिय विमाना अज्ज मं तारयत्वम्
त्वमपितिभवतो)हं उत्तरेय्य’न्ति वत्वा,
तमभिरुहि जनिन्दो वाजिराजिन्द’मट्ठा-
रसरतनपमाणं धोतसङक्खावदातं। ()
७६.
पवनतुरितवेगो कन्थको वाजिराजा
यदहनि पदसद्दं चा’पि हेसं करेय्य,
ननु सकलपुरं सो याति अज्झोत्थरित्वा
तदहनि कतसद्दं वारयुं देवतायो। ()
७७.
करकमलतलेसु देवतानिम्मितेसु
पनिहितपदवारं अस्स मारुय्ह धीरो,
लहुमुपगमि छन्नं वालधिं गाहयित्वा
थिरपिहितकवाटद्वारपाकारुपन्तं। ()
७८.
यदि पिहितकवाटुग्घाटनं ना’भविस्सा
हयवरमपि छन्नामच्चमादाय सोहं,
असरि पुरिससिहो उप्पतेय्यन्ति अट्ठा-
रसरततपमाणु’त्तुङ्गपाकारचक्कं। ()
७९.
तथरिव हयराजा छन्ननामो च मन्ती
वीरियबलसमङ्गी चीन्तयुं तावदेव,
विवरि तदधिवत्था देवता चोदितत्ता
पुरिसदससतेनु’ग्घाटियं द्वारबाहं। ()
८०.
मम विसयमसेसं एससिद्धत्थनामो
अभिभविय सुबोधिं जातु बुज्झिस्सतीति,
अथ सुमरिय मारो पापिमा’तीवकुद्धो
पटिपथमुपगञ्छि निक्खमित्वा विमाना। ()
८१.
तुरितमहिवजन्ते मारवेरिम्हि मारो
असितनभसि ठत्वा इत्थमारोचयित्थ,
वरपुरिस इतो खो सत्तमे वासरम्हि
त्वमहिविजिय लोकं हेस्ससे चक्कवत्ती। ()
८२.
सुखमनुभवमानो चक्कवत्ती भवित्वा
घरमधिवस चक्कं वत्तयं यावजीवं,
अमितमति तुवं मा निक्खमस्सू’ति मारो
अभिगमननिसेधं कातुमिच्चानुसासि। ()
८३.
नमुविलपितवाचं सोतधात्वञ्जलीहि
सविसमिव पिबन्तो तं तुवं को’सि पुच्छि,
पवनपथठितो’हं इस्सरो देवतानम्
नरवर वसवत्ती पापिमा’त्ये’व माह। ()
८४.
सुरनरसरणो सो निब्भयो दिब्बचद्द-
रतनजननमद्धा मारजानामह’न्ति,
पटिवचनमदासि मादिसो दुप्पसय्हो
भवति दससहस्सेहा’पि तुम्हादिसेहि। ()
८५.
यदि मनसि सिया ते कामदोसब्बिहिंसा-
पभुतिपरिवितक्को तावजानाम’हन्ति,
पटिघपरवसो सो किञ्चिओतारपेखो
अनुपदमनुबन्धि तस्स छायायथेव। ()
८६.
पुनरभिवजतोवा’साळ्हिया पुण्णमाय
कपिलपुरविभूतिं दट्ठुकामम्हि जाते,
वसुमति परिवत्ती दस्सयि अस्सरञ्ञो
पुरवरभिमुखट्ठो चेतियट्ठानभुमिं। ()
८७.
सपदि दससहस्सिचक्कवाळेसु देवा
तिभुवनसरणस्सा’रक्खणे व्यावटासुं,
मणिकनकमयेहि दण्डदीपादिकेहि
अनिमिसतनये’के मग्गमालोकयिंसु। ()
८८.
सुरभिकुसुमदामोलम्बमानब्बितान-
कनककलससेतच्छत्तकेतुद्धजेहि,
तदहिगमनमग्गं देवता’लङ्करिंसु
भुवनकुहरमासि पुप्फपूजाभिरामं। ()
८९.
गगनमसनिघोसच्छन्तमेवट्ठसट्ठि-
तुरियसतसहस्सारवविप्फारमासि,
महितसुरभिपुप्फाकिण्णमग्गावतिण्णो
अतुरितमभिगन्त्वा योजनन्तिंसमत्तं। ()
९०.
विमलसलिलपुण्णं फेणमालाभिकिण्णम्
विकचकमलराजिं तुङ्गकल्लोलराजिं,
ससिरतरसमीरं वाळुकाकिण्णतिरम्
समुपगमि अनोमानामगङ्गं सवीरो। ()
९१.
असितमणितलाभा छन्न का नामिका’यम्
इति वरमति पुच्छि सो अनोमानदीति,
तमवदि यदि तीरे एत्थ’हं पब्बजेय्यम्
अतिविय सफखला मे सा अनोमासिया’ति। ()
९२.
रविकुलतिलको सो पण्हिया वाजिराजम्
सजवमददि सञ्ञं ताय अट्ठोसभाय,
सुविमलसलिलाया’नोमगङ्गाय तीरे
तरणिरिव ठितो’सि उप्पतित्वा तुरङ्गो। ()
९३.
सितपुलिनतलट्ठो तिण्हधारा’सिहत्थो
विसदमति समोळिं चूळमादाय दळ्हं,
अलुनि सिरसि सेसा द्वङ्गुला नीलकेसा
न तदुपरि परूळ्हा दक्खिणावत्तयिंसु। ()
९४.
अभवि तदनुरूपं दाठिका मस्सुचा’पि
अयमुपरि सचा’हं ठातु बुद्धो भवेय्यं,
नभसि खिपि सिखं तं इच्चधिट्ठाय धीरो
परिभविय ठिता सा मेघमालाविलासं। ()
९५.
सपदि सुरपुरम्हा देवराजाभि’गन्त्वा
तमभिहरिय चूळं चारिचङ्गोटकेन,
रतनमयमुळारं चेतियं मापयित्थ
सुरगणमहनीयं तत्र चूळामणिन्ति। ()
९६.
विधिरभवि सहायो यो घटिकारनामो
अददि समणकप्पंक सो कपरिक्खारमस्स,
गहितसमणवेसो पुब्बबुद्धा’व नाथो
नभसि खिपि निवत्थं साटकं संहरित्वा। ()
९७.
तमभिहरिय दुस्सं पक्खिपित्वा समुग्गे
रतनमयमतुल्यं योजनद्वादसुच्चं,
अकरि परहितत्थं ब्रह्मलोकेक विधाता
मकुटमणिमरिचीचुम्बियं चेतियंसो। ()
९८.
पितुनरपतिनो त्वं भुसणादीनि दत्वा
इति मम वचनेना’रोग्यमारोचयस्सु,
सचिवमनुपलब्भा’ दानि पब्बज्जितुं ते
पहिणि हयसहायं ओवदित्वान छन्नं। ()
९९.
पटिपथमवतिण्णो गन्तुकामो सरट्ठम्
धरणिपतिवियोगा सोकनिब्बिद्धगत्तो,
तुरगपति चवित्वा कन्थको देवपुत्तो
भवि कनकविमाने तङ्खणेतावतिंसे। ()
१००.
सकलवनसुरानं अञ्जलिमञ्जरिहि
महितञ्चरणपीठो येन पब्बज्जितो सो,
तदवसरिअनोमानामनज्जा समीपे
वनमनुपियनामं अम्बरुक्खाभिरामं। ()
१०१.
सो निक्खम्म अभिन्नखत्तियकुला नेक्खम्म धम्मालयो
भोगक्खन्धमुळारचक्करतनं उच्चारभारं विय,
ओहाया’नुपियम्बनामविपिने सत्ताहमज्झावसम्
पब्बज्जापटिलाभसम्भवसुखं वेदेसि बुद्धङ्कुरो। ()
इति मेधानन्दाभिधानेन यतिना विरचिते सकल कविजन हदयानन्द दाननिदाने जिनवंसदीपे अविदूरे निदाने महाभिनिक्खमन पवत्तिपरिदीपो दसमो सग्गो।
१.
मन्दानिलेरिततरुसण्डमण्डिते
तस्मिं तपोवनगहणे तपोधनो,
भुत्वा (पभावति) वनदेवता यथा
दिब्बं सुखं सुखमनगारियं ततो। ()
२.
यो सेनियो नरपति मागधो तदा
यस्मिं पुरे वसति पुरङ्गभासुरे,
राजग्गहं तमहिपवेसनत्थिको
अद्धानमोसरि समतिंसयोजनं। ()
३.
चक्कङ्कितस्सिरिचारणो सुसञ्ञमो
दीघञ्जसं वसि तदहेन खेपयं,
राजग्गहं कपुरवरमिन्दिरालयम्
सम्पाविसि जितगजराजगामि सो। ()
४.
इन्दासुधावलिवलयिकतो महा-
मग्गम्हि जङ्गम्मणिपब्बतोरिव,
खत्तिंसलक्खणसमलङक्कतो महा-
वीरो तपोनिधि युगमत्तदस्सनो। ()
५.
बोधापयं बुधजनमानसम्बुजे
अव्हापयं पथिकजन’क्खिपक्खिनो,
विम्हापयं निजसिरिया सदेवके
तस्मिं पुरे चरि सपदानचारिकं। ()
६.
पिण्डाय गच्छतिसति रूपदस्सन-
पब्यावटा’खिलजनताय गोतमे,
सङ्घोभिता’सुरमिसरेहि सा पुरि
पत्ते यथेव’सुरपुरि पुरिन्ददे। ()
७.
खत्तिंसलक्खणसुरचापभासुरे
रूपम्बरे वरपुरिसस्स गच्छतो,
लोकस्स लोचनसकुणावलितदा
अन्तं नपापुणि परिसङ्कमन्तीपि। ()
८.
मञ्जीरपिञ्जरकर कन्धरामणि-
केयूरभासुरचरणा सिरिमतो,
सीमन्तिनी परमसिरिं विपस्सितुम्
धाविंसु निज्जितकलहंसकामिनी। ()
९.
नारिजना महितुमिवा’भिगच्छतो
रूपिन्दिराय’ निमिसलोचनुप्पले,
धम्मिल्लवेल्लितभुजचम्पकावली
धाविंसु पीवरकुचहारपीळिता। ()
१०.
निस्सासिनी समजलबिन्दुचुम्बित-
वत्तम्बुजा सिथिलितकासिकम्बरा,
काचित्थियो समणमुदिक्खितुं पथे
धावन्तियो किमुपतिसङ्किया’भवुं। ()
११.
उग्घाटिता’सितमणिसिहपञ्जरा
रामापसारितवदनम्बुजाक वसिं,
दट्ठुं पभुजनभवनेसु तङ्खणे
मन्दाकिनिसरसिविलासमाहरुं। ()
१२.
उच्छङ्गतोपतितसुता’भिरूपिनो
रूपप्पलम्हितहदयाक पूरीवधू,
पस्सन्तियो पथिकजनस्सहत्थगे
नाकंसु किं अधिकरणा’धिरोपणं। ()
१३.
एके जना यतिपतिरूपदस्सन-
कोतुहळा सकपटिभानमब्रवुं,
सीमन्तिनी मनकुमुदानि बोधयम्
पत्तो’त्य’यं पकतिनिसापतीनुखो। ()
१४.
सुत्वान तं सकलकलान्तरोपगम्
बिम्बं तदङ्कितहरिणङ्कमम्बरे,
तुम्हे नपस्सथ हिमरंसिनो इति
गब्बाभिजप्पितवचना’परेजना। ()
१५.
अच्छेरपङ्कजविसरानि चिन्तिय
सञ्चुम्बितुं पुरललनानन’म्बुजे।
वेरोचनो इधुपगमा विरूपिमा
इच्चब्रवुं पुनरनिसम्मकारिनो। ()
१६.
सुत्वान तं गगनतलङ्गने’धुना
वेरोचनस्स’भिचरतो नपस्सथ,
चण्डातपं थिरपरिवेसमम्बुज-
पाणिन्ति गज्जितवचना’परेजना। ()
१७.
उत्तुङ्गमन्दिरमणिचन्दिकातले
दिब्बच्छरानिभरमणिहि वञ्चितो,
एया’मरावतिनगरिति चिन्तिय
सक्को चरे ननु सकवादमपक्पयुं। ()
१८.
सक्कस्स दानवविजया’भिलासिनो
पाणिम्हि दिस्सति वजिरायुधं खरं,
संविज्जरे दससतलोचनानि’पि
नोतादिसो अयमिति तब्बिपक्खिनो। ()
१९.
या सालवत्य’धिवचना’भिरूपिनी
सञ्चोदितो जितगिरिजाय ताय हो,
केलासपब्बतनिभपण्डवाचल-
ञत्तं वजं अयमितिइस्सरो’ब्रवुं। ()
२०.
तुम्हे नपस्सथ परमिस्सरस्स किम्
नग्गत्तनं पसुसयनो’पवेसनं,
पाणिं कपालकमधिकक्खिमण्डलम्
इत्थं पवेदितवचना’परेजना। ()
२१.
एसा’वलम्बितपुरखीरनीरधिम्
लक्खिं समेक्खिय निजलक्खिसंसयो,
पीतम्बरं परिदहिय’ञ्जसे चरम्
नारायनो इति मतिमप्पयुं सकं। ()
२२.
नारायनो कुवलयनीलविग्गहो
कोपन्तरो’रगसयनिन्दिराधनो,
चक्कायुधो’ल्लसितकरो’तिवामनो
तब्बादमद्दनचतुरे’तरे जना। ()
२३.
वेदत्तयं विबुधजनानमानने
स्व’ज्झायतं वसतिनुखो सरस्सती,
सञ्जातसंसय जटितो पितामहो
तस्सागवेसनपसुतो’त्यु’दीरयुं। ()
२४.
सुत्वान तं सरसिजयोनिनो सदा
पाणिम्हि विज्जति वरमत्तपोत्थकं,
चत्तारिचाननपदुमानि दिस्सरे
गच्छं अयंपन पुरिसो नतादिसो। ()
२५.
सुद्धोदनव्हयवसुधाधिप’त्रजो
बुद्धो भविस्सति इति वेदकोविदा,
कोण्डञ्ञभुसुरपमुखा द्विजा तदा
पब्याकरुं तनु बहुभासणेन किं। ()
२६.
उक्कण्ठितो सकभवना महामती
निक्खम्म सत्तमदिवसोति विस्सुतो,
आपाथगं निजसवणञ्जलिहि भो
तं ब्यप्पथं नपिवथ किं यथामतं। ()
२७.
वेदागतं वरपुरिसङ्गलक्खणम्
देहम्हि विज्जति समणस्स गच्छतो,
अन्धा’व भो अपगतरूपदस्सना
तुम्हे’पि किं तलहथ रूपदस्सनं। ()
२८.
निक्खम्म छड्डितविभवो महाकुला
सुद्धासयो सुगहिय पत्तचीवरं,
पब्बज्जिया’नहिरमितो भवत्तये
अत्थाचरं अनुघरमञ्जसे’धुना। ()
२९.
सुद्धोदनावनिपतिनो वरोरसो
एसो समुज्जलसतपुञ्ञलक्खणो,
व्यापारितो कुसलबलेन बोधिया
होते’व गोतमसमणो नसंसयो। ()
३०.
दिस्वा तपोधनमहियन्तमञ्जसे
ये मानवा सकसकवादमप्पयुं,
तब्बादबन्धनविनिवेठना परम्
इच्चाहु पण्डितपुरिसा यथावतो। ()
३१.
दुता तदा सुरसि समप्पितञ्जली
रञ्ञो तमच्छरियपवत्तिमाहरुं,
अद्दक्खि भुपति चरमानमञ्जसे
पिण्डाय’थब्बिवरिय सिहपञ्जरं। ()
३२.
ना गो सिया पठमिनिमुज्जनं क रे
यक्खो सिया सहयमदस्सनं क रे,
दे वो सिया गगनतलङ्गणञ्च रे
पोसो सिया यदि पटिलद्धमाह रे। ()
३३.
दूतेनु’सासिय मगधाधिपो इति
वीमंसितुं पकतिमनङ्गहङ्गिनो,
पाहेसि ते पदमनुगम्मु’पागमुम्
सद्धिं महासमणवरेन पण्डवं। ()
३४.
विक्खालयं मुखकमलं कुले कुले
भिक्खाटनेन’ भिहटमिस्सभोजनं,
लद्धा जिगुच्छिय वसि पण्डवाचल-
च्छायाय मारभि सुनिसज्ज भुञ्जितुं। ()
३५.
भत्तम्ही कुक्कुरवमथूपमे मुहुम्
अन्तोदरं पविसति धीमतो सति,
अन्तानि बाहिरकरणानि’वा’भवुम्
तंखो सही वसिसनिसम्पजञ्ञवा। ()
३६.
पब्बज्जितं सुगहितपत्तचीवरम्
दिस्वा रतिं पजहिय राजभोजने,
सिद्धत्थ नो त्वमभिगमित्थ अत्तना
अत्तानमोवदिय पभुञ्जि भोजनं। ()
३७.
दूतेहि चोदितहदयो दयाधनो
सो मागधो नरपति तेन पाविसि,
येना’सि पण्डवगिरि भद्रवाहनम्
आरुय्ह दस्सनरसघेधलोचनो। ()
३८.
अञ्ञाय साकियकुलसम्भवं वसिम्
राजा पसिदिय अरिये’रियापथे,
मा काहसे सख इति दुक्करं खरम्
रज्जेन तंनरपवरं पवारयि। ()
३९.
रज्जेन किं तव चतुरण्णवावधिम्
रज्जं निजं पजहिय आगतस्स मे,
बोधिं पबुज्झिय पठमं तथासति
आगच्छतं मम विजितन्त्य’वोच नं। ()
४०.
दत्वा पटिस्सवमथ भुमिभत्तुनो
लोकस्स लोचनमणितोरणाकुले,
दीघञ्जसे वसि ठपितङ्घिपङ्कजो
आळाराकं इसिपवरं उपाविसि। ()
४१.
पत्वान किं कुसलगवेसि सो वसि
आळारकं विरजमुळारझायिनं,
इच्छामहन्ति’सि तव सन्तिके’धुना
धम्मं समाचरितुमिधागतो ब्रुवि। ()
४२.
सुत्वान तं ततियमरूपिकं वसि
झानं वियाकरि पटिलद्धमत्तना,
खिप्पं तपोनिधिपगुणं अकासि तम्
धम्मं सकाचरियनया’वलम्बिय। ()
४३.
ना’यं वसि तनुतरसद्धया ममम्
धम्मं सयं समधिगतं वियाकरे,
गोसामिको यथरिव पञ्चगोरसम्
अद्धाफलं अनुभवतीति तिन्तिय। ()
४४.
कालाम द्वे अधिगतझानसम्भवम्
त्वं यावतासुख मनुभोसि मं वद,
पुट्ठस्स तस्सि’ति नचकिञ्चि भावियम्
आकिञ्चनं अवच अकिञ्चनालयो। ()
४५.
संविज्जरे ममपकि इमस्सि’वे’सिनो
सद्धासतीवीरियसमाधिबुद्धियो,
एवं वितक्किय नचिरं कतुस्सहो
झानं लभी ततीयमरूपिकं वसी।
४६.
यं खो तुवं विहरसि झातमपक्पितो
सम्पज्ज सम्पति विहरामहन्ति तं,
आळारि’सि वरपुरिसेन सावितो
लाभा’वुसोत्यवच सुलद्धमावुसो।
४७.
जानामि पावचनमहं यथा तुवम्
जानासि पावचनमहं यथा तुवं,
त्वं तादिसो अहमपि यादिसो भवे
त्वं यादिसो अहमपकि तादिसो भवे।
४८.
एहा’वुसो समण मयं उभो जना
काहामि’तो परिहरणं गणस्सि’दं,
वत्वान आचरियसमानको सकम्
सिस्सं अका तमसममत्तना समं। ()
४९.
धम्मोप्य’यं नभवति निब्बिदाय वा
बोधायवा नवुपसमाय केवलं,
आरुप्पभुमियमुपपत्तिया सिया
इच्चानलङ्करिय ततो अपक्कमि। ()
५०.
कालमतो उपरिविसेसमुद्दको
जञ्ञा’त्य’यं सुमरिय रामपुत्तको,
पत्वा’स्समं समधिगतं त्वया’प’हम्
धम्मं समाचरितुमिधागतो’ब्रुवि। ()
५१.
ञत्वा सकाचरियमतञ्हि बुद्धिमा
धम्मञ्चरे मम समयो च तादिसो,
वत्वे’वमुद्दकवसि खिपक्पमत्तनो
सिक्खेसि पावचनपथे तपोधनं। ()
५२.
सद्धाय मं सकसमया’नुसासको
अद्धा समाधिजफलमाहरे’त्य’यं,
चिन्तापरो वरपुरिसो अरूपिकम्
झानं वलञ्जसि कतमन्त्य’पुच्छि नं। ()
५३.
सुत्वा तमुद्दकवसि सन्तमानसो
सन्तंहि’दं परममिदन्ति भावियं,
सामं वलञ्जनकमरूपभुमिकम्
झानं चतुत्थकमविकम्पमाहरी। ()
५४.
संविज्जरे ममपि मनोनिकेतने
सद्धादिसग्गुणरतनानि’मस्सि’व,
एवंसरं नचिरमरूपिकं वसि
झानं लभी वीरियबलेनवा’न्तमं। ()
५५.
लद्धं तया यमधिगतन्ति तम्मया
आरोचिते समण वरे’सिपुङ्गवो,
अम्हे गणं सुपरिहरामु’भो’तिमम्
वत्वा तमाचरियधुरेन मानयि। ()
५६.
ना’यं पथो भवपरिमुत्तिया सिया
अद्धाभवे ममपकि भवग्गपत्तिया,
एवं ववत्थितहदयो महादयो
निब्बिज्जसो तदपगतो’नलंइति। ()
५७.
मोक्खेसको जितवरवारणक्कमो
एकोचरं वसि मगधेसु चारिकं,
सेनानिविस्सुन्निगमो यहिंसिया
तं तापसालयमुरुवेलमोसरि। ()
५८.
अद्दक्खि सो हरिणविहङ्गमाकुलम्
मन्दानिलेरिततरुसण्डमण्डितं,
नेरञ्जरासलिलपवाहसितलम्
पासादिकं परमतपोवनं तहिं। ()
५९.
अन्तोजटं जटिलजटा’लिवुम्बित-
पादम्बुजो विजटयितुं घटं वसी,
अत्ताहितापनपटिपत्तिया तहिम्
विज्जाधरे जटिलवरे पसादयी। ()
६०. सञ्चारितो जनपदचारिकं तदा
पत्वा तपोवनमथ पञ्चवग्गिया,
भिक्खु महापुरिसमुपट्ठहिंसु तम्
आरद्धदुक्करकिरियं यथाबलं। ()
६१. धीरो’तिदुक्करपटिपत्तिपूरको
दन्तानि वीसतिदसनेहि वीसति,
तालुं निरुम्हिय रसनाय चेतसा
चित्तं निपीळयि परितापयि तहिं। ()
६२. पग्गय्ह मुद्धनि बलवा’तिदुब्बलम्
निप्फीळये यथरिव धीमतो तथा,
अत्ताहितापनपसुतस्स पग्घरुम्
कच्छादिना’धीकतरसेदबिन्दवो। ()
६३. मग्गोभवत्य’यमिति बोधिसिद्धिया
अप्पाणकं पटिपद माचरं चिरं,
वासं अका वसि मुखतो च नासतो
अस्सासमप्पटिपटिमो’परुन्धिय। ()
६४.
रुद्धेसु तेस्व’ पिहितसोतरन्धतो
वातो’भिनिक्खमि अधिमत्तनिस्सनो,
कम्मारगग्गरिमुखतो रवो भुसम्
निग्गच्छते अभिधमनेन सेय्यथा। ()
६५.
यावेदना खरसिखरेन जायरे
सीसस्स विज्झनसमये सुखत्थिनो,
एवं तदा कठिनसिरोरुजा’भवुम्
रुद्धानिलस्स हि मुखकण्णनासतो। ()
६६.
वाताभिघातनसमये सुधिमतो
सीसे’भवुं पुनरपिसिसवेदना,
दळ्हेन यो सिरसि वरत्तकेन यम्
दळ्हं ददे यथरिव सिसवेठनं। ()
६७.
सम्मा निरुम्हितमुखकण्णनासतो
धीरो समीरणमुपरुन्धिचु’त्तरिं,
गब्भन्तरं खरतरवेदना’तुरम्
वाता’भिमन्थिय परिकन्तयुं ततो। ()
६८.
गोघातको चतुरतरो विकत्तये
कुच्छिं गवं तिखिणविकन्तनेन चे,
रुद्धातिलेह’नरियमग्गगामिनो
जाता तथा खरतर कुच्छिवेदना। ()
६९.
अप्पानकं पुनरपि झानमाचरम्
वीरो समीरण मुपरुन्धि सब्बथा,
चीन्तुब्भवं सकमुखकण्णनासगम्
तेना’सि कायिकदरथो धितीमतो। ()
७०.
दळ्हं उभो चरपुरिसा महब्बला
बाहासु गण्हिय पुरिसं’तिदुब्बलं,
अङ्गारकासुयमहितापयन्तिचे
सो तादिसिं अनुभवि दुक्खवेदनं। ()
७१.
खित्तं कलिङ्गरमिवकाविदेवता
रुद्धानिलुब्भवखरवेदनातुरं,
वीरं विलोकिय पतितं तपोवने
पब्याकरुंक वरपुरिसो मतो इति। ()
७२.
कालंकरोत्य’यमिति काचि देवता
नोचाहुकिं तदितर देवता वतं,
अस्से’व गोतमसमणस्स मारिसा
आरोचयुं विहरणमीदिसंइति। ()
७३.
यंनून’हं पटिपदहेय्यमायतिम्
आहारयापनहरणाय सब्बसो,
एवं सचिन्तयि करुणाय चोदिता
ता देवता तुवटुमुपेच्च गोतमं। ()
७४.
आरोचयुं यदिपन निच्चभोजनो-
पच्छेदनं समणतुवं करिस्ससि,
काहाम ते मयमितिलोमकुपतो
दिब्बोजमोकिरिय सरिरतप्पणं। ()
७५.
घासस्सछेदनवीरियं करोमि चे
यापेन्ति ता मधुर सुधारसेन मं,
तेना’भियापनविधिमिच्छतो सतो
तंखोतपं नभवति किं मुसा ममं। ()
७६.
नालन्ति सो कुहनवसेन देवता-
विम्हापनेति’ह निजदेहतप्पणं,
एवं अनुस्सरिय’नुवासरं वसी
आहारमाहरि विरसं परित्तकं। ()
७७.
स्वाचेलको विचरिकरापलेखणो
आचारमुत्त्य’भवि नचेहितिट्ठिको,
उद्दिस्सकं अभिहटकं निमन्तनम्
नासादयि पिटककलोपिकुम्भिकं। ()
७८.
सो दण्डमुग्गरमुसले’ळकन्तरम्
पायन्तिगब्भिनिपनितीहि चा’हटं,
सामक्खिकाविसय मुहिन्नमेकिकम्
सङ्कित्तिनोदनमपि नाभिसादयी। ()
७९.
सोवीरकं नपिवि सुरं नमेरयम्
सुक्खामकं यदपि तिकोविसुद्धिकं,
सो मच्छमंसकविकतिं पटिक्खिपि
अप्पेकदा तपसि निरामगन्धिको। ()
८०.
सो सत्ततोप्पभुति कमेन हापयम्
यावेकमाहरि कबलं बलत्थिको,
सो सत्ततोप्पभुति कमेन हापयम्
एकं कुलं उपगमि याव भिक्खितुं। () (यमकबन्धनं)
८१.
एकाय दीहिपि तिचतूहि पञ्चहि
दिन्नं पटिग्गहि छहि दत्तिसत्तहि,
एकाहिकप्पभुतिकमद्धमासिकम्
मूलं सयं पतितफलं पभुञ्जि सो। ()
८२.
सामाकतण्डुलमथसाकमद्दकम्
नीवारकुण्डकहटदद्दुलादिकं,
पिञ्ञाकगोमयतिण झामकोदनम्
वीरो महाविकटमपानुभुञ्जि सो। ()
८३.
थोकं पिवि पकसतमितं हरेणुक-
यूसं तथा चनक कुलत्थमुग्गजं,
सो अप्पभोजनपरमो सजीवितम्
एकेन यापयि तिलतण्डुलेन’पि। ()
८४.
साणम्मसाण?जिन’जिनक्खिपच्छव-
दुस्सं तिरीटककुसवाकचीरकं,
सो केसकम्बलमपिवाळकम्बल
मोळुकपक्खिकफलकान्य’धारयि। ()
८५.
दुब्बण्णनत्तकमयमग्गपुग्गलो
अप्पेकदा परिदहि पंसुकूलकं,
अत्तन्तपोवरण परायणो भवि
सो मस्सुकुन्तलतनुलोमलोचको। ()
८६.
उब्भट्ठको’भवि परिवज्जितासनो
उक्कट्ठमुक्कुटिकवतं अधिट्ठही,
उद्धग्गकण्टकवीसमे अपस्सये
सेय्यं अका तदुपरिठानचङ्कमं। ()
८७.
सो सायततियकमुदकावरोहण-
युत्तो पवाहयितुमघं समुस्स ही,
आतापयं इति परितापयं सकम्
देहं चिरं परिहरि पापभीरुको। ()
८८.
यो नेकहायनगणिको’त्थि’तिन्दुक-
रुक्खस्स खो पपटिकजातखाणुको,
एवं तथा पपटिकजातमत्तनो
गत्तञ्च सन्निवितरजोमलं भवि। ()
८९.
सोवा परो नतु परिवज्जयी रजो-
जल्लानि कज्जलमलिनानि पाणिना,
देहं सुभोजनजहनेन जज्जरम्
तेलं विलेपिय रजसा’भिथूलयी। ()
९०.
सो द्वे’कपस्सयिकवतं पपूरयी
आपानको’ भवि फलके’पि थण्डिले,
सेय्यं अकाक विहरि विवेककामवा
अज्झोगहं अदुतियको महावनं। ()
९१.
पाणे इमे विसमगते’तिखुद्दके
ना’हं वधिस्समिति पटिच्च’नुद्दयं,
उस्सावमद्दनहिरभीरुताय सो
नाथो अभिक्कमि च सतो पटिक्कमि। ()
९२.
निन्नत्थला वनगहना वनासयो
निन्नत्थलं वनगहनं मिगो यथा,
हीतो विपस्सिय विपिनोपगे जने
तासाभिभू पपनति एवमेवखो। ()
९३.
दिस्वान लुद्दकवनकम्मिकादयो
गोपालके तिणनळकट्ठहारके,
माचद्दसं अहमपि तेत्य’यंजनो
मा मं विपस्सतु समधिट्ठहं वतं। ()
९४.
एकोवसङ्गणिकविहारभीतिया
निन्नत्थला वनगहना तपोनिधी,
निन्नत्थलं वनगहनं पपात सो
तस्सासि तादिसि पविवित्तता तदा। ()
९५.
यस्मिंवने चरतमवीतरागीनम्
रोमुग्गमो चरणतलानि कम्परे,
दिस्वान भिंसणकवनं तथाविधम्
अज्झोगहं वसि पविवेककामवा। ()
९६.
उस्सावपाततसमये’न्तरट्ठके
हेमन्तिके सिसिरतराय रत्तिया,
अब्भावकासिक मभिपूरयि वतम्
किच्छं वसि वसि वनसण्डगो दिवा। ()
९७.
गिम्होतु पच्छिमदिवसन्तरे दिवा
अब्भावकासिकधुतधम्मपूरको,
रत्तिं वने विहरि जवट्ठिकान्यु’प
निस्साय सो असयि सुसानभूमियं। ()
९८.
बुद्धङ्कुरं उपगमियो’ठुभन्ति’पि
ओमुत्तयन्तिपि रजसो’किरन्ति’पि,
गोमण्डला सवणखिलेसु दण्डकम्
दत्वा वदापयितुमुपक्कमन्ति’पि। ()
९९.
सोवाधिवासयि सतिमा उपेक्खको
तंवेदनं कटुकक मनञ्ञवेदियं,
दुक्खे सुखे सुमति तुलासरिक्खको
बालेसु तेस्व’पि नविकोपयिमनं। ()
१००.
आहारतप्पणविधिना विसुद्धि’ति
एके वदन्ति’ह समणाञ्ञतित्थिया,
कोलादिभोजनविकतिं तथाविधम्
अप्पिच्छताय’नुभवि सुद्धिकामवा। ()
१०१.
अप्पोजभोजनविकतिं पभुञ्जतो
खत्तिंसलक्खणसिरिया समुज्जलं,
कायो सुरद्दुमरुचिरो’धिमत्तक-
सीमानमट्ठिकतच मापधीमतो। ()
पब्बानिवा असितलनास्व’सितिक-
वल्लिसु उन्नत’वनतानि सेय्यथा,
आसुं तथा करचरणादिकानि’पि
तस्सु’न्नतोनत’वयवाति विग्गहे। ()
१०३.
मोक्खेसिनो करभपदंव निस्सिरिम्
निम्मंस मानिसद महू सिरिमतो।
तस्सु’न्ततावनतकपिट्ठिकण्टको
आसि यथावलयितवट्टनावलि। ()
१०४.
गोपाणसि सिथिलितबन्धना जर-
साळाय हेट्ठुपरिठिते’व धीमतो,
निम्मंसलोहितककलेबरे प्य’व-
भग्गा भवुं पविसमफासुकावली। ()
१०५.
अप्पं कुभोजनविकतिं पभुञ्जनो
तस्स’क्खिकूपगयुगलक्खितारका,
ओक्कायिका अभवु मगाधगा तदा
गम्भीरकुपगदकतारकाक विय। ()
१०६.
वातातपेन’ भिफुसितो यथा’मक-
च्छिन्नो’भिसम्फुटनि अलाबु तित्तको,
सीसच्छवी सुखुमछविस्स भोजनो-
पच्छेदनेन’भिफुटिता ठितं तथा। ()
१०७.
तस्सोदरच्छवि पन पिट्ठिकण्टकम्
अल्लियि सो मुनि मलमुत्तमोचको,
ओकुज्जितो परिपति पूतिमूलक-
लोमानि तब्बपुगलितानि भूमियं। ()
१०८.
सो पिट्ठिकण्टकमवसङ्गपाणिना
कुच्छिच्छविं फुसितुमितो परामसि,
सो पिट्ठिकण्टकमवसङक्गपाणिना
कुच्छिच्छविं फुसितुमितो परामसि। () (यमकबन्धनं)
१०९.
कालोनुखो वरपुरिसो’ति नो तथा
सामोनुखो नपि ननुमङ्गुरच्छवि,
आसुं तदा कविमतिकथापरा नरा
दिस्वा मलग्गहितमसोभनच्छविं। ()
११०.
ये सन्ती सम्पती समणा’भवुं पुरे
अत्तन्तपा तपसि अनागते सियुं,
ते वेदनं कटुकमितोधिकं किमु
वेदेन्ति वेदयु मभिवेदयिस्सरे। ()
१११.
ईहाय दुक्करकिरियायि’माय’पि
नेव’ज्झगा यमरियञाणदस्सनं,
अत्तूपतापनकसिरस्स केवलम्
भागी भवि अनरियमग्गगामिसो। ()
११२.
संसारे सातिसारे बरतरदरथे संसरं सच्चसन्धो
खेदेवेदेसि देवासिरनरसरणोएसयंसत्तसन्तिं,
धीरोवीरोवरोयोपभवभवभयोपापतापब्बिपत्तो
आयोगं योगियोगी परिहरि हिरिमाएवमेवच्छवस्सं। () (मुत्ताहार बन्धनं)
इति मेधानन्दाभिधानेन यतिना विरचिते सकल कविजन हकयानन्ददाननिदाने जिनवंसदीपे अविदुरेनिदाने महाबोधिसत्तस्स महा पधानानुयोगप्पवत्तिपरिदीपो एकादसमोसग्गो।
१.
कामं कामसुखल्लिका’नुयोगो
हीनो’नत्थकरो’त्य’ने(’करूपं),
चिन्तेत्वान तपोवनं विमाना
त्वं सिद्धत्थु’पगम्म काहसे किं। ()
२.
कोनाम’न्तु’पतापना’नुयुत्तो
पत्तो होति सुखप्पदं कदाचि,
तस्मा अत्तु’पतापना’नुयोगो
हीनो’नत्थकरो’ति चिन्तयस्सु। ()
३.
अत्तानं सयमेवमोवदित्वा
पिण्डाया’नुघरं चरित्व लद्धं,
भत्तं भुत्तवतो सकम्हि काये
आसुं पाकतिकानि लक्खणानि, ()
४.
हीनन्तद्वयवज्जनेन जातु
ञाणुक्कंसगतम्हि तम्हि वीरे,
बोधायू’पसमाय निब्बिदाय
उक्कट्ठं पटिपत्तिमाचरन्ते। ()
५.
छब्बस्सान्य’निदुक्करं करित्वा
बोधिं नाज्झगतो सुभोजनानि,
भुञ्जन्तो किमु कुब्बते’ पधाना
विब्भन्तो इति पञ्चवग्गियायं। ()
६.
मददित्वा सिकतं सिनेहलद्धा
केवा’सुं समणं हि’मं उपेच्च,
को मूळ्हो’धिगमाधिगन्तुमिच्छे
चिन्तेत्वा मिगदायमोतरिंसु। ()
७.
सेनानीनिगमे तदानि सेट्ठि-
धीता सामिकुलं अलङ्कता’सि,
भारेना’वनतङ्गिनी कुचानम्
हंसिवा’लसगामिनी सुजाता। ()
८.
जाते पत्थितपत्थनासमिद्धे
रुक्खा’धिग्गहिताय देवताय,
कातुं साबलिकम्मक मानयित्वा
धेनू लट्ठिवनोपगा सहस्सं। ()
९.
तासं पञ्चसतानि दुद्धखीरम्
पायेत्वा कतपुन यावता’ढधेनू,
खीरानं परिवत्तनं विधाय
पच्चूसम्हि दुदोह ता’ढधेनू। ()
१०.
मिस्सेत्वा सयमेवव दुद्धखीरम्
पायासं पचितुं समारभित्थ,
देवा तत्थ सुधारसं खिपित्वा
आरक्खादिमकंसु उद्धनस्मिं। ()
११.
तस्सा’सि हिमावाचलो’पधानम्
पल्लङ्को पथवितलं अहू चे,
हत्था पच्छिमपुब्बसागरेसु
पादा दक्खिणसागरे भविंसू। ()
१२.
उग्गन्त्वा तिणजाति नाहिरन्धा
तस्सा’हच्च ठिता नभं असेसं,
छादेसुं चरणुट्ठिता’स्स कण्ह-
सीसा’जानुयुगा’प्य’कण्हकीटा। ()
१३.
चत्तारो सकुणा चतुद्दिसाहि
पत्वा तप्पदपञ्जरं विवण्णा,
सेता’सुं पुथुमीळ्भपब्बतस्स
सीसे चङ्कमि सो अलिम्पमानो। ()
१४.
इच्चेवं सुमति’ट्ठपाकदानि
पस्सित्वा सुपिनानि पञ्च निट्ठं,
पत्तो अज्ज भवामहन्ति बुद्धो
निग्रोधं समुपेच्च सन्निसीदि। ()
१५.
सोधेतं सहिता तु पुण्णदासी
पच्चूसे वटमूलपुब्बसेले,
तं लोकेकरविं विराजमानम्
दिस्वा’वोच सुजातमेतमत्थं। ()
१६.
लक्खग्घं हरिपातिमाहरित्वा
सा आवज्जयि पक्कभाजनं सो,
पायासो विनिवट्टितो ठितो’सि
तायं पोक्खरपत्ततोव’तोयं। ()
१७.
सा अञ्ञाय सुवण्णपातिया तम्
छादेत्वा मुदिता पसन्तचित्ता
गन्त्वा मण्डन मण्डिता ससीसे
कत्वा पूजयि भोजनं सुजाता। ()
१८.
