छत्तिंसतिम परिच्छेद
तयोदस राजको
१.
महल्लनागच्चयेन , पुत्तो भातिकतिस्सको।
चतुवीसतिवस्सानि, लंकारज्जमकारयि॥
२.
महाविहारे पाकारं, कारापेसि समन्ततो।
गवरतिस्सविहारं, सो कारयित्वा महीपति॥
३.
महागामणिकं वापिं, विहारस्स’स्स’दासि च।
विहारञ्च अकारेसि, भातियतिस्स नामकं॥
४.
कारेसुपोसथागारं, थूपारामे मनोरमे।
रन्धकण्डकवापिञ्च, कारापेसि महीपति॥
५.
सत्तेसु मुदुचित्तोसो, सङ्घम्हि तिब्बगारवो।
उभतोसङ्घे महीपालो, महादानं पवत्तयि॥
६.
भातिकतिस्सच्चयेन, तस्स कनिट्ठतिस्सको।
अट्ठवीससमारज्जं, लंकादीपे अकारयि॥
७.
भूताराम महानाग, थेरस्मिं सो पसीदिय।
कारेसि रतनपासादं, अभयगिरिम्हि साधुकं॥
८.
अभयगिरिम्हि पाकारं, महापरिवेणमेव च।
कारेसि मणिसोमव्हे, महापरिवेणमेव च॥
९.
तत्थेव चेतियघरं, अम्बत्थले तथेव च।
कारेसि पटिसङ्खारं, नागदीपे घरे पन॥
१०.
महाविहारसीमंसो, मद्दित्वा तत्थ कारयि।
कुक्कुटगिरि परिवेण, पन्तिं सक्कच्च भूपति॥
११.
महाविहारे कारेसि, द्वादस मनुजाधिपो।
महाचतुरस्सपासादे, दस्सनेय्येमनोरमे॥
१२.
दक्खिणविहार थूपम्हि, कञ्चुकञ्च अकारयि।
भत्तसालं महामेघ, वनासिमञ्च मद्दिय॥
१३.
महाविहारपाकारं, पस्सतो अपनीयसो।
मग्गं दक्खिणविहार, गामिञ्चापि अकारयि॥
१४.
भूताराम विहारञ्च, रामगोणकमेव च।
तथेव नन्दतिस्सस्स, आरामञ्च अकारयि॥
१५.
पाचिनतो अनुळातिस्स, पब्बतं गङ्गराजियं।
नियेलतिस्सारामञ्च, पिळ पिट्ठि विहारकं॥
१६.
राजमहाविहारञ्च, कारेसि मनुजाधिपो।
सोयेव तीसु ठानेसु, कारेसु’पोसथालयं॥
१७.
कल्याणीक विहारे च, मण्डलगिरिके तथा।
दुब्बलवापितिस्सव्हे, विहारेसु इमेसु हि॥
१८.
कनिट्ठतिस्सच्चयेन, तस्स पुत्तो अकारयि।
रज्जं द्वेयेव वस्सानि, चूळनागोति विस्सुतो॥
१९.
चूळनागकनिट्ठोतु, राजाघातिय भातिकं।
एकवस्सं कुड्डनागो, रज्जं लंकाय कारयि॥
२०.
महापेळञ्च वड्ढेसि, एकनाळिकछातके।
भिक्खुसतानं पञ्चन्नं, अब्भोच्छिन्नं महीपति॥
२१.
कुड्डनागस्स रञ्ञो तु, देवीया भातुको तदा।
सेनापति सिरिनागो, चोरो हुत्वान राजिनो॥
२२.
बलवाहन सम्पन्नो, आगम्म नगरन्तिकं।
राजबलेन युज्झन्तो, कुड्डनागं महीपतिं॥
२३.
पलापेत्वा लद्धजयो, अनुराध पुरे वरे।
लंकारज्जमकारेसि, वस्सानेकूनवीसति॥
२४.
