पण्डितकण्ड
३.
नीति सारो मनुस्सानं, मित्तो आचरियोपि च।
माता पिता च नीतिमा, सुतवा गन्थकारको॥
४.
अलसस्स कुतो सिप्पं, असिप्पस्स कुतो धनं।
अधनस्स कुतो मित्तं, अमित्तस्स कुतो सुखं।
असुखस्स कुतो पुञ्ञं, अपुञ्ञस्स कुतो वरं॥
५.
सुचिन्तितचिन्ती चेव, सुभासितभासीपि च।
सुकतकम्मकारी च, पण्डितो साधुमानुसो॥
६.
कविहेरञ्ञका कत्वा, उत्तत्तं सत्थकञ्चनं।
भूसनं गज्जपज्जादिं, करोन्ति च मनोहरं॥
७.
बहुं लहुञ्च गहणं, सम्मूपधारणम्पि च।
गहित असम्मुस्सनं, एतं सुविञ्ञुलक्खणं॥
८.
अजरामरंव पञ्ञो, विज्जमत्थञ्च चिन्तये।
गहितो इव केसेसु, मच्चुना धम्ममाचरे॥
९.
सिप्पसमं धनं नत्थि, सिप्पं चोरा न गण्हरे।
इध लोके सिप्पं मित्तं, परलोके सुखावहं॥
१०.
भुञ्जनत्थं कथनत्थं, मुखं होतीति नो वदे।
यं वातं वा मुखारुळ्हं, वचनं पण्डितो नरो॥
११.
दुम्मेधेहि पसंसा च, विञ्ञूहि गरहा च या।
गरहाव सेय्यो विञ्ञूहि, यञ्चे बालप्पसंसना॥
१२.
अचिन्तिये साट्ठकथे, पण्डितो जिनभासिते।
उपदेसं सदा गण्हे, गरुं सम्मा उपट्ठहं॥
तस्मा साट्ठकथे धीरो, गम्भीरे जिनभासिते।
उपदेसं सदा गण्हे, गरुं सम्मा उपट्ठहं॥
१३.
गरूपदेसहीनो हि, अत्थसारं न विन्दति।
अत्थसारविहीनो सो, सद्धम्मा परिहायति॥
१४.
गरूपदेसलाभी च, अत्थसारसमायुतो।
सद्धम्मं परिपालेन्तो, सद्धम्मस्मा न हायति॥
१५.
सब्बदब्बेसु विज्जेव, दब्बमाहु अनुत्तरं।
अहारत्ता अनग्घत्ता, अक्खयत्ता च सब्बदा॥
१६.
अप्पकेनपि मेधावी, पाभतेन विचक्खणो।
समुट्ठापेति अत्तानं, अणुं अग्गिंव सन्धमं॥
१७.
पण्डिते च गुणा सब्बे, मूळ्हे दोसा हि केवलं।
तस्मा मूळ्हसहस्सेसु, पञ्ञो एको विसेसियते॥
१८.
बाला इस्सन्ति दुम्मेधा, गुणी निद्दोसकारिनो।
गरुको पण्डितो एतस-मिस्सं तेह्यविद्वा समो॥
१९.
मनुञ्ञमेव भासेय्य, नामनुञ्ञं कुदाचनं।
मनुञ्ञं भासमानस्स, गरुं भारं उदद्धरि।
धनञ्च नं अलाभेसि, तेन चत्तमनो अहु॥
२०.
विज्जा ददाति विनयं, विनया याति पत्ततं।
पत्तत्ता धनं पप्पोति, धना धम्मं ततो सुखं॥
२१.
ये वुड्ढमपचयन्ति, नरा धम्मस्स कोविदा।
दिट्ठेव धम्मे पासंसा, सम्पराये च सुग्गतिं॥
२२.
मातरिव परदारेसु, परदब्बेसु लेद्दुंव।
अत्तनीव सब्बभूतेसु, यो पस्सति सो पण्डितो॥
२३.
