एकूनपञ्ञासतिम परिच्छेद
राजद्वयदीपनो
१.
एवं तस्मिं मते तस्स, कातब्बं साधुकारिय।
महादीपादो सेनव्हो, आदाय बलवाहनं॥
२.
आगम्म नगरं राजा, अहोसि धरणी तले।
आदिकप्पम्हि राजूनं, दस्सन्तो चरियं पिय॥
३.
सद्धो महाधनो सूरो, मुत्तचागी निरालयो।
याचयोगो महाभोगो, सम्पन्नबलवाहनो॥
४.
कित्तिया’मलभूताय, तथा तेजो गुणेन च।
सन्निपातंव सो चन्द-सूरियानं निदस्सयि॥
५.
असङ्किण्ण गुणाकिण्णो, सुविचिण्ण गुणागुणो।
नित्थिण्णपापो निब्बिण्ण-संसारो सारदस्सनो॥
६.
भरिया तस्स या आसि, सङ्घातं सो भिसेचयि।
महेसीभावे दत्वान, परिहारं यथाभतं॥
७.
महिन्दं नाम सप्पञ्ञं, कणिट्ठं भातरं सकं।
दत्वा दक्खिणभागं सो, ओपरज्जे’भिसेचयि॥
८.
अन्तेपुरे’परज्झित्वा, सो रञ्ञा अवधारिते।
सपुत्तदारो वुट्ठाय, अञ्ञातो मलयं अगा॥
९.
उप्पज्जित्थ तदा पुत्तो, रञ्ञो सङ्घाय देविया।
दस्सेन्तो’व पनादस्स, कुमार रूपमत्तनो॥
१०.
राजा तं जातमत्तं’व, दिस्वा सन्थुट्ठमानुसो।
सिद्धत्थं लुम्बिनीजातं, राजा सुद्धोदनो विय॥
११.
धञ्ञपुञ्ञगुणूपेतो, ठपेत्वा दीपमेककं।
जम्बुदीपे’पि कसिणे, रज्जयोग्गोति मे सुतो॥
१२.
नामदान दिनेयेव, परिहारेन सब्बसो।
ओपरज्जे भिसिञ्चित्वा, दक्खिणं देसमस्स’दा॥
१३.
युवराजापि मलये, वसन्तो’व महीपतिं।
आराधेत्वा उपायेन, अनुञ्ञतो सभातरा॥
१४.
निकायत्तय वा सीहि, सद्धिं भिक्खूहि आगतो।
दिस्वा राजानमेत्थेव, सन्धीं’कासि अकुप्पियं॥
१५.
या तस्स युवराजस्स, भरिया तिस्सा नामिका।
राजिनी सा विजायित्थ, धीतरं सङ्घनामिकं॥
१६.
कित्तिनामा’पराया च, भरिया सापि खो पन।
विजायि पुत्ते चत्तारो, तथा एकञ्च धीतरं॥
१७.
तदा राजापि चिन्तेत्वा, एवं सति कणिट्ठको।
निस्सङ्को मयि होतीति, सम्मा मन्तीहि मन्तिय॥
१८.
धीतरं युवराजस्स, सुरूपिं रूपनामिकं।
कस्सपस्स’त्त पुत्तस्स, विवाहं कारयि बुधो॥
१९.
दक्खिणं देसमस्सेव, कणिट्ठस्स सदापयि।
राजपुत्तस्स पादापि, पच्चेकं भोगमत्तनो॥
२०.
रज्जम्हि सब्बं तस्सेव, परिभोगाय दापयि।
केवलन्तु विचारेसि, दीपं दीप हितावहो॥
२१.
तेसं संवासमन्वाय, उभिन्नं पुञ्ञकम्मिनं।
धञ्ञपुञ्ञगुणूपेता, विजाता पुत्तधीतरो॥
२२.
कत्वा सब्बोपहारेन, दाठाधातु महामहं।
आरुय्ह वरपासादं, रतनव्हं महीपति॥
२३.