कालं एत्तकमेवबोधिसत्तम्
नातिक्कम्म विधातुदिन्नपत्तो,
सम्पत्तो’सि अदस्सनं ततो तम्
पातिं सोण्णमयं पटिग्गहेत्वा। ()
१९.
हंसालिमलिनीकतारविन्द-
रेणुच्छन्नसुनीलनीरपुरा,
या नेरञ्जरविस्सुता’सि ताय
नज्जातीरमगञ्जि सत्तसारो। ()
२०.
पायासामिसपुण्णसोण्णपातिम्
कासावानि जिनङ्कुरो ठपेत्वा,
तीरे ताय सवन्तिया नहातुम्
तित्थं गन्धगजोरिवो’तरित्थ। ()
२१.
रोलम्बाकुलनीलनीरजेहि
सेवालेहि नदीजलं सुनिलं,
निक्खन्तज्जुतिसञ्चयेहि देहा
ओतिण्णस्स जगाम पिञ्जरत्तं। ()
२२.
गङ्गाकामिनि कञ्जरेणुगन्ध-
चुण्णं तुङ्गतरङ्गबाहुना तं,
भत्तारं सलिलेन सीतलेन
मक्खेत्वासुनहापयन्ती’वा’सि। ()
२३.
तुल्यं तब्बदनम्बुजेन लद्धुम्
आयन्तं रविरंसिसङ्गमेन,
हंसस्सेणि सरोजकोसरासिम्
संदूसेसि आवारियो हि पाको। ()
२४.
तीरे सारसचक्कवाकपक्खी
सोसाय’स्सविसारितं’सपक्खा,
गम्भीरम्भसि मत्तमाहरिंसु
मञ्ञे निक्करुणाय एत्तकन्ती। ()
२५.
तुण्डे मण्डितपुण्डरीकदण्डो
पक्खे केरवपण्डरे पसारी,
नाथस्सु’ब्बहि मत्तहंसराजा
सेतच्छत्तविभुतिमुत्तमङ्गे। ()
२६.
वत्तम्होजपलोभितालिचक्कम्
चक्खवापाथगतं जिनङ्कुरस्स,
संदस्सेसि पधानभुठितस्स
निलस्मिं कसिणम्हि भूतिभारं। ()
२७.
वेय्यावच्चकरारिवापगायम्
सेवालादिमलापनेन मीना,
पादञ्चन्दगमीनलक्खणस्स
तस्स’ग्गे विमलिकरिंसु वारिं। ()
२८.
उत्तिण्णस्स विसालसाळसाखी-
साखाहत्थपुटेहि पुञ्क्नाय,
गत्तं मन्दसुगन्धगन्धवाह-
वत्थं साळवनङ्गना अदासि। ()
२९.
लोकिन्दो परिमण्डलं निवत्थो
छादेत्वान तिमण्डल’न्तरियं,
बन्धित्वोपरि कायबन्धनम्पि
कासावं परिधायि पंसुकूलं। ()
३०.
पायासस्स निरूदकस्स ऊन-
पञ्ञासप्पमिते विधाय पिण्डे,
पाचीनाभिमुखो निसज्ज नज्जा
तीरे ताय अकासि भत्तकिच्चं। ()
३१.
पायासो मधुरो’यमस्स सत्त-
सत्ताहं पटिविद्धबोधिनो हि,
ओजासमफरणाय ठानमासि
तस्मा सो पविहासि निब्बिहेसं। ()
३२.
बुज्झेय्यं यदि बोधिमज्ज सोहम्
उद्धंसोतमयं सुवण्णपाति,
गङ्गायं खिपकि गच्छतूति वत्वा
धीमा दक्खिणहत्थगं तमग्घं। ()
३३.
सोतं भिन्दिय सा सवन्तिमज्झे
ठत्वा पाति यतो असीतिहत्थं,
उद्धंसोतमुपेच्च सन्निमुज्जि
तस्मा सो’पि निमुज्जि पीतिनज्जं। ()
३४.
नागानं भवनं उपेच्च तिण्णम्
बुद्धानं पनिमम्हि भद्दकप्पे,
सापातिपरिभुत्तसोण्णपाति
घट्टेत्वान ठिता कतानुरावा। ()
३५.
तं दीघायुककालनागराजा
सुत्वा सद्दमथज्जपे’कबुद्धो,
उप्पन्नोति जिनं अभित्थवन्तो
अट्ठासि थुतिगीतिकासतेहि। ()
३६.
छायाबद्धविसालसाळसालम्
पत्वासाळवनं नदीसमीपे,
आजीवट्ठमसीलसंवरेन
आदोयेव विसुद्धकायवाचो। ()
३७.
कत्वाट्ठारसपिट्ठिकण्टकानम्
कोटीनंपटिपादनं कमेन,
पल्लङ्कस्सनिसज्जबन्धनेन
कम्मट्ठानसतिं उपट्ठपेत्वा। ()
३८.
आनापानसतिंपरिग्गहेत्वा
निब्बत्तेसिमलग्गहीतपुब्बे,
रूपारूपसमाधयो’ट्ठपञ्चा-
भिञ्ञायो वसिताच सो वसीसो ()
३९.
झानस्सादरतो दिवाविहारम्
कत्वा साळवने सुरासुरेहि,
धीरो मग्गमलङ्कतं करीव
गन्तुं ओतरियत्रबोधिमूलं। ()
४०.
लाजादीकुसुमेहिविप्पकिण्णो
मुत्तापण्डरवाळुकात्थतो सो,
मग्गो तुङ्गतरङ्ग भङ्गहारि
लक्खीवासपयोदधीरि’वा’सि। ()
४१.
मज्झा’रोपितपङ्कजाभिरामम्
मुत्तादामसमाकुलं समन्ता,
कण्णोलम्बसुवण्णघण्टमस्स
देटा दिब्बवितान मुक्खिपिंसु। ()
४२.
लोकत्थं करणाय चोदितस्मिम्
तस्मिं लोकदिवाकरे’कवीरे,
गच्छन्ते सहजातबोधिमूलम्
आलोको उदपादि सब्बलोके। ()
४३.
आयन्तं तिण्हारको पथम्हि
दिस्वा सोत्थियनामभूसुरो तं,
पादासि तिणमुट्ठियो’ट्ठमत्ता
नाथो तानि तिणानि सम्पटिच्छि। ()
४४.
वत्तत्ते वरपाटिहारियम्हि
मग्गे गन्धगजो’च जम्हमानो,
सम्पत्तो करुणाकलत्तभत्ता
सम्बोधाधिगमाय बोधिमूलं। ()
४५.
तस्सोसीदठितं’व चक्कवाळम्
हेट्ठा दक्खिणतो’त्तराननस्स,
पञ्ञायु’त्तरचक्कवाळमुद्धम्
लङ्घित्वानठितं’व आभवग्गं। ()
४६.
एवं पच्छिममुत्तरं दिसम्पि
अट्ठानन्ति पदक्खिणं करोन्तो,
गन्त्वा ठानवरं पुरत्थिमस्मिम्
अट्ठासि वसि पच्छिमाननो सो। ()
४७.
धीमा दक्खिणपाणिपल्लवेन
अग्गे तानि तिणानि सत्थरी सो,
तम्हा चुद्दसहत्थमुप्पतित्वा
पल्लङ्को समलङ्करी दुमिन्दं। ()
४८.
दक्खो कारुपवीणचित्तकारो
कातुं वा’लिखितुं यथानसक्का,
अट्ठंसु हरितानि सन्थतानि
एवं तानि तिणानि उप्पतित्वा। ()
४९.
मंसादी उपसुस्सरे नहारू
अट्ठीचेप्यवसिस्सरे सरीरे।
मुञ्चेय्यं चतुरासवेहि याव
भिन्दिस्सामि नताविमं अहन्ति। ()
५०.
दळ्हं चिन्तिय दळ्हमानसो सो
पाचीनाभिमुखो दुमिन्दबन्धं।
कत्वा पिट्ठिगतं निसीदि बोधि-
पल्लङ्कम्हि युगन्धरे रवी’व। ()
५१.
लोकेसो ससिमण्डलावभासम्
सेतच्छत्तमधारयी तदञ्ञे,
सुद्धावासतलट्ठदेवता तम्
पूजेसुं मकुटप्पितञ्जलीहि। ()
५२.
ये रूपावचरे वसन्ति देवा
ते च’ञ्ञत्र असञ्ञसत्तदेवे,
सम्पत्वा वजिरासने निसिन्नम्
पूजेसुं कुसुमाकुलञ्जलीहि ()
५३.
एकच्चे परनिम्मितादिलोका
पत्वा भत्तिभरा’मरा महिंसु,
पूजाभण्डसमाभिकिण्णहत्था
मारारिं तहिमाप पापिमा किं। ()
५४.
ये निम्माणरतिम्हि निज्जरा ते।
पत्वा गन्धकरण्डमण्डलेहि,
सम्पूजेसुमलङ्कतङ्घिपीठम्
नं सेट्ठं विजयासनोपविट्ठं। ()
५५.
अट्ठासि तुसितालया ससेनो
पत्वा सन्तुसितव्हदेवराजा,
विजेन्तो हरिमोर पिञ्छपुञ्ज-
सोभं कञ्चनतालवण्टपन्तिं। ()
५६.
पत्वा यामसुरालया ससेनो
संविजेसि सुयाम देवराजा,
धीरं सोण्णपणाळिकानिपात-
धारासन्निभचारुचामरेहि। ()
५७.
देविन्दो विजयुत्तराख्यसङ्खम्
वीसं हत्थसतं धमीतदञ्ञे,
पूजेसुं तमुपेच्च कोविळार-
पुप्फादीहि च तावतिंसदेवा। ()
५८.
यक्खादीहि पुरक्खता’पि देव-
राजानो चतुरो चतुद्दिसासु,
रक्खं संविदहिंसु देवलोका
तं पत्वान विनट्ठलोमहट्ठं। ()
५९.
वादेन्तो सरमण्डलं विधाय
वीणं पञ्चसिखो’पि बेळुवाख्यं,
तं सम्पूजयि कालनागराजा
थोमेन्तो थुतिगीतिकासतेहि। ()
६०.
एवं काहळभेरिसङ्खवीणा-
घण्टावीजनिछत्तचामरेहि,
नच्चादीहिचलाजपञ्चमेहि
दीपद्धुपधजेहि मानयुं तं। ()
६१.
सिद्धत्थो पटिसिद्धमारधेय्यो
कत्तुं अत्तवसे सदेवलोकं,
सुत्वा वायमतीति बोधिमण्डे
मारो तत्र समारभित्थगन्तुं। ()
६२.
तस्मिं खो समये भयावहानि
मारस्सो’तरणाय कारणानि,
चक्खचापाथगतानि दुन्निमित्त-
रूपादीनि तिलोकलोचनस्स। ()
६३.
सुक्ख’म्होधररावभेरिराव-
विप्फाराबधिरीकतम्बरम्पि,
भीमं विज्जुलता’सिघट्टणेहि
मारस्सा’हवम्ब्डलाभमाह। ()
६४.
मारस्सा’गमनञ्जसे रजोव
वाजीनं खुरघट्टणेन जातो,
उक्कापातसतं जनेसि तस्स
चक्खवानिट्ठफखलं दिसासु डाहो। ()
६५.
वेहासे विचरुं कबन्धरूपा
काकोला बलिपुट्ठवायसारी,
उन्नादिंसु खरानिलो पवायी
अब्भुट्ठासि रजो दिसासु धूमो। ()
६६.
आलोको विगतो घणन्धकारो
ओतिण्णो महिकासमाभिकिण्णो,
आकासो पथवि भूसं पकम्पि
मेघच्छन्नदिनं दिनं बभूव। ()
६७.
सिद्धत्थञ्हि असिद्धमत्थमेतम्
कातुं अस्सवमारकिङ्करामे,
वत्वे’था’ति पजापती ससेनो
तत्थेव’न्तरधायि तावदेव। ()
६८.
सा सेता पुरतो पजापतिस्स
आसी बारसयोजनं विनद्धा,
एवं दक्खिणवामनो च लोक-
धात्वन्तावधीमासि पच्छतो’पि। ()
६९.
उद्धं सा नवयोजनप्पमाणा
सद्दो भूमिविदारणोरि’वा सि,
सो’पड्ढं सतयोजनं बभूव
उच्चं सो गिरिमेखलो गजिन्दो। ()
७०.
नाहेसुं परिसासु निम्मितासुम्
द्वेयोधा सदिसायुधादधाना,
तब्यासेन अलञ्हि लोमहंसो
यस्सा’नुस्सरणेन चे सिया मे। ()
७१.
मापेत्वा सहसा सहस्सबाहुम्
गण्हित्वा विविधायुधानि तेहि,
आरूळ्हो गिरिमेखलं ससेनो
मारो पातुरहोसि बद्धवेरो। ()
७२.
देवेसो यससा समं सकेन
सेतच्छत्त मगञ्छि संहरित्वा,
देवेसो यससा समं सकेन
सङक्खं पिट्ठिगतं विधाय धावी। () (यमकबन्धनं)
७३.
सङ्कोचा’ननकाहलो जगाम
पातालं खलु कालनागराजा,
वीणादोणिसखो सखानपेखो
तम्हा पञ्चसिखो कलहुं पलायि। ()
७४.
दिस्वा मारबलं समोसरन्तम्
सम्पत्ता जनता पलायि भीता,
सोसीहो’व विहासि सक्यसीहो
एको कमारकरिन्दकुम्हभेदी। ()
७५.
पस्सित्वा’धरकन्तिभारमस्स
वत्तम्होरुह मिन्दिराविहारं,
सिद्धत्थेन समो नचत्थि लोके
इच्चेवं कलिमा’ह मारसेनं। ()
७६.
एतससा’भिमुखा मयं कदाचि
नोसक्कोम’भियुज्झितुन्ति ताता,
वत्वा उत्तरपस्सतो समारो
खन्धावारमबन्धि बद्धवेरो।
७७.
दिस्वा’ज्झोत्थरमानमारसेनम्
आरक्खावरणं थिरं विधाय,
खन्धावारमबन्धि सोपि वीरो
जेतुं तं दसपारमी भटेहि। ()
७८.
मारो भुधरमेरुचक्कवाळे
रुक्खादीनि विचुण्णितुं समत्थं,
खोभेत्वा भुवनत्तयं दिसासु
उट्ठापेसि समीरणं सुघोरं। ()
७९.
वातो पारमिधामवारितो सो
नित्तेजं पलयानिलस्समोपि,
पत्तो चामरमन्दमारुतोव
तन्देहोतुपरिस्समं जहासि। ()
८०.
धारावेगविहिन्नभूमिभागम्
गम्भीरा’सनिरावनिब्भरा’घं,
मारो मापयि तुङ्गवीचभङ्गम्
वस्सोघं परिपातरुक्खसेलं। ()
८१.
वीरो पारमिपाळिबन्धनेन
रक्खं बन्धि निजन्तभावखेत्ते,
तेनो’घो विपथङ्गमो विपक्ख-
सेनाया’सि पवाहणे निदानं। ()
८२.
तेजोखण्डसमानमत्तनो सो
तत्तं पज्जलितं सजोतिभूतं,
मापेत्वो’पलवस्समप्पसय्हम्
झापेतुं तमुपक्कमित्थ मारो। ()
८३.
मारस्सेव पतन्तमुत्तमङ्गे
घोरं पारमिवायुवेगरुद्धं,
तंवस्सं वजिरासनूपचारे
पूजापुप्फगुळत्तनं जगाम। ()
८४.
अस्सद्धो विसदिद्धतिण्हधारम्
आदित्तं पिहितम्बरो’दरं सो,
मापेसि असिसत्तितोमरादि-
वस्सं सब्बदिसानिपातमानं। ()
८५.
तस्मिं पारमिवम्मवम्मितस्मिम्
विस्सट्ठा’युधवुट्ठि कुण्ठितग्गा,
पत्वा सम्पति पुप्फवुट्ठिभावम्
तप्पादासनमत्थके पपात। ()
८६.
मारो विच्चिटचिच्चिटायमानम्
संवट्टानलखण्डविब्भमं सो,
वस्सङ्गारमयं सविप्फुलिङ्गम्
उट्ठापेसि पलासपकुप्फवण्णं। ()
८७.
खिप्पंपारमिमन्तजप्पनेन
अङ्गारानिनिवारितानितानि,
तंबुद्धङ्कुरपुण्णचन्दबिम्बम्
सेवन्तानिविकिण्णभानिवासुं। ()
८८.
भस्मीकातुमलन्तिमारवेरिम्
धूमाकिण्णमनिग्गतग्गिजालं,
मारोभेरवरावमुस्सदाभ-
मब्भुट्ठापयिखारभस्मवस्सं। ()
८९.
सेतामुद्धनिविप्पकिण्णभस्मिम्
तंवस्संचितपारमीबलेन,
पत्वाचन्दनगन्धचुण्णभावम्
मारारिस्सपपातपादमूले। ()
९०.
अस्मिं गुवलयालवाळगब्भे
सम्पातानलदड्ढवण्णुधारं,
उत्तासावहमत्तनो’पि कण्हो
वस्सापेसि उळारवण्णुवस्सं। ()
९१.
दिस्वा’ङक्घीनखरालिरंसिगङ्गा-
तीरुस्सारितवण्णुरासि मस्स,
अङ्गारो’व’धिकोधपावकेन
कण्हो कण्हतरो’सि झापितत्तो। ()
९२.
धूपायन्तमवीचिमच्चिमन्तम्
सम्फुट्ठं घनफेणणबुब्बुलेहि,
वस्सं पङ्कमयं भुसं निमुग्गो
मारो मापयि पञ्चकामपङ्के। ()
९३.
तस्मिंपारमिसत्तीसितिभूते
पङ्के चन्दनपङ्कभावयाते,
मारो पस्सिय फुल्लपङ्कजाहम्
कोपा पङ्कहताननोरिवासि। ()
९४.
मारारिं इमिना हनामहन्ती
सो लोकन्तरियत्धकारघोरं,
मारो सूविविदारियं दिसासु
उट्ठापेसिघनन्धकारखन्धं। ()
९५.
सो’यं पारमिजातरंसिजाल-
भिन्ना’सेसतमोजिनङ्कुरेणो,
पल्लङ्कोदयपब्बतोदितो’सि
कामं मारतुसारसोसनाय। ()
९६.
एतं गण्हथ बन्धथा’ति वत्वा
निट्ठं कप्पमवण्णियं कवीहि,
सद्धिं मारबलेनु’पागतो सो
कुद्धो युद्धमका पमत्तबन्धु। ()
९७.
तं दिस्वा’चलनिच्चलट्ठमेस
पल्लङ्को नचपापुणाति तुय्हं,
मय्हं हे’सु’पकपक्पतेव तस्मा
अस्मा वुट्ठहथा’वुसोत्य’वोच। ()
९८.
एका’पी समतिंसपारमीनम्
पल्लङ्कत्थमपूरिता तया’ति,
वुत्ते सो खिपि निज्जितो’रचक्कम्
चक्कं चक्कवरङ्कितस्स सीसे। ()
९९.
तं चक्कायुधमुज्झितप्पभावम्
युद्धे लद्धजयस्स मारजिस्स,
उस्सिसम्हि वरासनूपचारे
सेतच्छन्तमिवुस्सितं रराज। ()
१००.
तुय्हं सञ्चिननम्हि पारमीनम्
को सक्खी’ति अहञ्च सक्खिहोमि,
सक्खी’गन्ति पवत्तमारसेना-
घोसो भुमिविदारणोरि’वासि। ()
१०१.
दापेन्तोनिजसक्खिमुग्गतेजो
बाहुंतावपसारयी पविरो,
सक्खीहन्तीवदं’व मारसेनम्
तज्जेन्तो’व बभूव भुमिचालो। ()
१०२.
मातङ्गो गिरिमेखलो छितारिम्
वन्दन्तो’वपपात जन्नुकेहि,
मारो लद्धपराजयो निवत्थ-
वत्थस्सा’पि अनिस्सरो पलायि। ()
१०३.
घोरमारबलवारणाधिप-
मानदप्पनिभकुम्भदारणो,
बोधिमूलवजिरासनोपरि
केसरीव विरराज मारजि। ()
इति मेधानन्दाभिधानेन यतिना विरचिते सकल कवकिजन हदयानन्ददाननिदाने जिनवंसदीपे अविदूरे निदाने देवपुत्त मारबल विद्धंसन पवत्तिपरिदीपो द्वादसमो सग्गो।
१.
निखिलमारतुसारविसोसिनो
अथजिनङक्कुरदीधितिमालिनो,
रवि कतावसरो’व’पराचलम्
(दुत’विलम्बित) गामिमुपागमी। ()
२.
जलधिवारिसिनेहसुपुरिते
अभवि पंसुमहीतलमल्लके,
पणिहितापरभुधरवत्तिका-
जलितदीपसिखे’व नभोमणि। ()
३.
उदयपब्बतगब्भसमुब्भवम्
सकयसोपटिबिम्बसमंसुभं,
सपदि तप्पमुखे ससिमण्डलम्
कसिणमण्डलविब्भममुब्बहि। ()
४.
अरुणवण्णसुधाकर भाकरा
दिवससन्धिविलासिनिया खणं,
परिहरिंसु’दयापरभुधर-
सवणगं मणिमण्डन विब्भमं। ()
५.
रविधुरा विधुरा सरसीवधु
कमलकोमलकोसपुटञ्जली,
उपवने पवने’रितभूरुहा
पनमितानमिताव तपोधनं। () (यमकबन्धनं।)
६.
अपरसागरमुद्धनि भासुरम्
तिमिरजालपरं रविमण्डलं,
मुकुलितम्बुरुहस्सिरिमाहरि
भमरचक्कभरं सरसूपरि। ()
७.
लवणवारिधिकाचसरावके
अपरभूधर कूट भुजप्पिता,
सूरियमण्डलपाति निमुज्जिय
पुरिमयाममुखंनकिमाहरि। ()
८.
मणिपभारुण भाकर मण्डलम्
तमनुभुय महम्बुधिराहुना,
मुखगतंवमितं वियक लोहितम्
जलदराजि रराज दिनच्चये। ()
९.
विततमेघपभाहि मुहुं मुहुम्
कळित पाटल पल्लव सम्पदं,
वनघटं विटपन्तरगं कमा
फूटतमोपटलंपरिणामयी ()
१०.
सुभजनेभजनेनिरपेक्खिनी
विपतिनी पतिनीव रजस्सला,
सुमधुपे मधुपे परिवज्जयुम्
कमलिनीमलिनीकतनिरजा। () (यमकबन्धनं।)
११.
मधुमदालिकुला मकुलावली
अनिलभङ्ग तरङ्ग भुजेरिता,
पदुमिनी रमणीहि सिरिमतो
सुमहितामणिकिङ्किणिसेणिव। ()
१२.
रसिकपक्क फलाफल सालिसु
तरुसिरेसु समोसरमानका,
तिमिरखण्डनिभा बधिरीकरुम्
रविपथं विरुतेहि विभङ्गमा। ()
१३.
कुमुदिनीपमदा’थसुधाकर-
करसतेहि परामसनापरं,
कुसुमहासविलासधरा भुसम्
भुवनवन्दिरगब्भमलङ्करि। ()
१४.
हिमकरो हरिणञ्जनहारिना
निजकरेन निराकरि तङ्खणे,
सकललोक’विलोचन सम्भवम्
घनतमोपटलंहिसजो यथा। () (सिलेसबन्धनं)
१५.
सपदिपारमितारमितासयो
नवम’नुस्सतियासतिया परं,
अधिकता’धि समाधि समाहितो
पुरिमजातिभवे तिभवे सरि। () (यमकबन्धनं)
१६.
सुमतिपादक झान समुट्ठितो
पुरिमखन्धसमूहमनुक्कमं,
असरिसो’पनिसिन्नजयासन-
प्पभुति यावसुमेधभवावधिं। ()
१७.
इधभवे समनन्तरजातियम्
तदियखन्धपबन्धमनुस्सरि,
तिचतुपञ्चछसत्त नव’ट्ठपि
दसपि विसतितिंसति जातियो। ()
१८.
लहुमनुस्सरिताळिस जातियो
पभव खन्धवसेन तहिंतहिं,
भवसतंभवुपड्ढसतंभव-
दससतंभवलक्खमथापरं ()
१९.
अपरिमाण युगन्तगजातियो
अपरिमाण विवट्टगजातियो,
अपरिमाण युगन्त विवट्टगा
अपरिमाण गुणो सरिजातियो। ()
२०.
चतुसुयोनिसुसत्तमनट्ठिति-
तिभवपञ्चगतीसुपरिब्भमिं,
कसिरभारवहो अहमञ्जसे
सकटभारवहो गवजोयथा। ()
२१.
इतिसमञ्ञ धरो’सिममुत्र’हम्
इति निहीनपसत्थ कुलो भविं,
इति भविं अभीरूपविरूपिमा
इतिपि भत्त फखलाफल माहरिं। ()
२२.
अनुभविंकुसलाकुसलारहम्
विविधदुक्खमदुक्ख मदुक्ख खं,
दससतायु सतायुमितोभविम्
इतिभवंतिभवंसमनुस्सरि। () (यमकबन्धनं)
२३.
इतिह यावसुमेध भवं सुधी
सुमरिया’तिगता’मितजातियो,
असरि सोपटिलोमवसा ततो-
प्पभुति याव इतो ततियं भवं। ()
२४.
पुनरमुत्र ततोभवतो चुतो
समुपपज्जि मनन्तरजातियं,
तहिमहंतुसिते तिदसालये
भविमतिज्जुति सन्तुसिताभिधो। ()
२५.
तुसितदेवनिकायसमत्वयो
परमरूप विलासधरो’भविं,
सुमधुरामतमाहरि मिदिसम्
अनुभविंसुखमिन्द्रिय गोचरं। ()
२६.
समुपजीविममानुसहायन-
चतुसहस्स महंतुसितालये,
मरुगणम्बुरुहासनयाचनम्
इह पटिच्च ततो भवतो चुतो। ()
२७.
जननिराजिनिया मणिचेतिये
सुगतधातुमिवा’समकुच्छियं,
रविकुले पटिसन्धिमहं पित्र-
नरपतिं अधिकिच्च समप्पयिं। ()
२८.
इतिह रूपमरूपमनादिकम्
विपरिवत्तति वत्तति नापरं,
विसतिया सति याव धिया’सनम्
विहतमोहतमो’सि भवे सुधी। () (यमकबन्धनं।)
२९.
चुतुपपत्तिपबन्धवसेनहि
अवसवकत्तनधातुपरम्परा,
जलितदीपसिखे’व पवत्तति
नयिधपुग्गलवेदककारको। ()
३०.
पुरिमखन्धपबन्धमनेकधा
इतिववत्थयतो हि कुदिट्ठियो,
अपगता’त्तनि वीसतिवत्थुका
तमिहदिट्ठिविसुद्धि’ति वुच्चति। ()
३१.
सतिमतो रविमण्डलसन्तिभा
सकटमग्गनिभा’यमनुस्सति,
पुरिमजातिसु नाभिविरज्झति
सरवये सरभङ्गसरो यथा। ()
३२.
अचुतियाचुतियामति मासने
सुतवती’तवती’हति बुज्झितुं,
समुदिते’मुदिते कुमुदानि’म
नकमला कमलानि अलङ्करि। () (यमकबन्धनं।)
३३.
रुचिरचन्दमरिचिविलेपिनी
कुमुदसण्डविकासविहासिनी,
रजनिमज्झिमयामविलासिनी
तदधिसीलधनं विजाभासि किं ()
३४.
घनसुनीलविसालतपोवनम्
अनलभासुरकीटकुलाकुलं,
रजनिराजिनिया कुसुमाकुला-
विरळकेसकलापसिरिं भजी। ()
३५.
तदुपहाररतायि’व कोमुदी-
भुजलताय विभावरिभीरुया,
गहितलाजकभाजनविब्भमम्
फुटितकेरवकानन माहरि। ()
३६.
तिभुवनेकरविं रविभत्तरि
अपरदीपगते सरसीवधू,
रजनिया विहितावसरा’पि किम्
परिचरिंसु पतिब्बतमब्भुतं। ()
३७.
परिलसिंसु भुसं भुवने’वु भो
रविपथे वितता, विततारका,
अनिमिसे हि महाय महिमतो
जलितदीपसिखाच महीतले। ()
३८.
मकरतेनकेतनसन्तिभा
तुहिनदीधितिदीधिति मज्झिमे,
निसि ददार सदारसरागिनम्
हदयकेरवकेरवकाननं। () (यमकबन्धनं)
३९.
अथ भवाभवदिट्ठिविभेद नम्
विमति मोह तमोपुटपाट नं,
चुतुपपातपभुति विजान नम्
कथमलत्थ सदिब्बविलोच नं। ()
४०.
कुसलकम्मपभावसमुब्भवम्
सुखुमदुरगतानि’पि गोचरं,
अनिमिसान पसादविलोचनम्
रुधिरसेम्भमकलापगतंक यथा। ()
४१.
तथरिव’क्खिसमेन सुधासिनम्
विमतिदिट्ठिमिसोधनहेतुना,
हतमनोपकिलेसमलेन सो
विगतमानुसकेनहि चक्खुना। ()
४२.
करतलम्बुरुहोपरिचक्खुमा
यथारिवा’मलकीबदरीफलं,
चुतुपपत्तिगतेपि तथागते
तिभुवनम्हि यथिच्छित मद्दस। ()
४३.
नवुपपातखणेच चुतिक्खणे
विसयभावमुपेन्ति तथागता,
तदुपचारवसेनि’हदस्सनम्
खमति अट्ठकथाचरियासभो। ()
४४.
उपधिहीन’धिहनीनतथागते
अनपनीतपणीत तथागते,
अनभिरूप’भिरूपतथागते
सुगति दुग्गति दुग्ग मुपागते। () (यमकबन्धनं।)
४५.
तिरियमुद्धमधोपतितीय सो
मतिपहं अभिपस्सि यथारहं,
निचितकम्मपथेच तथागते
उपरि पादकझानसमुट्ठितो। ()
४६.
अकुसलानि करिंसु इमे तिधा
सुचरितानि करिंसु तिधा इमे,
अरियमग्गफलेहिक समङ्गिनो
नसमणा’तिपि अन्तिमवत्थुना। ()
४७.
गुणनिराकरणेन असाधवो
उपवदिंसु नसन्ति गुणा’ति’मे,
अपिचसपक्पुरिसा’रियपुग्गले
तदनुरूपगुणेहि पसंसयुं। ()
४८.
वितथलद्धिपरामसना इमे
परमलद्धिपरामसना इमे,
गहितलद्धिवसेन तहिंतहिम्
निचितकम्मपथा जनता अयं। ()
४९.
चतुरपायमपायमपायतिम्
उपगता सुगति सुगतिंइति,
यति समाहितवाहितवा’ द्दस
अनिमिसक्खिसमक्खिसमन्वितो। () (यमकबन्धनं)
५०.
सम्मासम्मसतोसतो सतिमतो कम्मादिहेतुब्भवम्
रूपारूपमनागतङ्नि महा मोहन्धकारो धिया,
अब्भत्थङ्गमि याय सोळसविधा कङ्खाचतेकालिका
साकङ्खातरणब्बिसुद्धु दुतियेयामे पवत्ता मति। ()
इति मेधानन्दाभिधानेनयतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्ददाननिदाने जिनवंसदीपे अविदुरे निदाने पुब्बेनिवासञाणदिब्बचक्खुञाणाधिगम पवत्तिपरिदीपो तेरसमो सग्गो।
१.
सुधाकरे विकसितकेरवाकरे
कमेनु’ पासति सति पच्छिमं दिसं,
विहावरी ससिरुचिराननं जिनम्
भजन्ति पच्छिममथयाम मोतरि। ()
२.
खणं निसापति विरहातुरेव’यम्
निसावधू मलिनपयोधरम्बरा,
चतुद्दिसायतनयनेहि सम्पति
मुमोच सीकरनिकरस्सुबिन्दवो। ()
३.
किलेसनासनपसुतो समाधिना
पुथुज्जनो तदनुसयं यथुब्बहे,
तथं’सुना भुवनकलङ्कसोधनो
नहे कलानिधि सकलङ्क मुब्बही। ()
४.
पुरत्थिमे नभसि विकिण्ण तारका-
पबन्धनिब्भरतिमिरं वियाकरी
निसावधु वलयितहारभासुर-
सुनीलकोमलनवकुन्तलस्सिरिं। ()
५.
विपस्सनाबलविमलीकतन्तरो
जिनङ्कुरो दुरितमलंव चन्दिमा,
मरिचिसञ्चयधवलीकतम्बरो
तमोचयं तमनुचरं निराकरी। ()
६.
पवायि सीतलमलयानिलो भुसम्
दिसङ्गना सिसिरतुसारबिन्दवो,
मुमोच सा विचरि निसा निसाकर-
मरीचिमञ्जरिपरिचुम्बिते भुवि। ()
७.
निरङ्गणे निरुपकिलेस निच्चले
मुदुम्हि कमक्मनियविसुद्धिभावगे,
समाहिते मनसि विपस्सनामनम्
अथासवक्खयमतिया’ भीनीहरि। ()
८.
सबारसङ्गिकभवचक्क मज्झगा
अनुक्कमेन’पि पटिलोमतो सुधी
ववत्थयं यमरियञाणदस्सनम्
विसुद्धिया विसद्धिया तदुच्चते। ()
९.
खणेन यो सरति सहस्सलोचनो
यथावतो दससतमत्थ मस्सपि,
विधातुनो निजचरणङ्गुलिप्पभा-
विभुसिता’खिलभुवनोदरस्स’पि। ()
१०.
असेसनीवरणतुसारसोसिनो
समाधिसम्भव’ खिलझानलाभिनो,
जगत्तयं करबदरं’व दस्सिनो
नयस्स कस्सचि विसयत्त मागतं। ()
११.
अदिट्ठ मप्पटि विदितं सयंपुरा
अनुत्तरंतमरियञाणदस्सनं,
इमस्स गोतमसमणस्स सिज्झते
गरूपसेवनविरहस्स अब्भूतं। ()
१२.
भवेभवे परिवितदानपारमि-
बलेन’हू विजटितलोभबन्धनो,
समेत्तिखन्त्यनुगतसीलपारमी-
जलेन निब्बुतपटिघादिपावको। ()
१३.
भवेभवे भवि थिरञाणपारमी-
पधंसिता’खिलविपरीतदस्सनो,
विनायकपक्पभुति गरूपसेवन-
वसेन पुच्छिय हतमोहसंसयो। ()
१४.
भवेभवे बुधजनपुजनादिना
गरूभिवादनबहुमाननादिना,
जनापचायनविधिना विनोदयि
सदप्प मुन्नति मभिमान मुद्धटं। ()
१५.
भवेभवे विभवरतिं रतिंभवे
अनङ्गसङ्गमरति मङ्गनारतिं,
घरा’भिनिक्खमिय’नगारियंरतो
अपानुदी पटिलभि झान मत्तना। ()
१६.
भवेभवे स’वीरिय सच्चपारमी-
परायणो अधिकुसलेसु चारतिं,
जहं वचीदुरितमलं चतुब्बिधम्
विसोधयी निजहदयञ्च पग्गही। ()
१७.
भवे भवे इति समतिंसपारमी-
विसुज्झिता’ कुसलमनोमलिमसो,
कमेन इन्द्रिय परिपाकतं गतो
नचञ्ञसम्पद महिपत्थयी सुधी। ()
१८.
भवे भवे अगणितमेव बोधिया
दयाय चोदितहदयो’हि कपत्थनं,
अका चतुब्बिधफलसम्पदा ततो
पदिस्सरे निरवसरा रिव’न्तनि। ()
१९.
भवे भवे सकपणिधानसत्तिया
तिधा’हिसङक्खतकुसलं इमस्स भो,
नसाधये किमरियञाणदस्सनम्
अनञ्ञपुग्गलविसयं नसंसयो। ()
२०.
अनिच्चतो’दयवयताय दुक्खतो
सदुक्खतायपि अविधेयतादिना,
अनत्ततो वरमति खन्धपञ्चकम्
पुनप्पुनं समुपपरिक्ख मुस्सही। ()
२१.
कलापसम्मसनमुखेन बारस-
विधे अनादिकभवचक्कनिस्सिते,
कमेन सत्तसु अनुपस्सनासु सो
जिनङ्कुरो तदवयवे’भिनीहरि। ()
२२.
अनिच्चतोभुसमनुपस्समुद्धरि
असेससङ्खतगतनिच्चसञ्ञितं,
अनत्ततो समनुविपस्स दुक्खतो
ससङ्खतेपजहि सुखत्तसञ्ञितं। ()
२३.
विनोदयी सुमति विरागनिब्बिदा-
वसेन सङ्खतगतरागनन्दियो,
निरोधनिस्सजनवसा’नुपस्सिय
तथोदयादियनमसेसङ्घते। ()
२४.
विधायदुब्बिधमनुपस्सतो कसतो
असेससङक्खतमपि नामरूपतो,
निदानतो पुनखणतो’दयब्बयम्
उपट्ठहि द्विगुणितपञ्चविसधा। ()
२५.
सुधीमतो तरुणविपस्सनायि’मे
विपस्सकस्सि’ति दसुपक्किलेसका,
भवुंपभासतिमतिपीतिनिच्छयो
सुखी’हनासमथनिकन्त्युपेक्खना। ()
२६.
पसन्नलोहित परिपुण्णविग्गहा
विनिग्गता निरवधिलोकधातुसु,
विपस्सनाबलपभवा’भिपत्थरि
सुधन्तकञ्चनरसपिञ्जरप्पभा। ()
२७.
अयंपथो नभवति तप्पभादयो
विसत्तिकापभुतिकिलेसवत्थुका,
पुनोदयब्बय मनुपस्सतो ततो
पथो समुब्भवि दसुपक्किलेसगं। ()
२८.
पथापथं समुपपरिक्खतोइति
सुधीमतो तरुणविपस्सकस्सया,
समुट्ठिता निसितविपस्सनामति
पथापथिक्खणकविसुद्धि वुच्चते। ()
२९.
नरासभो अधिगतञाततीरण-
परिञ्ञवा उपरिपहाणसङ्खया,
परिञ्ञया उभय विसुद्धिसिद्धिया
तिसच्चदस्सनपसुतो समारभी। ()
३०.
अनिच्चलक्खणमपकि दुक्खलक्खणम्
अनत्तलक्खणमथ सब्बसङ्खते,
यथावतो नसमनुपस्सि सन्तति-
रियापथेहिच पिहितंघणेनसो। ()
३१.
विसोधयं मतिमुदयब्बये ततो
लहुं तिलक्खणविसदत्तगो भुसं,
विपस्सनापथपटिपन्न मत्तना
अलत्थभङ्गधिभयञाणमादिकं। ()
३२.
सयम्भुनो उपरिनवानुपस्सना-
विभावना नवगुणवण्णनायिध,
विधीयते नवविधञ्णभावना
पवुच्चते सपकटिपदाविसुद्धिति। ()
३३.
मतीहितिहिपि चतुसच्चछादक-
तमोविधंसन समनन्तरं थिरं,
निरोधगोचरमलभित्थ गोत्रभु-
मतिं सुधी अनरियगोत्तबाहिरं। ()
३४.
पसत्थगोत्रभुमतिदिन्नसञ्ञकम्
समूलमुद्धटकलुसत्तयं सुधी,
विबन्धदुग्गतिविनिपातनादिकम्
अथादिमंपटिलभी ञाणदस्सनं। ()
३५.
यदेवनन्तरफलदन्ति पण्डिता
वदन्तितप्फलमपि पच्चवेक्खणं,
अलत्थ सो पुन दुतियाय भुमिया
विपस्सनं समधिगमाय भावयी। ()
३६.
भुसोविसोसित भवदुक्खकद्दमम्
अकालिकं तनुकतकिब्बिसत्तयं,
अनुत्तरं दुतियमलत्थ तप्फलम्
सपच्चवेक्खणमथ ञाणदस्सनं। ()
३७.