आसीसेथेव पुरिसो, न निब्बिन्देय्य पण्डितो।
अनवज्जेसु कम्मेसु, पसंसितेसु साधुभि॥
आसीसेथेव पुरिसो, न निब्बिन्देय्य पण्डितो।
पस्सामि वोहं अत्तानं, यथा इच्छिं तथा अहु॥
२४.
वायमेथेव पुरिसो, न निब्बिन्देय्य पण्डितो।
पुञ्ञक्रियवत्थूसु, पसंसितेसु विञ्ञुभि॥
२५.
लोके उस्साहवन्तानं, जनानं किमसाधियं।
सागरेपि महासेतुं, कपियूथेहि बन्धति॥
२६.
किं कुलेन विसालेन, गुणहीनो तु यो नरो।
अकुलिनोपि सत्थञ्ञो, देवताहिपि पुज्जते॥
२७.
उक्कट्ठे सूरमिच्छन्ति, मन्तीसु अकुतूहलं।
पियञ्च अन्नपानम्हि, अत्थे जाते च पण्डितं॥
२८.
रूपयोब्बन्नसम्पन्ना , विसालकुलसम्भवा।
विज्जाहीना न सोभन्ते, निग्गन्धा इव किं सुका॥
२९.
वुत्यं विसदञाणस्स, ञातो अत्थो तरस्सन।
सूरप्पभाय आदासो, छायं दिस्से न माकरे॥
३०.
अवेय्याकरणो त्वन्धो, बधिरो कोसवज्जितो।
साहिच्चरहितो पङ्गु, मूगो तक्कविवज्जितो॥
३१.
धीरो च विविधानञ्ञू, परेसं विवरानुगू।
सब्बामित्ते वसीकत्वा, कोसियोव सुखी सिया॥
३२.
महातेजोपि तेजोयं, मत्तिकं न मुदुं करे।
आपो आपेसि मुदुकं, साधुवाचाव कक्खळं॥
३३.
कोत्थो पुत्तेन जातेन, यो न विदू न धम्मिको।
काणेन चक्खुना किं वा, चक्खु पीळेव केवलं॥
३४.
मुदुनाव रिपुं जेति, मुदुना जेति दारुणं।
नो न सिद्धं मुदु किञ्चि, ततो च मुदुना जये॥
३५.
सजातो येन जातेन, याति वंसो समुन्नतिं।
परिवत्तिनिसंसारे, मतो को वा न जायते॥
३६.
दाने तपसि सूरे च, यस्स न पत्थितो यसो।
विज्जाय मत्थलाभे च, केवलं अधिकोवसो॥
३७.
वरो एको गुणी पुत्तो, न च मूळ्हसतान्यपि।
एको चन्दो तमो हनति, न च तारागणो तथा॥
३८.
पुञ्ञतित्थकतो येन, तपो क्वापि सुदुक्करो।
तस्स पुत्तो भवे वस्सो, समिद्धो धम्मिको सुद्धे॥
३९.
लालये पञ्चवस्सानि, दसवस्सानि तालये।
पत्तेतु सोळसे वस्से, पुत्तं मित्तंव आचरे॥
४०.
लालने बहवो दोसा, तालने बहवो गुणा।
तस्मा पुत्तञ्च सिस्सञ्च, तालये न तु लालये॥
४१.
मागधा पाकता चेव, सक्कतवोहारोपि च।
एतेसु कोविदो पञ्ञो, धीरो पाळिं विसोधये॥
४२.
सक्कतं पाकतञ्चेव-पभंसो च पिसाचिकी।
मागधी सोरसेनीव, छ भासा परिकित्तिता॥
४३.
चन्दनं सीतलं लोके, चन्दिका सीतला ततो।
चन्दन चन्दिकातोपि, वाक्यं साधु सुभासितं॥
४४.
पत्तकालोदितं अप्पं, वाक्यं सुभासितं भवे।
खुदितस्स कदन्नम्पि, भुत्तं सादुरसं सिया॥
४५.
सत्थकापि बहूवाचा, नादरा बहुभाणिनो।
सोपकारमुदासिना, ननु दिट्ठं नदीजलं॥
४६.