तदा सोवण्णयस्सापि, सम्बुद्धस्स पुरा ठितं।
सुञ्ञं पिट्ठं सयं दिस्वा, कस्मा एवन्ति संवदि॥
२४.
ततो अमच्चा आहंसु, नाजानासि महीपति।
महापितुनरिन्दस्स, काले तव नरिस्सरं॥
२५.
पण्डुराजा इधागम्म, दीपमेतं विनासिय।
सब्बं सारगतं दीपे, समादाय गतो इति॥
२६.
तं सुत्वा लज्जितो राजा, सयं विय पराजितो।
तदहेव नियोजेसि, अमच्चे बलसङ्गहे॥
२७.
तदा’व किर आगञ्छि, पण्डुराजकुमारको।
परिभूतो सराजेन, रज्जत्थं कत निच्छयो॥
२८.
राजा दिस्वा’ति सन्तुट्ठो, कत्तब्बं तस्स कारिय।
महातित्थ मुपागम्म, पट्टनं सेमत्रसो॥
२९.
महन्तं बलकायञ्च, तस्सोपकरणानि च।
अनुनं पटियादेत्वा, देवसेनंव सज्जितं॥
३०.
पण्डुराजकुमारेन, सद्धिं सेनापति सकं।
गन्त्वा तं पण्डुराजानं, हन्त्वानिकमितो पुरा॥
३१.
रतनं सब्बमादाय, दत्वा रज्जं इमस्स च।
न चिरेनेव एहीती, उय्योजेसि महायसो॥
३२.
सोपि एवं करोमीति, पटिस्सुत्वा महीपतिं।
विन्दित्वा बलमादाय, नाममारुय्ह तं खणे॥
३३.
परतीरं ततो गन्त्वा, संवुळह बलवाहनो।
विनासयन्तो पच्चन्तं, वारेसि मधुरं पुरं॥
३४.
द्वारानि पिदहित्वान, पच्छिन्दित्थ गतागतं।
ततो अग्गिं खिपापेसि, गोपुरट्टाल कोट्ठके॥
३५.
एवं सीहळसेनाय, पविट्ठाय सकं पुरं।
सब्बं विलुम्पमानाय, सेनङ्गं घातयन्तिया॥
३६.
पण्डुराजा निसम्मेतं, समादाय सकं बलं।
वेगसा तं समागम्म, युद्धं कातुं समारभि॥
३७.
असम्पुण्ण बलत्ता सो, विद्धो सल्लेन भूपति।
हत्थिक्खन्धगतोयेव, विहाय पुरमत्तनो॥
३८.
पलायित्वा गतठाने, जीवितं निजमेस्सजि।
भरियाव’स्स तेनासि, सम्पत्ता जीवितक्खयं॥
३९.
ततो सीहळसेनासा, पविट्ठा निब्भया पुरं।
तत्थ सब्बं विलुम्पित्थ, देवा’सिरपुरं यथा॥
४०.
सेनापति ततो राज-गेहे भत्तं समेक्खिय।
दीपानितमिमम्हा च, तत्रट्ठञ्च महारहं॥
४१.
सारं सब्बंसमादाय, देसे च नगरे ठितं।
कत्वा इस्सरियं तत्थ, वसेवत्तिय अत्तनो॥
४२.
पण्डुराज कुमारं तु, तत्थ रज्जे’भि सिञ्चिय।
कारेत्वा परिहारञ्च, देसं तस्स समप्पिय॥
४३.
यथारुचिं गहेत्वान, हत्थिअस्से नरे’पि च।
तत्थ तत्थ यथा कामं, वसन्तो अकुतो भयो॥
४४.
समुद्द तटमागम्म, ठत्वा तत्थ यथासुखं।
कीळन्तो विय नावं सो, समारुय्ह विसारदो॥
४५.
महातित्थ मुपागम्म, वन्दित्वा धरणी पतिं।
तं सासनं निवेदेत्वा, सारं दस्सेसि आहटं॥
४६.
राजा साधूति वत्वान, कारेत्वा तस्स सङ्गहं।
सद्धिं सेनाय आगन्त्वा, पकट्ठाय सकं पुरं॥
४७.
