३४ पञ्‍चतिंसतिमपरिच्छेद

पञ्‍चतिंसतिमपरिच्छेद

द्वादसराजको

१.
आमण्डगामण्यभयो, महादाठिकअच्‍चये।
नववस्सनट्ठमासे, रज्‍जं कारेसि तं सुतो॥
२.
छत्ताति छत्तं कारेसि, महाथूपे मनोरमे।
तथेव पादवेदिञ्‍च, मुद्धवेदिञ्‍च कारयि॥
३.
तथेव लोहपासाद, थूपव्हे पोसथव्हये।
कारेसि कुच्छिआजिरं, कुच्छिआळिन्दमेव च॥
४.
उभयत्थापि कारेसि, चारुं रतनपण्डपं।
रजतलेण विहारञ्‍च, कारापेसि नराधिपे॥
५.
महागामेण्डवापिंसो, पस्से कारिय दक्खिणे।
दक्खिणस्स विहारस्स, अदासि पुञ्‍ञदक्खिणो॥
६.
माघातं सकले दीपे, कारेसि मनुजाधिपो।
वल्‍लिफलानि सब्बानि, रोपापेत्वा तहिं तहिं॥
७.
मं सकुभण्डकं नाम, आमण्डिय महीपति।
पत्तं पूरापयित्वान, कारेत्वा वत्थचुम्बटं॥
८.
दापेसि सब्बसङ्घस्स, विप्पसन्‍नेन चेतसा।
पत्ते पूरापयित्वा सो, आमण्ड गामणिविदू॥
९.
तङ्कनिट्ठोकणिराजा-तिस्सो घातिय तातरं।
तीणि वस्सानि नगरे, रज्‍जं कारेसि खत्तियो॥
१०.
उपोसथघरट्टं एसा, निच्छिनि चेकियव्हये।
राजापराधकम्मम्हि, पुत्ते सट्ठितु भिक्खवो॥
११.
सहोड्डे गाहयित्वान, राजा चेतिय पब्बते।
खिपापेसि कणिरव्हे, पब्भारम्हि असीलके॥
१२.
कणिराजा अच्‍चयेन, आमण्डगामणि सुतो।
चूळाभयो वस्समेकं, रज्‍जं कारेसि खत्तियो॥
१३.
सो गोणकनदीतीरे, पुरपस्सम्हि दक्खिणे।
कारापेसि महीपालो, विहारे चूळगल्‍लकं॥
१४.
चूळाभयस्स’च्‍च येन, सीवलि तं कनिट्ठिका।
आमण्डधीता चतुरो, मासे रज्‍जमकारयि॥
१५.
आमण्ड भागिनेय्या तु, सीवलिं अपनीयतं।
इळनागोति नामेन, छत्तं उस्सापयि पुरे॥
१६.
तिस्सवापिं गते तस्मिं, आदिवस्से नराधिपे।
तं हित्वा पुरमागञ्छुं, बहवोलम्बकण्णका॥
१७.
तहिं अदिस्वा ते राजा, कुद्धो तेहि अकारयि।
मद्दयं वापिया पस्से, महाथूपञ्‍जसंसयं॥
१८.
तेसं विचारके कत्वा, चण्डाले च ठपापयि।
तेन कुद्धालम्बकण्णा, सब्बे हुत्वान एकतो॥
१९.
राजानं तं गहेत्वान, रुन्धित्वान सके घरे।
सयं रज्‍जं विचारेसुं, रञ्‍ञो देवी तदा सकं॥
२०.
पुत्तं चन्दमुखसिवं, मण्डयित्वा कुमारकं।
दत्वान हत्थे धातीनं, मङ्गलहत्थि सन्तिके॥
२१.
पेसेसि वत्वा सन्देसं, नेत्वा तं धातियो तहिं।
वदिंसु देविसन्देसं, सब्बं मङ्गल हत्थिनो॥
२२.
‘‘अयं ते साधिनो पुत्तो,
सामिको चारके ठितो।
अरिहि घाततो सेसो,
तया घातो इमस्स तु॥
२३.
त्वमेनं किर घातेहि, इदं देविवचो’’इति।
वत्वा तु सयापेसुं, पादमूलम्हि हत्थिनो॥
२४.
दुक्खितो सो रुदित्वान, नागो भेत्वान आळकं।
पविसित्वा महावत्थुं, द्वारं पातिय थामसा॥
२५.
रञ्‍ञो निसिन्‍नङ्गणम्हि, उग्घाटेत्वा कवाटकं।
निसीदापिय तं खन्धे, महातित्थमुपागमि॥
२६.