पासाणछत्तं गरुकं, ततो देवानाचिक्खना।
ततो वुड्ढानमोवादो, ततो बुद्धस्स सासनं॥
४७.
तूलं सल्लहुकं लोके, ततो चपलजातिको।
ततोनोसावको ततो, यति धम्मपमादको॥
४८.
पण्डितस्स पसंसाय, दण्डो बालेन दीयते।
पण्डितो पण्डितेनेव, वण्णितोव सुवण्णितो॥
४९.
सतेसु जायते सूरो, सहस्सेसु च पण्डितो।
वुत्ता सतसहस्सेसु, दाता भवति वा न वा॥
५०.
विद्वत्तञ्च राजत्तञ्च, नेव तुल्यं कदाचिपि।
सदेसे पूजितो राजा, विद्वा सब्बत्थ पूजितो॥
५१.
सतं दीघायुकं सब्ब-सत्तानं सुखकारणं।
असतं पन सब्बेसं, दुक्खहेतु न संसयो॥
५२.
पण्डिते सुजने सन्ते, सब्बेपि सुजना जना।
जातेकस्मिं सारगन्धे, सब्बे गन्धमया दुमा॥
५३.
अत्ताव यदि विनीतो, निजस्सिता महाजना।
विनीतं यन्ति सब्बेपि, को तं नासेय्य पण्डितो॥
५४.
सरीरस्स गुणानञ्च, दूरमच्चन्तमन्तरं।
सरीरं खणविद्धंसी, कप्पन्तट्ठायिनो गुणा॥
५५.
अम्बुं पिवन्ति नो नज्जो, रुक्खो खादति नो फलं।
मेघो क्वचिपि नो सस्सं, परत्थाय सतं धनं॥
५६.
सच्चं पुनपि सच्चन्ति, भुजमुक्खिप्प मुच्चते।
सकत्थो नत्थि नत्थेव, परस्सत्थ मकुब्बतो॥
५७.
सतं फरुसवाचाहि, न याति विकतिं मनो।
तिणुक्काहि न सक्काव, तापेतुं सागरे जलं॥
५८.
सेलो यथा एकघनो, वातेन न समीरति।
एवं निन्दापसंसासु, न समिञ्जन्ति पण्डिता॥
५९.
धम्मत्थकाममोक्खानं , यस्सेकोपि न विज्जति।
अजगलथनस्सेव, तस्स जाति निरत्थका॥
६०.
न कम्ममपि चिन्तेत्वा, चजे उय्योगमत्तनो।
अनुय्योगेन तेलानि, तिलेहि न सक्का लद्धुं॥
६१.
यथा ह्येकेन चक्केन, न रथस्स पति भवे।
एवं पुरिसकारेन, विना कम्मं न सिज्झति॥
६२.
उय्यामेन हि सिज्झन्ति, कारियानि न मनोरथं।
न हि सुत्तस्स सीहस्स, पविसन्ति मिगामुखे॥
६३.
मातापितु कताभ्यासो, गुणितमेति बालको।
न गब्भजातिमत्तेन, पुत्तो भवति पण्डितो॥
६४.
माता सत्तु पिता वेरी, येन बालो न पाठितो।
न सोभते सभामज्झे, हंसमज्झे बको यथा॥
६५.
काचो कञ्चनसंसग्गो, धत्ते मरकतिं जुतिं।
तथा सब्भिसन्निधाना, मूळ्हो याति पवीणतं॥
६६.
तस्मा अक्खरकोसल्लं, सम्मादेय्य हितत्थिको।
उपट्ठहं गरुं सम्मा, उट्ठानादीहि पञ्चहि॥
६७.
उट्ठाना उपट्ठाना, च, सुस्सूसा पारिचरीया।
सक्कच्चं सिप्पुग्गहणा, गरुं आराधये बुधो॥
६८.
काब्यसत्थ विनोदेन, कालो गच्छति धीमतं।
ब्यसनेन च मूळ्हानं, निदाय कलहेन वा॥
६९.