जयपानं पिवित्वान, कत्वा विजयमङ्गलं।
महाधागं पवत्तेत्वा, याचकानं यथा रुचिं॥
४८.
सब्बं पाकतिकं कासि, सारं दीपे निरालयो।
सोवण्ण पटिमायो च, यथाठाने ठपापयि॥
४९.
सुञ्ञं रतनपासादे, पिट्ठं पूरेसि सत्थुनो।
कासि रक्खपिधानेन, निब्भयं धरणीतलं॥
५०.
ततो पट्ठाय दीपंसो, अरीनं दुप्पधंसियं।
कत्वा वड्ढेसि भोगेहि, उत्तरादिकुरुं पिय॥
५१.
खिन्ना पुब्बस्स राजस्स, काले दीपम्हि पाणिनो।
निब्बुता तं समागम्म, घम्मा विय वलाहका॥
५२.
तस्स वीसतिमे वस्से, विहारे अभयुत्तरे।
निक्खमित्वा गता हेसुं, पंसुकूलिक भिक्खवो॥
५३.
युवराजा महिन्दो सो, धुमराजस्स सत्थुनो।
कारापयि घरं रम्मं, दस्सनेय्यं मनोरमं॥
५४.
बोधिगेहं करोन्तो तं, दिस्वा वड्ढकीनो तदा।
वंसेन साखं आहच्च, भिज्जन्तं वरबोधिया॥
५५.
किन्तु कातब्बमेत्थाति, युवराजं निवेदयुं।
सो तं तं मुपसंकम्म, महापूजाय पूजिय॥
५६.
सचे सत्था, हितत्थाय, सम्भूतो सब्बपाणिनं।
लद्धुं पुञ्ञस्स’नग्घस्स, घरस्स करणेति’ध॥
५७.
साखा गच्छं तु उद्धंव, कातुं सक्का यथाघरं।
एवमाराधयित्वान, वन्दित्वा सङ्घरं गतो॥
५८.
तदा साखा दुमिन्दस्स, रत्तियं उद्धमुग्गमि।
ततो कम्मकरा सब्बं, आरोचेसुं ससामिनो॥
५९.
युवराजा’ति सन्तुट्ठो, भातुरञ्ञो निवेदिय।
महापूजाय पूजेसि, विस्सज्जिय बहुधनं॥
६०.
तथा महिन्दसेनव्हं, परिवेणञ्च कारिय।
सङ्घस्सा’दा सभोगं सो, पुञ्ञा पुञ्ञानिचाचीनि॥
६१.
अदा सपरिसं भत्तं, वत्थं छत्तमुपाहनं।
तथा गमियभत्तञ्च, नहानञ्च सभत्तकं॥
६२.
एवं खुद्दानु खुद्दानि, कत्वा पुञ्ञानि सो विभू।
रञ्ञो तेत्तिंसवस्सम्हि, यथाकम्ममुपागमि॥
६३.
अथ राजा मतेतस्मिं, कणिट्ठमुदयं सकं।
तस्स ठाने ठपेत्वान, सब्बं तस्सेव तस्सदा॥
६४.
तुलाभारस्स दानेन, दीनानाथे सतप्पयि।
धम्मकम्मेन सोधेसि, निकायत्तयमेकतो॥
६५.
सोण्णथालीसहस्सं सो, मुत्ताहि परिपूरिय।
ठपेत्वा मणिमेकेकं, तस्सोपरि महारहं॥
६६.
ब्राह्मणानं सहस्सस्स, सुद्धे रतनभाजने।
भोजेत्वा खीरपायासं, दापेत्वा हेमसुत्तकं॥
६७.
तथा नवेहि वत्थेहि, अच्छादेत्वा यथारुचिं।
सन्तप्पेसि महन्तेन, परिहारेन पुञ्ञवा॥
६८.
भिक्खूनं दीपवासीनं, अदासि च तिचीवरं।
अदा सब्बासमित्थीनं, वत्थञ्च सुमनोहरं॥
६९.
