०५ अभियाचक

अभियाचक
४.
धम्म-सङ्घं वन्दित्वान,
सब्ब-लोकस्स नायकं।
याचितो तिकक्रप-थेरेन,
माणवेन च धीमता॥
५.
उत्तानमेव सङ्खेपं,
नाना-सत्थ-सुधारितं।
नर-दक्खं लिखिस्समि,
पस्सन्तु धीर-मामका॥
६.
कोसज्‍जं भयतो दिस्वा,
वीरियञ्‍जापि खेमतो।
आरद्धवीरिया होथ।
एसा बुद्धानुसासनी॥
७.
वीरियवा खो भिक्खवे अरियसावको,
अकुसलं पजहति, कुसलं भावेति।
सावज्‍जं पजहति, अनवज्‍जं भावेति,
सुद्धमत्तानं परिहरतीति॥
वीरियवतो किं नाम कम्मं न सिज्झति।
पुरिसकारो नाम न नस्सति,
सुखे पतिट्ठापेतीति जानामि॥
८.
यथा खित्तं नभे लेड्डु,
धुवं पतति भूमियं।
तथेव बुद्ध-सेट्ठानं,
वचनं धुव-सस्सतं॥
९.
अ-द्वेज्झवचना बुद्धा,
अ-मोघवचना जिना॥
१०.
सुस्सुसा लभते पञ्‍ञं,
उट्ठाता विन्दते धनं।
तस्मा पाळिं गुरुं कत्वा,
इमं पस्साहि सोभणं॥
११.
सुस्सुसा सुत-बुद्धिनी,
सुतं पञ्‍ञाय वड्ढनं।
पञ्‍ञाय अत्थं जानाति,
ञातो अत्थो सुखावहो॥
१२.
सततंज्झायनं वाद,
पर-तन्तवलोकनं।
सब्बिज्‍जाचेर-सेवाच,
बुद्धि-मति-करो गुणो॥
१३.
अति-दीघोव नीघो हि,
कुसीतो हीन-वीरियो।
तस्मा वीरियं कत्वान,
विज्‍जं एसन्तु साधवो॥
१४.
सुपोरिसो ताव सिप्पं,
उग्गण्हेय्य परं धनं।
गवेसेय्य ततो मन्तं,
कथेय्य सच्‍च-भासितं॥
१५.
पथमं न पराजये सिप्पं,
दुतीयं न पराजये धनं।
ततीयं न पराजये धनं,
चतुत्थमत्थं किं करिस्सति॥
१६.
सोभन्ति अ-मिलातानि,
पुप्फानिव पिलन्धितुं।
तथा सोभन्ति दारका,
योब्बनेयेव सिक्खितुं॥
१७.
तस्मा हवे गुणाधारं,
पञ्‍ञा-वड्ढनमुत्तमं।
सिक्खेय्य मतिमा पोसो,
पत्थेन्तो हितमत्तनो॥
१८.
अलं वायमितुं सिप्पे,
अत्थ-कामेन जन्तुना।
कतं विजञ्‍ञा विज्‍जादि,
वयो ते मा उपज्झगा॥
१९.
विज्‍जं सिक्खे, चरे सीलं,
धीरेन सह संवसे।
धनाचये, करे कम्मं,
पियं वाचञ्‍च संवदे॥
२०.
न त्वेव सुपितुं होति,
रत्ति नक्खत्त-मालिनी।
पटिजग्गितुमेवेसा,
रत्ति होति विजानतं॥
२१.
उट्ठाहथ निसीदथ,
को अत्थो सुपितेन वो।
साधु खो सिप्प-विज्‍जाह्वा,
विज्‍जं सिक्खथ सन्ततं॥
२२.
आरब्भथ सदा पुत्ता,
बहुस्सुतं गवेसितुं।
यस्मा लोके सिप्पवन्ता,
सब्बा-दिसासु पाकटा॥
२३.
सक्यरूपं पुरे सन्तं,
मया सिप्पं न सिक्खितं।
किच्छा वुत्ति अ-सिप्पस्स,
इति पच्छा नुतप्पति॥
२४.
लोकत्थं लोक-कम्मन्तं,
इच्छन्तो परियेसितुं।
निच्‍चमेव वीरियञ्‍च,
अत्थं मन्तञ्‍ज चिन्तये॥
२५.
धनवा गुणवा लोके,
सब्बा-दिसाय पाकटो।
सीलवा पञ्‍ञवा मच्‍चो,
सब्ब-लोकेहि पूजितो॥
२६.
सजीवति यसो यस्स,
कित्ति यस्स सजीवति।
यस-कित्ति विहीनस्स,
जीवन्तोपि मतोपमा॥
२७.
सद्धीध वित्तं पुरिसस्स सेट्ठं,
धम्मो सुचिण्णो सुखमावहाति।
सच्‍चं हवे सादुतरं रसानं,
पञ्‍ञाजीविं जीवितमाहु सेट्ठन्ति॥
२८.
सतिमतो सदा भद्दं,
सतिमा सुखमेधति।
सतिमतो सुवे सेय्यो,
वेरा च परिमुच्‍चति॥
२९.
