३. गुणावबोध-ततियपरिच्छेद
अनुसन्धि
११६.
सम्भवन्ति गुणा यस्मा, दोसाने’व’मतिक्कमे।
दस्सेस्सं ते ततो दानि, सद्दे सम्भूसयन्ति ये॥
सद्दालङ्कार उद्देस
११७.
पसादो’जो, मधुरता, समता, सुखुमालता।
सिलेसो’दरता, कन्ति, अत्थब्यत्ति, समाधयो॥
सद्दालङ्कार पयोजन
११८.
गुणेहे’तेहि सम्पन्नो, बन्धो कविमनोहरो।
सम्पादियति कत्तूनं, कित्ति मच्चन्तनिम्मलं॥
सद्दालङ्कार निद्देस
११९.
अदूराहितसम्बन्ध, सुभगा या पदा’वलि।
सुपसिद्धा’भिधेय्या’यं, पसादं जनये यथा॥
१२०.
अलङ्करोन्ता वदनं, मुनिनो’धररंसियो।
सोभन्ते’रुणरंसी’व, सम्पतन्ता’म्बुजो’दरे॥
१२१.
ओजो समासबाहुल्य, मेसो गज्जस्स जीवितं।
पज्जेप्य’ना’कुलो सो’यं,
कन्तो कामीयते यथा॥
१२२.
मुनिन्द मन्द सञ्जात, हास चन्दन लिम्पिता।
पल्लवा धवला तस्से, वेको ना’धरपल्लवो॥
१२३.
पदा’भिधेय्यविसयं, समास ब्यास सम्भवं।
यं पारिणत्यं होती’ह, सोपि ओजो’व तं यथा॥
१२४.
जोतयित्वान सद्धम्मं, सन्तारेत्वा सदेवके।
जलित्वा अग्गिखन्धो’व, निब्बुतो सो ससावको॥
१२५.
मत्थकट्ठी मतस्सा’पि, रजोभावं वजन्तु मे।
यतो पुञ्ञेन ते सेन्तु, जिन पाद’म्बुजद्वये॥
१२६.
इच्चत्र निच्चप्पणति, गेधो साधु पदिस्सति।
जायते’यं गुणो तिक्ख, पञ्ञानमभियोगतो॥
१२७.
मधुरत्तं पदासत्ति, र’नुप्पासवसा द्विधा।
सिया समसुति पुब्बा, वण्णा’वुत्ति परो यथा॥
१२८.
यदा एसो’भिसम्बोधिं, सम्पत्तो मुनिपुङ्गवो।
तदा पभुति धम्मस्स, लोके जातो महु’स्सवो॥
१२९.
मुनिन्दमन्दहासा ते, कुन्द सन्दोहविब्भमा।
दिसन्त मनुधावन्ति, हसन्ता चन्दकन्तियो॥
१३०.
सब्बकोमलवण्णेहि, ना’नुप्पासो पसंसियो।
यथा’यं मालतीमाला, लिन लोला’लिमालिनी॥
१३१.
मुदूहि वा केवलेहि, केवलेहि फुटेहि वा,
मिस्सेहि वा तिधा होति, वण्णेहि समता यथा॥
केवलमुदुसमता
१३२.
कोकिला’लापसंवादी, मुनिन्दा’लापविब्भमो।
हदयङ्गमतं याति, सतं देति च निब्बुतिं॥
केवलफुटसमता
१३३.
सम्भावनीयसम्भावं, भगवन्तं भवन्तगुं।
भवन्तसाधना’कङ्खी, को न सम्भावये विभुं॥
मिस्सकसमता
१३४.
लद्धचन्दनसंसग्ग, सुगन्धि मलया’निलो।
मन्द मायाति भीतो’व, मुनिन्दमुखमारुता॥
१३५.
अनिट्ठुर’क्खर’प्पाया, सब्बकोमल निस्सटा।
किच्छमुच्चारणा’पेत, ब्यञ्जना सुखुमालता॥
१३६.
पस्सन्ता रूपविभवं, सुणन्ता मधुरं गिरं।
चरन्ति साधू [साधु (सी-छन्धानुरक्खणत्थं)] सम्बुद्ध, काले केळिपरम्मुखा॥
१३७.
अलङ्कारविहीना’पि, सतं सम्मुखते’दिसी।
आरोहति विसेसेन, रमणीया त’दुज्जला॥
१३८.
रोमञ्च पिञ्छ रचना, साधु वादाहितद्धनी।
लळन्ति’मे मुनिमेघु, म्मदा साधु सिखावला॥
१३९.
सुखुमालत्त मत्थे’व, पदत्थविसयम्पि च।
यथा मतादिसद्देसु, कित्तिसेसादिकित्तनं॥
१४०.
सिलिट्ठ पद संसग्ग, रमणीय गुणा’लयो।
सबन्धगारवो सो’यं, सिलेसो नाम तं यथा॥
१४१.
बालि’न्दुविब्भम’च्छेदि, नखरा’वलि कन्तिभि।
सा मुनिन्दपद’म्भोज, कन्ति वो वलिता’वतं॥
१४२.