विपस्सनंपुनरपिभावयं सयम्
समुद्धटालयपटिघं भवापहं,
सपच्चवेक्खणफलञाणमज्झगा
अनुत्तरं ततियक ञाणदस्सनं। ()
३८.
तिलक्खणं थिरमतिमा’भिपत्तिया
सुभावयिक उपरि चतुत्थभुमिया,
अवारियासनिरिव तालमत्थके
किलेसमुद्धनिरनिहच्चचारिनं। ()
३९.
निवारिताखिल भवचक्कविब्भमम्
सवासनापरिमित पकापनासनं,
अनञ्ञगोचर वरञाणदस्सनम्
अलत्थ तप्फलमपिपच्चवेक्खणं। ()
४०.
तदासवक्खयमतिग्ञाणदस्सन-
विसुद्धिवुच्चति अरहत्तपत्तिया,
सहेवचुद्दसविध बुद्धबुद्धियो
जिनो चतुब्बिध पटिसम्भिदालभी। ()
४१.
असाधारणं ञाणछक्कंबलानि
दस’ट्ठारसावेणिका बुद्धधम्मा,
चतुद्धाविसारज्जमिद्धानुभावा
समिद्धासहेचारहत्तेन तस्स। ()
४२.
अभिञ्ञेय्यधम्मे अभिञ्ञाय सामम्
परिञ्ञेय्य धम्मे परिञ्ञाय सामं,
पहातब्ब धम्मे पहन्त्वान सामम्
सनिब्बानमग्गप्फलं सच्छिकत्वा। ()
४३.
सियायावताञेय्य धम्मप्पवत्ति
सियातावता तस्स ञाणप्पवत्ति,
अभिञ्ञाय सब्बञ्ञुताञाण मासि
सहेवारहत्तेन सब्बञ्ञु बुद्धो। ()
४४.
महामोहनिद्दापगोमग्गञाण-
प्पबुद्धो’हिसम्बोधिया सोभमानो,
मुनिन्दो दिनिन्दं’ सुसन्दोहहासि-
’न्दिरामन्दिरिन्दिवराभंअहासि। ()
४५.
सुबुद्धाभिसम्बोधिपुब्बाचलम्भा
सहेवारुणो बुद्धसूरोदयेन,
समुट्ठासि वेनेय्य बन्धूहिसद्धिम्
पबुज्झिंसु अब्भुग्गतम्होजकोसा। ()
४६.
उळारावभासो तदा जातिखेत्ते
भुसंपातुभुतो महीसम्पवेधि,
सिळासाळसेळावतंसा सुभानि
निमत्तानि बत्तिंसजातातिलोके। ()
४७.
तमोजालविद्धंसनादीनि लोके
करोन्तोव चत्तारिकिच्चानि’मानि,
समुट्ठासि तस्मिंखणे रंसिमालि
रिवादिच्चवंसुब्भवो बुद्धसूरो। ()
४८.
महीलाजवुट्ठीहि सञ्छन्नभुता
नभं कनिब्भरं गन्धधुपद्धजेहि,
छण्होकुला केवलं लोकधातु
महामङक्गलावास कलीलावलम्बिं ()
४९.
तदातप्पदम्भोज पूजागतानम्
सिरो भत्तिभारञ्जलीनं सुरानं,
निरालम्बमाकास रन्धं बभास
पभासार चूळामणिहका’कराळं। ()
५०.
गुणोनाम सक्खन्धसन्तान सुद्धि
सकोसुद्धखन्व्धप्पबन्धोहि बुद्धो,
नमोबुद्धभुतस्स निप्फन्तञाण-
प्पहाणानुभावाहिरूपस्सतस्स। ()
इति मेधानन्दाभिधानेनयतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्ददाननिदाने जिनवंसदीपे अविदुरे निदाने महा बोधिसत्तस्स अरियमग्गञाणाभिसम्बोधि समधिगम पवत्तिपरिदीपो चुद्दसमो सग्गो।
जिनवंसदीपे अविदुरे निदानभागो दुतियो।
१.
अस्सेव पकल्लङ्कवरस्सकारणा
सीसक्खिमंसानि च दारसुनवो,
दत्वा चिरस्सं अकरिन्ति दुक्करम्
सो (इन्दवंसा’)भिधजो विचिन्तयी। ()
२.
पल्लङ्कतो ताव नवुट्ठहं तहिम्
पल्लङ्कमाधाय निसज्ज सत्तहं,
सङ्कप्पपुण्णो’धिसमाधयो मुनि
सम्मा समापज्जि अनेककोटियो। ()
३.
ना’यं जहाते विजयासना’लयम्
यंकिञ्चिकिच्चं करणियमस्सहि,
संविज्जते दानिपि काचि देवता
सङ्काभिघा’ताभिवितक्कयुं इति। ()
४.
तासं विदित्वान वितक्कमासना
अब्भुट्ठितो सो गगनङ्गणं खणं,
संदस्सयन्तो यमपाटिहारियम्
निस्संसयो संसयसल्लमुद्धरी। ()
५.
निस्साय पल्लङ्कमिमं महीरुहम्
सम्पत्तसम्बोधिपदो’स्मि चिन्तिय,
ओरुय्ह पकल्लङ्कठितप्पदेसतो
पुब्बुत्तरानञ्हि दिसान मन्तरा। ()
६.
सत्ताह मिन्दिवरचारुलोचन-
पञ्चप्पभासारनिसेचनेन सो,
समपूजयन्तो जयबोधिमासनम्
अट्ठासि लोकेकविलोचनो जिनो। ()
७.
गन्त्वा ठीतट्ठानजयासनन्तरा
पुब्बापरस्सं दिसि सत्तवासरं,
निक्खित्तचक्कङ्कितपादपङ्कजो
सो चङ्कमी निम्मितरतनचङ्कमे। ()
८.
सो बोधितो उत्तरपच्छिमन्तरा
देवेहि नानारतनेहि निम्मिते,
सत्ताहमत्तं मणिमन्दिरे मुनि
सम्माभिधम्मं पविहासि सम्मसं। ()
९.
मन्थाचले’नम्बुनिधिं’व केसवो
विञ्ञाणकण्डादिटसा चतुब्बिधं,
तस्मिं निसिन्नो मुनि धम्मसङ्गणि-
मालोलयी ञाणबलेन दुद्दसं। ()
१०.
वेभङ्गियं खन्धविभङ्गमादिकम्
गम्भीरमट्ठारसधा सुदुब्बुधं,
सो मारभङ्गो’थ विभङ्गसागरम्
संखोभयी ग्ञाणयुगन्तवायुना। ()
११.
सो धातुसुञ्ञत्तपजाननो जिनो
निस्सत्तनिज्जिवसभावधातुयो,
वित्थारयन्तो तदनन्तरं वरम्
नानानयं धातुकथं ववत्थयी। ()
१२.
खन्धादिपञ्ञत्तिवसेन छब्बिधा
पञ्ञत्तियो’ति सुविभत्तमातिकं,
पञ्ञाय सब्बञ्ञुजिनो’थ पुग्गल-
पञ्ञत्ति मालोलयि अग्गपुग्गलो। ()
१३.
वादीभसीहो सकवादमण्डलम्
ओरुय्ह सम्मा परवादमण्डलं,
सुत्तानि सङ्गय्ह सहस्समट्ठधा
संखित्त मादो मुखवादयुत्तिकं। ()
१४.
ञाणेन वित्थारियमान मत्तनो
किञ्चाप्य’नन्तापरियन्त मुत्तमं,
तक्कीहि नक्कावचरं नकेहिचि
नाथो कथावत्थु मथा’भिसम्मसि। ()
१५.
यं मूलखन्धादिवसा दसब्बिधम्
उद्देसनिद्देसपदा’नुरूपतो,
निट्ठानतो संसयतो विभागियम्
गम्भीरञाणेन’थ सागरूपमं। ()
१६.
सन्तं पणितं निपुणं सुदुद्दसम्
गुळ्हं अतक्कावचरं अचिन्तियं,
नानानयं तं यमकं सुसञ्ञमो
धम्मस्सरो सम्मसि निप्पदेसतो। ()
१७.
नानानयु’त्तुङ्गतरङ्गनिब्भरम्
नेय्यत्थनीतत्थमणिहि मण्डितं,
धम्मन्तरावट्टसतं अथापरम्
सद्धम्मखन्धोदकखन्धपूरितं। ()
१८.
सत्था चतुब्बिस तिमत्तपच्चय-
वेलं परिच्छेदविसालपट्टनं,
गम्भीरपट्ठान महण्णवं कथम्
आलोलयं सम्मसि ञाणमेरुना। ()
१९.
निस्सङ्गञाणो मुनि हेतुपच्चयो
इच्चादिना’रोपितमातिकारहं,
निद्दिट्ठनिदेदसपदं पपञ्चित-
ञेय्यं चतुब्बीसविधं सुदुब्बुधं। ()
२०.
निस्साय बावीसविधे तिके तिक-
पट्ठान मन्तोगधनामरूपिके
निस्साय निस्सेसके तथा दुक-
पट्ठान मन्तोगधनामरूपिके ()
२१.
बाविसमत्ता तिकमातिका दुके
पक्खिप्प पट्ठानविदं दुकन्तिकं,
बावीसमत्ताय तिके सतंदुके
पक्खिप्प पट्ठानमिदंक तिकद्दुकं। ()
२२.
कत्वा तिकेस्वे’व तिके दुवीसति
पट्ठान मन्तोगतिके तिकत्तिकं,
कत्वा दुकेस्वे’व तथा सतंदुके
पट्ठान मन्तागेतिके दुकद्दुकं। ()
२३.
इच्चानुलोमे जनयानि पक्खिपम्
छ प्पच्चनीये’पि नयानि पक्खिपं,
एवं खिपित्वा अनुलोमपच्चनि-
येचा’पि छ प्पच्चनिया’नुलोमके। ()
२४.
गम्भीरपट्ठानमहोदधिं इति
सङ्खोभयं सम्मसि ञाणमेरुना,
तं सम्मसन्तस्स सवत्थुकं छवि-
वण्णो पसन्तो’सि पसीदि लोहितं। ()
२५.
तस्मिंखणे चत्तजवण्णधातुयो
अट्ठंसु ठानम्हि असितिहत्थके,
अञ्ञत्र’धिट्ठानबलं सरीरतो
छब्बण्णरंसी विसरा’हिनिच्छरुं। ()
२६.
सेवालकालिन्दिनदि’न्दिरापति-
निलम्बरि’न्दिवरवण्णसन्तिभा,
केस’क्खिमस्सूहिक विनिग्गता भुसम्
नीलप्पभा’सेसदिसा अलङ्करुं। ()
२७.
तासं वसा’ सेसदिसाविलासिनी
आसुं यथा पारुतनीलकम्बला,
ता चक्कवाळाति पपूरयन्तियो
धाविंसु निलोपलचुण्णसन्निभा। ()
२८.
निस्सेसलोकं हरितालकुङ्कुम-
चुण्णेहि सोवण्णरसेहि मिस्सकं,
आलेपयन्तीविय पीतरंसियो
या निग्गता कञ्चनसन्निभत्तचा। ()
२९.
तासं वसेना’सि सिणेरुपब्बत-
राजा विलिनो’व महण्णवे जलं,
संकप्पिता’व’ट्ठ दिसागजा’भवुम्
निद्धन्तचामीकरकप्पनादिना। ()
३०.
लाखारसानं परिसेचनं विय
निन्दूरचुण्णो’किरणं’व यादिसि,
सञ्झापभारत्तसुरत्तरंसियो
निक्खम्म धाविंसु समंसलोहिता। ()
३१.
तासं वसेना’खिलभूमिकामिनी
आसी निमुग्गारिव उत्तरण्णवे,
अम्भोजरागेहि सुनिम्मितानि’व
सब्बानि दब्बान्य’भवुं जगत्तये।()
३२.
याकुन्दसोगन्धिकचन्दचन्दिका-
कप्पूरखीरोदधिवीचिपण्डरा,
अट्ठीहि दाठाही वितस्सटा भुसम्
ओदातरंसी धवलीकरुं दिसा। ()
३३.
तासं वसेना’सि यथा महीवधु
ओदातवत्थेहि निवत्थपारुता,
ता खीरधारापरिसेकबन्धुरा
धाविंसु बुद्धस्स यसोनिभापभा। ()
३४.
सब्बादिसायो’खिललोकधातुयो
मञ्जिट्ठपङ्केहि विलेपयन्ति’च,
निक्खम्म मञ्जिट्ठपभा ततोततो
धाविंसु सञ्चुण्णपवाळसन्तिभा ()
३५.
नीलादिधातुस्सरसेहि पञ्चहि
वण्णेहि पुप्फेहि मणीहिसत्तहि,
सम्पूरयन्ती’व पभा पभस्सरा
निक्खम्म लोकं सकलं अलङ्करुं। ()
३६.
ता रंसियो ब्यापिय मेदिनिं मही-
सन्धारकं वारि मथो समीरणं,
हेट्ठा’जटाकासतलं तथूपरि
गण्हिंसु लोकं तिरियं निरावधिं। ()
३७.
देवद्दुमु’य्यानविमानभुसण-
चन्द’क्कतारानिकरा’मरा ततो,
सण्ठानमत्तेहि विजानिया’भवुम्
ता निग्गता अज्जतना’पि धावरे। ()
३८.
तम्हा’भीगन्त्वा घननीलसाखिनो
निग्रोधसाखिस्स’जपालसञ्ञिनो,
मूले निसज्जा’धिसुखं विमुत्तिजम्
सत्था’नुभोन्तो पविहासि सत्तहं। ()
३९.
ओरुय्ह तस्मिंसमये विमानतो
दानादयो पारमियो भवाभवं,
धावं असाधारणञाणसिद्धिया
एसो’व ना’हं अभिसङ्खरिं इति। ()
४०.
ओतारपेखो नविपस्स एत्तकम्
कालं कलङ्कं अकलङ्करूपिनो,
सोका’कुलो अच्छि छमाय सोळस-
लेखा विलेखं कलिमा अवम्मुखो। ()
४१.
कस्मा नपञ्ञायति’दानि नोपिता
ओलोकयन्ति क्व गतो’ति दुक्खितं,
सोकेन लेखा लिखमान मञ्जसे
दिस्वा निसिन्नं पितरं सुदुम्मुखं। ()
४२.
तत्रो पगन्त्वा वसवत्तिधीतरो
पुच्छिंसु तण्हा अरती रगा लहुं,
किं तात किं तात किमेत्थ झायसि
को ते परो केन पराजितो तुवं। ()
४३.
सुद्धोदनस्सा’वनिपस्स ओरसो
पत्वा’हिसम्बोधिपदंक मुखे मसिं,
मक्खेसि मे छिन्दितमारबन्धनो
तस्मा’नुसोचामि कथेसि पापिमा। ()
४४.
आनीय तं मत्तगजं’व मारजिम्
रागादिपासेहि मयं सुबन्धिय,
दस्साम वो पस्सथ तात नो बलम्
मासोचि माझायि’ति धीतरो’ब्रवुं। ()
४५.
सिङ्गारसङ्गामधरा’वतारिनी
भुभङ्गबाणासनमत्तधारिनी,
आरोपिता’पाङ्गसरा’प्य’निस्सरा
कामारिमारारिसरव्यदारणे। ()
४६.
सेवालनीलामलकुन्तलाकुला
बालिन्दुलेखे’वललाटमण्डला
निलुप्पलक्खी चलहेमकुण्डला-
लङ्कारकण्णा’लिकलापभा’लका ()
४७.
वाणिलतावेल्लितफुल्लमालती-
दन्तावली पल्लवपाटलाधरा,
कन्दप्पकीळालयहेमकाहळ-
सङ्कासनासा कमलामलानना। ()
४८.
विज्जुल्लता चारुभुजा चलाचल-
लीलावलम्बत्थनहंसमण्डला,
चामीकरालिङ्गविलासकन्धरा
लावण्ण वल्लिदलकोमलङ्गुली। ()
४९.
निम्मेखलालिनविलग्गभागिनी
कीळानदीकुलविसालसोणिनी,
कन्दप्पदप्पानलधूमकज्जल-
रोमावलिवेल्लितनाभिमण्डल। ()
५०.
पीनोरुजङ्घा कलिकानखावली
ता’नङक्गरङ्गङजहारिविग्गहा,
मारङ्गना यत्र निरङ्गणो जिनो
तत्रा’गमुं रागसुरामदा’तुरा। ()
५१.
अङ्गीरसस्सा’ननसोण्णदप्पणे
ता सुन्दरी बिम्बितलोचनिन्दिरा,
कन्दप्पकीळाकलहं विधातवे
कालोयमिच्चाहु तुवं यदिच्छसि। ()
५२.
व्यापारिता ते परिचारिका मयम्
एत्थागता होम मनोभुना’धुना,
वत्तम्बुजानं परिचुम्बने अयम्
कालोनु भोगोतम किंनयिच्छसि। ()
५३.
भो पुण्णकुम्भे’व तवो’रमन्दिरे
उद्धग्गलोमु’स्सितनीलकेतने,
कामाहिसेकुस्सवमङ्गलाय नो
सज्जेथि’मे पीनपयोधरे नकिं। ()
५४.
वत्तम्बुजे नो अधरं’सुबन्धुरे
नेत्तालिमाला नहिवुम्बरे तव,
अम्हेसुयेवा’भिपतन्ति भोमुनि
कन्दप्पबाणा करुणा कुहिं तवं ()
५५.
त्वं योब्बनो सामि मयञ्च योब्बनी
कालो वसत्तो विपिनं मनोरमं’
मन्दानिलो वायति किं चिरायते
तुय्हं अनङ्गो’व निरङ्गणो’सि किं। ()
५६.
दिब्बानि वत्थाभरणानि’मानि’पि
लज्जाय सद्धिंक सिथिलिभवन्ति नो’
अम्हेस्वनङ्गेन समं अनङ्गणम्
दळहत्त मायाति मनं तव’ब्भुतं। ()
५७.
इच्चानिगम्मं हदयङ्गमं गिरम्
वत्वान दिब्बेन सरेन मञ्जुना,
कामातुरानन्ति पुमानमासया
उच्चावचा चिन्तियमारधीतरो। ()
५८.
कञ्ञाविलासादिवसेन विग्गहे
निम्माय पच्चेकसतं पदस्सिय,
पादे मयं भो परिचारयाम ते
वत्वा तमाराधयितुं परक्कमुं। ()
५९.
गाथा इमा धम्मपदे महामुनि
सङ्गायि तासं तमनङ्गभङ्गीनं,
वत्वा नसक्कोम मयं पकलोभितुम्
ता रित्तहत्था पितरं उपागमुं। ()
६०.
गन्त्वा ततो सो मुचलिन्दसञ्ञिनो
रुक्खस्स मूले मुचलिन्दभोगिनो,
भोगावलिगन्धकुटिंक समप्पितो
सत्ताहमज्झावसि झानमुत्तमं। ()
६१.
मुलम्हि राजायतनस्स साखिनो
पल्लङ्क माधाय निसज्ज सत्तहं,
तम्हाभि’गन्त्वा भवबन्धनच्छिदो
सत्था वलञ्जेसि विमुत्तिजं सुखं। ()
६२.
सत्था एवकं वसन्तो परहिततिरतो सत्तसत्ताहमत्तम्
यंकिञ्चाहारकिच्चं धुवपरिहरियं किच्चमुच्चावचम्पि।
नाकासि झानमग्गप्फखलसुखमखिलं सम्फुसन्तो विभासि
पादासि दन्तपोणोदक मगद’भयं तस्स देवनमिन्दो। ()
इति मेधानन्दाभिधानेन यतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्ददाननिदाने जिनवंसदीपे सन्तिकेनिदाने भगवतो सत्तसत्ताहवितिक्कमप्पवत्ति परिदीपो पण्णरसमो सग्गो।
१.
मूले राजायतनविटपच्छायामनो (हारिनि)
विक्खालेत्वा भगवति मुखं तस्मिं निसिन्ने सति,
वाणिज्जत्थं निज जनपदा द्वे भातिकाक वाणिजा
गच्छन्ता मज्झिमजनपदं तंठान मज्झोतरुं। ()
२.
बुद्धं दिस्वा निरुपमसिरिं सद्धाय सञ्चोदिता
सम्पादेत्वा मधुरिवमधुं मन्थं मधूपिण्डिकं,
भन्ते तुम्हे अनुभवथ नो भिक्खं पटिग्गण्हिय
एवं वत्वातदुभयजना अट्ठंसु बद्धञ्जली। ()
३.
सब्बे बुद्धा नहि करतलम्भोजेसु गण्हन्ति खो
सङ्कप्पेत्तस्सि’ति भगवतोकिस्मिं पटिच्छामहं,
चित्ताचारं सुमरिय सिलापत्ते पमाणुपगे
पादासुं सम्पति चतुमहाराजा कुवेरादयो। ()
४.
एकं कत्वा समुति चतुरो पत्ते अधिट्ठाय ते
भुत्वा’हारं भुवननयनो भुत्तानुमोदं करि,
बुद्धं धम्मं सरणमगमुं ते तेनुहो’वाणिजा
जाता लोके सकलपठमं द्वेवाचिको’ पासका। ()
५.
तेसं द्विन्नं सुपरिहरियं देथा’ति संयाचतम्
जालङ्का’लङ्कतकरतलो रुपिन्दिरा मन्दिरे,
सीसं निलोपलमणिघटीलीलाविलासं फुसम्
सेवालि’न्दीवरदलसिरिं सो केसमुट्ठिं अदा। ()
६.
पत्वा तेसं जनपदमुभो पक्खिप्प ता धातुयो
जीवन्तस्मिं भगवति महाथूपं पतिट्ठापयुं,
विम्हापेन्तो वनसुरगणं यत्रा’जपालाभिधो
निग्रोधो’सि तहिमुपगमी मुट्ठाय तम्हा जिनो। ()
७.
स्वा’यं धम्मो सयमधिगतो दुब्बोधनोदुद्दसो
इच्चेवं सो समभिविविनं धम्मस्स गम्भीरतं,
अप्पो’स्सुक्को’भवि भगवतो चित्तं विदित्वा महा-
ब्रह्मा’गन्त्वा सयमधिगतं देसेतुमायाची तं। ()
८.
गण्हित्वा सो भुवनसरणो अज्झोसनं ब्रह्मुनो
देसेय्यं खो पठममसमं धम्मं इमं दुद्दसं,
कस्सा’हन्ति सुमरिय वसी आळारकोचुद्दको
अब्भञ्ञातुं वत पटिबलातेसं चुतिं अद्दसं ()
९.
आवज्जेन्तो मुनिकतविदू ते पञ्चवग्गे भवा
भिक्खु धम्मे कतपरिचया कुत्रा’धुना विज्जरे,
बारानस्यं इतिसिपतने ञत्वान आसाळ्हिया
मासे पञ्चद्दसिय मसमो बाराणसिं पाविसि। ()
१०.
आगच्छन्तं समुनि उपकं आजीवकं अन्तरा-
मग्गे दिस्वा गमनसमये बुद्धत्तनं अत्तनो,
आचिक्खित्वा विमति मतरी सञ्ञाय तं दूरतो
निब्बिन्दित्वा कतिक मकरुं वग्गा समग्गा वसी। ()
११.
ञत्वा तेसं मनसि विकतिं ओदिस्सकं सम्फरि
मेत्तं चित्तं नरहरि ततो फुट्ठासमाना वसी,
नाथं नत्वा दसनखसमोधान’जलीहा’गतम्
पच्चुग्गन्त्वा तहिमहिहरुं पप्फोठयित्वा’सनं। ()
१२.
माखो तुम्हे परिहरथमं एया’वुसोत्या’दिना
सञ्ञापेत्वा समुनि समणे सब्बञ्ञुतं अत्तनो,
कोटीह’ट्ठारसहि नवुतो ब्रह्मेहि चा’लङ्करि
बाराणस्यं पनि’सिपतने पञ्ञत्तबुद्धासनं। ()
१३.
संवत्तेत्वा परहितकरो सो धम्मचक्कं जिनो
कोण्डञ्ञाख्यस्समणपमुखे कोटीनमट्ठारस,
ब्रह्मानो ते पठमकफले सम्मा पतिट्ठापयि
कम्पित्था’यंक वसुमतिवधू सुत्तावसाने भुसं। ()
१४.
वप्पत्थेरो दुतियदिवसे’ त्ये’वं दिनानुक्कमम्
सोतापन्ना तदितरवसी आतप्पमन्वाय ते,
सब्बेथेरा भणितसमये वित्थारितस्सुञ्ञते
सुत्तत्तस्मिं विगतदरथा आसुं पहिणास्वा। ()
१५.
निब्बिन्दित्वा निखिलविसये निक्खन्त मावासतो
दिस्वा सत्था यसकुलसुतं पक्कोसयित्वान तं,
तायं रत्यं पठमकफलं रत्यावसाने दिने
पब्बाजेसि उपरिमखिलं मग्गप्फलं पापयं। ()
१६.
पब्बाजेत्वा यसकुलसुतस्सम्भत्तमित्ते जने
सम्पापेसि अधिकचतुरो पञ्ञास मग्गप्फलं,
एवं खीणासववसिगणे जाते’कसट्ठ्या भुवि
वस्सान’न्ते पहिणि मुनि ते भिक्खु दिसाचारिकं। ()
१७.
गच्छन्तो सो हरिरिव महावीरो’रुवेलं सयम्
दिस्वा कप्पासिकवनघटे तिंसप्पमाणे जने,
पब्बाजेसि कतविनयना ते भद्दवग्गेय्यका
भिक्खूमग्गप्फलरसमुदा अन्वाचरुं चारिकं। ()
१८.
नेता जेता विजटितजटो पत्तो’रुवेलं ततो
संदस्सेत्वा विमतिहरणं सो पाटिहीरं वरं,
पब्बाजेत्वा जटिलपवरे तेभातिके’नेकधा
छिन्दापेत्वा विनयमका अन्तोबहिद्धजटं। ()
१९.
पब्बाजेत्वा पचुरजटिले कत्वे’तरे निज्जटे
सद्धिं तेही दससतमहाखीणासवेहा’समो,
निच्छारेन्तो दिसिदिसि भुसं छब्बण्णरंसिंक सुभम्
रञ्ञो वाचं सुमरिय पुरं राजग्गहं पाविसि। ()
२०.
तत्रा’सन्ते वसति सुगते लट्ठिब्बनुय्यानगे
वुत्तन्तं तं सवणसुभगं उय्यानपालोदितं,
सुत्वा बद्धञ्जलिसरसिजे पादासने पूजयी
भुनाथो बारसहि नहुतेहा’गम्म सो मागधो ()
२१.
भेत्वा दिट्ठिं चिरपरिचितं ते कस्सपादी वसी
दिस्वा राजा भगवति तदा धम्मंचरन्ते तहिं,
निक्कङ्खो सो सुमधुरतरं पित्वान धम्मामतम्
सद्धिं एकादसहि नहुतेहा’दोफलं पापुणि। ()
२२.
लद्धस्सासो दरथविगमा हुत्वा महोपासको
स्वेमेभिक्खं कसुगतपमुखो सङ्घाधिवासेस्सतु,
आयाचित्वा नमिय चरणद्वन्दारविन्दद्वयम्
पच्चुट्ठाया’गमि सपरिसो सो बिम्बिसाराभिधो। ()
२३.
पातो राजग्गहनगरतो कोटीनमट्ठारस
दट्ठुं बुद्धं निरुपमसिरिं लट्ठीवने नागरा,
रासिभूता दुतियदिवसे एकस्स भिक्खुस्स’पि
सम्बाधत्ता नहिपविसनोकासो’सि दिघञ्जसे। ()
२४.
आवज्जेत्वाकिमनभिमतं सक्को निसिन्नासनम्
उण्हाकारं जनयि’ति तदा हुत्वा नवो माणवो,
मग्गो’तिण्णो अभवि पुरतो गाथाहि वत्थुत्तयम्
संवण्णेत्तो भवतु भगवा माछिन्तभत्तो इति। ()
२५.
दानं दत्वा सुगतपमुखस्सङ्घस्स राजग्गहम्
सम्पत्तस्सा’वनिपतिपुरं अञ्ञत्रवत्थुत्तया,
भन्ते सोहं कथमिहवसे वेलाय’वेलायपि
आकङ्खेय्यं त्वदुपगमितुं इच्चेवमारोचयी। ()
२६.
सन्दच्छायं विजनपवनं यं वेळुदायव्हयम्
उय्यानं मे जितसुरवनं तं नातिदुरन्तिके,
सम्पूजेन्तो जिनकरतले जालावनद्धे हरि-
भिङ्कारेना’हरियक सलिलं पातेसि तं पत्थिवो। ()
२७.
लोकालोकाचलतटकटी विञ्झाटवीलोचना
गङक्गापाङक्गा दनकसिखरिबाहा तिकुटत्थना,
उग्घोसेन्ती जलधिवसना पुञ्ञानुमोदन्तिव
साधू’त्या’यं वसुमतिवधू सङ्कम्पि तस्मिंखणे। ()
२८.
आरमं तं परम रुचिरं सत्था पटिग्गण्हिय
धम्मं वत्वा’गमि परिवुतो भिक्खूहि वुट्ठा’सना,
तस्मिं काले परमममतं ये दळ्हमित्ता उभो
तं तं गामं निगमनगरं अन्वेसमाना’चरुं। ()
२९.
आहिण्डन्तं तहिमनुघरं पिण्डाय तेस्व’स्सजि-
त्थेरं दिस्वा समितदमितं विप्पो’पतिस्सा’भिधो,
लद्धो’कासो पदमनुवजंक सुत्वाद्वि गाथापदम्
सोतापन्नो’ भवि विजटयं संयोजनाहं तयं। ()
३०.
गाथं सुत्वा अमतमधुरं तं सारिपुत्तो’दितम्
मोग्गल्लानो कअपनुदितथासंयोजनानं तयं,
पब्बज्जित्वा तदुभय जना नेत्वा परिब्बाजके
पत्वारामं अमतपरमा सत्थारमाराधयुं। ()
३१.
सत्ताहेने’व’धिगमि महाभुते परिग्गण्हिय
मोग्गल्लानो वसि तदितरं मग्गत्तयं तप्फलं,
मासस्स’द्धं कतवीरियवा सुत्तं परस्सो’दितम्
सुत्वा धम्मं अधिगमि वसी तं धम्मसेनापती। ()
३२.
धम्मस्सामी करहचि उभो ते सावकानं ममम्
अग्गं भद्दं युगमिति इमे पब्याकरोत्तो मुनी,
अग्गट्ठाने पुरिमचरितं ञत्वा पतिट्ठापयी
सम्पिनेन्तो सकलपरिसं चन्दो’व कुन्दाटविं। ()
३३.
सुत्वा सुद्धोदननरपति पुत्तो ममं सम्पति
बुद्धो हुत्वा पदहिय चिरं निस्साय राजग्गहं,
उत्तारेन्तो सकलजनतं संसारकन्तारतो
संवत्तेत्तो वसति सिवदं सद्धम्मचक्कंइति। ()
३४.
जिण्णोवुद्धो परिणतवयप्पत्तो’ हमस्म्या धुना
जीवन्तोयेवहि ममसुतं इच्छामि दट्ठुं भणे,
एवंवत्वा’धिकदससतं एकं अमच्चं तहिम्
उय्योजेसि नयनविसयंक पुत्तं करोहीति मे। ()
३५.
गन्त्वा’मच्चो चतुपरिसतिं धम्मं भणन्तंजिनम्
दिस्वा बद्धञ्जलि सपरिसो तत्रे’कमन्तं ठितो,
सुत्वाधम्मं परममधुरं पत्वा’ग्गमग्गप्फलम्
पब्बज्जित्वा हदयकमलं कसङ्कोचयी राजिनो। ()
३६.
अट्ठक्खत्तुं पुन सपरिसे पाहेसि राजापरे
अट्ठा’मच्चे तथरिव गता’मच्चा नपच्चा’गता,
पब्बज्जित्वा अधिगतफला तेचा’पि रञ्ञोमनम्
ना’राधेसुं सुनिसितधिया सञ्छिन्तसंयोजना। ()
३७.
दुज्जानो मे मरणसमयो जिण्णो’स्मि ताता’धुना
तस्मा पुत्तं नयनविसयं कातुं समत्थो’सिकिं,
एवं वत्वा कपुन सपरिसं सोकाफदायिं तहिम्
दिन्नोकासं पहिणि सचिवं पब्बज्जितुं भुभुजो। ()
३८.
पत्वा’रामं परिवुतजनो सच्चद्दसेनो’दितम्
सुत्वा’मच्चो थिरमति चतुस्सच्चा’नुपुब्बिकथं,
पब्बज्जित्वा हतभवभयो हुत्वान खीणासवो
अग्गट्ठानं पटिलभि कुलप्पासादिकानं इध। ()
३९.
बाराणस्यं केसिपतनतो पत्तस्स राजग्गहम्
सम्बुद्धस्सा’धिकदिनकती पञ्चेवमासा’ भवुं,
हेमन्ता’तुसमयविगमा सन्ते वसन्ते मणि-
भुसाकारा उपवनवधू चूतङ्कुरा’ लङ्करुं। ()
४०.
कालं ञत्वा कपिलनगरं कालञ्ञुनो सत्थुनो
गन्तुं कालो’यमिति अधुना सो कालुदायि वसी,
संवण्णेन्तो गमनसमयं कातुं अलं सङ्गहम्
ञातिनन्ती सुमधुरसरो गाथाभिगायी पुथु। ()
४१.
मन्दंमन्दं सुरभिपवनो सितो’धुना वायति
पुप्फाकिण्णा विपिनविटपी मत्तालिमालाकुला,
गङ्गावापी विमलसलीला सम्फुल्लकञ्जुप्पला
सायंक पातो अहनि विवटा सब्बादिसा पाकटा। ()
४२.
भन्ते मग्गे नवदलसिखा जालो’ज्जला मञ्जरी-
भस्मच्छन्ना भमरविसरद्धुमन्धकारा भुसं,
झापेन्ना’पे’तरहि विरही सम्फुल्लचूताटवि-
दावग्गी ते लवमपि मनोतापाय वत्तन्ति किं। ()
४३.
कामन्धानं भदयमधुना सोचापयत्ता भुसम्
साखच्छिन्ना विगलितदला मग्गे असोकद्दुमा,
अञ्ञत्रा’पी वनचरवधू पादप्पहारा’तुरम्
तत्वन्ते ते करकिसलयस्सोभंक विरूळ्हङ्कुरा। ()
४४.
पित्वा चुतद्दूमफलरसं सम्मत्तपुङ्कोकिला
संकुजन्ते सरसमधुरं वेताळिका’व’ञ्जसे,
सेणीभुता जनपदवधू ते पादपीठे मुनि
सम्पूजेतुं नवसरसिजे हिय्यो’विनन्ते धुना। ()
४५.
आमुलग्गा दलितविटपि पुप्फञ्जलिहका’धुना
आगच्छन्तं त्वमहिमहितुं संदिस्सरे’वो’नता,
वातोद्धुता भमरमुखरा किञ्जक्खपुञ्जा’ञ्जसे
आतत्वन्ते तवपरिमुखे सोवण्णसङ्खस्सिरिं। ()
४६.
भन्ते अन्तोकललसलिलावासेन कालं चिरम्
अम्भोजानं मुकुलविकती सितेति’वा’कुञ्चिता,
एसन्ती’वे’तरहि सरणं ते पादभद्दासने
उग्गच्छन्ते पजहिय मनोतापं वसन्तातपं। ()
४७.
पाथेय्य’म्भोरुहकुवलया’लङ्कारतुण्डा कलम्
सङ्कुजन्ती पवनपदविं उड्डीयमाना’धुना,
हंसस्सेणिक सिरसि वजतो ते भुयते किङ्किणि-
घोसाकिण्णं कुसुमविकतिच्छन्नं वितानं यथा। ()
४८.
सम्पूजेन्ति रतनकनकालङक्कारभारञ्जली
मग्गो’तिण्णा वनसुरवधू ते लाजवुट्ठीहि’व,
किञ्जक्खेहि चरणयुगलं कमन्दातिलन्दोलिता
वल्ली भिङ्गावलिकिसलया’लङ्कारसाखावली। ()
४९.
सम्मारूळ्हो पवनतुरगं कामाकरो मञ्जरि-
तुणिरेसू मधुकरसरे सन्धानयन्तो’धुना,
चम्पेय्यादीकुसुमकलिकासन्नाहसम्भासुरो
नट्ठो लोको बहुजनमनोसङक्गाम मोगाहति।()
५०.
यस्मा सुद्धोदननरपभु आदिच्चवंसद्धजो
जिण्णो वुद्धो ममिहपहिणि त्वं दट्ठुकामो पिता,
तस्मा भन्ते कपिलनगरं वेनेय्यसत्ताकरम्
कन्त्वा रञ्ञो हदयमकुलं बोधेतु सोकाकुलं। ()
५१.
साधु’दायि सविसयमहं पत्वा नराधिस्सरम्
उत्तारेय्यं पितरमितरे बन्धू’पि दुक्खण्णवा,
एवंवत्वा रदनकिर णालङ्कारबिम्बाधरो
धम्मस्सामिपरिवुतवसीराजग्गहानिक्खमि। ()
५२.
पत्वा रञ्ञो उपरिभवनं सोकालुदायि’द्धिया
भुत्ता’हारो तदुपगमनं अत्वाह मारोचयं,
सम्बुद्धत्थं पितुरु’पहटं भिक्खंक पकटिग्गण्हिय
अस्सासेन्तो वजति नभसा सोकाकुलंतं कुलं। ()
५३.
तं भुञ्जन्तो दिवसदिवसे सो योजनं योजनम्
सङ्खेपेन्तो परमकरुणारामाय सञ्चोदितो,
नेत्वा खीणासवयतिवरे वीसं सहस्सं जिनो
लक्खीवासं कपिलनगरं मासेहिद्वीहो’तरि। ()
५४.
नानुप्पत्ते भगवति पुरं नो ञातिसेट्ठं कुहिम्
पस्सिस्सामा’त्य’जहितमनोकोतुहळा साकिया,
आरामोयनं विजनपवनो निग्रोधसक्कस्स तं-
सारुप्पोति तहिमभिनवे सेनासने मापयुं। ()
५५.
पच्चुग्गन्त्वा सुरभिकुसुमाकिण्णञ्जलिह’ञ्जसे
आगच्छन्तं सुमहकिय जिनं राजिद्धिया’लङ्कते,
केतुग्गाहे दहरदहरे कत्वा कुमारे पुरे
राजा’मच्चा परमरुचिरं आराम मोतारयुं। ()
५६.
पल्लङ्केनो’दयगिरिसिरे चन्दो’व तारावुतो
नानाखिणासवपरिवुतो पञ्ञत्तबुद्धासने,
आसिनो’यं मनकुमुदुनिं सक्यानमुन्निद्दयम्
निस्सोको सो मुनि परिहरि सोकन्धकारं पितु। ()
५७.
सिद्धत्थो’यं परमदहरो अम्हेहि वुद्धा मयम्
जामाता’यंभवति तनुजो नत्तानुजो नो इति,
मानत्थद्धा दहरदहरे सक्या कुमारे’ब्रवुम्
तुम्हेगन्त्वा पणमथ जिनं वो पिट्ठिताहोमै नो। ()
५८.
आवज्जेत्वा सकलपरिसं ञत्वा तदज्झासयम्
मानुम्मत्ता विभवमदिरामत्ता इमे खत्तिया,
मुद्धाबद्धञ्जलिकिसलया यस्मा नवन्दन्ति मम्
वन्दापेतुं अलमिति ततो झानं समापज्जिय। ()
५९.
पत्ता’भिञ्ञो निजपदरजोरंसिहि सञ्चुम्बिते
तेसं चूळामणिगिरिसिरे सम्बुद्धसुरो लसं,
संदस्सेन्तो यमकमसमं मानन्धकारं हरम्
बोधापेसि वदनकमले गण्डम्बमूले यथा। ()
६०.