छ दोसा पुरिसेनेह, हातब्बा भूतिमिच्छता।
निद्दातन्दी भयं कोधो, आलस्यं दीघसुत्तता॥
निद्दासीली सभासीली, अनुट्ठाता च यो नरो।
अलसो कोधपञ्ञाणो, तं पराभवतो मुखं॥
७०.
निग्गुणेसुपि सत्तेसु, दया कुब्बन्ति साधवो।
न हि संहरते जुतिं, चन्दो चण्डालवेस्मे॥
७१.
यत्र विद्वज्जनो नत्थि, सीलाघ्यो तत्र अप्पधिपि।
निरत्थपादमे देसे, एरण्डोपि दुमायते॥
७२.
ठानभट्ठा न सोभन्ते, दन्ता केसा नखा नरा।
इतिविञ्ञाय मतिमा, सट्ठानं न परिच्चजे॥
७३.
परोपदेसे पण्डिच्चं, सब्बेसं सुकरञ्हि खो।
धम्मे सयमनुट्ठानं, कस्सचिसुमहत्तनो॥
७४.
अप्पमादं पसंसन्ति, पुञ्ञकिरियासु पण्डिता।
अप्पमत्तो उभो अत्थे, अधिग्गण्हाति पण्डितो॥
७५.
निधीनंव पवत्तारं, यं पस्से वज्जदस्सिनं।
निग्गय्हवादिं मेधाविं, तादिसं पण्डितं भजे।
तादिसं भजमानस्स, सेय्यो होति न पापियो॥
७६.
मुहुत्तमपि चे विञ्ञू, पण्डितं पयिरुपासति।
खिप्पं धम्मं विजानाति, जिव्हा सूपरसं यथा॥
७७.
दुल्लभो पुरिसाजञ्ञो, न सो सब्बत्थ जायति।
यत्थ सो जायती धीरो, तं कुलं सुख मेधति॥
७८.
तगरञ्च पलासेन, यो नरो उपनय्हति।
पत्तापि सुरति वायन्ति, एवं धीरूपसेवना॥
७९.
निपुणे सुतमेसेय्य, विचिनित्वा सुतत्थिको।
भत्तं उक्खलियं पक्कं, भाजनेपि तथा भवे॥
८०.
अप्पकं नातिमञ्ञेय्य, चित्ते सुतं निधापये।
वम्मिकोदकबिन्दूव, चिरेन परिपूरति॥
८१.
गच्छं किपिल्लिको याति, योजनानं सतानिपि।
अगच्छं वेनय्योअपि, पदमेकं न गच्छति॥
८२.
सेले सेले न मणिकं, गजे गजे न मुत्तिकं।
वने वने न चन्दनं, ठाने ठाने न पण्डितो॥
८३.
पण्डितो सुतसम्पन्नो, यत्थ अत्थीति चे सुतो।
महुस्साहेन तं ठानं, गन्तब्बंव सुतेसिना॥
८४.
पोत्थकेसु च यं सिप्पं, परहत्थेसु यं धनं।
यथाकिच्चे समुप्पन्ने, न तं सिप्पं न तं धनं॥
८५.
उप्पलेन जलं जञ्ञा, किरियाय कुलं नरो।
ब्यत्तिप्पमाण वाचाय, जञ्ञा तिणेन मेदनिं॥
जलप्पमाणं कुमुदमालं,
कुलप्पमाणं विनयोपमाणं।
ब्यत्तिप्पमाणं कथितवाक्यं,
पथविया पमाणं तिणमिलातं –
८६.
अप्पस्सुतो सुतं अप्पं, बहुं मञ्ञति मानवा।
सिन्धुदकमपस्सन्तो, कूपे तोयंव मण्डुको॥
८७.
पठमे सिप्पं गण्हेय्य, एसेय्य दुतिये धनं।
चरेय्य ततिये धम्मं, एसा जनान धम्मता॥
८८.
सुस्सूसा सुत्तवद्धनी, सुतं पञ्ञाय वद्धनं।
पञ्ञाय अत्थं जानाति, अत्थो ञातो सुखावहो॥
८९.