महाथूपवरे छत्तं, कारापेत्वान भूपति।
सुवण्णकम्मं कारेसि, दस्सनेय्यं मनोरमं॥
२५.
कारेसि लोहपासादं, संखित्तं पञ्चभूमकं।
महाबोधि चतुद्वारे, सोपानं पुनकारयि॥
२६.
कारेत्वा छत्तपासादं, महे पूजमकारयि।
कुलम्बणञ्च दीपस्मिं, विस्सज्जेसि दयापरो॥
२७.
सिरिनागच्चये तस्स, पुत्तो तिस्सो अकारयि।
रज्जं द्वावीसवस्सानि, धम्मवोहार कोविदो॥
२८.
ठपेसि सो हि वोहारं, हिंसा मुत्तं यतोइध।
वोहारक तिस्सराजा, इति नामं ततो अहु॥
२९.
कम्बुगामकवासिस्स, देवत्थेरस्स सन्तिके।
धम्मं सुत्वा पटिकम्मं, पञ्चावासे अकारयि॥
३०.
महातिस्सस्स थेरस्स, अनुरा रामवासिनो।
पसन्नो मुचेलपट्टने, दान वट्टमकारयि॥
३१.
तिस्सराज मण्डपञ्च, महाविहारद्वयेपि सो।
महाबोधिघरे पाचि, लोहरूपद्धयम्पि च॥
३२.
सत्तपण्णिकपासादं, कारेत्वा सुखवासकं।
मासे मासे सहस्सं सो, महाविहारस्स दापयि॥
३३.
अभयगिरिविहारे, दक्खिणमूलसव्हये।
मरिचवट्टि विहारम्हि, कुलालितिस्ससव्हये॥
३४.
महियङ्गण विहारम्हि, महागामकसव्हये।
महानागतिस्सव्हम्हि, तथा कल्याणीकव्हये॥
३५.
इति अट्ठसु थूपेसु, छत्तकम्ममकारयि।
मूकनागसेनापति, विहारे दक्खिणे तथा॥
३६.
मरिच वट्टि विहारम्हि, पुत्तभागव्हये तथा।
इस्सरसमणव्हम्हि, तिस्सव्हे नागदीपके॥
३७.
इति छसु विहारेसु, पाकारञ्च अकारयि।
कारेसु’ पोसथागारं, अनुरारामसव्हये॥
३८.
अरियवंसकथाठाने, लंकादीपेखिलेपि च।
दान वट्टं ठपापेसि, सद्धम्मे गारवेन सो॥
३९.
तिणी सतसहस्सानि, दत्वान मनुजाधिपो।
इणतो सयिके भिक्खू, मोचेसि सासनप्पियो॥
४०.
महा वेसाख पूजं सो, कारेत्वा दीपवासिनं।
सब्बे संयेव भिक्खूनं, तिचीवरमदापयि॥
४१.
वेतुल्लवादं मद्दित्वा, कारेत्वा पापनिग्गहं।
कपिलेन अमच्चेन, सासनं जोतयीच सो॥
४२.
विस्सुतो’भयनागो’ति, कनिट्ठो तस्सराजिनो।
देविया तस्स संसट्ठो, ञातो भीतो सभातरा॥
४३.
पलायित्वा हल्लतित्थं, गन्त्वान सहसेवको।
कुद्धो विय मातुलस्स, हत्थपादञ्च छेदयि॥
४४.
राजिनो रट्ठतेदत्थं, ठपेत्वान इधेव तं।
सुनखोपमं दस्सयित्वा, गहेत्वा’ति सिनिद्धके॥
४५.
तत्थेव नावं आरुय्ह, परतीरमगासयं।
सुभवो मातुलो तु, उपगम्म महीपति॥
४६.
सुहदो विय हुत्वान, तस्मिं रट्ठमभिन्दिसो।
अभयो तं जाननत्थं, दूतं इध विसज्जयि॥
४७.