दिस्वा सुद्धोदननरवरो तं पाटिहीरं वरम्
पादम्भोजे पणमि सिरसा आनन्दभारोनतो,
चक्कङ्कालङ्कतपदरजो सम्फुट्ठमुद्धाञ्जलि
राजञ्ञानं कमलकलिकासण्डस्सिरिं व्याकरुं। ()
६१.
सञ्झामेघावलिपरिवुतो सुरोरिव’त्थाचलम्
खम्हा भद्दासनमवतरी सोवण्णवण्नो जिनो,
सुबभुजिञ्छे नयनबरिही केळायनं पोक्खर-
वस्सं वस्सि निजनखरुचिं तेसं समाजे सति। ()
६२.
सुत्वा वुत्तं पुरिमचरितं वेस्सन्तराख्यं ततो
पक्कन्तानं फुसिय सिरसा तप्पादचूळामणिं,
भन्ते भिक्खं सुगतपमुखो सङ्घोधिवासेतु नो
इच्चे’कोपि पठमदिवसे नाकासि अज्झेसनं। ()
६३.
नानाखीणासवपरिवुतो लोकानुकम्पापरो
लोकाधिसो दुतियदिवसे आचिण्णकप्पारहं,
सम्बुद्धानं कपिलनगरे पातो’व लख्याकरे
हीनुक्कट्ठं कुलमविजहं पिण्डाय सम्पाविसि। ()
६४.
आहिण्डत्तं तहिमनुघरं पिण्डाय सन्तिन्द्रियम्
सत्थारं तं निरुपमसिरिं छब्बण्णरंसुज्जलं,
पासादट्ठा’निमिसनयनम्भोजेहि सम्पूजयुम्
उग्घाटेत्वा हरिमणिमयं जालावलिं नागरा। ()
६५.
ओहारेत्वा कुसुमसुरभीसङ्खारसम्भाविते
केसे मस्सुं रजनमलिनं कासाववत्थं खरं,
अच्छादेत्वा कपणपुरिसो’व’य्यो गहेत्वा सीळा
पत्तं पत्तो कपिलनगरं पकिण्डाय आहिण्डति। ()
६६.
वुत्तन्तं तं सवणकटुकं सुत्वान बिम्बाधरा
बिम्बादेवी मरकतसिळाजालन्तरा विथियं,
आहिण्डन्तं परिवुतगणं मत्तेभगामिं जितम्
ओलोकेन्ती नयनमणिके अस्सूहि सम्पूरयि। ()
६७.
चुम्बन्ति सातनुजरतनं तन्दस्सनब्यावटा’-
सित्या’नुब्यञ्जनविलसितं ब्यामपक्पभालङक्कतं,
रूपं रूपस्सिरि निरुपमं सङ्गायि गाथट्ठकम्
संवण्णेत्वा चरणतलतो याव’स्स उण्हिसतो। ()
६८.
ईसं कालं अलसगमनं सा कालहंसोपकरि
ओरोपेन्ति अभिनवकुचन्दा’तिभारातुरा,
गन्त्वा सीघं खळितवचता पुत्तो महाराज ते
पिण्डाय’स्मिं चरति नगरे राजानमिच्चब्रुवि। ()
६९.
राजा सेनापरिवुतसमो तेजोनुभावादिना
तं सुत्वां’से सुखुमवसनं कत्वा नवंसाटकं,
अच्छादेत्वा निहितमकुटो निक्खित्तखग्गो भुसम्
लज्जापन्नो तुवटतुवटं गन्त्वा तदग्गे ठितो। ()
७०.
कोट्ठगारान्य’पि पितुकुले रित्तानि किम्मञ्ञसि
कस्मा लज्जापयसि पितरं त्वं भानुवंसुब्भवो,
भन्ते तुय्हं पकरिवुतवसीसङ्घस्सि’तो भोजनम्
मा कपिण्डाया’चरि अनुदिनं दज्जेय्य मिच्चब्रुवि। ()
७१.
तुय्हं वंसो अनरियपदो आदिच्चवंसो सिया
मय्हं वंसो सदरियपदो सम्बुद्धवंसो सिया,
अस्मिंवंसे अनुविचरणं पिण्डत्थ मन्वालयम्
चारित्तं भोपुरिमसुगता’चिण्णन्ति कवत्वा जिनो। ()
७२.
उत्तिट्ठादिं अवदि कसुगमं गाथं ठितो वीथियम्
सोतापन्तो’वनिपति भवी सोतावधानेन सो,
गाथाधम्मं सुणिय मधुरं धम्मंचरे’त्या’दिकम्
पत्तो मग्गं दुतियमवीरं धम्मानुधम्मं चरं। ()
७३.
सुत्वा राजा चरियमपरं यो धम्मपालव्हयम्
पत्तो मग्गं ततियमखिलं कामालयं चालयं,
सेतच्छत्तु’ल्लसितसयने’नुट्ठानसेय्यु’पगो
सङ्खारानं विसदमतिया यो लक्खणं सम्मसि। ()
७४.
विद्धंसेत्वा नमुविपरिसं संकेलसमारादिकम्
सुरो रम्हावनमिव’सिना सो अग्गमग्गासिना,
तुट्ठो मग्गप्फलसुखसुधापानेन वेरिसमे
पञ्चक्खन्धे विजय मल्भी निब्बानरज्जस्सिरिं। ()
७५.
आरोपेत्वा उपरिभवनं पत्तं गहेत्वा ततो
राजा सङ्घं सुगतपमुखं खज्जेन भोज्जेन च,
सन्तप्पेत्वा पुन सपरिसो नीचे निसज्जासने
सारानीयं कथयमवसि सम्मोदनीयं कथं। ()
७६.
इत्थागारं हदयसरसिमज्झे निमुग्गत्थन-
हंसं दिनाननसरसिजं सोके’णतापेनिव,
बुद्धं बद्धञ्जलिहरसिरोकुम्भेहि सम्पूजयी
तं वातब्भाहतहरिलतालीलं जगामो’नतं। ()
७७.
अन्तोगब्भे नयनसललं समपुञ्छमाना जिनम्
बिम्बादेवी सपरिजनताव्यापारिता वन्दितुं,
अप्पत्वा मे यदिगुणधनं अत्थ’य्यपुत्तो सयम्
तं कमं दट्ठुं ननुपविसती’त्वे’वं वदन्ती ठिता। ()
७८.
रञ्ञा सद्धिं पुरिसनिसहो तायिन्दिरामन्दिरम्
अन्तोगब्भं मणिगणपहाभिन्नन्धकारंसदा,
आदाय’ग्गं यतिपतियुगं पत्वा’च्छि भद्दासने
पञ्ञत्ते सो’दयगिरिसिरे बालंसुमाली यथा। ()
७९.
दिस्वा पीनत्थनभरनता सा राजधीता जिनम्
पत्वा माला कनकरतनालङ्कारहीना लहुं,
हंसिमञ्ञे सरसिजवनं पादे यथाज्झासयम्
सञ्चुम्बन्ती पणमि सिरसा आदायगोप्फद्वयं। ()
८०.
पासाद’न्तोवरकसरसि धम्मिल्लसेवालके
ओमुज्जन्ती निजभुजलतालीलातरङ्गाकुले,
नाथस्स’ङ्घीतलनखसिखाकन्तिप्पबन्धाम्भसि
लद्धस्सासा चिरविरहजं तापं विनोदेसि सा। ()
८१.
सुत्वा नेसा कनकरतना’संधारणं धारणम्
कासावानं तवहिरिधना’विस्सज्जनं सज्जनं,
ना’ज्झाचारे अनभिरमणं उच्चासने चा’सने
राजा’वोच त्वमनुकुरुते स्नेहोदया’होदया। ()
८२.
सुत्वा तस्सानिरवधिगुणाधाराय’नूनं गुणम्
आवीकत्वा’गमि भवपटिच्छन्नापदानं जिनो,
नेत्वा गेहप्पविसनकरग्गाहा’भिसेकुस्सवे
संवत्तन्ते दुतियदिवसे नन्दाख्यराजत्रजं। ()
८३.
गच्छन्तो’पी सह भगवता सो पञ्चकल्याणिया
सीघं जालं विवरिय थिया वीथिं विलोकेन्तिया,
भङ्गापाङ्गायतभुजलतासङक्कड्ढितब्भन्तरो
पत्तं भन्ते हरथ वचनं भत्या न तं व्याकरि। ()
८४.
पब्बाजेत्वा विसयमदिरामत्ताय तस्सा गीरम्
सुत्वा नन्दापहनहदयं नन्दं नरिन्दत्रजं,
इच्छापेत्वा ककुटचरणिदिब्बच्छरालिङ्गने
ञायेना’नुत्तरसुखमहारज्जे पतिट्ठापयी। ()
८५.
बिम्बादेवि सुखपरिभतं कीळापरं राहुलम्
आलिङ्गित्वा तनुजरतनं सा सत्तमे वासरे,
उग्घटेत्वा रतनखचितं जालं विमानोदरे
आगच्छन्तं पुरिसतिसभं निज्झायमाना ठिता। ()
८६.
नानाकूटाचलवलयितो देविन्दचापाकुलो
आगच्छन्तो कनकसिखरीराजाक यथा जङ्गमो,
तता खीणासवपरिवुतो जब्बण्णभानुज्जलो
एसो तुय्हं नरहरिक पिता इच्चाकह पकस्साहि नं। ()
८७.
एतस्सा’सुं विविधनिधयो पुञ्ञानुभावुट्ठिता
नाहंज कपकस्साम’भिगमनतो पट्ठाय तेखोनिधी,
भूसापेत्वा तनुजरतनं सा सत्तवस्सायुकम्
याचस्सू’ति पहिणि पितुनो ञत्तं धनं पेत्तिकं। ()
८८.
उप्पादेत्वा पितरि बलवं पेमं जलेवु’प्पलम्
पुत्तोत्या’हं त्वमसिजनको छाया’पि तेमे सुखा,
अढासे’वं लपितवचनो वुट्ठाय भद्दासना
भुत्ताहारोक परिवुतवसि गन्तुं जिनोचा’रभी। ()
८९.
दायज्जं मे समण ददतं अत्थोधनेना’ति मे
याचं याचं जिनमनुवजं सारङ्गराजक्कमं,
सीहच्छापोरिव भगवतो दळ्हं सुरत्तङ्गुली-
मालायालङ्करि भुजलतं भोगिन्दभोगायतं। ()
९०.
संयाचन्नं विभव कमनुगंक वट्टानुगं राहुलम्
पब्बाजेत्वा’रियधननिधिंदेमीति चिन्तापरो,
पत्वा’रामं अजहितसुतो सद्धम्मराजा इमम्
पब्बाजेहि’त्य’वदि सुमुखं त्वं धम्मसेनापति। ()
९१.
छेत्वा नीलुप्पलदलमुदुं चूळाकलापं महा-
मोग्गल्लानो कवसि अभिनवं कासावमच्छादयी,
तस्सो’वादं अकरि धुतवा थेरो महाकस्सपो
पब्बाजेसि तनुजरतनं तं सारिपुत्तो वसि। ()
९२.
सिक्खाकामो अपरसमये थेरो महाराहुलो-
वादं सुत्वा’धिकतरगुणं सम्पापुणी राहुलो,
सुत्वा कसुत्तं पुन तदितरं सिक्खागरूनं गरु-
ट्ठानं पत्तो तिभवमतरि पत्वा’ग्गमग्गप्फलं।क ()
९३.
तस्मिं सुद्धोदननरवरो पब्बज्जिते नत्तरि
अज्झोगाळ्हो रविकुलधजोनिस्सीमसोकण्णवे,
दिन्नो’कासं कमपितनयं मातापितूहा’यतिम्
पब्बाजेय्युं अलमितिवरं संयाचि वोसावका। ()
९४.
रञ्ञो दत्वा वरमति वरं भुत्तासनो आसना-
वुट्ठाय’न्तोभवनवनतो निक्खम्म मन्दानिलं,
रुक्खच्छायाविरळसरसीतीरं विवेकक्खमम्
सीतं सितब्बनमवसरी छद्दन्तदन्ती’वसो। ()
९५.
तस्मिंकाले गहपतिकुले जातो महासेट्ठिपि
पत्तो राजग्गहपुरवरं सद्धो सुदत्ताभिधो,
बुद्धोक हुत्वा यमधिवसते’त्य’स्सोसि सुद्धोदनी
पच्चूसस्मिं अमरविवटद्वारेन तत्रा’गमा। ()
९६.
अप्पेत्वा’ङक्घीरतनफलके खित्तञ्जलीमञ्जरिम्
भत्याचूळारजतकलसं चित्तप्पसादावहनं,
धम्मं सुत्वा पठमदिवसे लद्धादिमग्गप्फलो
दानं दत्वा सुगतपमुखे सङ्घे सुदत्तोधनी। ()
९७.
भन्ते लक्खीकमकलमलका सङक्कासमत्थाय नो
इद्धं फखीतं सुजनभजितं सावत्थिसङ्खं पुरं,
धम्मस्सामि वजतु करुणाछायासकहायो लहुम्
लद्धस्सासो सविसयमगाएवं कतज्झेसनो। ()
९८.
बुद्धत्थं सो गहपति महामग्गे समग्गे दिवा-
रत्तिट्ठानप्पभुतिसुभगे पच्चेकलक्खं धनं,
विस्सज्जेत्वा पचुरविभवो दट्ठब्बसारेपुरे
कारोपेसि अमरभवनाकारेक विहारे वरे। ()
९९.
कोटीह’ट्ठारसही असमं भूमिं किणित्वा समम्
कोटीह’ट्ठारसहि पचुरं मापेत्व सेनासनं,
कोटीह’ट्ठारसहि परमं आरामपूजामहम्
सज्जेत्वा सो गहपति नवंकमक्मं सुनिट्ठापयि। ()
१००.
एवं जेतवनं विहारपवरं कारापयित्वा महा-
वीरस्सा’गमनाय दूतपुरिसे पेसेसि सेट्ठिस्सरो,
तेसं सीसहरञ्जलिहि महितो सुत्वान तं सासनम्
सम्बुद्धो जलितिद्धिमा सपरिसो राजग्गहा निक्खमि। ()
इति मेधानन्दाभिधानेन यतिना विरचिते सकल कविजन हदयानन्ददान निदाने जिनवंसदीपे सन्तिकेक निदाने भगवतो पकिण्णक चरितप्पवत्ति परिदीपो सोळसमो सग्गो।
१.
सत्थु जेतवननाममिन्दिरा-
राम मोतरणमङ्गलुस्सवे,
रामलक्खणभगी (रथोद्धता)
सेट्ठिपुत्तपमुखा सुमण्डिता। ()
२.
पञ्चमत्तसतमाणवा नवा
पञ्चवण्णधजभासुर’ञ्जली,
पञ्चखाणसिरियु’ज्जला’भवुम्
पञ्चमारजिनराजिनो पुरे। ()
३.
हेमकुम्भकुचकुम्भविब्भमा
सेठिधीतुपमुखा कुमारिका,
पुण्णकुम्भसतनिब्भर’ञ्जली
तस्स सत्थु पुरतो ततो भवुं। ()
४.
सेट्ठिपादपरिचारिकासखी
मन्थरा’वजितहंसधेनुयो,
पञ्चमत्तसतनारियो’भवुम्
पच्छतो गहितपुण्णपातियो। ()
५.
सेतवत्थसुनिवत्थपारुतो
पञ्चसेट्ठिसतमत्तसेवितो,
लोकनायक मनाथपिण्डिको
सेट्ठि पीतिएरितो तमन्वगा। ()
६.
नीलपीतपभूतीहि मारजी
देहरंसिविसरेहि जोतयं,
अञ्जसं सहचराचरं भुवि
जङ्गमो कनकभूधरोरिव। ()
७.
मग्गदेसकजनस्स पिट्ठितो
भिक्खुसङक्घपरिवारितो यहिं,
जेतनामवनमोतरी तहिम्
लोकलोचननिपीयमानको। ()
८.
पुच्छितस्स पटिपज्जनक्कमम्
ताय जेतवनपुजनाय सो,
देहि बुद्धपमुखे तपोवनम्
भिक्खुसङ्घविसये’ति पब्रुवि। ()
९.
दम्मि बुद्धपमुखे तपोवनम्
भिक्खुसङ्घविसये’ति भिन्दिय’
ब्यप्पथं थिरमनाथपिण्डिको
सेट्ठि धोतकरपङक्कजोक सदा। ()
१०.
जाललक्खणविचित्रकोमळ-
पाणिपल्लवतलेसु सत्थुतो,
दक्खिणोदकमदासि कञ्चन-
कुण्डिकाय सुरभिप्पवासितं। ()
११.
सितमुण्हमनिलातपं पटि-
हन्ति डंसमकसे सिरिंसपे,
स्वा’नुमोदनमका जिनो पटि-
ग्गय्ह जेतवनमेवमादिना। ()
१२.
सो सुदत्तविसुतो समापयि
वत्रभूपमपभूविभूसणो,
सेट्ठि जेतवनपूजनामहम्
चत्तकोटिधनसञ्चयो सदा। ()
१३.
इन्दिराय सुरमन्दिरोपमा
चन्दनागरुसुगन्धबन्धुरा,
तत्र गन्धकुटि भाति मेदिनी-
सुन्दरिसिरसि सेखरो यथा। ()
१४.
ताय गन्धकुटिया’धिरोहिणी
धम्मराजचरणिन्दिरा’धरा,
सग्गमोक्खभवनप्पवेसनि-
स्सेणिपद्धतिरिवा’ति नोमति। ()
१५.
तब्बिहारपरितो सुधामणि-
बद्धमावरणचक्क माहरे,
सत्थु कित्तिसिरिखीरसागरु-
ततुङ्गवीचिवलयस्सिरिं सदा। ()
१६.
तब्बिहारपरिवेणमोसधि-
तारकाधवलवाळुकाकुलं,
व्याकरोति जिनकुन्दबन्धुनो
सङ्गमेन सरदम्बरस्सिरिं। ()
१७.
तत्थरत्तमणिकेतुसंहती-
रंसिभिन्नतिमिरम्बरे न किं,
कोविदेहि रविचन्द तारका
जोतिरिङ्गननिभा’ति वुच्चरे। ()
१८.
भाति फुल्लवनराजिलक्खिया
रत्तकम्बलमिवा’हिसन्थतं,
चच्चरं चरणसम्पटिच्छने
सत्थुनो कुसुमरेणु निब्भरं। ()
१९.
भिङ्गपन्तिमणितन्तुसिब्बितम्
मन्दमारुतथरुस्सितं तहिं,
पुप्फरेणुपटलब्बितान मा-
भातिसत्थु’परि वारितातपं। ()
२०.
राजरुक्खकणिकारसाखिनो
फुल्लिता परिसमन्ततो तहिं,
सत्थु धम्मसवणेन दिस्सरे
चीवरानि’व निवत्थपारुता। ()
२१.
उग्गता’लिकुलधूमकज्जला
निब्बिकासकलिकासिखावली,
चम्पकददुमपदीपसाखिनो
उज्जलन्ति सतवण्टवत्तिका। ()
२२.
झायतं कमधुरधम्मभारति-
निज्झरेहि सिखरिदरि तहिं,
सम्मवेगपरिसोसिता द’पि
किं नवूपसमयन्ति साधवो। ()
२३.
कुजितालिकुलकोकिला तहिम्
फुल्लितग्गसहकारसाखिनो,
तिब्बरागचरिते’पि मूलगे
भावनासु नरमापयन्ति किं। ()
२४.
लाजपञ्चमकपुप्फसन्थतम्
तन्तपोवनपवेसनञ्जसं,
वीतरागचरणङ्कसज्जितम्
सग्गमग्गमपहासते सदा। ()
२५.
नारिवामचरणातुरा’पि ये
सङ्गमेन विगतङ्गणङ्गिनम्
लोमहंसजनिते’व पीतिया।
तत्र’सोकतरुराजि राजते, ()
२६.
किंसुकादिकुसुमेहि भासुरम्
तं तपोवन मनालयालयं,
तेस मुग्गतपतेजसा भुसम्
अग्गिपज्जलितमेव दिस्सते। ()
२७.
उद्धवण्टगळितेहि फुल्लसे-
फालिकाकुडुमलेहि सालिनी,
मालका रजतवेदिका कविय
विददुमेहि खविता विराजते। ()
२८.
पीत चुत मकरन्द बिन्दवो
तत्र कीरकरविकसारिका,
किंक हरन्ति मधुरं रवन्तिपि
मञ्जुभाणीमुनिभारतिस्सिरिं। ()
२९.
हेमकूटमकुटेहि निज्झर-
भारभासुरतटो’रपीवरा,
भुरिभुरिधरभुभुजा तहिम्
चुम्बरे जिनसुत’ङ्घिपङ्कजे। ()
३०.
चारुचञ्चुपुटतुङ्गचुचुका
चक्कवाककुचमण्डला तहिं,
नीलिकाकचकलापसालिनी
नीलनीरजविलोललोचना। ()
३१.
सेणिबद्धकलहंसमेखला-
दामभारतटपीनसोणिनी,
भिङ्गचक्करतनङ्गदावली
भङ्गवीचिकणहारभासुरा। ()
३२.
कण्णिकागळितकञ्जकेसर-
पिञ्जरम्बुविमलम्बरा सुभा,
गन्धवाहसुखफस्सदा सिरि-
मन्दिरा कुमुदमन्दहासिनी। ()
३३.
केसरालिरदना सरोजिनी-
कामिनी विकचपङ्कजानना,
वीतसब्बदरथेहि सेविता
दिब्बपोक्खरणियो नजेनतिकिं। ()
३४.
मुद्दिकापभुतिवल्लिवेल्लित-
जिण्णचीवरकुटीहि झायतं,
पिञ्छासारितसिखण्डिमण्डला-
खण्डतण्डवसुमण्डितं वनं। ()
३५.
सत्थु कसावकसतेहि भावना-
सत्तिभिन्नतिमिसाति कत्थचि,
दिस्सरे निरचकासतो तहिम्
गब्भरो’दरसमोसरानि’व। ()
३६.
कालका धुतपिसङ्गवालधी
माळकेसु कलविङ्कसाळिका,
भत्तसित्थमनुभूय निब्भया
धम्मरावमनुकूजरे तहिं। ()
३७.
वितमच्चुभयभन्तलोचनम्
आलवालजलपानदोहळं,
सत्थु मञ्जुसरपासनिच्चलम्
दिस्सते हरिणमण्डलं तहिं। ()
३८.
हत्थवेल्लितलताहि वारणा
वानराच मणिविजनीहि’व,
विजयन्ति भवतापभीरुके
रुक्खमूलगतझायिनो तहिं। ()
३९.
मेघवण्णवनराजिराजिनी
कन्दमूलफलभोजनेहि सा,
दानपारमिरते’व पीणये
भिक्खूसङ्घसहितं तथागतं। ()
४०.
धम्ममण्डपवितानमुद्धति
लम्बमानमणिबुब्बुलोदरे,
निच्चपज्जलितविज्जुराजियो
भन्ति निज्जितरविन्दुतारका। ()
४१.
रुक्खकोटरकुलावकोदरे
कुजितेहि सकुणेहि तंवनं,
जेति सङ्खघणवंसवल्लकी-
रावसारसुररङ्गभुसिरिं। ()
४२.
इन्दनीलमणितोरणिप्पभा-
भिन्दितब्बतिमिरोपमं तहिं,
चन्दचण्डकरमण्डलद्वयम्
विन्दतेव असुरिन्दविब्भमं। ()
४३.
खीरसागरतरङ्गपण्डरा
नेकचङ्कमनमालका तहिं,
फुट्ठचारुचरणिन्दिरा भुसम्
भन्ति झानपसुतान मस्समे। ()
४४.
भावनाय पवनानि पावना
देसनाय रसना विभूसना,
सेवका दनवका ससावका
मानयन्ती कविकनयं सुखानयं। () (यमकबन्धनं।)
४५.
कीचका त्यनिलकूज कीचका
वाचका रिवगणस्स वा चका,
मोचका नवफलस्स मोचका
मेचका चमणिथम्भ मेचका। () (यमकबन्धनं।)
४६.
कूजिता’लि भजिता’पराकजिता
राजिता’लकजिता हि पूजिता,
गारवा’कररवायकेरवा
केरवाकररवा सगारवा। () (यमकबन्धनं।)
४७.
केतकी कुसुमहन्तचातकी
अम्बरे णुकणिका’वलम्बरे,
वुञ्चिता उतुनियामयञ्जिता
रामभुमि परमाभिरामभू। () (यमकबन्धनं।)
४८.
तासदा हविसदान मासदा
यो सदातिय सदा कम तं सदा,
सो तमो दहतमो हि तत्तमो
वीतमो मुहतमो ही गोतमो। () (यमकबन्धनं।)
४९.
सालका ननविलासपा लता
मालका वलिसुभासमा लका,
माळका वलिसुभासमा लका
साळका ननविलासपा लका। () (यमकबन्धनं)
५०.
वानेव जातो विजितो वनेव
जिनोव’नेजो कवनजाननो नो,
नेता विनेता विजनानु वाते
वनी जनं जेतवने विनेन्तो। () (चतुरक्खरिक चित्त यमकं।)
इति मेधानन्दाभिधाननयतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्ददाननिदाने जिनवंसदीपे सन्तिके निदाने जेतवन विहारालङ्कार परिदीपो सत्तरसमो सग्गो।
१.
भुविक यस्स जिनस्स तादिनो
विदुरानं मुखरङक्गमन्दिरे,
अरहादि गुणाति सुन्दरी)
लसते कित्ति विलास सुन्दरी। ()
मिगदायतपोवने इसि-पतने गोतम गोत्त केतुसो,
नरसारथि वस्स मादिमम्
वसि बाराणसिराजधानियं। ()
३.
पुन वेळुवने विनायको
नगरे राजगहे गिरिब्बजे,
दुतियं ततियं चतुत्थकम्
अवसि वस्समनुद्दयापरो। ()
४.
मुनि पञ्चमवस्स मिन्दिरा-
लयवेसालि पुरं महावने,
पविहासि पुरङ्गपीवरम्
उपनिस्साय यथेव केसरि। ()
५.
तिमिरापहरो’सधीलता-
जलिते सीतल निज्झराकुले,
मुनिछट्ठमनालयो सुखम्
वसि वस्सं पुथुमङ्कुलाचले। ()
६.
तिदसालयगो सुदुब्बुधम्
अभिधम्मं कथयं सिलासने,
सुनिसज्ज सवीतिनामयी
सुगतो सत्तमवस्स मन्वहं। ()
७.
हरिचन्दनगन्धपावन-
पवने भेसकलाभिधे वने,
सनरामर लोकनायको
मुनिनागो वसि वस्समट्ठमं। ()
८.
मधुरस्सरभाणि घोसित-
विसुते घोसित सेट्ठिकारिते,
नवमं वसि वस्समस्समे
वरकोसम्बि पुरे मुनिस्सरो। ()
९.
मुनिकेसरि पारिलेय्यक-
करिनाजीवितदानतो भतो,
दसमं वसि पारिलेय्यके
वनसण्डे तरुसण्डमण्डिते। ()
१०.
वरधम्मसुधारसेन स-
ज्जन मेकादसमं समं जिनो,
द्विजगामवरे’भिपीणयम्
वसि नाळाविदिते निरालयो। ()
११.
धरणीसुरगाम मासदा
पुनवेरञ्ज मनिञ्जनो जिनो,
पुचिमन्ददुमिन्दमूलगो
असमो बारसमं समं वसी। ()
१२.
विकचप्पलचारुलोचनो
मुनिराजा वजिराचलाचलो,
सिखराकुलचालियाचले
अवसी तेळसमं गुणालयो। ()
१३.
सलिलासयसीतले मुदु-
पवने जेतवने तपोवने,
वसि चुद्दसमं समं महा-
समणो अस्समणा’पसादनो। ()
१४.
कपिलव्हयराजधानिया
अविदुरे नरराहसेय्यके,
पविहासि तिपञ्चमं समम्
मुनि निग्रोधतपोवने सुभे। ()
१५.
खर मालवकञ्च रक्खसम्
दमयं भूधर पीवरोदरं,
रुचिरालविराजधानियम्
विहरी सोळसमं समं जिनो। ()
१६.
पुन वेळुवनं तपोवनम्
उपनिस्साय गिरिब्बजं पुरं,
दस सत्तम वस्स मावसी
मुनिसीहो हतमारवारणो। ()
१७.
भवदुक्खरुजाहि मोचयम्
जनतं धम्मकथा’गदेन सो,
वसि चालियपब्बतालये
जिनवेज्जाचरियो दसट्ठमं। ()
१८.
तदनन्तरवस्स मुग्गधि
विपुले चालियपकब्बते’व सो,
वसि वीसतिमं गिरिब्बजे
नगरे वेळुवने तपोवने। ()
१९.
अनिबद्धविहारतो इति
विहरन्तो भगवा तहिंतहिम्
मणिजोतिरसो’व कामदो
सरदे वीसति वीतिनामयी। ()
२०.
मुनि जेतवने तपोवने
भवने चा’पि मिगारमातुया,
महिते वसि पञ्चवीसति-
मितवस्सानि तिबद्धवासगो। ()
२१.
अनिबद्धनिबद्धवासतो
वसतो तस्स सतो तहिं तहिं,
ननु विज्जति किच्चपञ्चकम्
कतकिच्चस्स कथननुवासरं। ()
२२.
अरुणुग्गमने समुट्ठितो
तदुपट्ठाकजनस्स’नुग्गहं,
मुनिराननपादधोवनम्
पविधाया’खिलकिच्च मत्तनो। ()
२३.
सुनिसज्ज सुसज्जिता’सने
सपदानाचरणाय यावता,
समयो समयञ्ञु विन्दति
नचिरं झानसुखं रहोगतो। ()
२४.
परिबन्धिय तायबन्धनम्
सुनिवत्थन्तरवासको’परि,
अरहद्धजछादितङ्गिमा
मणिवण्णोपलपत्त मुब्बहं। ()
२५.
अभिसङ्खतपुञ्ञसत्तिया
विवटद्वारविहारगब्भतो,
गिरिगब्भरतो’व केसरी
बहिनिक्खम्म कदाचि एकको, ()
२६.
वलयिकततारकावली
नवचन्दोरिव वारिदोदरा,
यतिसङ्घपुरक्खतो ततो
बहि निक्खम्म कदाचि सो मुनि। ()
२७.
पकतीगतिया’पि भिक्खितुम्
गतिया सप्पटिहारिया’यपि,
युगमत्तदसो समाचरे
निगमग्गामपुरीसु कत्थचि। ()
२८.
चरतो वरपाटिहारियम्
समधिट्ठाय कदाचि भिक्खितुं,
विमलीकुरुते महीतलम्
पुरतो मन्दसुगन्धमारुतो। ()
२९.
पुरतो’पसमेन्ति धूलियो
चरतो चारुतरञ्जसे सिरे,
विलसन्ति वितान विब्भमा
नवमेघा फुसितानि मुञ्चरे। ()
३०.
कुसुमानि समीरणा’परे
विपिनेना’हरियो’किरन्तिपि,
निजपादतलं’व भूतलम्
समतं याति पथे पदप्पिते। ()
३१.
मुदुका सुखफस्सदा मही-
वनिता तप्पदसङक्गमे’कदा,
कमलानिपि चुम्बरे’कदा
पथविं भेज्ज तदङ्घीपङ्कजे। ()
३२.
चरणक्कमिता’रविन्दज-
मकरन्दा’ति सुगन्धबन्धुरा,
जिनगन्धगजिन्द मासिरम्
परिवासेन्ति समोकिरन्तिपि। ()
३३.
मकरन्दपबन्धविब्भमम्
जुति सिन्धूरविचुण्णबन्धुरा,
अभिभूय सुपिञ्जरायते
चरतो लोकमिमं चराचरं। ()
३४.
कलहंस मयूरसारिका
करवीका’पि सकंसकं रवं,
द्विपदा’पि चतुप्पदा’परे
वजतो तस्स नपूजयन्ति किं। ()
३५.
तुरियानि विभूसणानि’पि
सयमेवा’भिरवन्ति तङ्खणे,
तमुदिक्खिय पाटिहारियम्
सुगते कोक हि नसम्पसीदति। ()
३६.
विविधब्भुतपाटिहारिय-
कतसञ्ञाय महाजनो जिनो,
जनयं जनताय’नुद्दयम्
इधपिण्डत्थमुपागतो इति। ()
३७.
कुसुमादियमाकुलञ्जली
सदनेह’न्तरविथि मोतरे,
जिनरंसि पबन्ध कम्बल-
सतसञ्छन्न विवण्णविग्गहा। ()
३८.
जनता नखरालिदीधिति-
निकराकासनदीनिमुज्जिता,
अभिवन्दति वन्दनारहम्
मुनिनो पादयुगं पमोदिता। ()
३९.
दसविसतिवा महाजनो
जिनपामोक्खयती सतम्पिवा,
अभियाचति देथ नोइति
भगवन्तं विभवानुरूपतो। ()
४०.
अधिवासनमस्स जानिय
जनता’दाय जिनस्स हत्थतो,
तमधिट्ठितपत्त मिन्दिरा-
सदनं दानघरं पवेसये। ()
४१.
चतुजातिकगन्धभाविते
भुवि पञ्ञत्तवरासनोपरि,
अहताहतवत्थजातिते
सुनिसिन्नं सुगतं ससावकं। ()
४२.
पटियत्तपणीतभोजन-
विकतीहे’व सहत्थपङ्कजा,
अभितप्पयते महाजनो
पतिमानेति च चीवरादिना। ()
४३.
सरणागमने’पि पञ्चयु
अधिसीलेसु पतिट्ठहन्ति ये,
चतुमग्गफलेसु कत्थवि
तदभिञ्ञा’नुसयासयादितो। ()
४४.
भगवा कतभत्तकिच्चवा
अनुरूपाय कथाय धम्मिया,
रविबन्धु विनेय्य बन्धुनम्
हदयम्भोजवनं पबोधये। ()
४५.
हरिमेरुगिरि’व जङ्गमो
परिनद्धिन्दसरासनावली,
विसते सतपुञ्ञलक्खणो
मुनिरु’ट्ठाय विहारमासना। ()
४६.
वरमण्डलमाळके तहिम्
मुनि पञ्ञत्तमहारहासने,
खणमागमयं निसिदति
यमिनं भोजनकिच्चसाधनं। ()
४७.
मणिवम्मसुवम्मिता विय
करिनो पारुतपंसुकूलिका,
यतयो यतिराजयूथपम्
परिवारेन्ति उपेच्च तङ्खणे। ()
४८.
समयं समयञ्ञुनो ततो
तदुपट्ठाकवरो निवेदये,
जिनगन्धगजो सुवासितम्
विसते गन्धकुटिं सुगन्धिना। () (पुरेभत्तकिच्चं)
४९.
अथगन्धकुटीमुखे जिनो
विरजो पादरजो नचत्थिपि,
परिधोतपदानि निक्खिपम्
मणिसोपाणतले खणं ठितो। ()
५०.
उदयो’पि जिनस्स दुल्लभो
खणसम्पत्तिसमिद्धि दुल्लभा,
मनुजेसु’पपत्ति दुल्लभा
जिनधम्मस्सवणम्पि दुल्लभं। ()
५१.
समणत्त मपे’त्थ दुल्लभम्
तिविधं सासन मप्पमादतो,
यतयो’वदता’नुसासति
अभिसम्पादयथा’ति भिक्खवे। ()
५२.
अभिवन्दिय केचि भिक्खवो
भगवन्तंतक पटिपत्तिपूरका,
अथ सम्पटिपादनक्कमम्
पटिपुच्छन्तिविपस्सनादिसु। ()
५३.
पददाति विपस्सनादिसु
मुनि तेसं चरियानुरूपिकं,
पटिगण्हिय सत्थुसासनम्
मणिदामं विय मकण्डनत्थिको। ()
५४.
पविधाय जिनं पदक्खिणम्
अथ ते भत्तिसमपक्पितञ्जली,
पविसन्ति यती सकंसकम्
वसतिं सन्तनिवातवुत्तिनो। ()
५५.
वतपब्बतपादकन्दर-
पभूतीस्व’ञ्ञतरंक पधानिका,
पविसन्ति सुरासुरोरग-
गरुळानं भवनेसुचा’परे। ()
५६.
अथ गन्धकुटिं यदिच्छति
पविसित्वा पविवेककामवा,
मुनि दक्खिणपस्सतो सतो
सयनं कपक्पयती’सकं दिवा। ()
५७.
वुपसन्तसरिरजस्समो
मुनिरु’ट्ठाय अनेककोटियो,
अनुभूयक समाधयो खणम्
भुवनं पस्सति बुद्धचक्खुना। ()
५८.
समथम्हि विपस्सनायवा
धुरनिक्खेपकते तथागते,
तहिमिद्धिबलेनु’पट्ठितो
पुन वुट्ठापयते दयानिधि। ()
५९.
इति पञ्चसतम्पि सावके
अतिखिप्पं कभगवा’नुसासिय,
पदुमानिव ते पबोधयम्
नभासा याति विहार मत्तनो। ()
६०.
जिनसिन्धवपादविक्कमम्
जिनछद्दन्तगजिन्दकुञ्चनं,
जिनकेसरसीहगज्जनम्
अभिपस्साम सुणोम नो इति। ()
६१.
विहरेय्य यहिं जिनो तहिम्
अपरण्हे कुसुमाकुलञ्जली,
सुनिवत्थसुपारुता भुसम्
मुदिता सन्निपतन्तिखो जना। ()
६२.
अथ दस्सितपाटिहारियो
पविसत्वा वरधम्ममण्डपं,
सूरियोव युगन्धरो’परि
सुनिसज्जा’सनमत्थके जिनो। ()
६३.
करविकविरावहारिना
मधुरो’दारसरेन सोतुनं,
चतुरा’रियसच्चमीरये
अनुपुब्बाय कथाय निस्सितं। ()
६४.
पटिगण्हिय धम्ममादरा
निजवोहार’नुरूपगोचरं,
अभियाति पदक्खिणेन सा
परिसातं सिरसा’भिवन्दिय। () (पच्छाभत्तकिच्चं)
६६.
वरवारणकुम्भदारणो
मिगराजाव कुदिट्ठभञ्जनो,
अथ निट्ठितधम्मगज्जनो
मुनिरु’ट्ठायु’पवेसना’सना। ()
६५.
कमलं’व कलेवरं वरम्
विमलं वितरजोमलं जिनो,
अवसिञ्चितुकामवा सचे
पविसित्वान नहानकोट्ठकं। ()
६७.
तदूपट्ठितिकेन भिक्खुना
पटियत्तेनुदकेन विग्गहे,
समितोतुपरिस्समो मुहुम्
पुनरागम्म निवत्थचीवरो। ()
६८.
सुनिसज्ज सिन’स्समे समे
परिवेणे ठपितासनोपरि,
अनुभोति मुहुत्त मत्तना
सुविमुत्तो’पि विमुत्तिजं सुखं। ()
६९.
तदुपट्ठितिपच्चुपट्ठिता
अभिनिक्खम्मततोततोयती,
महितञ्जलिपुप्फमञ्जरी
परिवारेन्तितिलोकनायकं। ()
७०.
पटिपत्तिपपूरणक्कमम्
पटिपुच्छन्ति विपुच्छनानि’पि,
यतयो हि विसुंविसुं जिनम्
सवणं धम्मकथाय याचरे। ()
७१.
भगवा करुणाय चोदितो
तदधिप्पाय मवेच्च बुद्धिया,
अभिसाधय मत्थमुत्तमम्
पुरिमं याममतिक्कमे इति। () (पुरिमयामकिच्चं)
७२.
भगवन्त मनन्तदस्सिनम्
सिरसा तेसुगतेसु भिक्खुसु,
अभिवन्दिय जातिखेत्ततो
लभमाना’वसरं सुरासुरा। ()
७३.
उपगम्म तपोवनङ्गणम्
कुरुमाना छविवण्णपिञ्जरं,
मणिमोळिमरिचिसञ्चय-
परिचुम्बीकळितं सिरिमतो। ()
७४.