नत्थि विज्जासमं मित्तं, न च ब्याधिसमो रिपु।
न च अत्थसमं पेमं, न च कम्मसमं बलं॥
९०.
विना सत्थं न गच्छेय्य, सूरो सङ्गामभूमियं।
पण्डित्वद्धगू वाणिजो, विदेसगमनो तथा॥
९१.
धननासं मनोतापं, घरे दुच्चरितानि च।
वञ्चनञ्च अवमानं, पण्डितो न पकासये॥
९२.
अनव्हायं गमयन्तो, अपुच्छा बहुभासको।
अत्तगुणं पकासन्तो, तिविधो हीनपुग्गलो॥
९३.
हंसो मज्झे न काकानं, सीहो गुन्नं न सोभते।
गद्रभमज्झे तुरङ्गो, बालमज्झेव पण्डितो॥
९४.
पत्तानुरूपकं वाक्यं, सभावानुरूपं पियं।
अत्तानुरूपकं कोधं, यो जानाति स पण्डितो॥
९५.
अप्परूपो बहुंभासो, अप्पपञ्ञो पकासको।
अप्पपूरो घटो खोभे, अप्पखीरा गावी चले॥
९६.
न तित्ति राजा धनम्हि, पण्डितोपि सुभासिते।
चक्खुपि पियदस्सने, न तित्ति सागरो जले॥
९७.
हीनपुत्तो राजमच्चो, बालपुत्तो च पण्डितो।
अधनस्स धनंबहु, पुरिसानं न मञ्ञथ॥
९८.
यो सिस्सो सिप्पलोभेन, बहुं गण्हाति तं सिप्पं।
मूगोव सुपिनं पस्सं, कथेतुम्पि न उस्सहे॥
९९.
न भिज्जेतुं कुम्भकारो, सोभेतुं कुम्भ घटति।
न खिपितुं अपायेसु, सिस्सानं वुड्ढिकारणा॥
१००.
अधनस्स रसंखादो, अबलस्स हतो नरो।
अप्पञ्ञस्स वाक्यकरो, उम्मत्तक समाहिखो॥
१०१.
एकेनापि सुरुक्खेन, पुप्फितेन सुगन्धिना।
वासितं काननं सब्बं, सुपुत्तेन कुलं यथा॥
१०२.
इणकत्ता पिता सत्तु, माता च ब्यभिचारिनी।
भरिया रूपवती सत्तु, पुत्तो सत्तु अपण्डितो॥
१०३.
गुणदोसमसत्थञ्ञू, जनो विभजते कथं।
अधिकारो किमन्धस्स, रूपभेदोपलद्धियं॥
१०४.
सब्बत्थ सत्थतोयेव, गुणदोसविचेचनं।
यं करोति विनासत्थं, साहसं किमतोधिकं॥
१०५.
निहीयति पुरिसो निहीनसेवी,
न च हायेथ कदाचि तुल्यसेवी।
सेट्ठमुपनमं उदेति खिप्पं,
तस्मा अत्तनो उत्तरिं भजे॥
१०६.
पच्चुप्पन्नञ्च यो धम्मं, तत्थ तत्थ विपस्सति।
असंहीरं असंकुप्पं, तं विद्वा मनुब्रूहये॥
१०७.
छन्दा दोसा भया मोहा, यो धम्मं नातिवत्तति।
आपूरति तस्स यसो, सुक्कपक्खेव चन्दिमा॥
१०८.
पण्डितो सीलसम्पन्नो, सण्हो च पटिभानवा।
निवातवुत्ति अथद्धो, तादिसो लभते यसं॥
१०९.
दुल्लभं पाकतिकं वाक्यं, दुल्लभो खेमकरो सुतो।
दुल्लभा सदिसी जाया, दुल्लभो सजनो पियो॥
११०.
अत्थं महन्तमापज्ज, विज्जं सम्पत्तिमेव च।
चरेय्यामानथद्धो यो, पण्डितो सो पवुच्चति॥
१११.
सुतसन्निच्चया धीरा, तुण्हीभूता अपुच्छिता।
पुण्णासुभासितेनापि, घण्टादी घट्टिता यथा॥
११२.