तं दिस्वा पूगरुक्खं सो, समन्ता कुन्तनाळिया।
परिब्भमन्तो मद्दित्वा, कत्वा दुब्बलमूलकं॥
४८.
बाहुनायेव पातेत्वा, तज्जेत्वा तं पलापयि।
दूतो गन्त्वा अभयस्स, तं पवत्तिं पवेदयि॥
४९.
ञत्वा’भयो तं दमिळे, आदाय बसुके ततो।
नगरन्तिकमागञ्छि, भातरा सह युज्झितुं॥
५०.
तं ञत्वान पलायित्वा, अस्समारुय्हदेविया।
मलयं आगमा राजा, तंकनिट्ठो’नु बन्धिय॥
५१.
राजानं मलये हन्त्वा, देवीमादाय आगतो।
कारेसि नगरे रज्जं, अट्ठवस्सानि भूपति॥
५२.
पासाणवेदिं कारेसि, महाबोधिसमन्ततो।
लोहपासादङ्गणम्हि, राजा मण्डपमेव च॥
५३.
द्विहि सतसहस्सेहि, नेकवत्थानि भागिय।
दीपम्हि भिक्खुसङ्घस्स, वत्थदानमदासि सो॥
५४.
अभयस्स’च्चये भातु, तस्सस्स तस्स अत्रजो।
द्वेवस्सानि सिरिनागो, लंकारज्ज मकारयि॥
५५.
पटिसङ्खरिय पाकारं, महाबोधिसमन्ततो।
महाबोधिघरस्सेव, सोयेव वालिकातले॥
५६.
मूचेलरुक्खपरतो, हंसवट्टं मनोरमं।
महन्तं मण्डपञ्चेव, कारापेसि महीपति॥
५७.
विजयकुमारको नाम, सिरिनागस्स अत्रजो।
पितुनो अच्चये रज्जं, एकवस्समकारयि॥
५८.
लम्बकण्णा तयो आसुं, सहाता महियङ्गणे।
सङ्घतिस्सो सङ्घबोधि, ततियो गोट्ठकाभयो॥
५९.
ते तिस्सवापिमरियाद-गतो अन्धो विचक्खणो।
राजुपट्ठानमायन्ते, पदसद्देन अब्रवि॥
६०.
‘‘पथवीसामिनो एते, तयो वहतिभू’इति।
तं सुत्वा अभयो पच्छा, यन्तो पुच्छि पुनाहसो॥
६१.
तस्स वंसो ठस्सतीति,
पुन पुच्छितमेव सो।
‘‘पच्छिमस्सा’’ति सो आह,
तं सुत्वा द्वीहिसोअगा॥
६२.
ते पुरं पविसित्वान, तयो रञ्ञो’ति वल्लभो।
राजकिच्चानि साधेन्ता, वसन्ता राजसन्तिके॥
६३.
हन्त्वा विजयराजानं, राजगेहम्हि एकतो।
सेनापतिंसङ्घतिस्सं, दुवेरज्जे’भिसेचयुं॥
६४.
एवं सो अभिसित्तोव, अनुराधपुरुत्तमे।
रज्जं चत्तारि वस्सानि, सङ्घतिस्सो अकारयि॥
६५.
महाथूपम्हि छत्तञ्च, हेमकम्मञ्च कारयि।
विसुं सतसहस्सग्घे, चतुरो च महामणि॥
६६.
मज्झे चतुन्नं सूरियानं, ठपापेसि महीपति।
थूपस्स मुद्धनि तथा-नग्घवजिरचुम्बटं॥
६७.
सो छत्तमहपूजाय, सङ्घस्स मनुजाधिपो।
चत्तालीससहस्सस्स, छ चीवरमदापयि॥
६८.
तं महादेवथेरेन, दामगल्लक वासिनो।
देसितं खन्धके सुत्तं, यागानिसंस दीपनं॥
६९.