मा वो खणं विराधेथ,
खणातीता हि सोचरे।
सदत्थे वायमेय्याथ,
खणो वो पटिपादितो॥
३०.
यथिच्छितं न पप्पोति,
अ-फियो नाविकोण्णवे।
तथेवावीरियोपेत्थ,
तस्मारभेय्य सासनं॥
३१.
वायमेथेव पुरिसो,
याव अत्थस्स निप्फदा।
निप्फन्‍नसोभणो अत्थो,
खन्ता भिय्यो न विज्‍जति॥
३२.
समेव ञाण-वायामे,
सुखावहो सु-मङ्गलो।
ञुनेधिके तथा नो हि,
द्वयेन साधु सम्पदा॥
३३.
काय-कम्मानि सिज्झन्ति,
वची-कम्मानि वीरियं।
न हि किच्‍चानि चिन्ताहि,
करेय्याथीध वायमं॥
३४.
पटिकच्‍चेव करेय्य,
तं जञ्‍ञा हितमत्तनो।
न साकटिकचिन्ताय,
मन्दा धीरो परक्‍कमे॥
३५.
थिरेन सक-कम्मेन,
वड्ढतियेव सं फलं।
अ-थिरेन अलसेन,
कर-कम्मं फलञ्‍च नो॥
३६.
आसीसेथेव पुरिसो,
न निब्बिन्देय्य पण्डितो।
पस्सामि वोहं अत्तानं,
यथा इच्छिं तथा अहु॥
३७.
अणणो ञातीनं होति,
देवानं पितुनञ्‍च सो।
करं पुरिस-किच्‍चानि,
न च पच्छानुतप्पति॥
३८.
हिय्योति हिय्यति पोसो,
करिस्सामि परेति यो।
अज्‍ज कत्तब्ब कम्मं स्वे,
सो ततो परिहायति॥
३९.
सो अ-प्पमत्तो अ-कुद्धो,
तात किच्‍चानि कारय।
वायामस्सु स-किच्‍चेसु,
नालसो विन्दते सुखं॥
४०.
हीन-जच्‍चोपि चे होति,
उट्ठाता धितिमा नरो।
आचार-सील-सम्पन्‍नो,
निसे अग्गीव भासति॥
४१.
यो पुब्बे करणीयानि,
पच्छा सो कातुमिच्छति।
वरुणकट्ठभञ्‍जोव,
स पच्छा अनुतप्पति॥
४२.
उट्ठानकालम्हि अनुट्ठहानो,
युवा बली आलसियं उपेतो।
अ-पुण्णसङ्कप्पमनो कुसीतो,
पञ्‍ञाय मग्गं अलसो न विन्दति॥
४३.
दुम्मेधो पुरिसो लोके,
कुसीतो हीन-वीरियो।
अप्पस्सुतो अनाचारो,
परिहायति वुड्ढिया॥
४४.
अप्पस्सुतायं पुरिसो,
बलीबद्दोव जीरति।
मंसानि तस्स वड्ढन्ति,
पञ्‍ञा तस्स न वड्ढति॥
४५.
यस्स मनुस्स-भूतस्स,
नत्थि भोगा च सिप्पकं।
किंफलं तस्स मानुस्सं,
द्विपादट्ठो हि सो मिगो॥
४६.
यो च वस्ससतं जीवे,
कुसीतो हीन-वीरियो।
एकाहं जीवितं सेय्यो,
वीरियारब्भतो दळं॥
४७.
यो च धम्म-विभङ्गञ्‍ञू,
कालुट्ठायी अ-तन्दितो।
अनुट्ठहति कालेन,
फलं तस्स समिज्झति॥
४८.
अ-चरित्वा ब्रह्मचरियं,
अ-लद्धा योब्बने धनं।
जिण्णकोञ्‍चाव झायन्ति,
खीणमच्छेव पल्‍लले॥
४९.
अ-चरित्वा ब्रह्मचरियं,
अ-लद्धा योब्बने धनं।
सेन्त्ति चापातिखीणाव,
पुराणानि अनुत्थुनं॥
५०.
अप्पकेनापि मेधावी,
पाभतेन विचक्खणो।
समुट्ठापेति अत्तानं,
अणुं अग्गिंव सन्धमं॥
५१.
वायामेथेव पुरिसो,
न निब्बिन्देय्य पण्डितो।
वायामस्स फलं पस्स,
भुत्ता अम्बा अनीतिहं॥
५२.
अनुट्ठहं अ-वायामं,
सुखं यत्राधि गच्छति।
सुविर तत्थ गच्छाहि,
मञ्‍च तत्थेव पापय॥
५३.
यत्थालसो अनुट्ठाता,
अच्‍चन्तं सुखमेधति।
सुविर तत्थ गच्छाहि,
मञ्‍च त्तत्थेव पापय॥
५४.
अधिप्पाय-फलं लोके,
धीतिमन्त्तस्स सिज्झति।
वीरियमेव कत्तब्बं,
एतं बुद्धेहि वण्णितं॥