अपुट्ठो पण्डितो भेरी, पज्जुन्नो होति पुच्छितो।
बालो पुट्ठो अपुट्ठो च, बहुं विकत्थते सदा॥
११३.
परूपवादे बधिरो, परवज्जे अलोचनो।
पङ्गुलो अञ्ञनारीसु, दुस्सतक्के अचेतनो॥
चक्खुमास्स यथा अन्धो, सोतवा बधिरो यथा।
पञ्ञवास्स यथामूगो, बलवा दुब्बलोरिव।
अथ अत्थे समुप्पन्ने, सयेथ मतसायितं॥
११४.
पापमित्ते विवज्जेत्वा, भजेय्युत्तमपुग्गलं।
ओवादे चस्स तिट्ठेय्य, पत्थेन्तो अचलं सुखं॥
११५.
अतिसीतं अतिउण्हं, अतिसायमिदं अहु।
इति विस्सट्ठकम्मन्ते, अत्था अच्चेन्ति माणवे॥
११६.
यो च सीतञ्च उण्हञ्च, तिणाभिय्यो न मञ्ञति।
करं पुरिसकिच्चानि, सो सुखं न विहायति॥
११७.
यस्मिंदेसे न सम्मानो, न पियो न च बन्धवो।
न च विज्जागमो कोचि, न तत्थ दिवसं वसे॥
११८.
धनवा सुतवा राजा, नदी वज्जो इमे पञ्च।
यत्थ देसे न विज्जन्ति, न तत्थ दिवसं वसे॥
११९.
नभस्स भूसनं चन्दो, नारीनं भूसनं पति।
छमाय भूसनं राजा, विज्जा सब्बस्स भूसनं॥
१२०.
सुखत्थिको सचे विज्जं, विज्जत्थिको चजे सुखं।
सुखत्थिनो कुतो विज्जा, कुतो विज्जत्थिनो सुखं॥
१२१.
खणेन कणेन चेव, विज्जामत्थञ्च साधये।
खणचागे कुतो विज्जा, कणचागे कतो धनं॥
१२२.
आचरिया पादमादत्ते, पादं सिस्सो सजानना।
पादं सब्रह्मचारीहि, पादं कालक्कमेन च॥
१२३.
धम्मो जये नो अधम्मो, सच्चं जयति नासच्चं।
खमा जयति नो कोधो, देवो जयति नासूरो॥
१२४.
हत्थस्स भूसनं दानं, सच्चं कण्ठस्स भूसनं।
सोतस्स भूसनं सत्थं, भूसने किं पयोजनं॥
१२५.
विदेसेतु धनं विज्जा, ब्यसनेसु धनं मति।
परलोके धनं धम्मो, सीलं सब्बत्थ वे धनं॥
१२६.
पदोसे दीपको चन्दो, पभाते दीपको रवि।
तिलोके दीपको धम्मो, सुपुत्तो कुलदीपको॥
१२७.
विद्वा एव विजानाति, विद्वज्जनपरिस्समं।
न हि वञ्झा विजानाति, गुरुं पसववेदनं॥
१२८.
यस्स नत्थि सयं पञ्ञा, सत्थं तस्स करोति किं।
लोचनेहि विहीनस्स, दप्पणो किं करिस्सति॥
१२९.
किं करिस्सन्ति वत्तारो, सोतं यत्थ न विज्जते।
नग्गकपणके देसे, रजको किं करिस्सति॥
१३०.
मूळ्हसिधस्सापदेसेन, कुनारीभरणेन च।
खलसत्तूहि संयोगा, पण्डितोप्यावसीदति॥
१३१.
नत्थि अत्तसमं पेमं, नत्थि धञ्ञसमं धनं।
नत्थि पञ्ञासमा आभा, वुट्ठि वे परमा सरा॥
१३२.
भुजङ्गमं पावकञ्च खत्तियञ्च यसस्सिनं।
भिक्खुञ्च सीलसम्पन्नं, सम्मदेव समाचरे॥
१३३.