सुत्वा पसन्नो सङ्घस्स, यागुदानमदापयि।
नगरस्स चतुद्वारे, सक्कच्चञ्चेव साधु च॥
७०.
सो अन्तरन्तरे राजा, जम्बुपक्कानि खादितुं।
सहोरोधो सहामच्चो, अगापाचिन दीपकं॥
७१.
उपद्दुतं’स्स गमने, मनुस्सा पाचि वासिनो।
विसं फलेसु यो जेसुं, राजभोज्जाय जम्बुया॥
७२.
खादित्वा जम्बुपक्कानि, तानि तत्थेव सो मतो।
सेनापति सङ्घधबाधीं-भयो रज्जे’भिसेचयि॥
७३.
राजासिरि सङ्घ बोधि, विस्सुतो पञ्चसीलवा।
अनुराधपुरे रज्जं, दुवे वस्सानि कारयि॥
७४.
महाविहारे कारेसि, सलाकग्गं मनोरमं।
तदादीपे मनुस्सेसो, ञत्वा दुब्बुट्ठुपद्दुते॥
७५.
करुणाय कम्पितमनो, महाथूपङ्गणे सयं।
निपज्जि भूमियं राजा, कत्वान इति निच्छयं॥
७६.
‘‘पवस्सित्वान देवेन, जलेनुपलाविते मयि।
नहेव वुट्ठहिस्सामि, मरमानोपहं इध’’॥
७७.
एवं निपन्ने भूमिन्दे, देवो पावस्सि तावदे।
लंकादीपम्हि सकले, पिणयन्तो महामहिं॥
७८.
तथापि नुट्ठहतिसो, अपिलापनतो जले।
आवरिंसु ततो’मच्चा, जलनिग्गमनाळियो॥
७९.
ततो जलम्हि पिलवं, राजा वुट्ठासि धम्मिको।
करुणायनुदि एवं, दीपे दुब्बुट्ठिकाभयं॥
८०.
चोरातहिं तहिं जाता, इति सुत्वान भूपति।
चोरे आणापयित्वान, रहस्सेन पलापीय॥
८१.
आणापेत्वा रहस्सेन, मतानं सो कलेवरं।
अग्गीहि उत्तासेत्वान, हनितं चोरुपद्दवं॥
८२.
एको यक्खो इधागम्म, रत्तक्खो इति विस्सुतो।
करोति रत्तान’क्खीति, मनुस्सानं तहिं तहिं॥
८३.
अञ्ञमञ्ञमपेक्खित्वा, भायित्वा रत्तनेत्ततं।
नरामरन्ति ते यक्खो, सोभक्खेसि असङ्कितो॥
८४.
राजा उपद्दवं तेसं, सुत्वा सन्तत्तमानसो।
एको’पवास गब्भम्हि, हुत्वा अट्ठङ्गुपोसथि॥
८५.
‘‘अपस्सित्वान तं यक्खं, न चुट्ठामी’’ति सो सयि।
तस्स सो धम्मतेजेन, अगा यक्खो तदन्तिकं॥
८६.
तेन ‘‘कोसी’’ति पुट्ठो च, सो ‘‘अह’’न्ति पवेदयि।
‘‘कस्मा पजं मे भक्खेसि, मा खाद’’इति सोब्रवि॥
८७.
‘‘एकस्मिं मे जनपदे, नरे देही’’ति सोब्रवि।
‘‘न सक्का इति वुत्ते सो, कमेनेकंति अब्रवि॥
८८.
‘‘अञ्ञं न सक्का दातुं मे, मं खाद’’ इति सोब्रवि।
‘‘न सक्का’’इति तं याचि, गामे गामे बलिञ्च सो॥
८९.
साधूति वत्वा भूमिन्दो, दिपम्पि सकलेपि च।
गामवरे निवेसेत्वा, बलिंतस्स अदापयि॥
९०.
महासत्तेन तेनेव, सब्बभूतानुकम्पिना।
महारोगभयं जातं, दीपदीपेन नासितं॥
९१.
