पञ्ञा-निद्देस
५५.
पञ्ञं पथममेसेहि,
पञ्ञा-बलं बहुत्तमं।
कुल-पुत्त बलं पञ्ञा,
किंहिनाम न साध्यति॥
५६.
अनेक-संसयुच्छेदि ,
परोक्खत्थस्स दस्सकं।
सब्बस्स लोचनं सत्थं,
यस्स नत्थ्यन्धमेव सो॥
५७.
पञ्ञा सुतं विनिच्छिन्दि,
कित्ति-सिलोक-वड्ढनी।
पञ्ञासहितो नरो इध,
अपि सुखानिविन्दति॥
५८.
सब्बञ्ञुबुद्ध-पच्चेक ,
चतुसच्च-सुता इति।
चतु-बुद्धेसु एकोव,
बहुस्सुतो नरो भवे॥
५९.
लेखछेको वाचछेको,
गन्थछेको सुवाचको।
विधायकछेको सूरो,
निद्दुक्खोव सकम्मनि॥
६०.
पञ्ञा हि सेट्ठा कुसला वदन्ति,
नक्खत्त-राजारिव तारकानं।
सीलं सिरीचापि सतञ्च धम्मो,
अन्वायिका पञ्ञावतो भवन्ति॥
६१.
सेवेथ बुद्धे निपुणे बहुस्सुत्ते,
उग्गाहको च परिपुच्छको।
सुणेय्य सक्कच्चं सुभासितानि,
एवं करो पञ्ञवा होति मच्चो॥
६२.
वयेन यस-पुच्छाहि,
तिट्ठ-वासेन योनिसो।
साकच्छा स्नेहसंसेवा,
पतिरूप-वासेनच॥
६३.
एतानि अट्ठठानानि,
बुद्धि-विसद-कारणा।
येसं एतानि सम्भोन्ति,
तेसं बुद्धि पभिज्जति॥
६४. चत्तारोमे भिक्खवे धम्मा पञ्ञावुद्धिया संवत्तन्ति। कतमे चत्तारो। सप्पुरिससंसेवो सद्धम्मसवनं योनिसो मनसिकारो धम्मानुधम्म-पटिपत्ति। इमे खो भिक्खवे चत्तारो धम्मा पञ्ञा-वुद्धिया संवत्तन्तीत्ति।
६५.
चक्खुपसाद-सम्पन्नो ,
अच्छिमन्तञ्च पस्सति।
अन्धं काणं सु-पस्सन्तं,
अन्धो सब्बं न पस्सति॥
६६.
पस्सत्ति पस्सो पस्सन्तं,
अ-पस्सन्तञ्च पस्सति।
अ-पस्सन्तो अ-पस्सन्तं,
पस्सन्तञ्च न पस्सति॥
६७.
पाकटं अ-पटिच्छन्नं,
रूपं पसाद-चक्खुना।
नाञ्ञं पस्सत्ति सब्बंपि,
तथतो ञाण-चक्खुना॥
६८.
सुजनासुजना सब्बे,
गुणेनापि विवेकिनो।
विवेकं न समायन्ति,
अ-विवेकीजनन्तिके॥
६९.
यो च उप्पतितं अत्थं,
न खिप्पमनुबुज्झति।
अ-मित्तवसमन्वेति,
पच्छा च अनुतप्पति॥
७०.
एवं महिद्धिका पञ्ञा,
निपुणा साधुचिन्तिनी।
दिट्ठधम्म-हितत्थाय,
सम्पराय-सुखाय वा॥
७१.
तं बलानं बलं सेट्ठ,
अग्ग पञ्ञाबलं बलं।
पञ्ञाबलेनुपत्थद्धो,
एत्थं विन्दति पण्डित्तो॥
७२.
येन ञाणेन बुज्झन्ति,
अरिया कत-किच्चतं।
तं ञाण-रतनं लद्धं,
वायामेथ जिनोरसा॥
७३.
पञ्ञारतनमालस्स ,
न चिरं वत्तते भवो।
खिप्पं दस्सेति अमतं,
न च सो रोचते भवे॥
७४.
पमादमनुयुञ्जन्ति ,
बाला दुम्मेधिनो जना।
अप्पमादञ्च मेधावी,
धनं सेट्ठंव रक्खति॥
७५.
धन-पुञ्ञ-धी-लाभेन ,
कालं खिय्यति पण्डितो।
कीळनेन च दुम्मेधो,
निद्दाय कलहेन वा॥
७६.