कारेत्वा लोहपासादं, वेजयन्तसरिक्खकं।
वड्ढेसि पटिमं तत्थ, सुवण्णघटकोट्टिमं॥
७०.
सुत्वा उपोसथागार-भावं सब्ब महेसीनं।
तुच्छो यं नेव होतूति, वासं सङ्घस्स तं अका॥
७१.
भोगगामे च तस्सदा, रक्खके च नियोजयि।
भिक्खू द्वत्तिंसमत्ताहि, वसन्तूति नियामयि॥
७२.
गङ्गाय मरियादं सो, कारेसि मणिमेखलं।
तोयनिद्धमनञ्चाका, मणिहीरकवापिया॥
७३.
कट्ठुन्तनगरे चेव, काणवापिंच बन्धयि।
वेज्जसालञ्च कारेसि, चेतियम्हि गिरिम्हि सो॥
७४.
बुद्धगामविहारञ्च, विहारं महियङ्गणं।
कूटतिस्स विहारञ्च, भोगगामे न वड्ढयि॥
७५.
मण्डलस्स गिरिस्सा’दा, विहारस्स सगामके।
उत्तराळ्हे च कारेसि, पासादं परिवेणके॥
७६.
महासेनस्स बुद्धस्स, गामं दत्वान रक्खके।
दासि सोब्भविहारे च, कारेसि पटिमाघरं॥
७७.
बोधिसत्ते च वड्ढेसि, पासादे मणिमेखले।
सीलामयमुनिन्दस्स, जिण्णगेहम्पि कारयि॥
७८.
राज तं बोधिसत्तञ्च, सघरं तत्थ सन्नहि।
आलवालं दुमिन्दस्स, गन्धित्वा का महामहं॥
७९.
लिखित्वा हेमपट्टम्हि, सब्बरतनसुत्तकं।
महापूजमका तस्स, अभिधम्मं कथापयि॥
८०.
आनन्दपटिमं नेत्वा, पुरं कत्वा पदक्खिणं।
परित्तं भिक्खुसङ्घेन, भणापेत्वा यथाविधिं॥
८१.
परित्तोदकसेकेन, जनं कत्वा निरातुरं।
राजा रोगभयं पेवं, नीहरित्थ सदेसतो॥
८२.
अभिसेकं गहेत्वान, हेमवालुक चेतिये।
अनुसंवच्छरं कातुं, तं चारित्तं लिखापयि॥
८३.
अदा मासस्स चतूसु, उपोसथदिनेसु सो।
चतुन्नञ्च सहस्सानं, वत्थदानं सभत्तकं॥
८४.
वेसाखकीळं कीळित्थ, सद्धिं दुग्गतकेहि सो।
अन्नं पानञ्च वत्थञ्च, तेसं दत्वा यथारुचिं॥
८५.
भिक्खुसङ्घस्स दीपम्हि, निच्चदानं पवत्तयि।
सन्तप्पेसि च दानेन, कपणद्धिकवणिब्बके॥
८६.
तस्स रञ्ञो महेसी च, सङ्घनामा अकारयि।
पब्बतं सङ्घसेनव्हं, सभोगमभयुत्तरे॥
८७.
नीलचूळामणिञ्चाका, सिलामय महेसिनो।
पूजं सब्बोपहारेहि, कासि सत्थुस्स सब्बदा॥
८८.
तस्स सेनापतिचा’का, सेनसेनापतिव्हयं।
परिवेणं महाभोगं, सूरो तुट्ठकनामको॥
८९.
एवं सपरिसो कत्वा, सपुञ्ञानि महायसो।
पञ्चतिंसतिमे वस्से, देवलोकमुपागमि॥
९०.
ततो तस्सा’नुजो आसि, उदयो नाम खत्तियो।
राजा सब्बप्पयोगेहि, हितेसी दीपवासीनं॥
९१.
हुत्वा सो सयं राजा, कणिट्ठं सकभातरं।
महादीपादठानम्हि, ठपि कस्सपनामकं॥
९२.
राजा चिन्तिय ञातीनं, कातब्बो सङ्गहो इति।
एवं कस्सपनामस्स, भातुपुत्तस्स धीतरं॥
९३.