उक्कंसवन्तो योकोचि, गुणो यदि पतीयते।
उदारो’यं भवे तेन, सनाथा बन्धपद्धति॥
१४३.
पादम्भोज रजो लित्त, गत्ता ये तव गोतम।
अहो! ते जन्तवो यन्ति, सब्बथा निरजत्तनं॥
१४४.
एवं जिना’नुभावस्स, समुक्कंसो’त्र दिस्सति।
पञ्ञवा विधिना’नेन, चिन्तये पर मीदिसं॥
१४५.
उदारो सोपि विञ्ञेय्यो, यं पसत्थ विसेसनं।
यथा कीळासरो लीला, हासो हेमङ्गदा’दयो॥
१४६.
लोकिय’त्था’न’तिक्कन्ता, कन्ता सब्बजनानपि।
कन्ति नामा’तिवुत्तस्स, वुत्ता सा परिहारतो॥
यथा मुनिन्द इच्चादि।
१४७.
अत्थब्यत्ता’भिधेय्यस्सा,
नेय्यता सद्दतो’त्थतो।
सा’यं तदुभया नेय्य, परिहारे पदस्सिता।
यथा मरीचिच्चादि च, मनोनुरञ्जनोच्चादि॥
पुन अत्थेन यथा
१४८.
सभावा’मलता धीर, मुधा पादनखेसु ते।
यतो ते’वनता’नन्त, मोळिच्छाया जहन्ति नो॥
१४९.
‘बन्धसारो’ति मञ्ञन्ति, यं समग्गापि विञ्ञुनो।
दस्सना’वसरं पत्तो, समाधि नाम’यं गुणो॥
१५०.
अञ्ञधम्मो ततो’ञ्ञत्थ, लोकसीमा’नुरोधतो।
सम्मा आधीयते’च्चे’सो, ‘समाधी’ति निरुच्चति॥
समाधि उद्देस
१५१.
अपाणे पाणीनं धम्मो, सम्मा आधीयते क्वचि,।
निरूपे रूपयुत्तस्स, निरसे सरसस्स, च॥
१५२.
अद्रवे द्रवयुत्तस्स, अकत्तरिपि कत्तुता,।
कठिनस्सा’सरीरे,पि, रूपं तेसं कमा सिया॥
समाधिनिद्देस
अपाणे पाणीनं धम्मो
१५३.
उण्णा पुण्णि’न्दुना नाथ! दिवापि सह सङ्गमा।
विनिद्दा सम्पमोदन्ति, मञ्ञे कुमुदिनी तव॥
निरुपे रूपयुत्तस्स
१५४.
दयारसेसु मुज्जन्ता, जना’मतरसेस्वि’व।
सुखिता हतदोसा ते, नाथ! पाद’म्बुजा’नता॥
निरसे सरसस्स
१५५.
मधुरेपि गुणे धीर, न’प्पसीदन्ति ये तव।
कीदिसी मनसोवुत्ति, तेसं खारगुणान भो’॥
अद्रवे द्रवयुत्तस्स
१५६.
सब्बत्थसिद्ध! चूळक, पुटपेय्या महागुणा।
दिसा समन्ता धावन्ति, कुन्दसोभा स लक्खणा॥
अकत्तरिपि कत्तुता
१५७.
मारा’रिबलविस्सट्ठा, कुण्ठा नानाविधा’युधा।
लज्जमाना’ञ्ञवेसेन, जिन! पादा’नता तव॥
कठिनस्सा सरीरे
१५८.
मुनिन्दभाणुमा कालो,
दितो बोधो’दया’चले।
सद्धम्मरंसिना भाति, भिन्द मन्दतमं परं॥
१५९.
वमनु’ग्गिरनाद्ये’तं, गुणवुत्य’परिच्चुतं।
अतिसुन्दर मञ्ञं तु, कामं विन्दति गाम्मतं॥
१६०.
कन्तीनं वमनब्याजा, मुनिपादनखा’वली।
चन्दकन्ती पिवन्ती’व, निप्पभं तं करोन्तियो॥
१६१.
अचित्तकत्तुकं रुच्य [रुच्च (सी॰)], मिच्चेवं गुणकम्मतं।
सचित्तकत्तुकं पे’तं, गुणकम्मं यदु’त्तमं॥
१६२.
उग्गिरन्तो’व सस्नेह, रसं जिनवरो जने।
भासन्तो मधुरं धम्मं, कं न सप्पीणये जनं॥
१६३.
यो सद्दसत्थकुसलो कुसलो निघण्डु,
छन्दोअलङ्कतिसु निच्चकता’भियोगो।
सो’यं कवित्तविकलोपि कवीसु सङ्ख्य,
मोग्गय्ह विन्दति हि कित्ति’ ममन्दरूपं॥
इति सङ्घरक्खितमहासामिविरचिते सुबोधालङ्कारे
गुणावबोधो नाम
ततियो परिच्छेदो।