पमादं अप्पमादेन,
यदा नूदति पण्डितो।
पञ्ञापासाद-मारुय्ह,
अ-सोको सोकिनिं पजं,
पब्बतट्ठोव भूमट्ठे,
धीरो बाले अवेक्खति॥
७७.
नत्ति अत्तसमं पेमं,
नत्थि धञ्ञसमं धनं।
नत्थि पञ्ञासमा आभा,
वुट्ठि वे परमा सरा॥
७८.
दिट्ठे धम्मे च यो अत्थो,
यो चत्थो सम्परायिको।
अत्थाभिसमया धीरो,
पण्डितोति पवुच्चति॥
७९.
न तेन पण्डितो होति,
यावता बहु भासति।
खेमी अ-वेरी अ-भयो,
पण्डितोत्ति पवुच्चति॥
८०.
यम्हि सच्चञ्च धम्मो च,
अ-हिंसा संयमो दमो।
स वे वन्तमलो धीरो,
थेरो इति पवुच्चत्ति॥
८१.
सक-गुणं सक-दोसं,
यो जानाति सपण्डितो।
पर-गुणं पर-दोसं,
यो जानाति सपण्डितो॥
८२.
सति-वीरिय-पञ्ञाय ,
यो करोति इरियापथे।
सो पण्डितो हवे भवे,
उभयत्थ-परिग्गहो॥
८३.
कतञ्ञू विज्जा-सम्पन्नो,
जातिमा धनवा हवे।
सो विचारण-सीलो च,
निद्दुक्खो पण्डितो भवे॥
सब्बे कम्मस्सका सत्ता,
कम्मं सत्ते विभज्जति॥
८४.
यो पस्सति पच्चक्खत्थं,
यो च संसारत्थं तेसु।
पच्छिमोव पूजनीयो,
उभयत्थ-सुदिट्ठत्ता॥
८५.
अप्पेन अनवज्जेन,
सन्तुट्ठो सुलभेन च।
मत्तञ्ञू सुभरो हुत्वा,
चरेय्य पण्डितो नरो॥
८६.
अत्तानमेव पथमं,
पतिरूपे निवेसये।
अथञ्ञमनुसासेय्य,
न किलिस्सेय्य पण्डितो॥
८७.
उत्तम-परिसाय वे,
उत्त्तमं वाचमुत्तमो।
भणेय्याखेप-वित्थारं,
सा अनग्घ्या लोकत्तये॥
८८.
पण्डितस्स सुभासित्तं,
पण्डितोव सुजानिया।
दुम्मेधो तं न जानाति,
धीरो धीरं ममायति॥
८९.
येन केनचि वण्णेन,
परो लभति रूप्पनं।
अत्थो वाचाय चे होति,
तं न भासेय्य पण्डितो॥
९०.
भुञ्जनत्थं कथनत्थं,
मुखं होतीत्ति नो वदे।
यंवा तंवा मुखारुळ्हं,
वचनं पण्डितो नरो॥
९१.
पर-सत्तित्तो स-सत्तिं,
दुज्जानो हि नरो मिते।
चे जाने सक-सत्तिंच,
का कथा पर-सत्तिया॥
९२.
कत्त-गुणं परेसं यो,
पटिकरोति पण्डितो।
जानाति सो आचिक्खति,
न बालो गुण-मामको॥
९३.
पभूतं नेव कातब्बं,
भविस्सं नेव चिन्तये।
वत्तमानेन कालेन,
विचरन्ति विचक्खणा॥
९४.
धम्मेसु सति इच्छिता,
रसेसु लोणमिच्छितं।
राज-किच्चेसु अमच्चं,
सब्ब-ठानेसु पण्डितं॥
९५.
खत्तियो सेट्ठो जने तस्मिं,
ये गोत्तपटिसारिनो।
विज्जा-चरण-सम्पन्नो,
सो सेट्ठो देव-मानुसे॥
९६.
सम्बुद्धो द्विपदं सेट्ठो,
आजानीयो चतुप्पदं।
सुस्सुसा सेट्ठा भरियानं,
यो च पुत्तानमस्सवो॥
९७.
सात्थको च अ-सम्मोहो,
सप्पायो गोचरो तथा।
चत्तारिमानि सिक्खेय्युं,
सम्पजञ्ञाभिवड्ढका॥
९८.
पञ्ञञ्च खो अ-सुस्सुसं,
न कोचि अधिगच्छति।
बहुस्सुतं अनागम्म,
धम्मट्ठं अ-विनिब्भजं॥
९९.
अधिप्पायो सुदुब्बोधो,
यस्मा विज्जति पाळियं।
तस्मा उपट्ठहं गण्हे,
गरुं गरुमतं विदू॥