नखकेसरमङ्गुलीदलम्
चरणम्भोजयुगंक पवन्दिय,
चतुरक्खरिकम्पि पुच्छरे
वरपञ्ह’न्तमसो’हिसङ्खतं। ()
७५.
सिवदो वदतंअनुत्तरो
मुनि विस्सज्जति तब्बिपुच्छनं,
अथ वितकथङ्कथि तद-
ब्भनुमोदन्ति अभित्थवन्तिपि। ()
७६.
निजधम्मपदीपतेजसा
जनसम्मोह तमोविधंसनो,
इति मज्झिमयाम मन्वहम्
कतकिच्चो मुनि वीतिनामये। () (मज्झिमयामकिच्चं)
७७.
अभिभुतसरीरजस्समो
कतकिच्चेहि’रियापथेहिच,
अथ चङ्कमणेन पच्छिमे
पठमं भाग मतिक्कमे मुनि। ()
७८.
पटिवात’नुवात वायित-
गुणगन्धेहि सुगन्धितङ्गिमा,
मणिदीपपभासमुज्जलम्
सुगतो गन्धकुटिंक उपागतो। ()
७९.
सयनोपरि सम्पसारयम्
पटिमारूपसरूपविग्गहं,
सयनं कुरुते’व केसरी
दुतियस्मिं सतिसम्पजञ्ञवा। ()
८०.
असमिद्धकिलेसमिद्धवा
भगवा भङ्गभवङ्गसत्तति,
सुनिसज्ज पबुज्झितो महा-
करुणाझान मुपेतिचा’सने। ()
८१.
पुरिमेसु भवेसु पाणिनो
यदि विज्जन्ति कताधिकारिनो,
रविरंसिविकासनूपग-
पदुमानी’व पबोधनारहा। ()
८२.
करुणाय समुट्ठितो ततो
करुणासीतलमानसो मुनि,
अभिपस्सति बुद्धचक्खुना
भुवि ते मग्गफलोपनिस्सये। ()
८३.
इति पच्छिमयाम मन्वहम्
ततियं भाग मतिक्कमे जिनो,
पुरिमोदितकिच्चकारिनो
कतकिच्चस्स अचिन्तियागुणा। () (पच्छिमयामकिच्चं)
८४.
पसिदन्ति रूपप्प माणपि बुद्धे
पसिदन्ति घोसपक्प माणपि बुद्धे
पसिदन्ति ळुखप्प माणपि बुद्धे
पसिदन्ति धम्मप्पमाणपि बुद्धे ()
इति मेधानन्दाभिधानेनयतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्ददाननिदाने जिनवंसदीपे सन्तिके निदाने पञ्जविधबुद्धकिच्च परिदीपो अट्ठारसमोक सग्गो।
१.
निरवधिभुवनालवालगब्भे
सुचरितमूलविरूळ्हकित्तिवल्ली,
नवगुणनियमोतु सङक्गमेन
भगवतमासियथेव (पुप्फितग्गा)। ()
२.
सुविसदमतिमा सवासनेहि
सकल किलेस मलेहि चारकायो,
इतिपि भगवतो बुधाभिगीतो
भुविविसुतो अरहन्ति कित्तिघोसो। ()
३.
गहित निसित मग्गञाण खग्गो
वरमति दुच्चरितारयो अछिन्दि,
इतिपि भगवतो हतारिनोयो
भुविविसुतो अरहन्ति कित्तिघोसो। ()
४.
तिभवरथसमप्पितं अविज्जा-
भवतसिणामयनाभिक मासवक्खं,
विचितुपचितकम्म सञ्चाया’रम्
जटितजरामरणेरुनेमि वट्टिं ()
५.
अविदित परियन्त कालसीमम्
परिभमितं भवचक्कमत्थि तस्स,
थिरवीरियपदेहि बोधिमण्डे
सुविमलसीलमहीतलेठितो यो। ()
६.
हनिविहनि अरे विसुद्धसद्धा-
करकमलेन समाधिसाणपिट्ठे,
सुनिसित मसमं निहन्ति कम्म-
क्खयकरञाणकुठारिमादधानो। ()
७.
हतभवरथ विब्भमस्स मग्ग-
रथमभिरुय्ह सिवंपुरं गतस्स,
इतिपि भगवतो हतारकस्स
भुविविसुतो अरहन्ति कित्तिघोसो। ()
८.
अविदित परियन्त दुक्ख वट्टम्
अथभवचक्कक मितुच्चते अविज्जा,
तहिमुपहितनाभी मूलकत्ता
भवतिजरामरणं तदन्तनेमि। ()
९.
घटित तदुभयन्तरा अरास्सु
दस अभिसङ्खरणादिसेस धम्मा,
कसिरसमुदये निरोध मग्गे
भवति पजानमजाननं अविज्जा। ()
१०
भवति तिविधभुमिका अविज्जा
चतुविध सच्चसभाव छादका’यं,
अभिविचिनन चेतनान मद्धा
विविधनयेन भवत्तये निदानं। ()
११.
सकसक पटिसन्धिचित्तहेतु
द्वय मभिसङ्खत कम्ममेव कामे,
चित कुसल मरूप रूप गामिम्
तदुभयभुपटिसन्धिहेतु होति। ()
१२.
कुसलमकुसलं तिधा विभत्तम्
पुरिमभवेनिचितं यथानुरूपं,
नभवति पटिसन्धितोपरं किम्
तिभव पवत्ति विपाक चित्त हेतु। ()
१३.
समुदयमय कामरूपपाका
सति पटिसन्धि पवत्तियं भवन्ती,
सक सक भवनाम रूपहेतु
विविध निदानवसेन चानुरूपं, ()
१४.
तथरिव चतुरो अरूपपाका
सकसकभुमिकनामपच्चयाव,
समुपचित मनं असञ्ञसत्ते
नभवतिकिंक भुवि रूपमत्तहेतु। ()
१५.
तदुभय मविपाक चित्ततोपि
पभवति तीसुभवेसु चा’नु रूपं,
सुगति दुगतियं पदंहि कामे
भवति सळायतनस्स नाम रूपं। ()
१६.
भवति पदक मसञ्ञि वज्जरूप-
भुवि तिविधायतनस्स नाम रूपं,
हवति समुदयो भवे अरूपे
सुखुम मनायतनस्स नाम मत्तं। ()
१७.
इति तिविधभवे भवन्ति तं तं-
भव पभवायतनाति फस्सहेतु,
तथरिव कमतो भवानु रूपम्
तिविधभवेसु छफस्सवेदनेजा। ()
१८.
विविध भवगतिट्ठितीसु तं तम्
छटित जटा गहणस्स हेतु होति,
पुनरुभय भवस्स दळ्हगाहो,
भवति भवोतिभवम्हि हेतुजात्या। ()
१९.
तिविध भवु’पपत्तिजातिरेसा
भवति जरामरणादि दुक्ख हेतु,
सकलकसिरुपद्दवा’सवानम्
समुदयहेतुततोसिया अविज्जा। ()
२०.
थिरगहणवसेन योहि कोचि
सुचरित दुच्चरितंचरेय्य तस्स,
सुगति दुगति गामि कम्ममेत्थ
कथयति कम्मभवो’ति कम्मवादी। ()
२१.
विचितुपचित कम्मसत्तिजाता
वदतुपपत्ति भवो’ति पञ्चखन्धा,
तदभिजनन माहजाति तेसम्
चुतिचवनं परिपाकताजरा’ति। ()
२२.
पहवफलपबन्धतो ठीतानम्
सरसगभीरपटिच्च सम्भवानं,
कयिरति विसदाय याय धम्म–
ठितिमतिनामधिया परिग्गहंसा। ()
२३.
इधपन चतुरोसियुंसमासा
पुरिमभवो’दय मोह कम्ममेको,
भवतिहनभवचित्तनाम रूपा-
यतन छ फस्स छ वेदनाति चेको। ()
२४.
अपि भवति भवो निकन्ति गाहो
जनन जरामरणं अनागते’को,
पभव फलवसेन सम्भवानम्
इति चतु सङ्खिपनं सियातियद्धं। ()
२५.
इध यथरिव’तीतहेतुपञ्च
अभिरतिगाहभवेहि कम्ममोहा,
तथरिव सह मोहकम्मुनापि
अभिरतिगाहभवा इदानि हेतू। ()
२६.
नभवति फलपञ्चकं किमेत-
रहिपटिसन्धिक मनादिपञ्च धम्मा,
भवति फखलमनागते तथेव
जनन जरामरणादि पञ्च धम्मा। ()
२७.
भवति भवुपपत्तिय’न्तरे’को
अभिरति वेदयितान मन्तरे’को,
तथरिव चितचेतनामनानम्
इति भवचक्कतिसन्धयो भवन्ति। ()
२८.
सुविसदमतिवीसता’ कतारम्
स’तिपरिवट्ट तिसन्धिकं तियद्धं,
तदवगमियताय धातु धम्म-
ट्ठितिमतिया चतुसङक्गहं द्विमूलं। ()
२९.
हनिविभनि जगत्तये भवन्त-
भवरथ चक्कसमप्पिताखिलारे,
इतिपि भगवतो बुधाहिगीतो
भुवि विसुतो अरहन्ति कित्तिघोसो। ()
३०.
भगवति उदिते महानुभावो
तमहिमहेय्य भुसं सदेवलोको,
तदहिमहि कदावि नेरु मत्त-
मणिरतनावलिया सहम्पतीपि। ()
३१.
पचुरसुरनरा बलानुरूपम्
यमभिमहिंसु अनाथ पिण्डिकोपि,
गहपति तमुपासिकाविसाखा
सपरिस कोसलबिम्बिसारभूपा। ()
३२.
भगवति परिनिब्बुते असोक-
वहयधरणीपति दीपचक्कवत्ति,
दसबलमसमं परिच्चजित्वा
अभिमहि छन्नवुतिप्पमाणकोटी। ()
३३.
अगणित विभवं परिच्चछित्वा
इहरतनावलि चेतियं विधाय,
सुरनरसरणस्स धातुदेहम्
नरपतिमानयि दुट्ठगामिनी’पि। ()
३४.
दसबलमभिपूजयिंसु पूजा-
विधिबहुमानन भाजनं तदञ्ञे,
इतिजन महनीय चीवरादी-
चतुविधपच्चय पूजनाक विसेसं। ()
३५.
गुणजलधि यदग्ग दक्खिणेय्यो
अरहति चाहुण पाहुणा रहस्स,
इतिपि भगवतो कविप्प सत्थो
भुवि विसुतो अरहन्ति कित्तिघोसो। ()
३६.
इधपरमनिपच्चकार गिद्धा
समणक भुसुरका विभाविमानी,
रहसि अकुसलं सिलोककामा
न किमसिलोकभयेन सञ्चिनन्ति। ()
३७.
नचकरहचि किञ्चिदेव पापम्
कयिरति रेसरहोपिपापभीरू,
इतिपि भगवतो रहापगस्स
भुविविसुतो अरहन्ति कित्तिघोसो। ()
३८.
अनुपसमित रागदोस मोहा
थिरमनभावित कायचित्त पञ्ञा,
अरियपटिपदाय ये विपन्ना
अनरिय धम्मचरा नराधमाते। ()
३९.
सुगहित सुगतारहद्धजन्ता
जिनमनुबन्धिय सन्तिकेक वरापि,
इतिपि भगवतो भवन्ति दुरे
भुविविसुतो अरहन्ति कित्तिघोसो ()
४०.
तथरिव सुविदुर भावमाप
मुनिरपितेहिनिहीन पुग्गलेहि,
इतिपि भगवतो सतम्प सत्थो
भुविविसुतो अरहन्ति कित्तिघोसो।क ()
४१.
विहत सकलसंकिलेस धम्मा
सतत सुभावित काय चित्तपञ्ञा,
अरियपटिपदं पपूरकारी
अनरियधम्मपथारकाक सुधीरा। ()
४२.
सतदससत योजनेहि दूरे
यदिविहरन्ति जिनस्स आरकाते,
इतिपि भगवतो न ताव दूरे
भुवि विसुतो अरहन्ति कित्तिघोसो। ()
४३.
तथरिव अविदूर भावमाप
मुनिरपि सप्पुरिसान मीदिसानं,
इतिपि भगवतो भवन्तगस्स
भुविविसुतो अरहन्ति कित्तिघोसो। ()
४४.
बुध जन रहितब्ब पापधम्मा
पवूरमनत्थकराक रहावदन्ति,
इतिपि भगवतो रहा न यस्स
भुविविसुतो अरहन्ति कित्ति घोसो। ()
४५.
गरहिय रहितब्बता’रियेहि
परमपुथुज्जन पुग्गलेहि यस्मा,
इतिपि भगवतो नच’त्थि’मस्स
भुविविसुतो अरहन्ति कित्तिघोसो। ()
४६.
अपिच भगवता नतेकदाचि
विगरहिया रहितब्बका भवन्ति,
इतिपि भगवतो रहानयस्स
भुविविसुतो अरहन्ति कित्तिघोसो। ()
४७.
गमन मिहरहोति वुच्चते तम्
तिभवपरिब्भमणं रहो न यस्स,
इतिपि भगवतो गतस्स पारम्
भुवि विसुतो अरहन्ति कित्तिघोसो। ()
४८.
निरतिसय’धिसीलचित्तपञ्ञो
परम विमुत्ति विमुत्ति ञाणलाभी,
असन्दिस गुण भाजनोक अनेजो
असमसमो असमो अनुत्तरो’ति। ()
४९.
कुसलबल समिद्धरूपवाति
विविधगुणेहि सिया पसं सियो यो,
इतिपि भगवतो पसंसियस्स
भुविविसुतो अरहन्ति कित्तिघोसो। ()
५०.
इमिना इमिनापि कारणेन
भगवा गोतम गोत्त केतुभूतो,
अरहं अरहन्ति कित्तिरावो
दकतेलंवततान सत्तलोके। ()
इति मेधानन्दाभिधानेनयतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्ददाननिदाने जिनवंसदीपे सन्तिके निदाने भगवतो अरहन्तिनामपञ्ञत्तियाअभिधेय परिदीपो एकूनवीसतिमोक सग्गो।
१.
सम्मा सामं सब्बधम्मान मद्धा
बुद्धत्ता पञ्ञानुभावेन तस्स,
सम्मा सम्बुद्धोति अब्भुग्गताय
आसिकित्या(सालिनी) लोक धातु। ()
२.
यो चा भिञ्ञेय्ये परिञ्ञेय्य धम्मे
भावेतब्बे सच्छिकातब्ब धम्मे,
सम्मासामं बुज्झि तस्मास बुद्धो
सम्मा सम्बुद्धोति विख्यासि लोके। ()
३.
तत्रा’भिञ्ञेय्या चतुस्सच्च मेव
दुक्खं सच्चं खो परिञ्ञेय्य धम्मा,
भावेतब्बा मग्ग सच्चं निरोध-
सच्चं तच्छं सच्छिका तब्ब धम्मा। ()
४.
तण्हापक्खे सम्भवं धम्म जातम्
मग्गानंवज्झंक पहातब्ब धम्मा,
सद्धिं जात्यादीहि दुकेखहि पञ्चु-
पादानक्खण्धा सिया दुक्ख सच्चं। ()
५.
यायं तण्हा काम तण्हादिभेदा
दुक्खानं साहेतु सच्चं द्वितियं,
बन्धानं यत्राप्य’भावो निरोध-
सच्चं यञ्चा गम्म तण्हाय चागो। ()
६.
सम्मादिट्ठाद्यट्ठमग्गङ्ग धम्मा
निब्बानं सम्पापका मग्ग सच्चं,
तेसं धम्मानम्पि सम्बुज्झिनत्ता
सम्मा सम्बुद्धोति विख्यासि लोके। ()
७.
चक्खेव’दं दुक्खं तदुप्पाद हेतु
तण्हा नेसानं अभावो निरोधो,
मग्गो बोधूपाय पञ्ञाति तस्स
एवं पच्चेकं पदं चोद्धरित्वा। ()
८.
आरोपेत्वा सच्च धम्मेसु सच्च-
सन्धाता यो सच्चदस्सी स बुद्धो,
सम्मा सामं तिक्खपञ्ञाय बुज्झि
सम्मा सम्बुद्धोति विख्यासि लोके। ()
९.
छन्नं द्वारानञ्च छारम्मणानं,
छन्नं चित्तानञ्च छब्बेद नानं,
छन्नं सञ्ञानं छ सञ्चेतनानम्
छन्नं फस्सा नं वितक्कादि कानं। ()
१०.
एवं छन्नं रूप तण्हादिकानम्
तण्हाकायानं समारोपणेन,
सम्मा सामं बुज्झि सच्चेसु तस्मा
सम्मा सम्बुद्धोति विख्यासि लोके। ()
११.
पञ्चन्नं खन्धान मट्ठारसन्नम्
धातूनं चक्खादिनं बारसन्नं,
सम्मा सामं बुज्झितत्ता सयम्भु
सम्मा सम्बुद्धोति विख्यासि लोके। ()
१२.
रूपज्झानानं चतुन्नं अरूप-
ज्झानानञ्चानुस्सतीनं दसन्नं,
खत्ति साकार’प्पमञ्ञासुभानम्
कम्मट्ठानानं नवन्नं भवानं। ()
१३.
बुद्धत्ता संसार चक्के अविज्जा-
द्यङ्गानं सच्चेसुचारोपणेन,
सम्मासामं एस निस्सङ्ग ञाणे
सम्मा सम्बुद्धो विख्यासि लोके। ()
१४.
पच्चुप्पन्नानागतातीत धम्मे
निब्बानं निस्सेस पण्णत्ति धम्मे,
सामं अब्भञ्ञास्य’नञ्ञोप देसो
सम्मा सम्बुद्धोति विख्यासि लोके। ()
१५.
सब्बंञेय्यं तस्स ञाणन्ति कंहि
ञाणम्पेवं ञेय्य धम्मन्तिकंहि,
ञेय्यन्तट्ठानोमञाणस्सलाभा
सम्मासम्बुद्धोति विख्यासि लोके। ()
१६.
क्लेसानं यावासनासततीताय
सद्धिंयोक सम्मोहनिद्दाय सम्मा,
सामंबुद्धो मग्ग ञाणेन तस्मा
सम्मा सम्बुद्धोति विख्यासि लोके। ()
१७.
सत्ताधीसो पारमीचोदितत्तो
पल्लङ्केनासज्जयो बोधिमुले,
अम्भोजंक भानुप्पहाक सङ्गमेन
सोभग्गप्पत्तं पबुद्धं’व सामं। ()
१८.
सामं सम्मा’नञ्ञ साधारणग्ग-
मग्गोभासेनप्पबुद्धो समानो,
सम्पत्तो सब्बञ्ञुताञाण सोभम्
सम्मा सम्बुद्धोति विख्यासि तस्मा। ()
१९.
एवं सब्बेसं धम्मानम्
सम्मा सामं बुद्धत्ता सो,
सम्मा सम्बुद्धो बुद्धोति
सद्दो लोके अब्भुग्गञ्जि। ()
इति मेधानन्दाभिधानेनयतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्ददाननिदाने जिनवंसदीपे सन्तिकेक निदाने भगवतो कसम्मासम्बुद्धोति नामपञ्ञत्तिया अभिधेय परिदीपो वीसतिमो सग्गो।
तं खो पन भवन्तम्
गोतमं एवं कल्याणे कित्तिसद्दो अब्भुग्गतो
इतिपि सो भगवा विज्जाचरण सम्पन्नोति।
१.
सम्पन्नविज्जाचरणे अविज्जा-
घणन्धकारं भिदुरो पवीरो,
राज विज्जाचरणुब्भवाय
उळारकित्तिस्सिरिया कथं तं। ()
२.
असङ्खकप्पेपि निवुत्थखन्धे
पेय्यालपाळिं विय ञाणगत्या,
कण्ठिरवस्सु’प्पतनं यथेव
सङ्किप्प खिपक्पं विसयावलम्बं। (१)
३.
सरो’तिसूरो सरभङ्गक सत्थु-
खित्तो सरव्यम्हि विरज्झते किम्
एवं अतितेसु भवन्तरेसु
असज्जमानं अविरज्झमानं। ()
४.
यथिच्छितट्ठान मतितखन्ध-
सङ्खात माहच्च पवत्तमानं,
पुब्बेनिवासानुगतञ्हि ञाणम्
अनञ्ञसाधारणमासि यस्स। ()
५.
पहीण’विज्जानुसयो जिनो सो
विज्जायु’पेतो पठमाय ताय,
इच्चस्स दण्डाहतकंसपाति-
सद्दोव सम्पत्थरि कित्तिसद्दो। ()
६.
हनीनप्पणीतादि पभेद वत्ते
उप्पज्जमाने च निरुज्झमाने,
सत्ते यथाकम्मु’पगे गतीसु
पसादचक्खा’विसये च रूपे। ()
७.
अनञ्ञ साधारण दिब्बचक्खु-
सङ्खातञाणेन पहस्सरेन,
दिब्बेन चा’लोक परिग्गहेन
येना’हिजानाति जिनो अनेजो। ()
८.
चुतुपपातब्बिसयाय सत्था
विज्जायु’पेतो दुतियाय ताय,
इच्चस्स सम्पत्थरि हेम घण्टा-
टङ्कारघोसोरिव कित्तिघोसो। ()
९.
दुक्खञ्च दुक्खप्पभवो निरोधो
मग्गो च दुक्खस्स निरोधको’ति,
चत्तारि सच्चानि यथासभावम्
पवेदि ञाणेन सयम्भु येन। ()
१०.
येचा’सवा आसवसम्भवो यो
तेसं खयो यवा’सवनासुपायो,
तं सब्बमञ्ञासि सयम्भु ञाण-
बलेन येना’सव विप्पमुत्तो। ()
११.
खीण’ति जाती वुसित’न्ति सेट्ठ-
चरियं कतं’ती करणिय मद्धा,
नचा’परन्त्ये’व मनन्तञाणो
ञाणेन’भिञ्ञाय विहासि येन। ()
१२.
सयम्भु सब्बासव सङ्खयाय
विज्जायुपेतो ततियाय ताय,
इच्चस्स विप्फारगहीरतेरि-
रावो’व सम्पत्थरि कित्तिरावो। ()
१३.
विज्जाहिहेट्ठा गदिताहि तीहि
समङक्गि भुतस्स तथागतस्स,
तदुब्भवं कित्ति सरीर बिम्बम्
सतंमनोदप्पणगं विभाति। ()
१४.
चातुम्महाभूतिकरूपिको यम्
मातापितुन्नं करजम्हि जातो,
यो भत्तकुम्मासहतोपि कायो
अनिच्चविद्धंसनभेद धम्मो। ()
१५.
परित्तकामावचरम्हि भुतो-
पादाय भेदम्हि तदत्तभावे,
यं निस्सितं वेदयितत्त सञ्ञा-
सङ्खार विञ्ञाण पभेदनामं। ()
१६.
यो विप्पसन्नो मणिवंस वण्णो
तत्रावुतं सुत्तमिवक्खिमा तं,
ञाणक्खिनारूप मवेक्खि येन
सचक्खुमा तत्रसितञ्च नामं। ()
१७.
सीतादिना रुप्पणलक्खणन्ति
रूपञ्च नामं नतिलक्खणन्ति,
तदुत्तरिं वेदककारको वा
अत्तात्तभावी परमत्थतो न। ()
१८.
अञ्ञोञ्ञसम्बन्धवसेन यन्ती
नापङ्गुलन्धा पुथगेव यन्ति,
तथा’ञ्ञमञ्ञो’पनिधाय नाम-
रूपानि वत्तन्ति’ह नोविसुन्ति। ()
१९.
ववत्थयन्तस्सि’ति नामरूपम्
निस्सत्तनिज्जिवसभाव मस्स,
या दिट्ठि दुद्दिट्ठिविसोधनेन
समुट्ठिता दिट्ठि विसुद्धिसङ्खा। ()
२०.
अविज्जु’पादाननिकन्तिकम्म-
हेतुब्भवं रूपमरूपमादो,
पकवत्तियं हेतुचतूहि रूपम्
वत्थादिहेतुप्पभव’न्ति नामं। ()
२१.
सब्बत्थ सब्बेसु सदा समो न
ना’हेतुकं तेन ननिच्चहेतु,
एवं तदुप्पादक पच्चयानम्
परिग्गहं याय धिया अकासि। ()
२२.
अहं नु खो’सिं ननुखो अहोसिम्
इच्चा’द्य’तीतादिपभेद भुता,
कङ्खा’स्स कङ्खातरणब्बिसुद्धि-
सङ्खातपञ्ञाय विगञ्छि याय। ()
२३.
खन्धा अतीतादि पभेदवन्तो
परिक्खयट्ठेन अनिच्च धम्मा,
भयावहट्ठेन दुखा अनत्ता
असारकट्ठेनि’ति सम्मसन्तो। ()
२४.
ताळिसधा लक्खणपाटवत्थम्
खन्धान मेसं नवधा’थ नाथो,
तिक्खिन्द्रियो सो भय सत्तकानम्
वसेन सम्मद्दितनामरूपो। ()
२५.
पञ्ञासधा बन्धुदयब्बयानम्
परिग्गहं यायधिया अकासि,
यदा’स्स तारुञ्ञविपस्सनाय
उपक्किलेसा दस पातुभूता। ()
२६.
ञाणक्खिणा येन तिलक्खणं सो
अद्दक्खि धम्मेसु तदा’पि तेसु,
जहासु’पकेलसपदुट्ठमग्गम्
विपस्सना सोधितमग्गगामि। ()
२७.
ववत्थपेत्वान पथापथे’वम्
विपस्सनावीथि मनोक्कमित्वा,
या मग्ग’मग्गिक्ख विसुद्धि नाम
समुब्भवा तीरणतिक्ख बुद्धि। ()
२८.
अनन्तरं तीरणुणपारम्
पत्तो परिञ्ञाय परिक्खयाय,
निप्फत्तिया यो नवञाणुपेतम्
विसुद्धि माकङ्खि विसुद्धिकामो।
२९.
पबन्धतो चे’रियतो घनेन
छन्नेसु धम्मेस्व’नुपट्ठहन्ने,
तिलक्खणे येनु’दयब्बयेन
पुनापि सो सम्मसि नामरूपं।
३०.
उप्पादभङ्गट्ठितितो यदा’स्स
विवट्टयित्वान विपस्सतो यं,
सङ्खारभङ्गे’व पवत्त मट्ठ-
विधानिसंसंभवि भङ्गञाणं। ()
३१.
विपस्सतो भङ्गमहिण्हमस्स
हुत्वा भयं वाळमिगादयो’व,
उपट्ठिता’तीतभवादिभेद-
भवत्तयं यं भयञाणमासि। ()
३२.
अथ’स्स खन्धायतनाधि धम्मा
उक्खित्तखग्गा मधकादयो’व,
उपद्दवादीनवतो विभुता
पत्वा यदादीनवञाण मासुं। ()
३३.
सुवण्णहंसादि’व पञ्जरेसु
भवेसु दिट्ठादिनवेसु तीसु,
निब्बिन्दितत्तो भुवनेकनेत्तो
यं निब्बिदाञाण मलत्थ तिब्बं। ()
३४.
पासादितो पासगते’व सत्ता
विमुत्तिकामस्स भवेहि तीहि,
निस्सेससङ्खार विमोक्ख कामम्
बभुव यं मुञ्चितुकाम ञाणं। ()
३५.
अनिच्चदुक्खा’सुभतो च खन्धे
अनत्ततो भावयतो अभिण्हं,
तस्सा’सि सङ्खारविमोक्खूपाय-
सम्पादकं यं पटिसङ्खञाणं। ()
३६.
अत्तेन वा अत्तनियेन सुञ्ञो
द्विधात्य’यं सङ्खत धम्मपुञ्जो,
एवं चतुद्धा बहुधा छधा’पि
विपस्सतो बुद्धिमतो अभिण्हं। ()
३७.
या खो सिखाप्पत्तविपस्सनाख्या
वुट्ठानगामीनिच सानुलोमा,
सामुद्दकाकीरिव कूपयट्ठिम्
तिलक्खणलम्बनिका बभूव। ()
३८.
नहारुदद्दूल्ल मिवग्गिपत्तम्
सङ्खारधम्मं पटिलियमानं,
विस्सट्ठदारं’व उपेक्खकस्स
सङ्खारुपेक्खा’सि महेसिनोया। ()
३९.
आग्रोत्रभुञाण मसेसखन्धे
तिलक्खण’रोपण निन्नपोणं,
विपस्सनाञाण मनेकभेदम्
यदे’त्थ सङ्खेपनयेन वुत्तं। ()
४०.
विज्जाय सो मारजि ताय ताय
विपस्सनाञाणगतायु’पेतो,
इच्चस्स संवड्ढित कित्तिवल्लि
लोकालवालम्हि विकास माप। ()
४१.
मुञ्जा इसिकं असिकोसिया’सिम्
यथा करण्डा फणि मुद्धरेय्य,
सब्बङ्ग पच्चङक्गिक मिन्द्रियग्गं।
मनोमयं रूपिमितो सरीरा। ()
४२.
अञ्ञं सरीरं अभिनिम्मिणित्वा
महिद्धिमा इद्धिमतानु रूपं,
चेतोवसिपक्पत्तवसिप्पधानो
य्वाकासि वेनेय्यजनानमत्थं। ()
४३.
महिद्धिको तायमनोमयिद्धि-
सङ्खात विज्जाय समन्वितो सो,
इच्चस्स अब्भुग्गतकित्तिरावो
निस्सेसलोकं बधिरीकरित्थ। ()
४४.
एकोपिहुत्वा बहुधाच होति
यो होतिचे’को बहुधापि हुत्वा,
करे तिरोभाव मथाविभावम्
महिद्धिको इद्धिमतं चरिट्ठो। ()
४५.
यथा निरालम्बनभोतलम्हि
यो इद्धिमा विण्णवसि वसिन्दो,
वजे तिरोपब्बत गेहभित्ति-
पाकार मच्छिद्द मसज्जमानो। ()
४६.
करोति उम्मुज्जनिमुज्जनिद्धिम्
यो वारिपिट्ठेरिव भुमिपिट्ठे,
अभेज्जमानो सलिले सलीलम्
पदप्पितो याति यथा पथव्या। ()
४७.
पक्खी’व यो सङ्कमते नभम्हि
पल्लङ्क माभुज्ज महानुभावं,
महिद्धिमन्तं रविचन्दबिम्बम्
सपाणिफुट्ठो परिमज्जते यो। ()
४८.
आब्रह्मलोकापि कलेबरेन
वसं पवत्तेति महिद्धिमा यो,
सुवण्णकारोविय यंयदेव
इच्छानुरुपाभरणब्बिसेसं। ()
४९.
यथिच्छितं पच्चनुभोति जातु
नानाविधं इद्धिविधं जिनो यो,
सो ताय विज्जायपि सङ्गतो’ति
अब्भुग्गतो तस्स यसोपबन्धो। ()
५०.
सोतप्पसादब्बिसयं यथेव
अद्धानमग्गं पटिपन्नपोसो,
विसुंविसुं काहळसङ्खभेरि-
वीणादिसद्दं विविधं सुणेय्य। ()
५१.
दूरन्तिके मानुसके च दिब्बे
उभोपिसद्दे सुखुमे उळारे,
विसुद्धनिम्मानुसकेत येन
सो दिब्बसोतेन सुणाति नाथो। ()
५२.
समङ्गिभूतोति सदिब्बसोत-
सङ्खातविज्जाय जितारि ताय,
अब्भुग्गतो तस्स कवीभिगीत-
सिलोकसद्दो’व सिलोकसद्दो। ()
५३.
सरागचित्तम्पि विरागचित्तम्
सदोसचित्तम्पि अदोसचित्तं,
समोहचित्तम्पि विमोह चित्तम्
संखित्तविक्खित्तगतम्पि चित्तं। ()
५४.
महग्गतम्पी अमहग्गतम्पी
सोत्तरं चित्त मनुत्तरम्पि,
समाहितम्पी असमाहितम्पि
विमुत्तचुत्तम्प्य’विमुत्तचित्तं। ()
५५.
सकं मुखङ्कंविय दप्पणम्हि
अच्छोदके मण्डनजातिको यो,
परिच्च चेतो परपुग्गलानम्
येना’भिजनाति विमुत्तचेतो। ()
५६.
सो ताय चेतोपरियाभिधान-
विज्जायु’पेतोति दयानिधानो,
तिलोकगब्भे’क वितानसोभा
ततान तस्सु’ब्भवसेतकित्ति। ()
५७.
विज्जात्तयेन’ट्ठविधाहि’माहि-
विज्जाहु’पेत’स्स तथागतस्स,
वेनेय्य कुन्दाकरचन्दिकाभम्
विभाति यावज्ज यसोसरीरं। ()
५८.
सुमण्डितो संवुतपातिमोक्ख-
सङ्खातसीलाभरणेन येन,
इरीयते यो करुण निधानो
तपोधनो सीलवतं पधानो ()
५९.
वेळुपक्पदानदिवसेन चाटु-
कम्म्येन दुतेय्यपहेनकेन,
सो पारिभट्येनपि मुग्गसूप्य-
समेन सच्चालिकभासणेन। ()
६०.
अगोचरट्ठान मुपासनेन
विकोपये किम्पन पातिमोक्खं,
हित्वा अनाचारमगोचरं तम्
चरे सदाचारसुगोचरं सो। ()
६१.
अनुप्पमाणेसुपि सब्बदस्सि
सावज्जधम्मेसु भयानुपस्सि,
लद्धग्गमग्गपफलसिद्धसील-
सिक्खाय सिक्खागरु सिक्खते सो। ()
६२.
खेमं दिसं सञ्चरती’ति पाति-
मोक्खाधिसिक्खाचरणेन तेन,
अब्भुग्गतो तच्चरणनु बन्धो
आदिच्चबन्धुस्स यसोपबन्धो। ()
६३.
कन्तम्पिरूपायतनादि छक्कम्
चक्खादिना सो विसयीकरित्वा,
निमित्त’नुब्यञ्जनगाहि नाथो
नहोति येनि’न्द्रियसंवरेन। ()
६४.
चक्खादिछद्वार मसंवरित्वा
रागादिधम्मा विहरन्त मेनं,
अत्वास्स वेय्युं सतिसंवरेन
तस्संवरत्थं पटिपज्जि येन। ()
६५.
खेमंदिसं सो चरणेन तेन
जितिन्द्रियो इन्द्रियसंवरेन,
अब्भुग्गतो संचरतीति तस्स
तिलोकनाथस्स सिलोक सद्दो। ()
६६.
ये लाभसक्कारसिलोककामा
पापिच्छके’च्छापकतासमाना,
केवि’धलोके चतुपच्चयानम्
पटिक्खिपित्वा पटिसेवनेन। ()
६७.
सामन्तजप्पाय चतुब्बिधस्स
इरियापथस्सा’ठपनादिनाच,
कुहायनेना’लपनादिनाच
सच्चं हिया’नुप्पिय भासनेन। ()
६८.
अत्ता’वचट्ठानु’परोपणेन
मुग्गस्स सूप्येनव पारिभट्या,
नेमित्त कत्तादिवसेन मिच्छा-
जीवेन दुज्जीविक माचरन्ती। ()
६९.
यथेव ते नो भगवा कदाचि
कोहञ्ञवुत्या’लपनादिनाच,
नेमित्त निप्पेसिकताय किञ्चि
लाहेन लाभंक निजिगिंस नेन। ()
७०.
निमित्तसत्था’दिपकासनेन
आजीवसीलं अविकोपयित्वा,
नमण्डनत्थं न विभुसणत्थम्
दवाय वा नेव मदाय नेव। ()
७१.
अनुप्पबन्धट्ठितिया इमस्स
कायस्स चा’बाध निसेधनत्थं,
पवत्तिया पग्गहनाय सेट्ठ-
चरियस्स पोराण खुदापनेतुं। ()
७२.
नूप्पादनत्थञ्च नवं जिघच्छम्
यात्राय कायस्स’नवज्जताय,
सुखं विहाराय च भोजनम्हि
मत्तञ्ञुको भुञ्जति पिण्डपातं। ()
७३.
तिलोकनाथो चरणेन तेन
मत्तञ्ञुभावेन हि भोजनम्हि,
खेमं दिसं सञ्चरतीति लोके
अब्भुग्गतो तस्स सिलोक सद्दो। ()
७४.
दिवा निसज्जाय च चङ्क मेन
तथा रजन्या’वरणीय धम्मा,
सुद्धन्तरो द्वीहि’रियापथेहि
सपच्छिमेवा पठमम्हि यामे। ()
७५.
वुट्ठानसञ्ञो सतिसम्पजञ्ञो
स’मज्झिमस्मिं मुनि दक्खिणेन,
पस्सेन कप्पेति च सीह सेय्यम्
पादे पदं थोकक मतिब्बिधाय। ()
७६.
अङ्गीरसो जागरियानुयोग-
धम्मेन सम्माचरणेन तेन,
खेमंदिसं सञ्चरतीति तस्स
अब्भुग्गतो अब्भुतकित्ति घोसो। ()
७७.
सम्बोधिया सद्दहना समिद्ध-
विसुद्धसद्धाचरणेन तेन,
खेमंदिसं सञ्चरतीति तस्स
अब्भुग्गतो अब्भुतकित्ति घोसो। ()
७८.
गुथंयथा पाप जिगुच्छनेन
अरियेन लज्जाचरणेन तेन,
खेमंदिसं सञ्चरतीति लोके
अब्भुग्गतो तस्ससिलोकसद्दो। ()
७९.
पापासमुत्तासनलक्खणेन
ओत्तप्पसङ्खाचरणेन तेन,
खेमं दिसं सञ्चरतीति लोके
अब्भुग्गतो तस्स सिलोक सद्दो। ()
८०.
अनञ्ञ साधारण बाहु सच्च-
धम्मेन धीमा’चरणेन तेन,
खेमंदिसं सञ्चरतीति तस्स
समुब्भवो’दात यसोसधीसो। ()
८१.
थामेन दळ्हेन परक्कमेन
वीरियेन वीरो चरणेन तेन,
खेमंदिसं सञ्चरतीति तस्स
समुब्भवो’ दात यसोसधी सो। ()
८२.
चिरक्रियानुस्सरणे’तिसूर-
तराय सत्या’चरणेन सत्था,
खेमंदिसं सञ्चरतीति तस्स
यसोपबन्धो विसरिबभुव। ()
८३.
अनञ्ञसामञ्ञगभीरञाणो
अरियेन पञ्ञाचरणेन तेन,
खेमंदिसं सञ्चरतीति तस्स
यसोपबन्धो विसरीबभुव। ()
८४.
यो दिट्ठ धम्मम्हि सुखावहस्स
विनिस्सटस्सा’चरणेहि यस्स,
चतुक्कझानस्स निकामलाभी
अकिच्छलाभी भगवा’सि बुद्धो। ()
८५.
निकामलाभेहि चतूहि रूप-
ज्झानेहि नाथो चरणेहि तेहि,
खेमंदिसं सञ्चरतीति लोके
अब्भुग्गतो तस्स यसो पबन्धो। ()
८६.
तीह’ट्ठहि विज्जाहि
तिपञ्चचरणेहि’मेहि सम्पन्तस्स,
विज्जाचरण विसुद्धम्
यसोसरीरं विराजते यावज्ज ()
इति मेधानन्दाभिधानेनयतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्ददाननिदाने जिनवंसदीपे सन्तिके निदाने भगवतो विज्जाचरण सम्पन्नोति नामपञ्ञत्तियाअभिधेय परिदीपो एकवीसतिमो सग्गो।
तंखो पन भवन्तं गोतमं एवं कल्याणो कित्तिसद्दो अब्भुग्गतो इतिपि सो भगवा सुगतोति।
सोभनगमनत्ता सुगतोति।
१.
गमन माहु गतन्ति सुसोभनम्
अरियमग्गगतेन सिवंदिसं,
(दुतविलम्बित)ता’पगतो गतो
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
२.