सो भण्डागारिको रञ्ञो,
अमच्चो गोट्ठताभयो।
चेरो हुत्वा उत्तरतो,
नगरं समुपागमि॥
९२.
परिस्सावनमादाय, राजा दक्खिणद्वारतो।
परहिंसमरोचेन्तो, एककोव पलायि सो॥
९३.
पुटभत्तं गहेत्वान, गच्छन्तो पुरितो पथि।
भत्तभोगायराजानं, निबन्धित्थ पुनप्पुनं॥
९४.
जलं परिस्सावयित्वा, भुञ्जित्वान दयालुको।
तस्सेवं’नुग्गहं कातुं, इदं वचनमब्रुवि॥
९५.
‘‘सङ्घबोधि अहं राजा, गहेत्वा ममभो सीरं।
गोट्ठाभयस्स दस्सेहि, बहुं दस्सति ते धनं॥
९६.
न इच्छितो तथाकातुं, तस्सत्थाय महीपति।
निसिन्नोयेव अमरि, सो सीसं तस्स आदिय॥
९७.
गोट्ठाभयस्स दस्सेसि, सोतु विम्हितमानसो।
दत्वा तस्स धनं रञ्ञो, सक्कारं साधुकारयि॥
९८.
एवं गोट्ठाभयो एसो, मेघवण्णाभयो’ति च।
विस्सुतो तेरस समा, लंकारज्जमकारयि॥
९९.
महावत्थुं कारयित्वा, वत्थुद्वारम्हि मण्डपं।
कारयित्वा मण्डयित्वा, सो भिक्खु तत्थ सङ्घतो॥
१००.
अट्ठुत्तरसहस्सानि, निसीदेत्वा दिने दिने।
यागुखज्जक भोज्जेहि, सादूहि विविधेहि च॥
१०१.
सचीवरेहि कप्पेत्वा, महादानं पवत्तयि।
एकवीसदिना नेवं, निबद्धञ्चस्स कारयि॥
१०२.
महाविहारे कारेसि, सिलामण्डप मुत्तमं।
लोहपासादथम्भे च, परिवत्तिय ठापयि॥
१०३.
महाबोधि सिलावेदिं, उत्तरद्वारतोरणं।
पतिट्ठापेसि थम्भे च, चकुकण्णे सचक्कके॥
१०४.
तिस्सो सीलापटिमायो, तीसु द्वारेसु कारयि।
ठपापेसि च पल्लङ्कं, दक्खिणम्हि सिलामयं॥
१०५.
पधानभूमिं कारेसि, महाविहारपच्छतो।
दीपम्हि जिण्णकावासं, सब्बञ्च पटिसङ्खरि॥
१०६.
थूपारामे थूपघरं, थेरम्बत्थलके तथा।
आरामे मणिसोमव्हे, पटिसङ्खारयि च सो॥
१०७.
थूपारामे मणिसोमा-रामे मरिचवट्टके।
दक्खिणव्ह विहारे च, उपोसथघरानि च॥
१०८.
मेघवण्णाभयव्हञ्च, नवविहारमकारयि।
विहारमहपूजायं, पिण्डेत्वा दीपवासीनं॥
१०९.
तिंसभिक्खुसहस्सानं, छचीवरमदासि च।
महावेसाखपूजञ्च, तदा एवं अकारयि॥
११०.
अनुवस्सञ्च सङ्घस्स, छचीवरमदामयि।
पापकानं निग्गहेन, सोधेन्तो सासनं तु सो॥
१११.
वेतुल्लवादिनो भिक्खू, अभयगिरिनिवासिनो।
गाहयित्वासट्ठिमत्ते, जिनसासनकण्टके॥
११२.
कत्वान निग्गहं तेसं, परतिरे खिपापयि।
तत्थ खित्तस्स थेरस्स, निस्सितो भिक्खुचोळिको॥
११३.