नावं आरो पयित्वान, राजानं तत्थ कुञ्‍जरो।
पच्छिमो दधितीरेन, सयं मलय मारुही॥
२७.
परतीरे वसित्वा सो, तीणिवस्सानि खत्तियो।
बलकायं गहेत्वान, आगा नावाति रोहणं॥
२८.
तित्थे सक्खरसोब्भम्हि, ओतरित्वान भूपति।
अकासि रोहणे तत्थ, महन्तं बलसङ्गहं॥
२९.
रञ्‍ञो मङ्गलहत्थिसो, दक्खिणं मलयं ततो।
रोहणंये’वुपागञ्छि, तस्स कम्मानि कातवे॥
३०.
महापदुमनामस्स, तत्थ जातकभाणिनो।
तुलाधारव्हवासिस्स, महाथेरस्स सन्तिके॥
३१.
कपिजातकं सुत्वान, बोधिसत्ते पसादवा।
नागमहाविहारं सो, जियामुत्तधनुस्सतं॥
३२.
कत्वा कारेसि थूपञ्‍च, वड्ढापेसि यथाठितं।
तिस्सवापिञ्‍च कारेसि, तथा दुरव्हवापिकं॥
३३.
सो गहेत्वा बलं राजा, युद्धाय अभिनिक्खमि।
तं सुत्वा लम्बकण्णा च, युद्धाय अभिसंयुता॥
३४.
पपल्‍लक्खन्धद्वारम्हि, खेत्ते हिङ्करवापिके।
युद्धं उभिन्‍नं वत्तित्थ, अञ्‍ञमञ्‍ञविहेसनं॥
३५.
नावाकिलन्तदेहत्ता, पोसा सीदन्ति राजिनो।
राजा नामं सावयित्वा, सयं पाविसि तेन सो॥
३६.
तेन भीतालम्बकण्णा, सयिंसु उदरेन सो।
तेसं सीसानि छिन्दित्वा, रतनाभिसमंकरि॥
३७.
तिक्खत्तुमेवन्तुकते, करुणाय महीपति।
‘‘अमारेत्वा’व गण्हाथ, जीवग्गाह’न्ति अब्रुवि॥
३८.
ततो विजितसङ्गामो, पुरं आगम्म भूपति।
छत्तं उस्सापयित्वान तिस्सवापि छणं अगा॥
३९.
जलकीळाय उग्गन्त्वा, सुमण्डितपसाधितो।
अत्तनो सिरिसम्पत्तिं, दिस्वा तस्सन्तरायिके॥
४०.
लम्बकण्णे सरित्वान, कुद्धो सो योजयीरथे।
युगपरम्परा तेसं, पुरतो पाविसी पुरं॥
४१.
महावत्थुस्स उम्मारे, ठत्वा राजाणपेसि सो।
‘‘इमेसं सीसमुम्मारे, अस्मिं छिन्दथ भो’’इति॥
४२.
गोणा एतेरथे युत्ता, तव होन्ति रथेसभ।
सिङ्गंखुरञ्‍च एतेसं, छेदापयत भो’’इति॥
४३.
मातुया अथ सञ्‍ञत्तो, सीसच्छेदं निवारिय।
नासञ्‍च पादङ्गुट्ठञ्‍च, तेसं राजा अछेदयि॥
४४.
हत्थिवुत्थं जनपदं, अदा हत्थिस्स खत्तियो।
हत्थिभोगो जनपदो, इति तेनासि नामतो॥
४५.
एवं अनुराधपुरे, इळानागो महीपति।
छब्बस्सानि अनुनानि, रज्‍जं कारेसि खत्तियो॥
४६.
इळनागच्‍चये तस्स, पुत्तो चन्दमुखोसिवो।
अट्ठवस्सं सत्तमासं, राजा रज्‍जमकारयि॥
४७.
मणिकारगामे वापि, कारापेत्वा महीपति।
इस्सरसमणव्हस्स, विहारस्स अदासि सो॥
४८.
तस्स रञ्‍ञो महेसी च, सङ्गामे पत्तिमत्तनो।
तस्सेवा’दा विहारस्स, दमिळदेवीति विस्सुता॥
४९.
तं तिस्सवापी कीळाय, हन्त्वा चन्दमुखं सिवं।
यसळालकतिस्सो’ति, विस्सुतो तङ्कनिट्ठको॥
५०.
अनुराधपुरे रम्मे, लङ्काभुवदने सुभे।
सत्तवस्सानट्ठमासे, राजा रज्‍जमकारयि॥
५१.
दोविरिकस्स दत्तस्स, पुत्थो दोवारिको सयं।
रञ्‍ञो सदिसरूपेन, अहोसि सुभनामवा॥
५२.