युवराजस्स तस्सा’का, भरियं सेननामिकं।
धारेसिच सयं राजा, अपरं तिस्ससव्हयं॥
९४.
महिन्दस्सुपराजस्स, राजधीताय कित्तिया।
पुत्तो कित्तग्गबोधीति, आदिपादो विबुद्धिको॥
९५.
चोरो हुत्वा महारञ्ञो, निक्खमित्वान रत्तियं।
एको अञ्ञातवेसेन, समुपागम्मरोहणं॥
९६.
जनं हत्तगतं कत्वा, देसं सब्बं विनासिय।
घातापयित्थ तत्रट्ठं, सो तं मातुलमत्तनो॥
९७.
तं सुत्वा धरणीपालो, तस्मिं’तीव पकुप्पिय।
आनेतुं तमुपायं सो, गवेसन्तो तथा तथा॥
९८.
भातुपुत्तं तमाहुय, युवराजं सकस्सपं।
आमन्तेसि महापुञ्ञ, सहायो होति मे इति॥
९९.
किं मे कत्तब्ब’मिच्चाह, पच्चाह धरणीपति।
पुत्तो तव महिन्दो सो, वुद्धिप्पत्तो महाबलो॥
१००.
लाभी रोहणदेसस्स, मातितो पितितो’पि च।
सूरो सब्बसहो वीरो, कुसलो कतूपासनो॥
१०१.
सङ्गामयोग्गो मतिमा, निपुणो नयकोविदो।
तं पेसेत्वा नयिस्साम, पापं मातुलघातकं॥
१०२.
तं सुत्वा वचनं रञ्ञो, कस्सपो भासि सादरो।
देव देवेन वुत्तो’हं, गच्छेय्यं किन्तु मे सुतो॥
१०३.
वंसो मे पालितो होति, पसादो च तवाधिप।
तस्मा कालमहापेत्वा, यं इच्छसि तथा कुरु॥
१०४.
सुत्वा अतीवसन्तुट्ठो, नरिन्दो तस्स तं वचो।
महन्थं बलकायं सो, सब्बसो पटियादिय॥
१०५.
महता परिहारेन, महिन्दं राजपोतकं।
रक्खितुं तं नियोजेत्वा, वजिरग्गञ्च नायकं॥
१०६.
तुच्छं विय पुरं कत्वा, सब्बञ्च बलवाहनं।
सब्बोपकरणञ्चेव, अनूनं तस्स दापिय॥
१०७.
सयं तमनुगच्छन्तो, पदसा’व नरिस्सरो।
उय्योजेसि महापुञ्ञ, गच्छ रुक्खाति मेदिनिं॥
१०८.
महिन्दो सो महिन्दो’व, देवसेना पुरक्खतो।
गच्छन्तो सुवीरोचित्थ, देवासुरमहाहवं॥
१०९.
ततो गन्त्वा न चिरेन, गुत्तसालमुपागमि।
ततो जानपदा सब्बे, मण्डलिका च रट्ठिया॥
११०.
तेन मातुलघातेन, पापकेन उपद्दुता।
गन्त्वा तं परिवारेसुं, लद्धो नो सामिको इति॥
१११.
पतन्तो सोपि खो चोरो, ठितोव गिरिमण्डले।
सब्बं हत्थगतं कत्वा, राजभण्डं महग्घियं॥
११२.
हत्थी अस्सेच आदाय, गन्त्वा मलयमारुहि।
महिन्दसेना घातेन्ती, तस्स सेनं तहिं तहिं॥
११३.
पदानुपदमस्से’व, गच्छन्ति हत्थिअस्सके।
दिस्वा मलयपादम्हि, गहेत्वा एत्थ सो इति॥
११४.
तत्थ पाविसिमद्दन्ती, सब्बं मलयकाननं।
नदीयो पल्लले चेव, करोन्ति मग्गसादिसे॥
११५.
बालकोव जनं दिस्वा, सब्बं रतनमत्तनो।
कोधाभिभूतो छड्डेसि, नदी सोब्भतटादीसु॥
११६.