गमन माचरिया य मनुत्तर-
विभवदं पवदन्ति’ह सोभनं,
तदरियेन गतेन गतो यतो
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
३.
मुनि तिमण्डलछादनतप्परो
सुपरिमण्डल मन्तरवासकं,
कनककत्तरिया सुनिवासये
नवदलं कमलं’व विकन्तयं। ()
४.
कनकदामवरेन परिक्खिपम्
पदुम हत्थ मिवो’परि बन्धति,
समुनि थावरविज्जुलतासिरि-
मुसितचारिकलेबरबन्धनं। ()
५.
सिरिघणो घनकञ्चनचेतिये
रतनकम्बलवत्थ मिवा’हतं,
तरुणभानुपभारुणचीवरम्
सिरिसरीरवरे पटिसेवति। ()
६.
समुनि जालविनद्धमनोहर-
करतलेहि सुनीलमणिप्पभं,
उपलपत्त मलङ्कुरुते यथा
भमरमम्बुरुहेहि सरोवरो। ()
७.
वजति सोभन मिन्दसरासन-
जटितजङ्गममेरुरिव’ञ्जसे,
समणमण्डनमण्डितविग्गहो
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
८.
सुरगजो’रिव नन्दनकानना
मणिगुहाय हरी’व युगन्धरा,
नवरविन्दुरि’वा’मरवापितो
समदहंसवरो’व’हिनिक्खमं। ()
९.
वनगुहादितपोवनतो सुभम्
वजति निक्खमिया’समरूपिमा,
निरुपमस्सिरिया भुस मुल्लसम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
१०.
विसरविप्फुरिता’मितरंसिना
सुपरिसेकसुवण्णरसेनि’व,
वजति पिञ्जरितो वसुधम्बरम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
११.
करिवरो’व करीहि पुरक्खतो
सकलपापमला’पगतो सयं,
वजति वितमलेहि निसेवितो
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
१२.
असमबुद्धविलासलवेन यो
अभिभवं सनरामरविब्भमं,
पटिपथं पटिपज्जति सोभनम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
१३.
पुरिमपच्छिमदक्खिणवामतो
पभवदेहपभाहि पहासयं,
रतन’सीतिमितं वजते भुवि
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
१४.
निगमगामपुरिसु च चारिकम्
चरति यो करुणापरिचारिको,
अमितसत्तमनोरथ मावहम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
१५.
कुमुदपङ्कज चम्पकमालति-
कुसुमवुट्ठिसुफस्सितविग्गहो,
वजति चारुतरं जलितिद्धिमा
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
१६.
तगरकुङ्कुमलोहित चन्दन-
सुरभिचुण्णविकिण्णमहापथे,
वजति गन्धगजो विय सोभनम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
१७.
तुरियराव सतानुगतत्थुति-
पदसतेहि अभित्थुतसग्गुणो,
वजति हंसविलासितगामियो
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
१८.
सुरनरादिविलोचनभाजन-
पिवितरूपविलाससुधारसो,
वजति सीहविजम्भितविक्कमो
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
१९.
चरणतामरसस्सिरिभारतम्
अनधिवासिनि’वा’वनिकामिनी,
वजति तम्हि पवेधति कम्पति
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
२०.
सुखुमकुन्थकिपकिललिकमक्खिका-
मकसकीटपटङक्ग मनुद्दयो,
वजति यो अविहेठय मञ्जसे
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
२१.
ठपितचक्कवरङ्कितदक्खिण-
चरण पङ्कज पिञ्जरितञ्जसो,
वजति यो पठमं यदि निक्खिपम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
२२.
अनुपलित्त मलेहि समं फुसम्
कमलकोमलपादतलेहि यो,
वजति धूतमलं वसुधातलम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
२३.
भवति भेरितलं’व पकसारित-
चरणतामरसेहि सुदुग्गमं,
अवनतुन्नतठान मपावनी
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
२४.
पथवितु’ब्भवपङ्कजमुद्धनि
ठपितकोमलपादतलम्बुजो,
वजति रेणुपिसङ्गसुभङ्गिमा
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
२५.
वजति अन्तमसो’पलसक्खरा
सकलिकाकठेला’पि सकण्टका,
अपवजन्ति पथा दिपदुत्तमे
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
२६.
निजपदं अतिदुर मनुद्धरम्
अतिसमीप मनिक्खिप मञ्जसे,
वजति गोप्फकजानु मघट्टयम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
२७.
अतिलहुं सनिकं समितिन्द्रियो
न चरते चरते जुतियु’ज्जलं।
भुवि समे विसमे असमो समम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
२८.
अनवलोकिय उद्धमधोदिसम्
अनुदिसञ्च चतुद्दिस मञ्जसे,
वजति यो युगमत्त मपेक्खको
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
२९.
तिमदबन्धुरसिन्धुरकेसरी-
गतिविलासविडम्बनविक्कमो,
वजति पादतलङ्क मदस्सयम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
३०.
निरुपमज्जुतिया पुरिसासभो
वसभराजपराजितविक्कमो,
वजति सञ्जनयं जनसम्मदम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
३१.
सूरियरंसि समेति पवायति
कुसुमगन्धसुगन्धसमीरणे,
वजति तब्बिमलञ्जसमज्झगो
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
३२.
जलधरा पुरतो जलबिन्दवो
नरमरू कुसुमाति किरन्तिपि,
तदुपसत्तरजम्हि पथे वजे
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
३३.
रुचिरचामरछत्तधरामरा-
सुरनरेहि’पि गच्छति सक्कतो,
गरुकतो महितो पतिमानितो
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
३४.
यदि मिगिन्दगजिन्दतुरङ्गम-
मिगविहङ्गमनादसुपूजितो,
वजति पुप्फवितानधरो सिरे
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
३५.
नयनतोरणचारुतर’ञ्जसे
परिलसन्ति गते जिनकुञ्जरे,
सकसका’भरणानि’पि पाणिनम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
३६.
भवति अच्छरियब्भुतमङ्गल-
छणमहुस्सवकेळिनिरन्तरं,
तिभुवनं सुगते सुगते पथे
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
३७.
सिव मसङ्खतधातु मनुत्तरम्
परमसुन्दरठान मनासवं,
विगतजातिजरामरणं गतो
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
३८.
मुरजदुन्दुभिछिद्द मिवो’परि
नभसि यावभवग्ग मसंवुटं,
विवट कमेति यदुब्भवपङ्कज-
पमितिया जिनसङ्ख मपादिसे। ()
३९.
यदपि मण्डनभुमि सुबोधिया
अचलठान मनञ्ञवलञ्जियं,
ललितपिञ्जकलापनिभो यहिम्
विजयबोधि इदानि’पि राजते। ()
४०.
पठम मुब्भव मन्तपभङ्गुरम्
वसुमतीयुवतिहदयोपमं,
तद’पि कसुन्दरठान मुपागतो
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
४१.
यदपि बोधिपदन्ति पवुच्चति
अरियञाणमिहग्ग मनुत्तरं,
यद’पि ञाण मनावरणं तथा
निखिलञेय्यपथा’नतिवत्तनं। ()
४२.
पुरिमजातिसु पूरितपारमि-
बलवपच्चयसन्तिपरायणो,
तद’पि सुन्दरठान मुपागतो
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
४३.
अरियमग्गचतुक्कपहीणकम्
नपुनरे’ति किलेसगतं सतं,
अपुनरागमनं सुगतो यतो
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
४४.
सुमति सुठुगतो पणिधानतो
प्पभुति याव जयासनुपासनं,
तिदसपारमियो परिपूरयम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
४५.
तदुभयन्तभवाभवदिट्ठियो
अनुपगम्म गतो हितमावहं,
पटिपदाय हि सुट्ठुतराय यो
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
४६.
रुचिरभारतिभत्तुतिभोचतु-
परिसमज्झगतो वियकेसरि,
गदति वीतभयो गिरमासभिम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
४७.
सुरभिना मुखतामरसे वची-
सुचरितप्पभवेन सुभासितं,
गदति धम्मसभं परिवासयम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
४८.
रतिकरं करवीकविरावतो
पटुतरं सुतरं सरसं गिरं,
गदति सोतरसं परिसत्तरे
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
४९.
गदति सब्बवचीदुरितेहि यो
पविरतो अभिसन्धिय भिन्दिय,
अवितथेन तथञ्च कथंकथा
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
५०.
थिरकथं नकदावि विसंवदो
गदति पच्चयिकं अचलाचलं,
परिसगो चतुसच्चदसो सदा
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
५१.
सहितभिन्नजनेसुदयापरो
अनुपदानियमेव’भिसन्धियं,
गदतियोवचनंपटिगण्हियम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
५२.
पियकरं सुकुमारतरं गिरम्
सुतिसुखं सुगमं हदयङ्गमं,
गदति नेल मनेलगलं यतो
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
५३.
विहितवाणिविलासिनिसङ्गमो
सुमति सामयिकं समयं विदू,
गदति भुत पवत्ति मनञ्ञथा
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
५४.
गदति ञेय्यपदत्थविदो सदा
जनहितत्थ मनत्थपनूदनं,
गदित मत्थगतं उभयत्थदम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
५५.
सकलसङ्खतधम्मविमुत्तिया
गदति दम्म मसङ्खधातुया,
अरियमग्गफलेहि’पि निस्सितम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
५६.
विनयवादि विनेय्यजने यतो
विनयनत्थ मनत्तनयत्वितं,
विनयनिस्सितकं गदते कथम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
५७.
हदयकोसनिधानवतिं सदा
सदुपमं परियन्तवतिं कथं,
गदति मञ्जुगदो वदनं वरो
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
५८.
मुनि रसङ्कुविताननपङ्कजो
पुरिममेव गिरं परिसन्तरे,
गदति अट्ठविधङ्गिकक मासभिम्
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
५९.
अवितथं वितथम्पि निरत्थक-
मपि कथं सुणतं पिय मप्पियं,
नहिवदन्ति कदाचि तथागता
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
६०.
अवित्थं सुणतं पकिय मप्पियम्
अभिवदन्ती सदत्थसितं कथं,
य’दहिवोहरणे समयञ्ञुनो
इतिपि सो सुगतो सुगतो सिया। ()
६१.
ताय ताय’भिसावयं जनतं सकाय निरुत्तिया
एहिसागतवादि गोतमगोत्तकेतु तथागतो,
मूलमागधिभासया गदते सभं कपरितोसयम्
तेन सो भुवनत्तये सुगतो सियाति सुविस्सुतो। ()
६२.
लोकं लोकप्पभवम्
लोकनिरोधञ्च लोकमोक्खूपायं,
चतुभी अभिसमयेहि
नाथो सम्मा गतो ततो सो सुगतो। ()
इति मेधानन्दाभिधानेन यतिनान विरचिते सकलकविजन हदयानन्ददाननिदाने जिनवंसदीपे सन्तिकेक निदाने भगवतो सुतगोति पञ्ञत्तिया अभिधेय परिदीपो। बावीसतिमो सग्गो।
तंखो पन भवन्तं गोतमं एवं कल्याणो कित्तिसद्दो अब्भुग्गतो। इतिपिसो भगवा लोकविदूति।
१.
तस्स स (दोधक) लक्खणचारु-
चक्कवर’ङ्कितपादतलस्स,
लोकविदू’तिपि याव भवग्गा
एकसिलोकरवो उदपादि। ()
२.
लक्खणमूलनिरोधनिरोधो-
पायवसेन पकि लोककमसेसं,
यो पटिविज्झि तिलोकहितो कघो
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
३.
लोकमिधेव कलेबरमत्ते
लोकनिदाननिरोधमवेदि,
लोकनिरोधकरंक पटिपत्तिम्
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
४.
लोकमहम्बुधिपारगु सत्त-
सङ्खतभाजनलोकपभेदं,
सो भगवा’नवसेसमवेदि
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
५.
सो हि भवाभवदट्ठिसभाव-
ञाणनुलोमिकखन्तिपभेदं,
आसयधम्म मबुज्झि पजानम्
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
६.
पातुभवं सति कारणलाभे
सत्तविधानुसयम्पि जनानं,
सो पटिविज्झि विचट्टितलोको
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
७.
रज्जनदुस्सनमुय्हनसद्धा-
बुद्धिवितक्कविमिस्सवसेन,
सो चरितं पटिविज्झि पजानम्
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा, ()
८.
हीनपणीत’धिमुत्तिवसेन
दुब्बिधमेव’धिमुत्ति मवेदि,
लोकनिरुत्तिविदो जनताय
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
९.
अप्परजक्ख मनुस्सदपापम्
उस्सदपाप मुळाररजक्खं,
दुब्बिधलोकमबुज्झि यतोसो
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
१०.
इन्द्रियपुब्बपरोपरियत्ति-
ञाणपभो तिखिणिन्द्रियलोकं,
सो पटिविज्झिक मुदिन्द्रियलोकम्
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
११.
वट्टविवट्टपतिट्ठ मसाधु-
साधुसभावगतं भगवा सो,
द्वाक्तिके’तरलोक मवेदि
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
१२.
साधुपसत्थसदत्तनियामम्
ञापयितुं सुकरासुकरम्पि,
सत्तनिकायमवेदि यतो सो
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
१३.
कम्मकिलेसविपाकविबन्ध-
मुत्त्यविमुत्तिगते पटिविज्झि,
भब्बजनेय मभब्बजने सो
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
१४.
निप्फलताय नवुत्तमनन्त-
सत्तपमाण मनावरणेन,
ञाणबलेन सयं विदितंहि
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
१५.
वुत्तनयेनि’ह सो मुनि सत्त-
लोकमनेकविधं पटिविज्झि
सत्तनिकायसरोजवने’णो
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
१६.
पच्चयसण्ठितिकं पटिविज्झि
सङ्खतलोकमसङ्खतदस्सि,
एकविधम्प्यवरोपितलोको
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
१७.
रुप्पणलक्खणतो’खिलरूपम्
नामसलक्खणतो चतुनामं,
दुब्बिधलोक मवेदि मुनिन्दो
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
१८.
लोकहितो सुखदुक्खमुपेक्खा-
वेदयितत्तिकतो सुविभत्तं,
सो भगवा कपटिविज्झि तिलोकम्
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
१९.
पञ्चविधंक मुनि बन्धवसेना-
हारवसेन चतुब्बिधलोकं,
लोकपदीपनिभो पटिविज्झि
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
२०.
अद्वयवादि सळायतनाख्य-
छब्बिधलोकमवेदि जिनो सो,
सत्तविधम्पि मनट्ठितिलोकम्
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
२१.
लाभपभुतिक मट्ठविधम्पि
लोकसभावमवेदि यतो सो,
सक्यमुनी नवसन्तनिवासे
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
२२.
सो दसबारसधा’यतनानम्
भेदवसेन तिलोकपदीपो,
लोकमवेदि तिलक्खणवेदी
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
२३.
धातुवसेन यतो सुविभत्तम्
लोक मथ’ट्ठदसप्परिमाणं,
सङ्खतलोकभिदो पटिविज्झि
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
२४.
सो मणिकञ्चनरूपियमुत्ता-
सङ्खपवालसिलाकठलादिं,
लोकमवेदि अतिन्द्रियबद्धम्
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
२५.
रुक्खलताफलपल्लवपत्त-
पुप्फपकरागपभेदवसेन,
सो सुखुमन्तरलोकमवेदि
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
२६.
यत्तकमेवु’तुजट्ठकलाप-
रपगतं इहभाजनलोके,
विज्जति तम्पटिविज्झि असेसम्
लोकविदूति पवुच्चति तस्मा। ()
२७.
सो भगवा हिमवत्त पमाणम्
अट्ठमहानिरयादि पमाणं,
नागसुपण्णविमान पमाणम्
ब्रह्मसुरासुरलोक पमाणं। ()
२८.
पंसुजलानिलभुमि पमाणम्
दीपसवन्तिसमुद्द पमाणं,
मेरुमहिधरकूट पमाणम्
कप्पतरूरविचन्द पमाणं। ()
२९.
पच्चयसङ्खतधम्मसमुहम्
भाजनलोकगतं सकलम्पि,
उद्धमधोतिरियंपटिविज्झि
लोकविदूति पवुच्चतितस्मा। ()
३०.
लोकालोककरो तिलोकतिलकोसो सत्तलोकं इमम्
बुज्झित्था’नुसयासयादिविधिना सङ्खारलोकं तथा,
आहारादिपमाणतादिविधिना ओकासलोकं यतो
तस्मा लोकविदूति वुच्चति जिनो सङ्खारलोक’न्तगो। ()
इतिमेधानन्दाभिधानेन यतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्ददाननिदाने जिनवंसदीपे सन्तिकेनिदाने भगवतोलोकविदूति नामपञ्ञत्तिया अभिधेयपरिदीपो तेवीसतिमोसग्गो।
तंखो पन भवन्तं गोतमं एवं कल्याणो कित्तिसद्दो अब्भुग्गतो इतिपि सो भगवा अनुत्तरो पुरिसदम्मसारथीति।
१.
अभावतो परमतरस्स कस्सचि
जनस्स सग्गुणविसरेहि अत्तना,
समासनिब्बचननयेन सो मुनि
अनुत्तरो ससि (रुचिरा)’ननम्बुजो। ()
२.
तथाहि सो नरहरि सीलसम्पदा-
गुणेनि’मं अभिभवते सदेवकं,
समाधिना वरमतिया विमुत्तिया
विमुत्तिदस्सनगुणसम्पदायपि। ()
३.
यतो नविज्जति अधिसीलसम्पदा-
समाधिधिपभुतिगुणेहि तस्समो,
कुतोनु विज्जति’ह तदुत्तरीतरो
सिया ततोप्य’य मसमो महामुति। ()
४.
निरूपमो असममुनीहि सोमुनि
यतो समो असमसमो सिया ततो,
तथागतस्सि’ह दुतियस्स कस्सचि
अभावतो अदुतियको तथागतो। ()
५.
यतो नविज्जति पटिमापि तस्समा
समो तदा’समतनुसम्पदायपि,
सहायको नहि पटिविद्धबोधिया
ततो यमप्पटिम’सहायको मुनि। ()
६.
कलेबरेनपि अभिरूपहारिना
गुणेहि तप्पटिसमपुग्गलो नहि,
नचत्थि पावचनविभागकपक्पने
सयं विना भुवि पटिभागपुग्गलो। ()
७.
अनञ्ञगोचरवरबोधिसिद्धिया
स’हं सयम्भुति पटिपुग्गलोनहि,
पटिञ्ञमप्पयितु मलं सयं विना,
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
८.
सुदन्तपुग्गलदमितब्बपुग्गले
दमेति सारयति अदन्तपुग्गले,
यतो जिनो विनयनुपायकोविदो
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
९.
यथा हये मुदुकगुणेखन सारथि
तथागतो सुगतिकथाय धम्मिया,
दमेति सारयति तथा तथागते
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
१०.
यथा हये फरुसगुणेन सारथि
अपायतज्जनविधिना तथागतो,
दमेति सारयति तथा तथागते
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
११.
अदम्मिये मुदुफरुसेन सारथि
यथा’भिमारयति तथा तथागतो,
जहात्य’नोवदिय नचानुसासिय
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
१२.
करी’भिधावति दमकेन सारितो
पुरत्थिमादिसु दिसमेव केवलं,
अनुत्तरेन हि नरदम्मसारथि-
जिनेन सारितपुरिसानतादिसा। ()
१३.
निसज्ज कत्थचि सयनासनम्हि ते
दिसासु अट्ठसु अतिसङक्गचारिनो,
विधावरे तुरितमनुत्तरं दिसम्
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
१४.
पतिट्ठिते मुनि’रधिसीलसिक्खया
वसी’नुसासिय अधिचित्तसिक्खया,
यथारहं दमयति भब्बपुग्गले
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
१५.
समाहिते मुनि रधिचित्तसिक्खया
विपस्सनाय’पि समणे’नुसासिय,
यथारहं दमयति बोधनारहे
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
१६.
तथुपरूपरि पटिवेधपत्तिया
यथाक्कमं अनरियसेक्खपुग्गले,
दमेति सो विनयति लोकनायको
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि ()
१७.
विनेय्यबन्धवमनकुन्दचन्दिमा
विनेसि कोसलमगधाधिपादयो,
अनेकखत्तियपुरिसे विनायको
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
१८.
कुदिट्ठिकुञ्जरहरि कूटदन्तभु
सुरादिभूसुरपुरिसे विभाविनो
जिनासभो विनयि यतो’नुसासिय
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
१९.
उपालिनामिकपमुखे दुरासदे
विनायको गहपतिपण्डिते पुथु
विनेसि सो उपनयनक्खमे यतो
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
२०.
असच्चदिट्ठिकमपि सच्चकव्हयम्
अनञ्ञवेनयिकनिगण्ठनायकम्
विनेसि तप्पभुतिदिगम्बरे जिनो
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
२१.
जिनासभो सभियसुभद्दसञ्ञिनो
तप्पस्सिनो तिमिसभिदो सधम्मिया
कथायि’तोबहि समणेपि सिक्खयि
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
२२.
दमेसि सोमुनि उरुवेलकस्सप-
गयादिकस्सपजटिलादिके यतो,
जटाधरे विजटितजालिनीजटो
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
२३.
पहाणसंवरविनयुत्तरो मुनि
अनेकखत्तियसमणेपि सासने,
विनेसि सारथिरिव उत्तरुत्तरिम्
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
२४.
मनुस्ससोणितपिसितासनेहि सो
विनेसि पीवरजठरं निसाचरं,
सुघोरमानवक मनेकरक्खसे
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि, ()
२५.
विनायको सुविनयि राहुनामिकम्
महत्तभाविक मसुराधिपं यतो,
सुराधिपप्पभुतिसुरे तथा’सुरे
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
२६.
पजापतिं निखिलपजानुकम्पको
बकाभिधानिकम्पि तुच्छलद्धिकं,
विनेसि सो नदितरनीरजासने
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
२७.
कसङ्कुसेहि’पि अविनेय्यके यतो
तिरच्छजातिकपुरिसे नरासभो,
विनेसि सो तिसरणसिलसंवरे
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
२८.
कपोलसेचनमदकण्णचामरम्
हुतासनासनिरिवभिंसनं यतो,
दमेसि मारजि धनपालकुञ्जरम्
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
२९.
विनेसि सोमुनि हिमवन्तवासिनम्
पतापपज्जल मपलालभोगिनं,
खरं भयङक्कर मरवालभोगिनम्
अनुत्तरो’तिपि नरदम्मसारथि। ()
३०.
नन्दो’पनन्दु’रगपतिं महोदर-
चूलोदरोरगपमुखे च निब्बिसे,
धुमस्सिखा’नलसिखभोगीनो अका
तेना’प्यनुत्तरनरदम्मसारथि। ()
३१.
दमनुपायकोविदो हि बोधनेय्यबन्धवे
अरियमग्गवीथिभासुरं वरं सिवमपकुरं,
पटिपदारथेन सारयि यथेव सारथि
पुरिसदम्मसारथिति वुच्चते अनुत्तरो। ()
इतिमेधानन्दाभिधानेन यतिना वरचिते सकलकविजन हदयानन्द दाननिदाने जिनवंसदीपे सन्तिकेनिदाने भगवतो अनुत्तरो पुरिसदम्मसारथीति नाम पञ्ञत्तिया अभिधेय परिदीपो चतुब्बीसतिमोसग्गो।
तंखो पन भवन्तं गोतमं एवं कल्याणेकित्ति सद्दो अब्भुग्गतो इतिपि सोभगवा सत्था देवमनुस्सानंति।
१.
कन्तारं खरतक्करं निरुदकं कत्तारमोतारिमम्
कन्तारं मिगराजकुञ्जरमहा (सद्दुलविक्कीळितं),
कन्तारं अवतारभुरिजनतं यो सत्थवाहो सुधि
तारेत्वा नयते दयापरवसो खेमन्तभुमिं यथा। ()
२.
इच्चेवंकरुणानिधानहदयो संसारदुक्खातुरे
सत्ते जातिजराविकारमरणस्सोकादिकन्तारतो,
तारेत्वा दससंकिलेसगहना पापेसि खेमंपुरम्
तस्मा सत्थुपसत्थकित्तिविसरो सत्था’ति सम्पत्थरी। ()
३.
अत्था’नत्थविचारणा’तिचतुरो लोकुत्तरत्थेन’पि
यस्मा सासति लोकियेन उभयेन’त्थेनलोकं इमं,
सब्रह्मं सनरामरं ससमणं सब्राह्मणं योहि सो
सत्था’त्वेव पसत्थकित्तिनिकरो सत्थारमब्भुग्गतो। ()
४.
भीतिं जातिजरारुजादिकसिरं निस्साय जातंहि यो
सत्था सत्थधरोरिवा’रिविसरं निक्खित्तसत्थो सदा,
सत्तानं तससते विहिंसति धिया सिद्धत्थसारो ततो
सो सत्था’ति यसोसरीरसुरभी लोकत्तयं व्यापयी। ()
५.
लोकत्थाभिरतो अनत्थविरतो जात्यादिकन्तारतो
उत्तारेतिच सत्थवाहसदिसो यो अत्थधम्मेनवा,
सत्ते सासति हिंसती’ति जनतासन्तानजातं भयम्
वुत्ता’न्वत्थवसेन सोहिभगवा सत्थाति वण्णीयते। ()
तंखो पनभवन्तं गोतमं एवंकल्याणे कित्तिसद्दो अब्भुग्गतो इतिपिसो भगवा बुद्धोति।
६.
यो सङ्खारविकारलक्खणपरोसङ्खारपञ्ञत्तिसु
ञेय्यत्थेस्व’ननुस्सुतेसु पुरिमं चत्तारि सच्चानि’पि,
बुज्झित्वा’चरियोपदेसरहितो तत्थेव सब्बञ्ञुतम्
पत्तो ञाणबलेसु पापुणि वसीभावं सयमभुक सयं। ()
७.
बोधेता’ति पजाय निब्बचनतो सच्चानि सो बुज्झिता
सच्चानीति’पि सच्चवादि भगवाक निस्सेसञेय्यस्सपि,
मत्या बुज्झनसत्तिया महतिया यस्मा समङक्गी ततो
बुद्धो नामसियाति कित्तिविसरो तम्बुद्धमब्भुग्गतो। ()
८.
येसंज बोधनवसत्तिया सुमतिया चा’नञ्ञनेय्यो सयम्
बुद्धत्ता च यथाविकासपदुमं सो बुज्झनट्ठेनपि,
नानाबुद्धगुणस्स विस्सवनतो बुद्धोति सुद्धोदनी
अब्भुग्गञ्छि तिबुद्धखेत्तभवने तंकित्तिगीतस्सरो। ()
९.
रागस्साधिगतग्गमग्गमतिया दोसस्स मोहस्सपि
छिन्नत्ता च समुलघातमखिलकेलसारिवग्गस्सपि,
सो खीणासवताय चोपधिपरिच्चागेन बुद्धोत्ययम्
उच्चारियति चारिकित्तिरचना विञ्ञूहि यावज्जपि। ()
१०.
धम्मस्सामि यथा पबुद्धपुरिसो ओक्कन्तनिद्दक्खया
नाज्झो’तिण्णकिलेसमिद्धविधमा बोधापितो केनचि,
बुद्धम्भोजतिभाननो ही भगवा सामं पबुद्धो यतो
बुद्धोनामसियाति तब्भवयसोघोसो विभुसायते। ()
११.
गत्यत्थावगमत्थधातुसमतासब्भावतो वा गतो
येनेकायनमग्गमुग्गमतिमा एको, हीसम्बुज्झीसो,
सम्बोधिं जयबोधिमूलमुपगो सत्तुत्तरो’नुत्तरम्
बुद्धोती’ध जगत्तये निजयसो यावज्ज विज्जुम्भते। ()
१२.
खीणत्ता परमाय मग्गमतिया दुब्बुद्धिया बुद्धिया
लद्धत्तापि कअनुत्तरुत्तरगुणालङक्कारसामग्गिया,
सो सम्बोधिपरायणो सिरिघणो बुद्धोति सुद्धोदनी
लोकम्भोधिमलङ्करि निजयसोकल्लोलमालाहि’मं। ()
१३.
सम्बुद्धो’ति’मिनापदेन मुनिनो सच्चावबोधावहम्
ञाणं तप्पटिवेधञाण मनघं ना’ञ्ञेहिसाधारणं,
बुद्धो’ती’ध पदेन सत्थु करुणापुब्बङक्गमं देसना-
ञाणं ञेय्यपदत्थबोधनकरं ञाणञ्च दस्सियते। ()
१४.
तं सब्बञ्ञुतञाणथोमनवसा सम्मादिसम्बुद्धि’ति-
सद्दस्सा’रियमग्गकित्तनवसा बुद्धोतिसद्दस्सच,
योगो’पे’त्थकतो’त्य’भासि विबुधो सो धम्म पालाभिधो
बुद्धानुस्सतिवण्णनाविवरणे विञ्ञातसत्थागमो। ()
इतिमेधानन्दाभिधानेन यतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्ददाननिदाने जिनवंसदीपे सन्तिकेनिदाने सत्थादेवमनुस्सानं बुद्धोति नामपञ्ञत्तीनं अभिधेय परिदीपो पञ्चवीसतिमो सग्गो।
तंखो पन भवन्तं गोतमं एवं कल्याणे कित्तिसद्दो अब्भुग्गतो इतिपि सोभगवा भगवाति।
१.
कविभारतिपद्धतिछन्दसि त-
ग्गुणथोमन (तोटक) वुत्य’भवि,
भगवा’ति विभत्तपदत्थवती
मधुरा सुणतं सुरतं मधुरा। ()
२.
अधिसीलसमाधिमतिप्पभुति-
गुणरासिविसिट्ठतरस्स ततो,
भगवा’ति सदेवमनुस्सपजा-
पवरस्स सगारवनाम’मिदं। ()
३.
भगवावचनेन पवुच्चति यो
सनिरुत्तिनयो वचनत्थवरो,
स’हि गारवसेट्ठविसिट्ठतरो
भगवाति निमित्तकनाममिदं। ()
४.
परिपाचितसञ्चितपारमिता-
मितभाग्य मनुत्तरियु’त्तरियं,
यदि विज्जति’मस्स अनञ्ञसमम्
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
५.
यदि मारबलं पबलं सकलम्
कदली द्विरदोरिव तालवनं,
असनी’व किलेसमभञ्जि ततो
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
६.
यदि भग्गमका’खिललोभमपा-
खिलदोसमपा’खिलमोहमपि,
विपरीतमनोकणञ्च ततो
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
७.
यदि कोधु’पनाह मुसुयनम-
च्छरियं अहिरिक्कनिरोत्तपनं,
अपि मक्खपलास मभञ्जि भवा-
भवदिट्ठि मनज्जव’मद्दवतं। ()
८.
खरफारुसता करणुत्तरियम्
यदि मान’भिमान’पमादमदं,
सठफारुसता करणुत्तरियम्
सठमायमभञ्जि’ति मोहजटम्
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
९.
तिविधा’कुसलं तिविधब्बिसमम्
तिवितक्कतिमूलतिसञ्ञमपि,
तिमलं तिपपञ्च मभञ्जि ततो
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
१०.
चतुरोघ चतुब्बिधयोग चतु-
ब्बिधगन्थ चतुब्बिधगाह मपि,
चतुरासवधम्म मभञ्जिततो
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
११.
विनिबद्ध मनोखील नीवरणा-
न्य’भीनन्दनमच्चरियानि ततो,
यदि पञ्चविधानि’पि भग्गमका
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
१२.
छविवादपदानि’पि सत्तविधा-
नुसयेहि कुसितकवत्थु’मतो,
य मभञ्जि’तराति’पि अट्ठविधम्
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
१३.
नवधा’लयमुल मभञ्जि तथा
दसधा’कुसलं दसकम्मपथं,
सकलानि कुदिट्ठिगतानि ततो
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
१४.
परिळाहदरं विविध’द्धसतम्
भवकनेत्तिविचार महञ्जि ततो,
सतमत्तसहस्सकिलेसगतम्
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
१५.
अणिमा लघिमा महिमा वसिता-
पभुति’स्सरिय’ट्ठभगेहि यतो,
सुभगेहि समङक्गीब्भूव ततो
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
१६.
अणुनो ननुनो’ ननुनोकरणम्
करणं लहुनो’लहुनो अणिमा,
लघिमा महिमा महिमाकरणम्
करणं वसिता वसिताय तहिं। ()
१७.
सय मिच्छितठान मुपागमनम्
लहु विच्छितकारियसाधनता,
अभिपत्ति पकम्य मसेसवसी-
करणे’सिकता परमिस्सरता। ()
१८.
नभसा पदसा गमनादिवसा
वजतो परिनिट्ठितकारियता,
निजकाम’वसायिकतातियहिं-
परमिस्सरियाख्यभगा’ट्ठविधा। ()
१९.
चतुमग्ग चतुप्फलसन्तिपदा-
रियधम्मसमुहभगेहि युतो,
विनलीकतपापमलेहि ततो
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
२०.
चरणदिगुण’तिसयाधिगता-
समकित्तिसरीरभगेत युतो,
भुवनत्तयविप्फुरितेन ततो
भगवाति पवुच्चति सो भगवा। ()
२१.
जनलोचननीहरणाय निरू-
पम रूपसरीरगताय ततो,
निखिलावयवस्सिरिया सबितो
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
२२.
अभिपत्थित मिच्छित मत्तहितम्
परसत्तहितम्पि समिज्झति यं,
इति तादिसकामभगेन युतो
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
२३.
यदनुत्तरियेन च पारमिता-
वीरियेन पयत्तभगेन युतो,
गरुभावपदप्पभवेन ततो
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा।
२४.
परमिस्सरियायमधम्मयसो-
सिरिकामपयत्तभागा छयिमे,
यदि यस्स जिनस्स भवन्ति ततो
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
२५.
सुभगेन अनञ्ञसमेन निरू-
पमरूपविलासभगेन युतो,
सतपुञ्ञसमुज्जलितेन ततो
भगवाति पवुच्चति सो भगवा। ()
२६.
निजधम्ससरीरविभूति यथा
निजरूपसरिरविभूति तथा,
इह वुच्चति भग्गसुभाग्यमिति
अपि तेहि समङ्गि जिनो भगवा। ()
२७.
कुसलादिपदेहि विभत्तमका’-
यतनादिवसेन च बन्धवसा,
वत धम्मसमुहसभाव मतो
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
२८.
चतुधा चतुधा चतुधा चतुधा
चतुसच्चदसो’रियसच्चम्पि,
विभजी विभजी विभजी विभजी
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। (यमकबन्धनं)
२९.
यदि दिब्बविहार मसेवि भजि
सुरजेट्ठविहार मनञ्ञसमं,
अरियञ्चविहार मनञ्ञसमं,
अरियञ्च विहार मसेवि ततो
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
३०.
यदि कायविवेकसुखं अभजी
भजि चित्तविवेकसमाधिसुखं,
उपधीहि विवेकक मसेवि ततो
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
३१.
भजि वट्टगतञ्च विवट्टगतम्
सय मुत्तरिमानुसधम्म मपि,
तिविधञहि विमोक्ख मसेवि ततो
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
३२.
पुनरागमनावरणेन भवे
भवनेत्तिसमञ्ञ मिदं गमनं,
यदि वन्तमका’रियमग्गमुखो
भगवा’ति पवुच्चति सो भगवा। ()
३३.
भगवा’ति विसिट्ठ’भिधानमिमम्
न’च मातुपितुप्पभुतिहि कतं,
सहबोधिपदाधिगमेन गता
तथसम्मुति तस्सजिनस्स’भवि। ()
अथमहानिद्देसागतनयो वुच्चते।
३४.
लोकुत्तराय मतिया
रागं भग्गं अकासि दोसं मोहं,
यस्मा कण्टकमानम्
किलेसमारं ततोपि बुद्धो बगवा। ()
३५.
यस्मा विभज्जवादि
भजि विभजि पविभजी सधम्मक्खन्धं,
लोकुत्तरञ्च कतवा
भवानमत्तं ततोपि बुद्धो भगवा। ()
३६.
यस्मा भावितकायो
भावितसिलो सदा सुभावितचित्तो,
भावितपञ्ञो सब्भि
सुभावनीयो ततोपि बुद्धो भगवा। ()
३७.
भगवा कवनपत्थानि
पटिसल्लानब्बिहारसारुप्पानि,
जनवातापगतानि
वनानि सेनासनानि यो पन्तानि। ()
३८.
भुधरकन्दरलेणम्
गुरुहमूलं पकलाल मब्भोकासं,
सिवथिकं भजि यस्मा
तिणसत्थारं ततोपि बुद्धो भगवा। ()
३९.
चतुब्बिधानं सद्धा-
देय्यानं चीवरादिसम्भारानं,
सुभरो यस्मा भागी
परमप्पिच्छो ततोपि बुद्धो भगवा। ()
४०.
अत्थरसस्स सुभागी
धम्मरसस्स च यतो विमुत्तिरसस्स,
अधिसीलस्स’धिचित्त-
स्स’धिपञ्ञायच ततोपि बुद्धो भगवा। ()
४१.
रूपारूपावचर-
ज्झानान चतुन्न मपक्पमञ्ञानम्पि,
विद्धंसितीवरणो
यस्मा भागी ततोपि बुद्धो भगवा। ()
४२.
अट्ठन्नञ्चट्ठन्नम्
विमोक्खधम्मान माभिभायतनानं,
अनुपुब्बविहारानं भागिनवन्नं ततोपि बुद्धो भगवा। ()
४३.
दसकसिणसमापत्ति
दससञ्ञाभावनान मपि भागीवा,
असुभसमापत्या’ना-
पानस्सतिया ततोपि बुद्धो भगवा। ()
४४.
सम्मप्पधान पभुति-
सतिपट्ठानि’द्धिपादधम्मानम्पि,
चतुधा सुविभत्तानम्
भागी यस्मा ततोपि बुद्धो भगवा। ()
४५.
पञ्चन्नम्पि बलानम्
यस्मा पञ्चन्न मिन्द्रियानं भागी,
तस्मा दसबलधारी
जितिन्द्रिसो यो ततोपि बुद्धो भगवा। ()
४६.
यस्मा बोज्झङ्गानम्
अरियस्स’ट्ठङ्गिकस्स मग्गस्सापि,
तथागतबलानं यो
भागि दसन्नं ततोपि बुद्धो भगवा। ()
४७.
चतुवेसारज्जानम्
यदि चतुपटिसम्भिदान मद्धभागी,
छबुद्धधम्मानम्पि
छळभिञ्ञानं ततोपिबुद्धोभगवा। ()
४८.
भगवा’त्ये’तं नामम्
नकतं मातापितूहि भातुभगिनीहि,
सकमित्तामच्चेहि
न ञातिसालोहितेहिवा पञ्ञत्तं। ()
४९.
समणेहि भुसुरेहि
न देवताहि च नन येन केनचि रचितं,
उट्ठटकिब्बिसमूले
सुबोधिमूले सुबुद्धसम्बोधीनं। ()
५०.
पटिलाभहेतु तेसम्
भगवन्तानं अनावरणञाणस्स,
पविमोक्खन्तिकमेतम्
यदिदं भगवाति सच्छिकापञ्ञत्ति। ()
अथटीकागतनयोवुच्चते।
५१.
निरतिसयासीलादि-
सग्गुणभागा अनञ्ञसामञ्ञा ये
यस्सु’पलब्भन्ति ततो
भगवा’त्य’भिधीयते सबुद्धो भगवा। ()
५२.
तथाहि सीलं समाधि
पञ्ञा विमुत्ति विमुत्तिदस्सनञाणं,
हिरि ओत्तप्पं सद्धम्
वीरियं सति सम्पजञ्ञ मेते धम्मा। ()
५३.
सीलविसुद्धि च दिट्ठि-
विसुद्धि कुसलानि तीणि तम्मूलानि,
तयो वितक्का सम्मा
तिस्सो धात्वानवज्जसञ्ञा तिस्सो। ()
५४.
चतुसतिपट्ठानि’द्धि-
प्पादा सम्मप्पधानधम्मा चतुरो,
पटिसम्भिदा चतस्सो
चतुरो मग्गा फलानिखो चत्तारि। ()
५५.