सुभं बलत्थं तं राजा, राजभूसाय भूसिय।
निसिदापिय पल्‍लङ्के, हासत्थं यसळालको॥
५३.
सीसचोळं बलत्थस्स, ससीसे पटिमुञ्‍चिय।
यट्ठिं गहेत्वा हत्थेन, द्वारमूले ठितो सयं॥
५४.
वन्दन्तेसु अमच्‍चेसु, निसिन्‍नं आसनम्हि तं।
राजा हसति एवं सो, कुरुते अन्तरन्तरा॥
५५.
‘‘बलत्थो एकदिवसं, राजानं हसमानकं।
अयं बलत्थो कस्मा मे, सम्मुखाहसती’’ति सो॥
५६.
मारापयित्वा राजानं, बलत्थो सो सुभो इध।
रज्‍जं कारेसि छब्बस्सं, सुभराजाति विस्सुतो॥
५७.
द्विसु महाविहारेसु, सुभराजा मनोरमं।
परिवेणपन्तिं सुभ-नामकंयेव कारयि॥
५८.
उरुवेलसमीपम्हि, तथा वेल्‍लिविहारकं।
पुरत्थिमे एकद्वारं, गङ्गन्ते नन्दिगामकं॥
५९.
लम्बकण्णसुतो एको, उत्तरपस्सवासिको।
सेनापतिमुपट्ठासि, वसभो नाम मातुलं॥
६०.
हेस्सति वसभो नाम, राजा’ति सुतियासदा।
घातेति राजादीपम्हि, सब्बे वसभनामके॥
६१.
‘‘रञ्‍ञो दस्साम वसतं, इम’’न्ति भरियाय सो।
सेनापतिमन्तयित्वा, पातो राजकुलं अगा॥
६२.
गच्छतो तेन सहसा, तम्बुलं चुण्णवज्‍जितं।
हत्थम्हि वसभस्सा’दा, तं साधु परिरक्खितुं॥
६३.
राजगेहस्स द्वारम्हि, तम्बुलं चुण्णवज्‍जितं।
सेनापति उदिक्खित्वा, तं चुण्णत्थं विसज्‍जयि॥
६४.
सेनापतिस्स भरिया, चुण्णत्थं वसभं गतं।
वत्वा रहस्सं दत्वा च, सहस्सं तं पलापयि॥
६५.
महाविहारठानं सो, गन्त्वान वसभो पन।
तत्थ थेरेहि खिरन्‍न-वत्थेहि कतसङ्गहो॥
६६.
ततो परं कुट्ठिनो च, राजभावाय निच्छितं।
सुत्वान वचनंहट्ठो, ‘‘चोरो हेस्स’’न्ति निच्छितो॥
६७.
लद्धसमत्थपुरिसे, गामघातं ततो परं।
करोन्तो रोहणं गन्त्वा, कपल्‍लपुवोपदेसतो॥
६८.
कमेन रट्ठं कण्हन्थो, सम्पत्तबलवाहनो।
सो राजा द्वीहि वस्सेहि, आगम्म पुरसन्तिकं॥
६९.
सुभराजं रणे हन्त्वा, वसभो सो महब्बलो।
उस्सापयि पुरेभत्तं, मातुलो’पि रणे पति॥
७०.
तं मातुलस्स सरिरं, पुब्बभूतोपकारिकं।
अकासि वसभो राजा, महेसिं मेत्तनामिकं॥
७१.
सोहोरपाठकं पुच्छि, आयुप्पमाणमत्तनो।
‘‘आह द्वादसवस्सानि’’, रहोयेवस्स सोपि च॥
७२.
रहस्सं रक्खणत्थाय, सहस्सं तस्सा दापिय।
सङ्घं सो सन्‍निपातेत्वा, वन्दित्वा पुच्छि भूपति॥
७३.
‘‘सियानु भन्ते आयुस्स, वड्ढनकारणं’’इति।
‘‘अत्थी’’ति सङ्घो आचिक्खि, अन्तरायविमोचनं॥
७४.
परिस्सावनदानञ्‍च, आवासदान मेव च।
गिलानवत्तदानञ्‍च, दातब्बं मनुजाधिप॥
७५.
‘‘कातब्बं जिण्णकावास-पटिसङ्खरणं तथा।
पञ्‍चसीलसमादानं, कत्वा तं साधुरक्खियं॥
७६.
उपोसथूपवासो च, कत्तब्बो’ पोसथे’’इति।
राजा साधूति गन्त्वान, तथा सब्बं मकासि सो॥
७७.