तस्मा हि पण्डितो पोसो, सम्पस्सं अत्थमत्तनो।
बुद्धे धम्मे च सङ्घे च, धीरो सद्धं निवेसये॥
१३४.
गुणो सेट्ठङ्गतं याति, न उच्चे सयने वसे।
पासादसिखरे वासो, काको किं गरुळो सिया॥
१३५.
अनागतं भयं दिस्वा, दूरतो परिवज्जये।
आगतञ्च भयं दिस्वा, अभीतो होति पण्डितो॥
१३६.
असज्जाय मलामन्ता, अनुट्ठानमला घरा।
मलं वण्णस्स कोसज्जं, पमादो रक्खतो मलं॥
१३७.
अनुपुब्बेन मेधावी, थोकं थोकं खणे खणे।
कम्मारो रजतस्सेव, निद्धमे मलमत्तनो॥
१३८.
यञ्हि कयिरा तञ्हि वदे, यं न कयिरा न तं वदे।
अकरोन्तं भासमानं, परिजानन्ति पण्डिता॥
१३९.
विसमं सभयं अतिवातो, पटिच्छन्नं देवनिस्सितं।
पन्थो च सङ्गामो तित्थं, अट्ठेते परिवज्जिया॥
१४०.
रत्तोदुट्ठो च मुळ्हो च, मानी लुद्धो तथालसो।
एकचिन्ती च बालो च, एते अत्थविनासका॥
१४१.
रत्तो दुट्ठो च मूळ्हो च, भीरु आमिसगरुको।
इत्थी सोण्डो पण्डको च, नवमो दारकोपि च॥
१४२.
नवते पुग्गला लोके, इत्तरा चलिता चला।
एतेहि मन्तितं गुय्हं, खिप्पं भवति पाकटं॥
१४३.
यो निरुत्तिं न सिक्खेय्य, सिक्खन्तो पिटकत्तयं।
पदे पदे विकङ्खेय्य, वने अन्धगजो यथा॥
१४४.
सुत्तं धातु गणोण्वादि, नामलिङ्गानुसासनं।
यस्स तिट्ठति जिव्हग्गे, सब्याकरणकेसरी॥
१४५.
सद्दत्थलक्खणे भेदी, यो यो निच्छितलक्खणे।
सो सो ञातुमकिच्छेन, पहोति पिटकत्तये॥
१४६.
यो सद्दसत्थकुसलो कुसलो निघण्डु,
छन्दो अलङ्कतिसु निच्चकताभियोगो।
सो यं कवित्तविकलोपि कवीसु सङ्ख्यं,
मोग्गय्ह विन्दति हि कित्ति’ ममन्दरूपं॥
१४७.
सुक्खोपि चन्दनतरु न जहाति गन्धं,
नागो गतो नरमुखे न जहाति लीळं।
यन्तगतो मधुरसं न जहाति उच्छु,
दुक्खोपि पण्डितजनो न जहाति धम्मं॥
१४८.
धनधञ्ञप्पयोगेसु, तथा विज्जागमेसु च।
आहारे ब्यवहारे च, चत्तलज्जो सदा भवे॥
१४९.
साभाविकी च पटिभा, सुतञ्च बहुनिम्मलं।
अमन्दो चाभियोगोयं, हेतु होतिह बन्धने॥
१५०.
जहेय्य पापके मित्ते, भजेय्य पण्डिते जने।
साधवो अभिसेवेय्य, सुणेय्य धम्ममुत्तमं॥
१५१.
कल्याणकारी कल्याणं, पापकारी च पापकं।
यादिसं वप्पते बीजं, तादिसं हरते फलं॥
१५२.
छन्दो निदानं गाथानं, अक्खरा तासं वियञ्जनं।
नामसन्निस्सिता गाथा, कवि गाथानमासयो॥
१५३.
तस्मा हि पण्डितो पोसो, सम्पस्सं हितमत्तनो।
पञ्ञवन्तंभिपूजेय्य, चेतियं विय सादरो॥
१५४.
धीरं पस्से सुणे धीरं, धीरेन सहसंवसे।
धीरेनल्लापसल्लापं, तं करे तञ्च रोचये॥
१५५.