चत्तारो, रियवंसा
योनिपरिच्छेदकानि चतुञाणानि,
चतुवेसारज्जानि
पधानियङ्गानि पञ्च परिमाणानि। ()
५६.
पञ्चङ्गिको’पि सम्मा
समाधि पञ्चिन्द्रियानि पञ्चबलानि,
निस्सारणीयधातु
पञ्चविमुत्तिपरिपाचनिया धम्मा। ()
५७.
पञ्च विमुत्तायतन-
ञाणानि छगारवा छबहुलविहारा,
छा’नुस्सतिठानानि
निस्सारणिया छधातु छलभिञ्ञायो। ()
५८.
छब्बिध’नुत्तरियानि
जब्बिधनिब्बेधभागिया सञ्ञायो,
छअसाधारणञाना-
न्य’रियधनान्य’परिहानिया धम्मा। ()
५९.
सप्पुरिसारियधम्मा
बोज्झङ्गा सत्त सत्तसञ्ञा सत्त,
खीणासवबलकथना
सत्तविवधा दक्खिणरहानञ्च कथा। ()
६०.
अट्ठन्नं पञ्ञानम्
पटिलाभ निदानदेसना सम्मत्ता।
लोकसभाव’च्चगमा
अट्ठ’क्खणदेसना च अट्ठविमोक्खा। ()
६१.
वत्थुन्या’रम्हानि
महापुरिसतक्कना’भिभायतनुत्ति,
अट्ठविधा नवु’पाया
मनसिकरणमूलका पधान्यङ्गानि। ()
६२.
नव सत्तावासकथा
आघातपटिविनया च नव नानत्ता,
नवा’नुपुब्बविहारा
नवसञ्ञा दसविधा कुसलकम्मपथा। ()
६३.
दस कसिणायतनानि
दस सम्मत्तानि नाथकरणधम्मा,
बलानि चा’रियवासा
मेत्ताये’कादसानिसंसा धम्मा। ()
६४.
बारसधम्मा चक्का-
कारा तेरसधुतङ्गधम्मा चे’पि,
चुद्दसमत्ता बुद्धि
पञ्चदसविमुत्तिपाचनीया धम्मा। ()
६५.
आनापानस्सतियो
सोळस सोळसविधा’ परन्तपतीया,
अट्ठरस बुद्धगुणा
एकूणवीसति पच्चवेक्खणबुद्धि। ()
६६.
चतुचत्ताळिसविधा
पञ्ञावत्थू’दयब्बयेञाणानि,
पञ्ञास कुसलधम्मा
सत्ताधिकसत्ततिप्पभावत्थूनि। ()
६७.
चतुवीसति कोटिलक्ख-
प्पमित समापत्तियञ्चरवजिरञाणं,
समन्तपट्ठानपच्च-
वेक्खणञाणानि देसनाञाणाति। ()
६८.
सत्तान मनत्तानम्
विभगञाणानिचा’सयानुसयानं,
वुत्तविभागा सन्ती
गुणभागा भगवतो ततो भगवा सो। ()
६९.
मनुस्सत्तभावादिके अट्ठधम्मे
समोधानयित्वा’हिसम्बोधिया ये,
समिद्धा’धिकारेहि सत्तुत्तमेहि
महाबोधिसत्तेहि सम्पादनीया। ()
७०.
अधिट्ठानधम्मादयो पञ्चु’ळार-
परिच्चागधम्मा चतुस्सङ्गहा च,
चरियत्तयं पारमीधम्मरासि
भवत्त्या’भिसम्बोधिसम्भारभूता। ()
७१.
पभुत्या’भिनीहारतो यावबोधि
असङ्खेय्यकप्पानि चत्तारि’मस्स,
सलक्खानि ते बोधिसम्भारधम्मा
भवा वुद्धिपक्खे भता सम्भता’ति। ()
७२.
भजीयन्ति या पुञ्ञवन्तेहि लोके
पयोगं समागम्म सम्पत्तियो ता,
भगानाम वट्टब्बिवट्टानुगा’ति
पवुच्चन्ति तेसं उभिन्नं भगानं। ()
७३.
पुरे बोधितो बोधिसत्तो समानो
भुसं बोधिसम्भारधम्मे विनन्तो,
पतिट्ठासि यस्मिं भगे ते वनीति
मनुस्सेसु देवेसु उक्कंसभुते। ()
७४.
तथा’नञ्ञसामञ्ञसाहिञ्ञझान-
स्समापत्तिभेदग्गमग्गप्फलादी,
भगे बोधिमूले विवट्टानुगे’पि
सयं बुद्धभुतो समानो वनी’ति। ()
७५.
चतुब्बिस ये कोटिलक्खप्पमाण-
समापत्तिभागा कमहाभागधेय्यो,
परेसं नहिताय?त्तनो दिट्ठधम्म-
सुखत्थाय ते निच्चकप्पं वनीति। ()
७६.
अभिञ्ञेय्यधम्मेसु ये भावितब्ब-
पहातब्बभागा परिञ्ञेय्यभागा,
सियुं सच्छिकातब्बभागा वनी’ति
जिनो भावनागोचरासेवनो ते। ()
७७.
असाधारणे सेससाधारण ये
इमे धम्मभागा’धिसीलादिभेदा,
फलं यावता बोधनेय्येसु सत्था
वनी पत्थयी सुप्पतिट्ठानुखोति। ()
७८.
अवेच्चप्पसन्ता इमस्स’त्थि देव-
मनुस्सा बहू भत्तियुत्ता तथाहि,
असाधारणा’नोपमानत्तञाण-
प्पभावादितो सब्बसत्तुत्तमो सो। ()
७९.
अनत्थापहारादिपुब्बङ्गमाय
हितत्था’भिनिप्फादने तप्पराय,
पयोगाभिसम्पत्तिया बोधनेय्य-
पजायो’पकारावहाया’मिताय। ()
८०.
वियामप्पभा केतुमालाकुलाय
भुसं लक्खणा’सित्यनुब्यञ्जनेहि,
विचित्ताय रूपिन्दिरामन्दिराय
समिद्धत्तभावा’भिसम्पत्तियापि। ()
८१.
यथाभुच्चसीलादिधम्मुब्भवेन
उळारेन लोकत्तयब्यापिनापि,
समन्नागतत्ता कविसुद्धेन कित्ति-
स्सरीरेन खीरोदधीपण्डरेन। ()
८२.
ठितत्ता विसिट्ठासु उक्कंसकोटिम्
पविट्ठासु सन्तुट्ठिता’प्पिच्छतासु,
चतुन्नं विसारज्जधम्मान मद्धा
दसन्नं बलानञ्च सब्भावतोपि। ()
८३.
समन्तापसादावहत्ता’पिरूप-
प्पमाणदिके जीवलोके सुरानं,
नरान’ञ्जलीवन्दनामानपूजा-
विधानारहत्तापि सम्भत्तिठानं। ()
८४.
अवेच्चप्पसादेनु’पेता’नुसिट्ठि-
पटिग्गाहका येजना केनचापि,
मनुस्सेन देवेन वा ब्रह्मुना वा
असंहारिया भत्ति तेसं कदाचि। ()
८५.
परिच्चज्ज ते सावका जिवितम्पि
जिनं धम्मपूजाय पूजेन्ति दळ्हं।
तथाहि’स्स पञ्ञत्तसिक्खापदानि
नवीतिक्कमन्ते समुद्दो’व वेलं। ()
८६.
पवुच्चन्ति भागाति धम्मस्सभाव-
विभागा हि ते खन्धधात्वादिना’पि,
अतीतादिरूपादिभेदेहि तेपि
अनेकप्पभेदा विभत्ता भवन्ती। ()
८७.
पपञ्चत्तयं सब्बसंयोजनानि
जिनो गन्थयोगा’सवो’घो’पधीच,
समुच्छिज्ज मग्गेन निब्बानधात्वा-
मतं सो पिबन्तो वमी ते च भागे। ()
८८.
छचक्खादिवत्थुनि जा’रम्मणानि
छचित्तानि छब्बेदना फस्सछक्कं,
छसञ्ञा छतण्हा छसञ्चेतना छ-
ब्बितक्के विचारे छ भागे वमीति। ()
८९.
यमा’नन्द चत्तञ्च वन्तं विमुत्तम्
पहीणं विनिस्सट्ठ मङ्गीरसस्स,
न तं जातु पच्चेस्सतीत्या’भ सत्था
यथावुत्तभागे वमीत्वेवमेव। ()
९०.
जिनो कण्हसुक्केच वज्जानवज्जे
निहीनप्पणिते अधम्मे च धम्मे,
असाधारणेन’ ग्गमग्गा’ननेन
अपच्चागमं पापयी उग्गिरीति। ()
९१.
परेसञ्च संसारनिराकरम्हा
समुल्लुम्पनत्थाय कुल्लूपमं सो,
यथाज्झासयं देसयित्वान धम्मम्
पमापेसि तेहा’पि भागे’ति सब्बे। ()
९२.
पुरे पूरयं पारमीधम्मजातम्
महाबोधिसत्तो समानो भगाब्यं,
सिरिं इस्सरत्तं यसोहत्थसारम्
वमी छड्ढनीयं यथाखेळपिण्डं। ()
९३.
तथाहि’स्स लद्धं पुरे सोमनस्स-
व्हयो तेमियो’योघरो हत्थिपालो,
कुमारोसमानो’भिनिक्खम्म गेहा
सिरिं देवरज्जस्सिरिं उग्गिरि सो, ()
९४.
अनेकासु जातीसु सम्पन्नभोगो
भागे लद्धभोगे’वमेवु’ग्गिरित्वा,
सकं हत्थगं पच्छिमे अत्तभावे
अनोमस्सिरिं चक्कवत्तिस्सिरिम्पि। ()
९५.
चतुद्दीपिकं देवरज्जा’धिपच्च-
समानाधिपच्चं यथाभुच्च मुच्चं,
यसञ्चा’पि तत्निस्सयं पञ्चकामे
अलग्गो तिणग्गाय’पा मञ्ञमानो। ()
९६.
पहाया’ भिगन्त्वाभिसम्बोधिरज्जे
पतिट्ठाय सद्धम्मराजा बभुव,
असारे तुसारे’व संसारसारे
सुवुत्तप्पकारे भगे सो वमीति। ()
९७.
पवत्तन्ति नक्खत्तरूपेहि भेहि
समं चक्कवाळावकासेसु याता,
तिकुटद्दि कुटद्दि चन्द’क्क नेरु-
विमानादिसोभा भगा नाम होन्ति। ()
९८.
जिनो तस्समङ्गी जनोकासलोके
हवे छन्दरागप्पहाणेन येन,
महाबोधिमण्डे निसिन्नोसमानो
विभूताविभूते भागे ते वमीति। ()
९९.
सोभागवा’ति भतवा’ति भगेवनी’ति
भागेवनी’ति अभिपत्थयि भत्तवा’ति,
भागेवमी’ति तिभवेसु भगेवमी’ति
अन्वत्थतो हि भगवा भगवा समञ्ञो। ()
१००.
इच्चेव’मस्स अरहादिगुणप्पबन्ध-
पुब्बाचलु’ब्भवयसोविसरोसधीसो,
पज्जञ्च सज्जनमनोकुमुदानि’वे’दम्
चित्तानि बोधयति किं पुरिसाधमानं। ()
इतिमेधानन्दाभिधानेन यतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्द दाननिदाने जिनवंसदीपे सन्तिकेनिदाने भगवा’तिनामपञ्ञत्तिया अभिधेयपरिदीपो छब्बीसतिमो सग्गो।
१.
एत्थ’त्तहिसम्पत्तिपरहितपटिपत्तितो
निस्सीमापि द्विधा बुद्धगुणा सङ्गहिता कथं। ()
२.
तास्व’त्तहितसम्पत्तिसद्धम्मचक्कवत्तिनो।
पहाणसम्पदाञाणसम्पदाभेदतो द्विधा। ()
३.
रूपकाया’नुभावासुं तत्थे’व’न्तोगधा द्विधा,
परत्थपटिपत्ती’पि पयोगासयभेदतो। ()
४.
पयोगो लाभसक्कारसिलोकनिरपेक्खिनो,
दुक्खू’पसमणत्थाय नीय्यानिको’पदेसना। ()
५.
आसयो देवदत्तादिपच्चामित्तजनेसुपि,
हितज्झासयता निच्चं मेत्ताकन्ताय भत्तुनो। ()
६.
इन्द्रिया’परिपक्कानंबोधनेय्यान मन्वहं,
पञ्ञिन्द्रियादिसम्पाकसमया’वगमादितो। ()
७.
देय्यधम्मपटिग्गाहप्पभुतीहा’ नुकम्पिय,
परहितपटिपत्या’सि परेसं हितसाधनं। ()
८.
तेसं गुणविसेयानं विभावनवसेनपि,
पाळियं अरहन्त्यादिपदानं गहणं कथं। ()
९.
तत्था’रहन्ति इमिना पदेन परिदीपिता,
पहाणसम्पदानाम अत्तनो हितसम्पदा, ()
१०.
पदेहि सम्मासम्बुद्धो लोकविदूति अत्तनो,
ञाणसम्पत्तिसङ्खाता नहितसम्पत्ति दीपिता। ()
११.
विज्जाचरणसम्पन्नो’ति’मिना दस्सिता’त्तनो,
विज्जाचरणप्भुति सब्बा’पि हितसम्पदा। ()
१२.
सुगतो’ति’मिना वुत्ता पट्ठायपणिधानतो,
अत्तनोहितसम्पत्ति परत्थपटिपत्तिच। ()
१३.
सत्था देवमनुस्सानं पुरिसदम्मसारथी,
परत्थपटिपत्ये’व पदञ्चयेहि दीपिता। ()
१४.
पदञ्चयेन बुद्धोति भगवाति विभाविता,
याव’त्तहितसम्पत्ति परहितपटिपत्ति च। ()
१५.
तिधा बुद्धगुणा हेतुफखलसत्तो’पकारतो,
संखित्ता अरहं सम्मासम्बुद्धो’ति पदेहिच। ()
१६.
विज्जाचरणसम्पन्नो लोकविदू’ति’मेहि च,
चतूहि फखलसम्पत्तिसङ्खाता कित्तिता गुणा। ()
१७.
पुरिसदम्मसारथि सत्था द्वीहिपदेहि तु,
सत्तोपकारसम्पत्तिवसेन गदिता गुणा। ()
१८.
फलसमपत्तिसत्तोपकारसमपत्तिभेदतो,
उभो बुद्धगुणा बुद्धो’ति’मिना परिदीपिता। ()
१९.
सुगतो भगवा द्वीहि पदेहा’दिच्चबन्धुनो,
विभाविता हेतु फलसत्तो’पकारसम्पदा। ()
२०.
थीरसारतरो’दारुत्तुङ्ग सग्गुणमेरुना,
गिरिराजा’पि नीचत्तं जगाम जिनराजिनो। ()
२१.
तस्सा’नुपुब्बगम्भीरसम्पुण्णगुणसागरे,
सागरो’यं परिच्छिन्नो बिन्दुमत्तं’व खायति। ()
२२.
थावरा’चलपत्थिण्णपतिट्ठागुणभुमिया,
नोपेति पंसुपथवी कलभागम्पि सत्थुनो। ()
२३.
चक्कवाळसहस्सानि सम्बाधिकळितानि’व,
गुणलेसानुभावेन दिस्सन्तेरविबन्धुनो। ()
२४.
अनन्तापरियन्तेन गुणाकायेन सत्थुनो,
आकासो’मनन्तो’पि अन्तभुतो’व गम्यते। ()
एवं बुद्धगुणानन्तापरियन्ता अचिन्तिया,
अवाचिया’नोपमेय्या अहोअच्छरियब्भुता। ()
इतिमेधानन्दाभिधानेन यतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्ददाननिदाने जिनवंसदीपे सन्तिकेनिदाते नवन्नमरहादिगुणानं सङ्खेपनयपरिदीपो
सत्तवीसतिमोसग्गो।
१.
धुतनिज्झरचामरानिलेन
सिसिरे कूटभुजेहि गिज्झकूटे,
हरिभुधरहारिदेहधारि
विहरन्तो करुणाकरो कदाचि। ()
२.
वसमान मसेसभिक्खुसङ्घम्
इह राजग्गहनामराजधान्या,
वरमण्डलमाल मानयस्सु
मुनिरानन्दयनिन्दमिच्चवोच। ()
३.
यति सम्पति सन्निपातयित्वा
यतिसङ्घं यतिराजमब्रुवी सो,
रुचिरञ्जलिपूजितङ्घिकञ्जो
समयं मञ्ञथ यस्सदानि भन्ते। ()
४.
अथ खो सुगतो ततो’हिगन्त्वा
नवसञ्झाघनरंसिविप्पकिण्णो,
वरमण्डलमाळ मोतरित्थ
रवि मन्दारमिवोदया’चलम्हा। ()
५.
तहि मासनमत्थके निसिन्नो
मिगराजारिव कञ्चनाचलग्गे,
परिसासु विसारदो अभासि
मुनिराजा’परिहानियेच धम्मे। ()
६.
अभिन्खमिय’म्बलट्ठिकायम्
विहरन्तो भगवा ततो पुरम्हा,
नवपल्लवमण्डितम्बसाखी
रिव’नुब्यञ्जनचारुरूपकासो। ()
७.
इतिसीलपभावितो समाधि
सफलो चित्तपभाविता च पञ्ञा,
सफला’ति पवत्तधम्मचक्को
अथ नालन्दमुपागमी ससङ्घो। ()
८.
तहि मम्बवने यथाभिरन्तम्
विहरन्तं तमुपेच्च थेरनागो,
मकहीतञ्जलिमञ्जरिक सिरेन
चरणचन्द मवन्दि सारिपुत्तो। ()
९.
सुनिसज्ज असज्जमानञाणम्
भगवन्तं पचुरं अभित्थवन्तो,
नदि सिहनिभो अभीतवाचम्
भगवा च’ब्भनुमोदि भासितं तं। ()
१०.
कथयं अधिसीलचत्तपञ्ञा-
पटिसञ्ञुत्तकथं तहिं वसित्वा,
यतिसङ्घपुरक्खतो ततो सो
अगमा पाटलिगाममुग्गधीमा। ()
११.
मुनि पाटलिगामुपासकानम्
अनुकम्पाय सुमापिते निवासे,
निवसं सवणञ्जलीहि पेय्यम्
वधुरं धम्मसुधारसं अदासि। ()
१२.
अचिरापगतेसु’पासकेसु
भगवा पाटलिगामिकेसु तेसु,
जनसुञ्ञनिकेतनं अनञ्ञो
पविसित्वान अकासि सीहसेय्यं। ()
१३.
मगधाधिपतिस्स भुपतिस्स
नगरं तत्र सुनिधवस्सकारा,
सचिवा तिदसेहि मन्तयित्वा
विय तस्मिंसमये सुमापयन्ति। ()
१४.
अभिपस्सिय दिब्बचक्खुना तम्
भगवा’नन्द मवोच हेस्सते’दं,
अरिया’यतनं वणिप्पथो’ति
नगरं पाटलिपुत्तनाम मग्गं। ()
१५.
मिथुभेदवसेन अग्गितोवा
दकतो पाटलिपुत्तसञ्ञिनो खो,
नगरस्स कदाचि अन्तराया
मुनि वेदेहमुनिं तयो’त्य’वोच। ()
१६.
तदहे’वुपसङ्कमिंसु येन
भगवा तेन सुनीधवस्सकारा,
जिनपादकिरीटफुट्ठसीसा
अभिसित्ते’व खणं लसिंसु’ हो ते। ()
१७.
थिरसारगुणेन धम्मरञ्ञो
धनुदण्डेव ठिता नतङक्गयट्ठि,
तदुभो सविवा निमन्तयिंसु
सुगतं अज्जतनाय भोजनेन। ()
१८.
अधिवासन मस्स ते विदत्वा
पटियत्तेहि पणीतभोजनेहि,
भगवन्त मतप्पयुं ससङ्गम्
कमलावासनिवासगं सहत्था। ()
१९.
भगवा’थ सुनीधवस्सकारे
परिभुत्तो अपनीतपत्तपाणी,
अनुमोदि निपीय धम्मपानम्
पचुरं पीतिफुटन्तरा’भवुं ते। ()
२०.
अनुयन्तजनेहि धम्मरञ्ञो
वजतो भिक्खुपूरक्खतस्स तम्हा,
पुथुलोरतलेन यं विसालम्
नगरद्वार मनन्तरिबभुव। ()
२१.
इति गोतमबुद्धपादफुट्ठम्
तदिदं द्वार महोसी गोतमाख्यं,
तहि मोतरि यत्थ काककपेय्या
मुनि गङ्गाख्यसवन्ति तुङ्गवीचि। ()
२२.
बहळा’निलभङ्गवीचिमाला-
लुलिताया’ति गभीरनिन्नगाय,
य मनङ्गपभङ्गुरो तरित्थ
तयिदं गोतमतित्थनाम मासि। ()
२३.
सुगतो परतीरगो’घतिण्णो
जनतं पस्सिय सावकेहि सद्धिं,
तरणत्थ मुलुम्पकुल्लनावा
परियेसन्त मुदानगाथ माह। ()
२४.
नरसारथि येन भुमिकन्ता-
मकुटाकारकुटीहि नावकासो,
उपसङ्कमि तेन कोटिगामो
उदितम्भोरु हु’पाहनप्पितङ्घी। ()
२५.
अहमस्मि पबुद्धसच्चधम्मो
पुनरुप्पत्ति नचत्थि मे’ति वत्वा।
तहि मोवदि वासगो तिसिक्खा-
पटिसंयुत्तकथाय भिक्खुसङ्घं। ()
२६.
मुनि नातिकनामगामयातो
कथितानन्दयतिन्दपुट्ठपञ्हो,
परिदीपयि धम्मदप्पणाख्यम्
परियायं गतिपच्चवेक्खणाय। ()
२७.
अरहादिगुणकरोक महेसि
विहरं तत्रपि गिञ्जकानिवासे,
पिटकत्तयसङ्गहं वसिनम्
अधिसीलादिकथं कथेसि भीय्यो। ()
२८.
सुगतो पगतो सभिक्खुसङ्घो
अथ वेसालिपुरिं पुरीनमग्गं,
तहि मम्बवने वसं वसिनम्
सतिपञ्ञापरमं अभासि धम्मं। ()
२९.
जिनगन्धगजो मम’म्बपालि-
गणिका अम्बवने’नि’दानि सुत्वा,
अभिरुय्ह पयासि भद्दयानम्
कुचभारातिसमिद्धभत्तिभारा। ()
३०.
गणिका’थ कतञ्जलिनिसिन्ना
घनपीनत्थनभाररुम्भीतेव,
करविकविरावमञ्जुघोसो
मधुरं धम्म मभासि ताय सत्था। ()
३१.
कतभत्तनिमन्तना पसादम्
रसनादामसरेहि वाहरन्ति,
पविधाय पदक्खिणं मुनिन्दम्
अगमा हंसवधुव मन्दिरं सा। ()
३२.
अहताहतनीलपीतरत्त-
सितमञ्जिट्ठविरागसाटकेहि,
सुनिवत्थसुपारुता’भिरूळ्हा
सुरपुत्तारिव भद्दभद्दयानं। ()
३३.
अथ लिच्छविराजराजपुत्ता
उपसङ्कम्म पणम्म धम्मरञ्ञो,
नखरंसिपबन्धसिन्धुतीरे
समयुं मग्गपरिस्समं निसिन्ना। ()
३४.
विलसिंसु किरिटभिङ्गमाला-
विरळा लिच्छविकञ्जकोसरासि,
रविबन्धवधम्मभाकरेन
फुटिता’धट्ठितसिलगन्धसालि। ()
३५.
सफलीकतदुल्लभन्तभावा
विफलीभुतनिमन्ताना जना ते,
विरजङ्घिरजोपिसङ्गमोळी
पुर मारूळ्हरथा ततो पयासुं। ()
३६.
जनलोचनतोरणाकराळम्
अवतिण्णो विमलञ्जसं ससङ्घो,
गणिकाय घरं महेसि पातो
चरणक्कन्तथलम्बुजो जगाम। ()
३७.
कतभोजनसङ्गभावसाने
गणिका पञ्जलिका निसज्ज धम्मं,
सुनिसम्म ससावकस्स’दासि
सुगतस्स’म्बवनं समिद्धसद्धा। ()
३८.
मुनि रम्बवनं पटिग्गहेत्वा
विहरित्वातहिमेत देव धम्मं,
कथयं अधिसीलचित्तपञ्ञा-
परमं बेळुवगामकं जगाम। ()
३९.
अहमेत्थ वसामि भिक्खवे’को
समण्हे’त्तसहायकेहि तुम्हे,
उपगच्छथ वस्स मस्समेसु
मुनि वेसालिसमनततोत्य’भासि। ()
४०.
जितमारबलसस बेळुवस्मिम्
अथ वस्सुपगतस्स घोररोगो,
उदपादि च मारणन्तिका’सुम्
कटुका कायिकवेदना’तिबाळ्हा। ()
४१.
अधिवासनखन्तिपारगो सो
सुखदुक्खेसु तुलासमो तदानि,
भगवा अविहञ्ञमानरूपो
अधिवासेसि सतो च सम्पजानो। ()
४२.
अनपेक्खिय ताव भिक्खुसङ्घम्
इधु’पट्ठाकनिवेदनं अकत्वा,
अनलन्ति ममा’नुपादिसेस-
परिनिब्बानपदं सचे लभेय्यं। ()
४३.
वीरियेन पटिप्पणामयित्वा
बलवा’बाध मलब्भयापनीयं,
पटिसङ्खरणारहं विसेसम्
समधिट्ठाय सजीवितिन्द्रियस्स। ()
४४.
भगवा’थ समाधि मप्पयित्वा
पटिपस्सम्भिय दुक्खवेदनं सो,
पविहासि महाविपस्सनाय
नहि विक्खम्हित वेदना पुनासुं। ()
४५.
रविबन्धु विहारतो’हिगन्त्वा
बहिछायाएरणङ्गणप्पदेसे,
सुनिसज्जि सुसजजिता सनम्हि
परियुट्ठाय लहुं गिलानभावा। ()
४६.
जितजातिजरारुजो निसीदि
यहिमानन्दतपोधनो’ पगम्म,
तहि मञ्जलिको मया सुदिट्ठम्
खमनीयं तव सात मिच्चवोच। ()
४७.
तव बाळ्हगिलानताय भन्ते
मम पत्थङ्घनो विय’त्तभावो,
सकलापि दिसा’नुपट्ठहन्ति
नपि धम्मा पटिभन्ति मन्ति वत्वा। ()
४८.
अपिचा’सि ममे’स सावकानम्
हदयस्सा’सलवो नकिञ्चिवत्वा,
भगवा नपना’नुपादिसेस-
परिनिब्बान पदं भजे’ति भन्ते। ()
४९.
यमनन्तरबाहिरं करित्वा
ननु चा’नन्दपकासितो हि धम्मो,
गुरुमुट्ठि तथागतेसु नत्थि
वद किं पत्थयते ममे’स सङ्घो। ()
५०.
अधुना’ह मसीति वस्सिकोस्मि
परिजिण्णोस्मि तथागतस्स कायो,
सकटंविय जज्जरं जराय
भिदुरो वत्तति वेखमिस्सकेन। ()
५१.
सनिमित्तकवेदनानिरोधा
उपसम्पज्ज विमुत्तिजं समाधिं,
विहरेय्य यदा तदात्तभावो
वयधम्मोपि अतीवफासुहोति। ()
५२.
अधुनाग मिव’त्तधम्मदीपा
भवथा’नञ्ञपरायणात्थ तुम्हे,
भगवावदि ते’व सत्तमा’ति
समणा भावितकाय चित्तपञ्ञा। ()
५३.
पुनरागमि तत्थ वुत्थवस्सो
भगवा जेतवनं महाविहारं,
उपगम्म तदानि धम्मसेना-
पति सत्थार मवन्दि सारिपुत्तो। ()
५४.
विविधिद्धिविकुब्बणं विधाय
यतिनागो मुनिना कतावकासो,
तव पच्छिमदस्सनन्ति वत्वा
निवुतो पञ्चसतेहि सत्थुकप्पो। ()
५५.
अभिनम्म पदक्खिणं करित्वा
भगवन्तं समुपेच्च मातुगेहं,
जनितो’वरके निपज्जक मञ्चे
परिनिब्बायि तदा’सि भूमिचालो। ()
५६.
अथ कोलितनामथेरनागो
परिनिब्बायि तथा कतावकासो,
पुन धातुसरीर मप्पयित्वा
मुनिकारापयि चेतियानि तेसं। ()
५७.
जनलोचनपीयमानरूपो
मुनि वेसालिपुरं कमेन पत्वा,
सुनिवत्थसुपारुतो कुलेसु
चरि पिण्डाय करी’व सेरिचारी। ()
५८.
भगवा परिभुत्तपातरासो
भवता’नन्ददिवाविहारकामो,
अथ गण्ह निसीदनन्ति वत्वा
गमि चापालसमञ्ञचेतियंहि। ()
५९.
अथ खो भगवा निसिदि येन
तदुपट्ठाकवरो’पगम्म तेन,
कतपञ्जलिको निसिदि वत्वा
रमणीयंति उदेनचेतियम्पि। ()
६०.
सुगतस्स पनी’द्धिपादधम्मा
चतुरो भिक्खु सुभाविता सुचिण्णा,
बहुलीकळिता’ति चाह भीय्यो
मुनि तिट्ठेय्य सचे खमेय्य कप्पं। ()
६१.
करुणापरिभावितासयेन
जितमारेन तिवार मत्तमेवं,
उजुकं मुनिना करीयमाने
विपुलोभासनिमित्तजप्पनम्हि। ()
६२.
परियुट्ठितमानसो रिव’ञ्ञो
खरमारेन पमुट्ठमानसो सो,
न च तं पटिविज्झि नेव याचि
भगवा तिट्ठतु यावता’युकप्पं। ()
६३.
वज कङ्खसि यस्सदानिकालम्
पहिता’नन्दतपोधनो’तिवत्वा,
वसवत्तिवसिकतो मुहुत्तम्
अविदूरम्हि निसीदि रुक्खमूले। ()
६४.
उपगञ्छिय बोधनेय्य बन्धु
भगवा येन पमत्त बन्धु तेन,
भुजगोरिव भुत्तनङ्गलेन
अभिमानेन अनोनतङ्गयट्ठि। ()
६५.
अजपालसमञ्ञिनो कदाचि
उरुवेलाय वटद्दुमस्स मूले,
कतकिच्च? तया कता पटिञ्ञा
लिखिता वत्तति चित्तपोत्थके मे। ()
६६.
समणा तव सासना’व तिण्णा
अधुना धम्मधरा’नुधम्मचारी,
पटिपत्तिरता बहुस्सुता च
सुवियत्ता सुविसारदा विनीता। ()
६७.
पटिसिद्धपरप्पवादिवादा
सहधम्मेन सपाटिहारियं ते,
कथयन्ति कथापयन्ति धम्मम्
परिनिब्बातु ततो भवन्त्य वोच, ()
६८.
परिनिट्ठितसब्बबुद्धकिच्चो
मुनिरेवं समुदिरिते तिवारं,
अनलन्ति निरालयो भवेसु
तदू’(पच्छन्दसिकं) निसेधनाय। ()
६९.
अप्पोस्सुक्को समानो विहरतु कलिमा हो तिमासच्चयेन
सच्चालोकप्पकासो दुरित तमहिदो पञ्चताळिसवस्सं।
सम्मा खीणस्सिनेहो तिभुवनभवने धम्मराजप्पदीपो
निब्बायिस्सत्य’भासि तदहनि विजहञ्चा’यु सङ्खारवेगं ()
७०.
चापाले चेतिये’वं विजहति सतिया सम्पजञ्ञेनवायु-
सङ्कारे भूमिचालो भवि पटुपटहाराव गम्भिरघोसो,
गज्छिंसु विज्जुराजिभुजसतपहटा सुक्खजिमूतभेरि
लोको सोकन्धकारे परिपति जनितो भिंसनो लोमहंसो। ()
इतिमेधानन्दाभिधानेन यतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्ददाननिदाने जिनवंसदीपे सन्तिके निदाने भगवतो आयुसङ्खारोस्सज्जन पवत्ति परिदीपो अट्ठवीसतिमो सग्गो।
१.
येना’नन्दो वसति भगवा तेन गन्त्वा निसिन्नो
पादम्भोजे सुमहिय सुहेबद्धमुद्धाञ्जलिहि,
भन्ते सुक्खासति च एलिता हिंसनो लोमहंसो
जातो कस्मा वसुमतिवधू सम्पवेधीत्य’पुच्छि। ()
२.
हेट्ठा’कासे बलवपवने वायमाने कदाचि
वातट्ठा या सलिलपथवी तट्ठिता पंसुभुमि,
सङ्कम्पन्ते यथरिवतरि लोल कल्लोलमालि-
मज्झोतिण्णा पथविचलनट्ठान मानन्द चे’तं। ()
३.
अप्पेकच्चे समण समणब्राह्मणा अप्पमाणा
आपोसञ्ञा सुखुमपथवि भाविता सन्ति येसं,
पत्ताभिञ्ञा परिचितवसी ते समापत्तिलाभी
कम्पेन्तीमं तदपि भवते भूमिचालस्स ठानं। ()
४.
गब्भोक्कन्तो भचति च यदा सम्पजानो सतोव
गब्भस्मा निक्खमति चरिमे अत्तभावे तदापि,
सम्बोधिं वा पुरिसनिसहो बुज्झते कम्पते’या
एते धम्मा समण महतो भुमिचालस्स हेतु। ()
५.
बुद्धो हुत्वा भुवननयनो धम्मचक्कं पजानम्
संवत्तेती विजहति यदा चा’युसङ्खारवेगं,
कम्पत्ये’सापथवि फुसते खन्धनिब्बानधातुम्
आनन्दे’ते महतिपथविकम्पनत्थाय हेतु। ()
६.
तब्यासेनब्बिगतहदया’नन्दमानन्दथेरम्
अस्सासेत्वा उपरुपरि सो देसनं वड्ढयित्वा,
आनन्दा’हं करहचिवसिं यस्स नेरञ्जराय
नज्जा तिरे जितजलमुचस्सा’जपालस्स मूले। ()
७.
तत्रा’गन्त्वा फुसतु भगवा खन्ध निब्बानधातुम्
इस्सामायामलिनहदयो पापिमा इच्चवोच,
लद्धोकासो पुनरपि कममं एवमेवा’भियाचि
अज्जा’सीनं परमरुचिरे प्य’त्र चापालचेत्ये। ()
८.
अप्पोससुकेका त्वमिह कलिमा होहि मासेहि तीहि
खन्धानं निब्बुति भगवतो हेस्सती’च्चेतमत्थं,
आरोचेन्तेन हि कसतिमता समपजञ्ञेन भिक्खु
ओस्सट्ठो मे जितनमुचिना चा’युसङ्खारधम्मो। ()
९.
एवं वुत्ते चरणकमलचन्द मानन्दथेरो
नत्वा भन्ते बहुजनहितत्थाय तिट्ठा’युकप्पं,
वततिक्खत्तुं परमकरुणाचोदितो याचिदानि
ना’यं कालो भवति सुगतं यावनायि’च्च’वोच। ()
१०.
सम्बोधिं त्वं यदि भगवतो सद्दहन्तो’सि कस्मा
निप्पीळेसी दसबल मनुल्लङ्घनीया’भिलापं,
तस्मिं तस्मिं सति भगवता क यमाने निमित्ते
तुम्हेवे’तं विय कलिमता दुक्कतञ्चा’परद्धं। ()
११.
याचेय्यासि यदि दसबलं चे पटिक्खिप्प वाचा
सत्था’दत्ते तव ततियकं विप्पयोगो पियेहि,
नण्वा’क्खातो समण पटिगच्चेव मे सङ्खतं यम्
जातं भूतं अविपरिणतं तं कुतो’ पे’त्थ लब्भा। ()
१२.
एकंसेना’वितथवचसा सच्चसन्धेन चायु-
सङ्खारो’ हीयति भगवता व्याकता’नन्द भिक्खु,
यासा वाचा यथरिव छियामुत्तखाणो तथा तम्
पच्चागच्छे नपुनवचनं जीवितारक्खहेतु। ()
१३.
एवं वत्वा सपदि सुगतो गन्धनागिन्दगामी
येनारञ्ञं विपुलमलकासारवेसालियं सो,
कूटागारं तदवसरिया’नन्दथेरेन सद्धिम्
इच्चाभासी समणपरिसं सन्निपातेहि सीघं। ()
१४.
एवं भन्ते लपितवचनो सोकसल्लेन विद्धो
सोहा’यस्मा वसिगण मुपट्ठानसाळाय मासुं,
रासिकत्वा महितचरणो’पाहनो तस्स कालम्
आरोचेसि गमिय भगवा पीठिकायं निसज्ज। ()
१५.
आमन्तेत्वा समणपरिसं बोधिपकक्खे भवा मे
येते धम्मा सयमधिगता देसिता साधुकं वो,
उग्गण्हित्वा यथरिव सिया सासनञ्चद्धनीयम्
भावेतब्बा सुपरिहरिया सेवितब्बा’ति वत्वा। ()
१६.
निब्बायिस्सत्य’वच भगवा अच्चयेना’चिरेन
तेमासानं भुवनभवनु’ज्जोतपज्जोतरूपो।
तुम्हे सम्पादयथ समणा अप्पमादेन सब्बे
सङ्खारा यं समुदयमया लक्खणब्भाहता’ति। ()
१७.
पुब्बण्हे सो करकिसलया’धान’विट्ठानपत्तो
पत्तो सत्था पचुरचरणो चीवरच्छन्नगन्तो,
गत्तोभासारुणितपरिखावीथिपाकारचक्कम्
चक्कङ्केह’ङ्कितपदतलस्सालिवेसालिनामं। () (यमकबन्धनं)
१८.
आहिण्डित्वा तहि मनुघरं पिण्ड मन्वेसमानो
पच्छाभत्तं भुवननयनो लोचनिन्दीवरेहि,
तं वेसालिं द्विरदगतिमा’नन्द नागापलोकम्
ओलोकेत्वा इद मवच मे पच्छिमं दस्सन’न्ति। ()
१९.
तम्भाठाना नयनसुभगं सेवितो सावकेहि
भण्डग्गामाटवि मवसटो दिट्ठिवादीभसीहो,
निच्छारेत्वा सरसमधुरं धम्मगम्भीरघोसम्
तण्हाखीणा ममपुनभवो भिक्खवे नत्थ्य’भासि। ()
२०.
तिस्सो सिक्खा परिहरथ वो साधुकं भिक्खवे’ति
एवं वत्वा मतिभगवतिभत्तुभूतो सयम्भु,
तम्हागामा पुनरुपगमी हत्थिगाम’म्बगामम्
जम्बुग्गामं वमितगमनो हत्थिविक्कन्तिगन्ता। ()
२१.
पत्वा भोगायतन मनसो भोगनामं सुभिक्खम्
निब्भोगो सो नगरमपरं भारतिभत्तुरूपो,
चित्ताभोगं कुरुथ समणा साधुकंतं सुणाथ
देसिस्सामी’त्य’वदि चतुरो वो उळारापदेसे। ()
२२.
एसो धम्मो भवति विनयो सासनं सत्थु चेदम्
अब्भञ्ञातं वत भगवतो सम्मुखा मे सुतन्ति,
सक्खीकत्वा यदि वदति मं भिक्खवे कोचि भिक्खु
नादतब्बं तदधिवचनं नप्पटिक्कोसितब्बं। ()
२३.
पक्खित्तानं मम तिपिटके तप्पदब्यञ्जनानम्
यंयंठानं अवतरति संदिस्सते निद्धमेत्थ,
गन्तब्बं वो सुगहितमिदं भासितं भिक्खुनोति
छड्डेतब्बं कवचनमितरं दुग्गहीतन्ति नो चे।()
२४.