तिण्णं तिण्णञ्‍च वस्सानं, अच्‍चयेन महीपति।
दीपम्हि सब्बसङ्घस्स, तिचीवरमदापयि॥
७८.
अनागतानं थेरानं, पेसयित्वान दापयि।
द्वत्तिंसायहि ठानेसु, दापेसि मधुपायसं॥
७९.
चतुसट्ठिया च ठानेसु, महादानंतु मिस्सकं।
सहस्सवट्टि चतुसु, ठानेसु च जलापयि॥
८०.
चेतियपब्बते चेव, थूपारामे च चेतिये।
महाथूपे महाबोधि-घरे इति इमेसु हि॥
८१.
चित्तलकूटे कारेसि, दसथूपे मनोरमे।
दीपे’खिलम्हि आवासे, जिण्णे च पटिसङ्खरि॥
८२.
वल्‍लियेरविहारे च, थेरस्स सो पसीदिय।
महावल्‍लिगोत्तं नाम, विहारञ्‍च अकारयि॥
८३.
कारेसि अनुरारामं, महागामस्स सन्तिके।
हेळिगामट्ठकरिस, सहस्सं तस्स दापयि॥
८४.
मुचेलविहारं कारेत्वा, सो तिस्सवड्ढमानके।
आळिसारोदकभागं, विहारस्स अदापयि॥
८५.
कलम्बतित्थे थूपम्हि, कारेसिट्ठिककञ्‍चुकं।
कारेसुपोसथा गारं, वट्टितेलत्थ मस्सतु॥
८६.
सहस्सकरीसवापिंसो , कारापेत्वा अदासि च।
कारेसुपोसथागारं, विहारे कुम्भिगल्‍लके॥
८७.
सोये’वु पोसथागारं, इस्सरसमणके इध।
थूपारामेथूपघरं, कारापेसि महीपति॥
८८.
महाविहारे परिवेण, पन्तिं पच्छिमपेक्खिनिं।
कारेसि च चतुसालञ्‍च, जिण्णकं पटिसङ्खरि॥
८९.
चतुबुद्धपटिमारम्मं, पटिमानंघरंतथा।
महाबोधिङ्गणे रम्मे, राजा सोयेव कारयि॥
९०.
तस्स रञ्‍ञो महेसी सा, वुत्तनामा मनोरमं।
थूपं थूपघरञ्‍चेव, रम्मं तथेव कारयि॥
९१.
थूपारामे थूपघरं, निट्ठापेत्वा महीपति।
तस्स निट्ठापितमहे, महादानमदासि च॥
९२.
युत्तानं बुद्धवचने, भिक्खूनं पच्‍चयम्पि च।
भिक्खूनं धम्मकथिकानं, सप्पिफाणितमेव च॥
९३.
नगरस्स चतुद्वारे, कपणवट्टञ्‍च दापयि।
गिलानानञ्‍च भिक्खूनं, गिलानवट्टमेव च॥
९४.
मयेत्तिं राजुप्पलवापिं, वहकोलम्बगामकं।
महानिक वित्तवापिं, महारामोत्ति मेव च॥
९५.
केहालं काळिवापिञ्‍च, चम्बुट्ठिं वातमङ्गनं।
अभिवड्ढमानकञ्‍च, इच्‍चेकादस वापियो॥
९६.
द्वादस मातिका चेव, सुभिक्खत्थमकारयि।
गुत्तत्थ पुरपाकारं, चेव मुच्‍चमकारयि॥
९७.
गोपुरञ्‍च चतुद्वारे, महावत्थुञ्‍च कारयि।
सरं कारेसि उय्याने, हंसेतत्थविसज्‍जयि॥
९८.
पुरे बहू पोक्खरणी, कारापेत्वा तहिं तहिं।
उम्मग्गेन जलं तत्थ, पवेसेसि महीपति॥
९९.
एवं नानाविधं पुञ्‍ञं, कत्वा वसभभूपति।
हतन्तरायो सो हुत्वा, पुञ्‍ञकम्मे सदादरो॥
१००.
चतुत्तासीसवस्सानि, पुरे रज्‍जमकारयि।
चतुत्तालीसवेसाख, पूजा यो च अकारयि॥
१०१.
सुभराजा धरन्तो सो, अत्तनो एकधीतरं।
वसभेन भयासंकी, अप्पेसि’ठिक वड्ढकिं॥
१०२.
अत्तनो कम्बलञ्‍चेव, राजा भण्डानि च’प्पयि।
वसभेन हते तस्मिं, तमादासिट्ठवड्ढकी॥
१०३.