एककोव निलीयित्थ, वने पब्बतकन्दरे।
गवेसन्तो जनो दिस्वा, तमग्गहि नराधम्मं॥
११७.
तमादाय’ति तुट्ठो सो, जनो आगम्म सज्जुकं।
महिन्दमुपदस्सेसि, निसिन्नं गुत्तसालके॥
११८.
सो तं दिस्वा हसित्वान,
भुत्तो किं रोहणो’’इति।
नायकस्स निय्यातेत्वा,
वजिरग्गस्स राजिनो॥
११९.
सयं सेनं समादाय, महागाममुपागतो।
रोहणा धिपति हुत्वा, करोन्तो लोकसङ्गहं॥
१२०.
जनं पाकतिकं कत्वा, बालकेन विबाधितं।
सासनञ्च यथाठाने, ठपेत्वा तेन नासितं॥
१२१.
पुप्फारामे फलारामे, कारयित्वा तहिं तहिं।
वापियो’पि च गण्हित्वा, बन्धापेत्वा महानदिं॥
१२२.
सब्बत्थ सुलभं कत्वा, सङ्घस्स चतुपच्चयं।
दुट्ठे च पटिबाहेत्वा, मण्डलीके च रट्ठिये॥
१२३.
चोरे च परिसोधेत्वा, कत्वा विगतकण्टकं।
तोसयन्तो’खिलं लोकं, चागभोगसमप्पितो॥
१२४.
उपासनियो विञ्ञूहि, सेवनीयो धनत्थीहि।
कप्परुक्खूपमो सब्ब-याचकानं हितावहो॥
१२५.
हित्वा दुब्बिनयं देसे, पुब्बकेहि पवत्तितं।
समाचरन्तो धम्मञ्च, वासं तत्थेव कप्पयि॥
१२६.
आदिपादं गहेत्वान, वजिरग्गो विनायको।
अनुराधमुपागम्म, राजानमभिदस्सयि॥
१२७.
राजापि दिस्वा तं कुद्धो, खिप्पं पक्खिप्प चारके।
रक्खावरणमस्सादा, विहेठेसि च सब्बासो॥
१२८.
अदासि च तुलाभारं, तिक्खत्तुं सो महायसो।
थूपारामम्हि थूपञ्च, हेमपट्टेन छादयि॥
१२९.
कत्वा तत्थेव पासादं, भिक्खुसङ्घं निवासिय।
विहारे नगरे चेव, पटिसङ्खासि जिण्णकं॥
१३०.
कदम्बनदीया’कासि, निज्झरं थिरबन्धनं।
मरियादं पवड्ढेसि, वापियं सो मयेत्तियं॥
१३१.
तत्थ निद्धमनंचा’का, अनुवस्सम्पि भूमिपो।
चीवरत्थं सुवत्थानि, सुसण्हानि च दापयि॥
१३२.
दुब्भिक्खे दानसालायो, कारेत्वा सब्बपाणिनं।
महादानं पवत्तेसि, महापाळिञ्च वड्ढयि॥
१३३.
दधिभत्तञ्च दापेसि, निकायत्तयवासिनं।
निच्चं दुग्गतभत्तञ्च, यागुञ्चेव सखज्जकं॥
१३४.
एवमादीनि पुञ्ञानि, कत्वा सोवग्गियानि सो।
एकादसहि वस्सेहि, गतो देवसहब्यतं॥
१३५.
तस्सेकादसवस्सेसु, विस्सट्ठं सोण्णमेव तु।
अहु सतसहस्सानं, तयो दसहि सम्मितं॥
१३६.
सुदुज्जयं पण्डुनराधिराज,
मेकोपरो रोहणमुग्गदुग्गं।
कत्वा’पि एते सवसे नरिन्दा,
सयं वसं मच्चुमुपागमिंसु॥
सुजनप्पसाद संवेगत्थाय कते महावंसे
राजद्वयदीपनो नाम
एकूनपञ्ञासतिमो परिच्छेदो।