नयं नयति मेधावी, अधुरायं न युञ्जति।
सुनयो सेय्यसो होति, सम्मा वुत्तो न कुप्पति।
विनयं सो पजानाति, साधु तेन समागमो॥
१५६.
सचे लभेथ निपकं सहायं,
सद्धिं चरं साधुविहारि धीरं।
अभिभुय्य सब्बानि परिस्सयानि,
चरेय्य तेनत्तमनो सतिमा॥
१५७.
नो चे लभेथ निपकं सहायं,
सद्धिं चरं साधुविहारि धीरं।
राजाव रट्ठं विजितं पहाय,
एको चरे मातङ्गरञ्ञेव नागो॥
१५८.
सोकट्ठानसहस्सानि , भयट्ठानसतानि च।
दिवसे दिवसे मूळ्ह-माविसन्ति न पण्डितं॥
१५९.
जलबिन्दुनिपातेन, चिरेन पूरते घटो।
तथा सकलविज्जानं, धम्मस्स च धनस्स च॥
१६०.
पण्डिता दुक्खं पत्वान, न भवन्ति विसादिनो।
पविस्स राहुनो मुखं, किं नो देति पुन ससी॥
१६१.
जवेन अस्सं जानन्ति, वाहेन च बलिबद्धं।
दुहेन धेनुं जानन्ति, भासमानेन पण्डितं॥
१६२.
मनसा चिन्तितं कम्मं, वचसा न पकासये।
अञ्ञलक्खितकारियस्स, यतो सिद्धि न जायते॥
१६३.
अनभ्यासे विसं विज्जा, अजिण्णे भोजनं विसं।
विसं सभा दलिद्दस्स, वुद्धस्स तरुणी विसं॥
चत्तारो पञ्च आलोपे, आभुत्वा उदकं पिवे।
अलं फासुविहाराय, पहितत्तस्स भिक्खुनो॥
१६४.
यस्स एसो पसुतोपि, गुणवा पुज्जते नरो।
धनु वंसविसुद्धोपि, निग्गुणो किं करिस्सति॥
१६५.
इस्सी दयी असंतुट्ठो, कोधनो निच्चसङ्कीतो।
परभाग्योपजीवी च, छळेते दुक्खभागिनो॥
१६६.
सुमहन्तानि सत्तानी, धारयन्ता बहुस्सुता।
छेत्तारो संसयानञ्च, कलिं यन्ति लोभमोहिता॥
१६७.
नदीतीरे खते कूपे, अरणीतालवण्टके।
न वदे दकादी नत्थीति, मुखे च वचनं तथा॥
१६८.
सब्बं सुणाति सोतेन, सब्बं पस्सति चक्खुना।
न च दिट्ठं सुतं धीरो, सब्बं उच्चितु मरहति॥
१६९.
बालादपि गहेतब्बं, युत्तमुत्तमनीसिभि।
रविस्साविसये किं न, पदीपस्स पकासनं॥
१७०.
तस्मा हि पण्डितो पोसो, सम्पस्सं अत्तमत्तनो।
योनिसो विचिने धम्मं, एवं तत्थ विसुज्झति॥
१७१.
किं तेन जातुजातेन, मातुयोब्बन्नहारिना।
आरोहति न यो सक-वंसअग्गे धजो यथा॥
१७२.
सम्मा उपपरिक्खित्वा, अक्खरेसु पदेसु च।
चोरघातो सिया सिस्सो, गुरु चोरट्टकारको॥
१७३.
अदन्तदमनं सत्थं, खलानं कुरुते मदं।
चक्खुसङ्खारकं तेजं, उलूकानंमिवन्धकं॥
१७४.
नरत्तं दुल्लभं लोके, विज्जा तत्र सुदुल्लभा।
कवित्तं दुल्लभं तत्र, सत्ति तत्र सुदुल्लभा॥
१७५.
येभुय्येन हि सत्तानं, विनासे पच्चुपट्ठिते।
अनयो नयरूपेन, बुद्धिमागम्म तिट्ठति॥