धीतिठाने ठपेत्वान, वड्ढेति अत्तनो घरे।
सकम्मं करतो तस्स, भत्तं आहरि दारिका॥
१०४.
सा निरोधसमापन्‍नं, तदम्बपुप्फ गुम्बके।
सत्तमे दिवसे दिस्वा, भत्तं मेधावीनी अदा॥
१०५.
पुन भत्तं रन्धयित्वा, पितुनो भत्तमाहरि।
पपञ्‍चकारणं पुट्ठा, तमत्थं पितुनो वदि॥
१०६.
तुट्ठो पुनप्पुनञ्‍चे’सो, भत्तं थेरस्स दापयि।
विस्सत्थो’नागतं दिस्वा, थेरो आह कुमारिकं॥
१०७.
‘‘तवइस्सरियेजाते, इमं ठानं कुमारिके।
सरेय्यासी’ति थेरो तु, तदा च परिनिब्बुतो॥
१०८.
सके सो वसभो राजा, वयप्पत्तम्हि पुत्तके।
वङ्कनासिकतिस्सम्हि, कञ्‍ञंतस्सानुरूपिकं॥
१०९.
गवेसापेसि पुरिसा, तं दिस्वान कुमारिकं।
इट्ठकवड्ढकीगामे, इत्थिलक्खण कोविदा॥
११०.
रञ्‍ञो निवेदयुं राजा, तमाणापेतुमारभि।
तस्साह राजधीतत्तं, इट्ठकवड्ढकी तदा॥
१११.
सुभरञ्‍ञो तु धीतत्तं, कम्बलादीहि ञापयि।
राजा तुट्ठो सुतस्सा’दा, तं साधु कतमङ्गलं॥
११२.
वसभस्सच्‍चये पुत्तो, वङ्कनासिक तिस्सको।
अनुराधपुरे रज्‍जं, तीणि वस्सानि कारयि॥
११३.
सो गोणनदिया तीरे, महामङ्गलनामकं।
विहारं कारयि राजा, वङ्कनासिकतिस्सको॥
११४.
महामत्ता तु देवी सा, सरन्ती थेरभासितं।
विहारकारणत्थाय, अकासि धनसञ्‍चयं॥
११५.
वङ्कनासिकतिस्सस्स, अच्‍चये कारयी सुतो।
रज्‍जं बावीसवस्सानि, गज्‍जबाहुकगामणि॥
११६.
सुत्वा सो मातुवचनं, मातुदत्थाय कारयि।
कदम्बपुप्फठानम्हि, राजमातुविहारकं॥
११७.
माता सतसहस्सं सा, भूमिअत्थोय पण्डिता।
अदा महाविहारस्स, विहारञ्‍च अकार यि॥
११८.
सयमेव अकारेसि, तत्थ थूपं सिलामयं।
सङ्घभोगञ्‍च पादासि, किणित्वान ततो ततो॥
११९.
अभयुत्तर महाथूपं, वड्ढापेत्वा चितापयि।
चतुद्वारे च तत्थेव, आदिमुखमकारयि॥
१२०.
गामणितिस्सवापिं सो, कारापेत्वा महीपति।
अभयगिरि विहारस्स, पाकवट्टाय’दासि च॥
१२१.
मरिचवट्टिकथूपम्हि, कञ्‍चुकञ्‍च अकारयि।
किणित्वा सतसहस्सेन, सङ्घभोगमदासि च॥
१२२.
कारेसि पच्छिमे वस्से, विहारं रामकव्हयं।
महेजसनसालञ्‍च, नगरम्हि अकारयि॥
१२३.
गजबाहुस्सच्‍चयेन, ससुरो तस्स राजिनो।
रज्‍जं महल्‍लको नागो, छब्बस्सानि अकारयि॥
१२४.
पुरत्थिमे पेजलकं, दक्खिणे कोटि पब्बतं।
पच्छिमे दकपासाणे, नागदीपे सालिपब्बतं॥
१२५.
बीजगामे तनवेळिं, रोहणे जनपदे पन।
तोब्बलनागपब्बतञ्‍च, अन्तोट्ठे गिरिहालिकं॥
१२६.
एते सत्त विहारे सो, महल्‍लनागभूपति।
परित्तेनपि कालेन, कारापेसि महामती॥
१२७.
एवं असारेहि धनेहि सारं,
पुञ्‍ञानि कत्वान बहूनि पञ्‍ञा।
आदेन्ति बाला पन काम हेतु,
बहूनि पापानि करोन्ता मोहा’ति॥
सुजनप्पसादसंवेगत्थाय कते महावंसे
द्वादस राजको नाम
पञ्‍चतिंसतिमो परिच्छेदो।