आवासे यो विहरति महाभिक्खुसङ्गो अमुत्र
थेरा भिक्खू तिपिटकधरा थेरवंसद्धजा ये,
य्वाभिञ्ञातो पटिबलतरो भिक्खु वा सम्मुखा मे
तेसं तेसं इदमवगतं सुग्गहीतत्ति वुत्ते। ()
२५.
ओतारेत्वा तदपि विनये सत्थु सुत्ताभिधम्मे
संसन्दन्तं यदिपन पटिग्गण्हितब्बंकत न नोचे,
चत्तारो मे इतिविभजिते निप्पदेसापदेसे
धारेय्याथ’ब्रुवि मुनि रनाधानगाही सदा वो। ()
२६.
पत्वा पावापुरवर मथो’रोपितक्खन्धभारो
अम्बारञ्ञे विहरति ममं धम्मराजाति सुत्वा,
तिब्बच्छन्दो जवनमतिनो दस्सनस्सादनम्हि
चुन्दो गन्त्वा चरणकमलं वन्दि कम्मारपुत्तो। ()
२७.
सम्माधम्मस्सवणपसुतो एकमन्तं निसिन्नो
सोतापन्नो पठमदिवसे दस्सनेनेवसत्थु,
बुद्धं पञ्ञाभगवतिपतिं स्वतनाया’भियाचम्
चन्दो पुब्बाचलमिव घरं पाविसि चुन्दनामो। ()
२८.
सम्पादेत्वागहपति बहुं तायरत्या’वसाने
खज्जं भोज्जं सुमधुतरं सूकरं मद्दवम्पि,
पक्खित्तोजं पचुरविभवो ञापयी धम्मरञ्ञो
कालो भन्ते’तरहि भगवा निट्ठितं भोजनन्ति। ()
२९.
सालक्खन्धायतभुजयुगो मुग्गवण्णं गहेत्वा
पत्तं पत्तत्थविकपिहितं पक्कनिग्रोधवण्णं,
अच्छादेत्वा परिवुतवसि चीवरं पंसुकूलम्
पासादब्भन्तर मभिरुही तस्स सोवण्णवण्णो। ()
३०.
बालादिच्चोरि’व दसबलो ताव पुब्बाचलग्गे
पञ्ञत्तस्मिं रतनखविते भद्दपीठे निसज्ज,
आमन्तेत्वा जितधनपतिं चुन्दमादिच्चबन्धु
सत्थारं त्वं परिविसिमिना मद्दवेनात्य’भासि। ()
३१.
सन्तप्पेत्वा सुगतपमुखं भिक्खुसङ्घं सहत्था
मंसं सोब्भे निखणिय ततो सत्थुभुत्तावसेसं,
भत्या धम्मस्सवण्निरतं बोधयित्वापयासि
पूरो पङ्केरुहमिव जिनो चुन्दकम्मारपुत्तं। ()
३२.
बाळ्हाबाधो बलवकटुका वेदना तस्स भत्तम्
भुत्ताविस्सा’भवि भगवतो रत्तपक्खन्दिका’सि,
विक्खम्भेत्वा तमपि सतिमा सम्पजानो’विदूरे
मग्गोतिण्णो मुनि रुपगमीरुक्खमूलं किलन्तो। ()
३३.
पञ्ञापेत्वा चतुगुणमुपट्ठाकथेरो अदासि
यं सङ्घाटिं नरहरि तहिं विस्समत्तो निसज्ज,
गन्त्वा’नन्दा’हर सरभसं त्वं पिपासातुरस्स
पानीय्यं मे निखिलदरथा निब्बुतस्सेत्य’भासी। ()
३४.
यस्मा भत्ते सकटसतसञ्चारसम्भिन्नमग्गा
गोरूपानं विगळितटी सिङ्गसङ्घट्टणेन,
चक्कच्छिन्ना कललकलुसीभुतसन्तत्तवारि
नालं पातुं सलिलमधुना कुन्नदि सन्दते’ध। ()
३५.
अच्चासन्ने ककुधविटपीमूलसंसट्ठकुला
वातक्खित्ता’मलजलकणा सातसितोदपुण्णा,
सक्का भन्ते सवति ककुधासिन्धु गत्तानि सीकिम्
कातुं पातुं धरणिरमणि बद्धहाराभिरामा। ()
३६.
एवं वुत्ते पुन भगवता चोदितो पत्तहत्थो
पत्वा’नन्दो कललविसमं कुन्नदीतित्थमासुं,
नेत्वा सितोदक मलुलितं निम्मलं सन्दमानम्
ञतो भन्ते पिवतु भगवा’त्या’ह बुद्धानुभावो। ()
३७.
तस्मिंकाले समिततसिणं रुक्खमूले निसिन्नम्
नं दिस्वान’ङ्कुसनिसितधी पुक्कुसो कमल्लपुत्तो,
पब्याकासिक पटुतरसमापत्तियाकित्तनेन
आळारस्सा’धिकवुपसमे अत्तनो’भिप्पसादं। ()
३८.
गज्जन्तिस्वा’सनिसु परितो निच्छरन्तीसु जातु
विज्जुम्मालासु च गलगलायन्तिया वुट्ठियाहं,
सञ्ञिभुतो ननु खफसमापत्तिया सन्तवित्तो
ना’स्सोसिं भो सुतिकटुरवं नाद्दसं रूपवाह। ()
३९.
वुत्तं सुत्वा’मतरसहीरं उद्धरित्वान धीमा
सद्धाबीजं पनिहित कमथा’ळारकालामखेत्ते,
येभुय्येना’समचुपसमे सिङ्भीवण्णे पसन्नो
दत्वा बुद्धं सरण मगमा साटकं सिङ्गीवण्णं। ()
४०.
तत्तङ्गारोदरमिव तमङ्गीरसङ्गोपनीतम्
वत्थं वीतच्चिक मभिनवं सिङ्गिवण्णं रराज,
पच्छा पच्चुत्तरिय ककुधासिन्धु मज्झोगहेत्वा
अम्बारञ्ञं तहि मवतरी सक्यसिहो ससङ्घो। ()
४१.
सङ्घाटिं पत्थरिय सहसा चुन्दथेरेन मञ्चे
पञ्ञत्तस्मिं सपदि समधिट्ठाय वुट्ठानसञ्ञं,
अच्चधाया’धिककिलमथो सो सतो सम्पजञ्ञो
पादे पादं भवभयभिदो सीहसेय्यं अकासि। ()
४२.
आमन्तेत्वा निरवधिदयो थेर मानन्दनामम्
द्वे मे लद्धा समसमफला पिण्डपाता विसिट्ठा,
सन्देहो यो करभवि सिया चुन्दकम्मारपुत्त-
स्से’वं वत्वा परिहरतु तञ्चाह मे अच्चयेन। ()
४३.
तम्हा खीणासवपरिवुतो भुरिपञ्ञो हिरञ्ञ-
वत्या नज्जा विजनपवनं पारिमे तिरभागे,
फुल्लं सालब्बन मवसरी कोसिणारान मग्गम्
मल्लानं सो सुरवनसिरिं राजधान्या’विदूरे। ()
४४.
आनन्देना’ नधिवरवचो चोदितेनो’ पचारे
पञ्ञन्तस्मिं तथणयमकस्सालरुक्खन्तराळे
मञ्चे पञ्ञासतिपरिमुखो उत्तराधानसीसे
कत्वा पादोपरिपद मनुट्ठानसेय्यंअकासो ()
४५.
सितच्छाया विगळितरजोधूसरा सब्बफालि-
फुल्ला भन्ती जटितविटपक्खन्धमूला’ ञ्ञमञ्ञं,
सङ्किण्णाली सपदि यमकस्सालसाला विसाला
दिस्सन्ते’वं वकुलतिलका’सोकचम्पेय्यसाखी। ()
४६.
नच्चं गीतं विविधतुरियं वत्तते’दानि दिब्बम्
दिब्बं चुण्णं मलयजमयं दिब्बमन्दारवानि,
पस्सा’नन्दब्बिकचयमकस्सालपुप्फान्य’काले
समूजाये’वहि भगवतो अन्तलिक्खा पतन्ति। ()
४७.
एते ब्रह्मामरनरफणी चामरच्छत्तहत्था
मालामालागुळपरिमलण्डुपदीपद्धजेहि,
छन्नं ताळावचरभजितं मङ्गलागारभुतम्
जातिक्खेत्तं ननु भगवतो केवलं पूजनाय। ()
४८.
आनन्दे’वं सतिपि भगवा तावता सक्कतोवा
सम्मा तेसं नचगरुकतो नमानितो पूजितोवा,
यो खो धम्मं चरति समणो’ पासको वा’नुधम्मम्
भत्या सो मं परमविधाना कमानये पूजयेति। ()
४९.
अम्हे तस्मातिह पटिपदं सुट्ठु धम्मानुधम्मम्
सम्पादेमा’त्य’वच मुनि वो सिक्खितब्बञ्हि एवं,
धम्मास्सामिं सपदि पुरतो वीजमानो समानो
हत्थिच्छापो यथरिव ठीतो थेरनागो’पवानो। ()
५०.
मल्लानं खो नगरवरतो यावता सालदायम्
रासिभूता’सुरसुरवरब्रह्मराजूहि यस्मा,
दट्ठुं बुद्धं दसबलधरं खित्तवालग्गकोटि-
मत्तट्ठाने दसदसहि वा नत्थ्य’फुट्ठप्पदेसो। ()
५१.
कन्दन्तीनं पकिरिय सके केसपासे च बाहा
पग्गणहित्वा सिरसि पथविसञ्ञिनीदेवतानं,
झायन्तीनं भुविपरिपतन्तीन मुज्झायिनीनम्
देन्तो’कासं अपनयि परञ्चेळ्हकेनो’पवानं। ()
५२.
सङ्खारानं खयवय मनागामिनो वीतरागा
देवब्रह्मा सुमरिय यथेवि’न्दखीलाचलट्ठा,
नाम्हे भन्ते’तरही विय वो अच्चयेनात्य’वोचुम्
पस्सिस्सामा’यति मिग मनोभावनीयेपि भिक्खू। ()
५३.
जातट्ठानप्पभुतिक मिधानन्दठानं चतुक्कम्
पुञ्ञक्खेत्तं भुवि भगवतो सब्भिसंवेजनियं,
अद्धा सद्धाविसदहदया साधवो चारिकायम्
आहिण्डन्ता पवुरकुसलं तत्रपत्वा विणन्ति। ()
९ ५४.
पुट्ठस्सेवं कथमपि मयं मातुगामेसु भन्ते
वत्तिस्सामा’त्यमितमतिमा’ नन्दथेरस्स’भासि,
तन्निज्झानं तदभिलपनं माकरोथाति तुम्हे
एवंसन्ते सतिपरिमुखा होथ छद्वाररक्खा। ()
५५.
पुट्ठस्सेवं मय मुतुसमुट्ठानरूपावसिट्ठे
वत्तेय्याम्हे तवनिरुपमे रूपकाये कथन्नु,
माखो तुम्हे भवथ मुनिनो देहपूजाविधाने
सख्यापारा उपरि घटथा’हा’सवानं खयेति। ()
५६.
संविज्जन्ते भगवति इधानन्द भीय्योपसन्ना
रूपीब्रह्मामरपभुतयो खत्तियब्राह्मणा ये,
सक्कच्चं ते यथरिव जना चक्कवत्तिस्सरीरे
सब्यापारा नरहरिसरिरोपहारे सियुन्ति। ()
५७.
चत्तारो मे बहुजनहिता बुद्धपच्चेकबुद्धा
यस्मा मग्गप्फलसुखमुदा सावका चक्कवत्ती,
राजा पूजाविधिसुमहिया होन्ति थूपारहे’व
तस्मा थूपो ममपि भवता’नन्दसिङ्घाटकम्हि। ()
५८.
एवं वुत्ते सरिय तमुरोतोमरिभूतसोको
थेरानन्दो पविसिय निरालम्बधम्मो विहारं,
आलम्बित्वा विलपिय बहुं अग्गलत्थम्भसीसे
सत्था सेखे कळितकरुणापाङ्गभङ्गो परोदि। ()
५९.
आमन्तेत्वा तमनधिवरो पुञ्छमकानस्सुधारम्
थेरं माखोविलपि अल मानन्द मासोचि हेवं,
सङ्खारानं कथमिह लभे निच्चतं निब्बिकारम्
अक्खातं मे ननु पियजनब्बिप्पयोगो सियाति। ()
६०.
मेत्तापुब्बेन हि चिरतरं कायकम्मेन वाचा-
कम्मेना’यं गुणमणिमनोकम्मुना भिक्खवे मं।
सक्कच्चं सन्निचितकुसलोपच्चुपट्ठासि तस्मा
आतापी सो त्वमसि निपपको हेसि खीणासवोति। ()
६१.
छायामञ्ञे चिर मनुचरं सेय्यथा’नन्दभिक्खू-
पट्ठाको मे भवति सुतवा नागतातितकानं,
सम्बुद्धानं भगवत मुपट्ठायका चे’तदग्गा
इच्चा’हे’तप्परमसमणायेव हेस्सन्त्य’हेसुं। ()
६२.
संवण्णेसि निरवधिगुणो उक्खिपन्तो’व मेरुम्
सङ्खोभेन्तो विय जलनिधिं पत्थरन्तो’व भुमिं,
वित्थारेन्तो विय रविपथं सङ्घमज्झे ठितस्स
आनन्दस्सु’त्तरितरगुणं अब्भुतच्छेरभूतं। ()
६३.
हित्वा साखानगर मनलंजङ्गलं इस्सरानम्
वासट्ठानं तदितरपुरं सब्बसम्पत्तिसारं,
पत्वा राजग्गहपभुतिकं नाथ निब्बायतूति
एवं वुत्ते मुनि रवच माहेवमानन्दवोच। ()
६४.
पुब्बे दिब्बोपमसुख विधा’नन्द’हं चक्कवत्ति-
राजा हुत्वा चिर मनुभविं धम्मिको धम्मराजा,
मल्लानं खो तदहनि कुसावत्य’यं राजधानि
आसि लक्खिवसति रलकाराजधानी’व फीता। ()
६५.
गामक्खेत्ते जितरिपुरणो कोसिणारान मस्मिम्
सालारञ्ञे जिनकरिवरो मारकण्ठिरवेन,
यामे अज्जाहनि रजनिया पच्छिमे हञ्ञते’ति
वासेट्ठानं पहिणि यतिमारोचनत्थं तमत्थं। ()
६६.
सन्थागारे महतिपरिसा किञ्चिकम्मं पटिच्च
रासिभूता यतिवरवचोचोदिता मुच्छितासि,
उय्यानं ते पविसिय तदा मल्लपुत्ता च मल्ला
व्यापज्जिंसू कसिरनिकरावारपारे निमुग्गा। ()
६७.
यंनूनाहं नरपतिकुलं एकमेकं गहेत्वा
वन्दापेय्यं चरणकमलद्वन्द मङ्गीरसस्स,
इच्चानन्दो यति सपरिसो पुत्तदारेहिसद्धिम्
इत्थन्नामो पणमति जिनं मल्लराजाति वत्वा। ()
६८.
मल्लानञ्चाहरिय पठमेयेव यामे रजन्या
वन्दापेसि सकलपरिसं तेनुपायेन बुद्धं,
सुत्वा विद्वा भगवत मनुट्ठानसेय्यप्पवत्तिम्
साळारञ्ञं अवसरि परिब्बाजको यो सुभद्दो। ()
६९.
ओकासं मे ददथ समणं गोतमं पुच्छनाय
कङ्खाधम्मं पजहितु मिधानन्दपत्तो हमस्मि,
वुत्ते सत्था किलमति अलंहावुसो मा विहञ्ञि
वत्वा’नन्दो भगवति दयाचोदितो वारयी तं। ()
७०.
लद्धोकासो दसबलदयाजालबद्धो सुभद्दो
अञ्ञापेखो पविसिय तहिं तब्बिहेसानपेक्खो,
पञ्हं पुच्छि तदुपनयने कोविदो’भासिधम्मम्
वित्थारेन्तो अरियविनये पुग्गले सुप्पतिट्ठे। ()
७१.
पब्बज्जित्वा भगवति सयं भिक्खुभावाभिसित्तो
सङ्खारानं खयवय मथो भावयित्वा सुभद्दो,
विद्धंसेत्वा सकलकलुसं सत्थुपच्चक्खभुतो
उन्नादेत्वा परिसमरहं पच्छिमोसावकोसि। ()
७२.
पञ्ञत्तो यो भवति विनयो देसितो योच धम्मो
सो वो सत्था परमसरणो’त्या’ह मे अच्चयेन,
थेरे भिक्खू तदितरवसी गारवं वोहरन्तु
भन्ते वत्वा परिहरथ वो सादरासप्पतिस्सा। ()
७३.
पच्चक्खो नो भवि दसबलो पुच्छितुं सम्मुखा तम्
नासक्खिम्हा मयमिदमिती माहुवत्थानुतापा,
मुत्ते तुण्हीभवि वसिगणोकिञ्चि बुद्धेचधम्मे
सङ्घे मग्गे विमति यदिवो भिक्खवे पुच्छथाति। ()
७४.
यस्मा खन्धे पजहति जिनो भिक्खवे भन्ददानि
आमन्तेमी नियतभदुरा सब्बसङ्खारधम्मा,
सम्पादेथा’त्य’मितमतिमा अप्पमादेन तुम्हे
पब्याकासि भगवत मयं पच्छिमाहोतिवाचा। ()
७५.
रूपारूपावचरकिरियज्झानसञ्ञानिरोध-
सङ्खाता या नवविधसमापत्तियो ता’नुलोमं,
निस्सीमम्होनिधिनिभगुणो मारसङ्गामसूरो
बुद्धो नारायनबलधरो सो समापज्जि ताव। ()
७६.
तं तं झानं मुनि पटिसमापज्जमानो निरोधा
सम्मा पच्चुट्ठहिय पठमज्झानवोसान माप,
तं तं झानं पुनरनुसमापज्जमानो चतुत्थ-
रूपज्झानु’ट्ठहिय विगतासेससङ्खारधम्मो। ()
७७.
स्नेहपरिक्खयजातो
पज्जोतो विय तिलोकमणिपज्जोतो,
बुद्धोनिरुपधिसेस-
परिनिब्बुतिया सयम्भु परिनिब्बायि। ()
७८.
सम्पति देवमनुस्स-
पजाय सद्धिं परोदमानाय भुसं,
सोकेनि’व सङ्कम्पि
सहस्सरावेन’यं महापथवी। ()
७९.
विप्फुरितविज्जुराजि-
दण्डाहतमेघदुन्दुभीफलिता’सुं,
कदलिवनं विय नागो
निप्पीळेसि असेसलोकं सोको। ()
८०.
जातिक्खेत्तं खेत्तम्
विय सम्बाधं छणेहि तेसंतेसं,
विजनोकासा’ कासा
लोके मङ्गलनिमित्तजातं जातं। () (यमकबन्धनं)
इतिमेधानन्दाभिधानेन यतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्ददाननिदाने जिनवंसदीपे सन्तिके निदाने तथागत परिनिब्बानप्पवत्ति परिदीपो एकूनतिंसतिमो सग्गो।
परिनिब्बुते भगवति सहपरिनिब्बाना ब्रह्मासहम्पति इमं गाथं अभासि।
सब्बेवनिक्खिपिस्सन्ति भूता लोके समुस्सयम्
यथा एतादिसो सत्था लोके अप्पविपुग्गलो,
तथागतो बलप्पत्तो सम्बुद्धो परिनिब्बुतोति।
परिनिब्बुते भगवति सहपरिनिब्बानासक्को देवानमिन्दो इमं गाथं अभासि।
अनिच्चा वतसङ्कारा उप्पाद वयधम्मिनो,
उप्पज्जित्वा निरुज्झन्ति तेसंवूपसमो सुखोति।
परिनिब्बुते भगवति सहपरिनिब्बाना आयस्मा अनुरुद्धो इमा गाथायो अभासि।
नाहुअस्सासपस्सासो ठित चित्तस्स तादितो
अनेजासन्ति मारब्भ सोकालमकरी मुनि,
असल्लीनेन चित्तेन वेदनं अज्झवासयि
पज्जोतस्सेव निब्बानं विमोक्खो चेतसो अहूहि।
परिनिब्बुते भगवति सहपरिनिब्बाना आयस्मा आनन्दो इमं गाथं अभासि।
तदासियं हिंसनकं तदासिलोमहंसनं,
सब्बाकारवरूपेते सम्बुद्धे परिनिब्बुतेति।
१.
लोकत्तयेकनयनोमुनिखिप्पमेव
पग्गय्हमुद्धनिभुजे परिनिब्बुतोति,
कन्दिंसु ताव विलपिंसु विवट्टयिंसु
आवट्टयिंसु पपतिंसु मवीतरागी। ()
२.
अस्सासयं वसिगणं समलं ससोकम्
रत्यावसेस मथ धम्मकथाय थेरो,
तं वीतिनामयि निरुद्धतमो’नुरुद्धो
आनन्दथेरसुहदो हदयङ्गमाय। ()
३.
मल्लान मग्गनगरं कुसिणार मिद्धम्
आरोचनाय परिनिब्बुतभाव मस्स,
आनन्दथेर मनिरुद्धयसो सरीरो
पाहेसि अत्तदुतियं अनुरुद्धथेरो। ()
४.
मल्ला तदत्थपसुता समयेन तेन
यत्रा’भिसन्निपतिता पतिमत्तयन्ति,
थेरोपन’त्तदुतियो तमुपेच्च सन्था-
गारं तमत्थ मभिवेदयि सोकदीनो। ()
५.
थेरस्स तस्स सुनियमक्म समल्लपुत्ता
मल्ला समल्लसुणिसा भुविक मल्लछाया,
कन्दिंसु ताव पपतिंसु परिद्दविंसु
धम्मिल्लवेल्लितभुजा’हतसोकसल्ला। ()
६.
नानाविधानि तुरियानि सुगन्धमालम्
आदाय पञ्चसतदुस्सयुगानि मल्ला,
येना’सि तस्ससुगतस्सु’तुजं सरीरम्
तं साळदाय मुपवत्तन मोसरिंसु। ()
७.
ते गन्धधूपकुसुमेहि च नच्चगीत-
वज्जेहि छत्तमणिविजनिचामरेहि,
चेलब्बितान नवमण्डलमाळकादिम्
कत्वान छाहमकरिंसु सरीरपूजं। ()
८.
पमोक्खमल्लपुरिसा’ट्ठनहातसीसा
गन्धोदकेन सुनिवत्थसुपारुतत्ता,
मुत्तामणीहि खचिताय तथागतस्स
गत्तं सुवण्णसिविकाय निरोपितं तं। ()
९.
चालेतु मप्पमपि सत्तमवासरम्हि
पुच्छिंसु थेर मनुरुद्ध मसय्ह किन्ति,
सो दिब्बचक्खुमतिया’मितदेवतानम्
पब्याकरि परिवितक्क मवेच्च थेरो। ()
१०.
निस्सेसमानुसिकदिब्बमहामहेहि
तंविग्गहं भगवतो’भिमहीयमानं,
उक्खिप्प तासमनुवत्तकमकल्लभूपा
गन्त्वान उत्तरदिसाय पुरस्सु’दीचिं। ()
११.
मज्झेनमज्झ कमहिनीभरु मुत्तरेन
द्वारेन तस्सनगरस्स पवेसयित्वा,
सुत्वान बन्धुलपजापतिमल्लिका तम्
द्वारे ठिता’थनवकोविधानब्बयाय। ()
१२.
धोताय गन्धसलिलेन महालताब्य-
भुसाय सत्तरतनेहि समुज्जलाय,
अङ्गीरसस्स सतपुञ्ञवीलासचित्तम्
छादेसि गत्त मतुलं कळितावकासा। ()
१३.
मल्लान मग्गनगरस्स पुरत्थिमायम्
संविज्जते मकुटबन्धनचेतियं यं,
देहं तिलोकसरणस्स पुरत्थिमेन
द्वारेन निक्खमिय तत्र समप्पयिंसु। ()
१४.
सा यावसन्धिसमला नगरी तदानि
मव्दारवेहि पिहिता’भवि छन्नुमत्तं,
पुच्छिंसु सत्थु पटिपज्जन मत्तभावे
आनन्दथेर मथ भुमिभुजा कथन्ति। ()
१५.
देहे यथेव पटिपज्जति चक्कवत्ति-
रञ्ञो तथेव पटिपज्जथ बुद्धदेहे,
इच्चाह सो भगवतो’तुजरूपकायम्
ते वेठयुं अहतकासिकसाटकेहि। ()
१६.
कप्पासपट्टविहतेहिपि वेठयिंसु
कत्वान पञ्चसतदुस्सयुगेहि एवं,
पक्खिप्प तेलपरिपुण्णसुवण्णदोण्या
अञ्ञा’यसाय पटिकुज्जिय दोणिया ते। ()
१७.
गत्तं जिनस्स चितकं कतचित्तकम्मम्
मालालताविलसितं सतहत्थमुच्चं,
वीसाधिकं अगरुचन्दनदारुक पुण्णम्
आरोपयिंसु सिरिया जितवेजयन्तं। ()
१८.
पावाय मल्लनगरं कुसिणारनामम्
गन्ता महापभुतिकस्सपथेरनागो,
भिक्खूहि पञ्चसतिकेहि पथोक्कमित्वा
रुक्खस्स मूल मुपगम्म खणं निसीदि। ()
१९.
अद्धानमग्ग मथखो पटिपज्जि तम्हा
मन्दारवं कुसुम मञ्ञतरो गहेत्वा,
आजीवको त महिपस्सिय कस्सपाख्यो
जानासि गोतम मनन्तजिनन्त्यपुच्छि। ()
२०.
आमावुसो भगवतो परिनिब्बुतस्स
होन्त्य’ज्ज सन्तदिवसाति ततोमयेदं,
मन्दारवं कुसुम माहरितन्ति वुत्ते
कन्दिंसु केचि विलपिंसु अवीतरागा। ()
२१.
ताय’च्छि भिक्खुपरिसाय सुभद्दबुड्ढ-
पब्बज्जितो सपदि सत्थरि बद्धवेरो,
यो दुब्बचो यति महासमणेन तेन
मुत्ता मयंहि यदुपद्दुतकायवाचा। ()
२२.
इच्छाम यंज मय मिदानिकरोम तंयम्
नेच्छाम’दानि नकरोम मयं ततोमा,
सोवित्थ माचविलपित्थ’ लमावुसोति
वत्वा पहार मददी जिनधम्मचक्के। ()
२३.
मल्ला नरिन्दमकुटङक्कितपादपीठा’-
लिम्पेतु मस्स चतुरो चित मप्पसय्ह,
पुच्छिंसु थेर मनुरुद्ध मि’तब्रुवि सो
पत्ते’ध पज्जलति कस्सपथेरसीहे। ()
२४.
धम्मागदेन हतसोकहदेहि येन
भिक्खूहि सत्थुचितको वसिकस्सपव्हो,
तेनो’पसङ्कमि सुभद्दकथं ससीसे
सुक्खासनी’वु’रसि सत्ति’व मञ्ञमानो। ()
२५.
कत्वा पदक्खिण मधिट्ठहि सो चतुत्थ-
ज्झानुट्ठितो भगवतो चितकं तिवारं,
बद्धञ्जली सिरसि थेरवरस्स भेत्वा
तं सुपक्पतिट्ठितपदानि पतिट्ठहिंसु। ()
२६.
थेरासहस्स करतामरसेहि सत्थु
पादंसुमालि विहिताहिनिपच्चकारो,
ओमुज्जि गन्धवितकापरसागरम्हि
लोकोच तप्पभव सोकघनन्धकारे। ()
२७.
थेरेनचाहिनमिते चितको समन्ता
सम्पज्जलित्थ सयमेवु’तुजत्तभावे,
दड्ढे जिनस्स मसिवा नपिछारिकासि
सारीरिकट्ठीविसरो’भयथावसिट्ठो। ()
२८.
सत्तेव नाभिवकिरिंसु ललाटगीवा
धात्वक्खकट्ठि मुनिनो चतुदन्तधातू,
सिद्धत्थखण्डकततण्डुलमुग्गमत्ता
सेसा पभायपि तिधा पकिरिंसु धातु। ()
२९.
निब्बापयिंसु चितकानल मन्तलिक्खा
निक्खम्म चामरमनोहर नीरधारा,
साळद्दुमेहि सलिलानि तथा समन्ता
मल्ला सुगन्धपरिवासितवारिनापि। ()
३०.
ओलम्बमानमणिदामसुवण्णदामम्
चित्तब्बितानमथबन्धियमल्लभूपा
कत्वा सुगन्धपरिभण्ड मुळारसन्था-
गारे सुसन्थरिय कोजवकम्बलानि। ()
३१.
तट्ठानतो कमकुटबन्धननामसाळम्
यावञ्जसं रजतकञ्चनतोरणेहि,
लाजादिना कदलिपुण्णघटेहि दीप-
धूपद्धजेहि परितो पतिमण्डयित्वा। ()
३२.
तं सत्थुधातुपरिपुण्ण सुवण्णदोणिम्
मल्लान मग्गपुर माहरियु’स्सवेहि,
सेतातपत्तलसिते सरभासनम्हि
मुत्तामणीहि खचिते तहि मप्पयित्वा। ()
३३.
कुम्भेन कुम्भ मुपहच्च गळं गळेन
चक्केन चक्क मुपहच्च भुजं भुजेन,
रक्खं विधाय चतुरङ्गिनिया समन्ता
सेनाय हेमकवचेहि गवच्छिकंव। ()
३४.
कत्वेवमेव धनुरावरणञ्च सत्ति-
हत्थेहि पञ्जर मनन्तजिनस्सधातू,
सम्मानयिंसु सुमहिंसु सुसाधुकीळम्
कीळिंसु सत्तदिवसं सहनागरेहि। ()
३५.
सुत्वान भुपति तमत्थ मजातसत्तु
सत्थाहि खत्तियकुलप्पभवो अहम्पि,
सारीरभाग मरहाम मयम्पि तस्मा
पाहेसि दूत मथ मल्लनराधिपानं। ()
३६.
वेसालिका पचुरलिच्छविभुभुजा च
सक्याधिपा कपिलवत्थुपुराधिवासी,
भूपा’ल्लकप्पविजिते बुलयाच राम-
गामम्हि कोलियमहीपतयो तथेव। ()
३७.
यो वेठदीपनगरे धरणीसुरो सो
पावेय्यका च महिपा पहिणिंसु तेसं।
पच्चेकदूतपुरिसे चतुरङ्गिनीहि
सेनाहि तेपि निवुता’भिमुखीभविंसु। ()
३८.
आगम्म येन भगवा सयमेव गाम-
क्खेत्तो’पवत्तनवने परिनिब्बुतो नो,
दस्साम नो’ति जिनधातुलवम्पि मल्ला
पाहेसु मुन्नतिमना पटिसासनानि। ()
३९.
सा राजधानि निजराजपुरक्खताहि
सङ्गामसूरचतुरङ्गिनिवाहिनीहि,
युद्धाय बद्धकलहाहि खणंजगाम
वेलातिवत्तपलयम्बुधिनिब्बिसेसं। ()
४०.
यो दोणभुसुरसुधी भवि जम्बुदीपे
राजूहि पूजितपदो सुनिसम्मकारी,
सो दोणगज्जनमका कपरिसं विनेन्तो
द्वेभाणवारमित माहवकेळिसज्जं। ()
४१.
सुत्वा’नुसासन मथाचरियस्स तस्स
सब्बे समग्गनिरता वसुधाधिनाथा,
अत्थाय नो विभजथा’ति समेन तुम्हे
धातून मट्ठपटिविंसक मब्रुविंसु। ()
४२.
खीणासवो हि सरभू चितकेन गीवा-
धातुं समाहरिय लोकहिताय यत्थ,
लङ्काय भाति महियङ्गणथूपराजा
तस्मिं समप्पयि सुभे मणिथूपगब्भे। ()
४३.
खेमव्हयो चितकतो वसि वामदाठा-
धातुं समग्गहिय’ दासि कलिङ्गरञ्ञो,
दोणोद्विजो भरिय धातुविभागसज्जो
वेठन्तरे निदहि दक्खिणदन्तधातुं। ()
४४.
दाठं जटारजतचेतियगं द्विजस्स
तं दक्खिणक्खक मपाहरि देवराजा,
दोणो सुवण्णमयदोणिमवापुरित्वा
तेसं विभज्ज समभागमदासिधातु। ()
४५.
ते भुभुजा सकसकेविसये विधाय
सम्पूजयिंसु जिनधातुनिधानथूपे
अङ्गार माहरिय मोरियखत्तिया’थ
दोणोपि हेममयकुम्भ मकंसु थुपे। ()
४६.
दिस्वान तस्सपमहावसि तत्थतत्थ
धात्वन्तराय मथ गण्हिय रामगामे,
अञ्ञत्र दोण मितधातु मजातसत्तु-
रञ्ञो थिरं निदहितुं पददासि धातु। ()
४७.
अट्ठ’ठ वड्ढितकरण्डकथूपगब्भे
पक्खिप्पभुमिपति धातुमहानिधानं,
सो थेरनागसरणो पविधासि वाळ-
सङ्घाटयन्त मिह योजयि देवराजा। ()
४८.
राजा असोकविदितो सिरिजम्बुदीपे
तम्हा समाहरिय सत्थु सरीरधातु,
कारापयी चतुरसितिसहस्सथूपे
धीमा महिन्दवसि दीपमिमं तदा’प। ()
४९.
देवानमादिपियतिस्सनराधिपेन
थूपे विधाय जिनधातचिहपत्तमत्ता,
वित्थारिता पणिहिता जयबोधिसाखा-
वामेतरक्खकसिलामयपत्तधातु। ()
५०.
नत्ता पन’स्स अभयो जलितुग्गतेजो
यो दुट्ठगामिनि रणम्बुधिपारगामी,
राजा’नुराधनगरे नगराधिराजे
कत्वान लङ्कमकलङ्कमकासिरज्जं। ()
५१.
लङ्कङ्गनाय कुचमण्डलनिब्बिसेसम्
सोवण्णमालि मतुलं रतनुज्जलन्तं,
सो थुपराज मकरि थिर मप्पयित्वा
धातुप्पबन्ध मभिनिम्मितबुद्धरूपं। ()
५२.
सारीरिकेहि’तरथुपवरेहि लङ्का-
भुमित्थि मोळिमणि कञ्चनमालिनाम
सग्गापवग्गसुखदो वर थूपराजा
सो याव धातुपरिनिब्बुतिया विभातु। ()
५३.
इद्धानुभाव मधिकिच्च जिनस्स धातु-
कायो’पहाररहितो गरुकारठानं,
पत्वा तहिंतहि मथन्तरधानकाले
यो सङ्कमिस्सति’ह कञ्चनमालिथुपं। ()
५४.
सो नागदीपमुपगम्म ततोविधातु-
लोका च नागभवना तिदसालयम्हा,
निक्खम्म निम्मित निरूपमबुद्धरूपो
रासि भविस्सति सुमण्डित बोधिमण्डे। ()
५५.
बुद्धानुभावपभवा’भिनवग्गिजाला-
मालाहि पज्जलितधातुमयत्तभावे,
तावानु’मत्तमपि दिस्सति नावसेसम्
कत्वान धातुपरिनिब्बुति हेस्सतेव। ()
५६.
बुद्धापदान मरहादिगुणवदातम्
भत्या पुनप्पुन मिमं सरतं सतं भो,
चित्तं किलेसपरियुट्ठित मुज्जुभूतम्
अद्धा सुधन्तकनकंव विसुद्धिमेति। ()
५७.
चित्तोजुतायपि वितक्कविचारधम्मा
वत्तन्ति सत्थुगुणसञ्चयगोचरा’थ,
संजायते पवुरपीति च कायचित्त-
पस्सद्धि निद्दरथताय सुखं समाधि। ()
५८.
गम्भीरताय तदधीनगुणण्णवस्स
निद्धुतनीवरणतो पविवेकभूतं,
छायेथ झानमुपचार मथा’धिगच्छे
तप्पादकं अरियम्ग फखलञ्च योगी। ()
५९.
तस्सा’तिचारुचरितस्सरणानुयुत्तो
होतेवव सत्थरि सगारवसपक्पतिस्सो,
सद्धिन्द्रियादि परिणामगतो’धिगच्छे
पीतिप्पमोदबहुलो कुसलो’भिसन्दं। ()
६०.
सत्थुस्स चेतियघरंव तदत्तभावो
पूजारहो च भयभेरवदुक्खसय्हो,
लज्जि च भीरु लभते सहवाससञ्ञम्
सग्गापवग्गविभवस्स भवेय्य भागी। ()
६१.
लङ्काय लक्खपतिगामवरम्हि खेत्ता-
रामाधिपेन गुणभुसणभुसितेन,
विख्यातनिम्मलयसोविसरेन वल्लि-
गामुब्भवेन परिसावचरक्खमेन। ()
६२.
थेरेनु’पायचतुरेन भदत्तसङ्घा-
नन्दाभिधेन गरुना गरुभावगेन,
सिस्सोरसो’पनयनेन निजंव नेत्तम्
रक्खं विधाय मभिवुद्धिय मप्पितो यो। ()
६३.
यो जीवितम्पि निरपेक्खिय तम्बपण्णी-
दीपं तिवार मवतिण्ण मिमं वसीहि,
मुत्तामणीहि खचितेन नमहग्घसिद्धगी-
चङ्गोटकेन महितुं जिनदन्तधातुं। ()
६४.
सिक्खागरुं वजिरनाम विहारसामिम्
राजाधिराजगुरुलञ्छधरं यतिन्दं,
कत्वानु’पज्झमुपसम्पादमाप धम्म-
मज्झेतु मोतरिय रम्ममरम्मरट्ठं। ()
६५.
संवड्ढितं पितुपदाधिगतेन मेण्डुन
रञ्ञा पसीदिय कुसग्गधिया सकाय,
सिस्सं असेसपरियत्तिधरस्स ञेय्य-
धम्माभिवंसविदितस्स’पि सङ्घरञ्ञो। ()
६६.
संजयुत्तभाणककुमारभिवंसनामम्
राजाधिराजगरुलञ्छधरं सुधीरं,
थेरासभं सुपटिपत्तिगरुं गरुं यो
निस्साय धम्मविनये पटुतं जगाम। ()
६७.
लक्खीसरे मोरटुनामपुरे सुरम्मे
जातेन इस्सरजनायननम्हि जात्या,
वस्सट्ठतिंसपरिमाणवयोगुणेन
पासाणदूरपुरगोचरगामिकेन। ()
६८.
तेना’भयादिकरुणारतनाभिधाना-
रामाधिपेन गण्वाचकाभावगेन,
संसुद्धबुद्धगुणादीपनतप्परेन
संसारसागरसमुत्तरणासयेन। ()
६९.
पीतिप्पमोदजननं समणेन मेधा-
नन्दाभिधेन कविना कविकुञ्जरानं,
आदिच्चबन्धुजिनराजगुणप्पबन्ध-
सुद्धापदानपरिदीपकथासरीरं। ()
७०.
सद्दानुसासनि’तिहासनिघण्टुछन्दो-
लङ्कारसार मभिधम्मकथागभीरं,
सग्गापवग्गसुखदं समतिंससग्गम्
व्याख्यासमेत मनुरूप पदप्पयोगं। ()
७१.
द्विसहस्सबन्धसमाकुलं जिनवंसदीप्मनाकुलम्
रचितं समाप समापनं परमंपबन्धसिरोमणिं,
सुभमाघमासिकवासरे निरुपद्दवेन तथागते
परिनिब्बुते द्विसहस्ससट्ठिचतुस्सतोदयहायते। ()
इति मेधानन्दाभिधानेन यतिना विरचिते सकलकविजन हदयानन्ददान निदाने जिनवंसदीपे सन्तिकेनिदाने भगवतो धातुपरिनिब्बानप्पवत्तिपरिदीपो तिंसतिमोसग्गो।
सातिरेको सन्तिकेनिदानभागो ततियो।