सङ्घमित्तो’तिनामेन, भूतिविज्जादिकोविदो।
महाविहारे भिक्खुनं, कुज्झित्वान इधगमा॥
११४.
थूपारामे सन्निपातं, पविसित्वा असञ्ञतो।
सङ्घपालस्स परिवेण, वासित्थेरस्स तत्थ सो॥
११५.
गोट्ठासयस्स थेरस्स, मातुलस्स’स्स राजिनो।
रञ्ञो नामेना‘‘लपन्तो, वचनं पटिबाहिय॥
११६.
रञ्ञो कुलूपगो आसि, राजा तस्मिं पसीदिय।
जेट्ठपुत्तं जेट्ठतिस्सं, महासेनं कनिट्ठकं॥
११७.
अप्पेसि तस्स भिक्खुस्स, सो सङ्गण्हि दुतियकं।
उपनन्धि तस्मिं भिक्खुस्मिं, जेट्ठतिस्सो कुमारको॥
११८.
पितुनो अच्चये जेट्ठ, सिस्सो राजाअहोसिसो।
पितु सारीर सक्कारे, निग्गन्तुं निच्छमानके॥
११९.
दुट्ठामच्चे निग्गहेतुं, सयं निक्खम्म भूपति।
कनिट्ठं पुरतो कत्वा, पितुकायं अनन्तरं॥
१२०.
ततो अमच्चे कत्वान, सयं हुत्वान पच्छतो।
कनिट्ठे पितुकाये च, निक्खन्ते तदनन्तरं॥
१२१.
द्वारं संवरयित्वान, दुट्ठमच्चे निघातिय।
सूले अप्पेसि पितुनो, चितकायसमन्ततो॥
१२२.
तेन’स्स कम्मुना नामं, कक्खलोपपदंअहु।
सङ्घमित्तोतु सो भिक्खु, भीतो तस्मिं नराधिपा॥
१२३.
तस्साभिसेकसमकालं, महासेनेन मन्तिय।
तस्साभिसेकं पेक्खन्तो, परतीरं गतो इतो॥
१२४.
पितरा सो विप्पकतं, लोहपासाद मुत्तमं।
कोटिधनं अग्घनकं, कारेसि सत्तभूमकं॥
१२५.
सट्ठिसतसहस्सग्घं, पूजयित्वा मणिंतहिं।
कारेसि जेट्ठतिस्सोतं, मणिपासादनामकं॥
१२६.
मणि दुवे महग्घे च, महाथूपे अपूजयि।
महाबोधिघरे तीणि, तोरणानि च कारयि॥
१२७.
कारयित्वा विहारं सो, पाचिनतिस्स पब्बतं।
पञ्चवासेसु सङ्घस्स, अदासि पुथुवी पति॥
१२८.
देवानंपियतिस्सेन, सो पतिट्ठापितं पुरा।
थूपारामे उरुसिला, पटिमं चारुदस्सनं॥
१२९.
नेत्वान थूपारामव्हं, जेट्ठतिस्सो महीपहि।
पतिट्ठापेसि आरामे, पाचिनतिस्स पब्बते॥
१३०.
काळमत्तिकवापिंसो, अदाचेतिय पब्बते।
विहार पासाद महं, महावेसाखमेव च॥
१३१.
कत्वा तिंस सहस्सस्स, सङ्घस्स’दा छचीवरं।
आळम्बगामवापिंसो, जेट्ठतिस्सो अकारयि॥
१३२.
एवं सो विविधं पुञ्ञं, पासादकरणादिकं।
कारेन्तो दसवस्सानि, राजा रज्जमकारयि॥
१३३.
इति बहुविध पुञ्ञ हेतु भूता,
नरपतिता बहुपापहेतु चाति।
मधुरमिव विसेनमिस्समन्नं,
सुजनमनो भजते न तं कदापि॥
सुजनप्पसाद संवेगत्थाय कते महावंसे
तयोदसराजकोनाम
छत्तिंसतिमो परिच्छेदो।