२९ तिंसतिम परिच्छेद

तिंसतिम परिच्छेद

धातुगब्भरचनो

१.
वन्दित्वान महाराजा, सब्बं सङ्घं निमन्तयि।
‘‘यावचेतियनिट्ठाना, भिक्खं गण्हथ मे’’इति॥
२.
सङ्घो तं नाधिवासेसि, अनुपुब्बेन सो पन।
यावन्तो याव सत्ताहं, सत्ताहमधिवासनं॥
३.
अलत्थो’पड्ढभिक्खूहि, ते लद्धा सुमनो’व सो।
अट्ठारससु ठानेसु, थूपठानसमन्ततो॥
४.
मण्डपे कारयित्वान, महादानं पवत्तयि।
सत्थाहं तत्थ सङ्घस्स, ततो सङ्घं विस्सज्जयि॥
५.
ततो भेरिं चरापेत्वा, इट्ठका वड्ढकी लहुं।
सन्निपातेसि ते आसुं, पञ्चमत्तसतानि हि॥
६.
कथं करिस्ससि ने’को, पुच्छितो आह भूपति।
‘‘पेस्सियानं सतं लद्धा, पंसूनं सकटं अहं॥
७.
खेपयिस्सामि एक्का’हं, तं राजा पटिबाहयि।
ततो उपड्ढुपड्ढञ्च, पंसू द्वे अम्मणानि च॥
८.
आहंसु राजा पटिबाहि, चतुरो तेपि वड्ढकी।
अथेको पण्डितो ब्यत्तो, वड्ढकी आह भूपतिं॥
९.
‘‘उदुक्खले कोट्टयित्वा, अहं सुप्पेहि वट्टितं।
पिंसापयित्वा निसदे, एतं पंसूनमम्मणं॥
१०.
इति वुत्तो अनुञ्ञासि, तिणादिनेत्थनो सियुं।
चेतियम्हीति भूमिन्दो, इन्दतुल्यपरक्कमो॥
११.
‘‘कं सण्ठानं चेतियं तं, करिस्ससि तुवं इति।
पुच्छितं तंखणंयेव, विस्सकम्मो तमाविसि॥
१२.
सोवण्णपातिं तो यस्स, पुरापेत्वाव वड्ढकी।
पाणिना वारिमादाय, वारिपिट्ठियमाहनी॥
१३.
फलिक लोलसदिसं, महाफुब्बुळमुट्ठहि।
आही’दिसं करिस्सति, तुस्सित्वान’स्स भूपति॥
१४.
सहस्सग्घं वत्थयुगं, तथा’लङ्कार पादुका।
कहापनानि द्वादस-सहस्सानि च दापपि॥
१५.
‘‘इट्ठका आहारापेस्सं, अपीळेन्तो कथं नरे’’।
इति राजा विचिन्तेसि, रत्तिंञत्वान तं मरू॥
१६.
चेतियस्स चतुद्धारे, आहरित्वान इट्ठका।
रत्तिं रत्तिं ठपयिंसु, एकेकाहपहोनका॥
१७.
तं सुत्वा सुमनोराजा, चेतिये कम्ममारभि।
अमूलमेत्थ कम्मञ्च, न कातब्बन्ति ञापयि॥
१८.
एकेकस्मिं दुवारस्मिं, ठपापेसि कहापणे।
सोळससतसहस्सानि, वत्थानिसु बहूनि च॥
१९.
विविधञ्च अलङ्कारं, खज्जंभोज्जं सपानकं।
गन्धमालागुळादिच, मुखवासकपञ्चकं॥
२०.
‘‘यथारुचितं गण्हन्तु, कम्मं कत्वा यथारुचिं।
ते तथेव अपेक्खित्वा, अदंसु राजकम्मिका॥
२१.
थूपकम्मसहायत्तं, एको भिक्खुनिकामयं।
मत्तिकापिण्डमादाय, अत्तना अभिसङ्खतं॥
२२.
गन्त्वान चेतियट्ठानं, वड्ढेत्वा राजकम्मिके।
अदासि तं वड्ढकिस्स, गण्हन्तोयेव जानिसो॥
२३.
तस्सा कारं विदित्वान, तत्थाहोसि कुतूहलं।
कमेन राजा सुत्वान, आगतो पुच्छि वड्ढकी॥
२४.
देव एकेन हत्थेन, पुप्फाना’दाय भिक्खवो।
एकेन मत्तिकापिण्डं, देन्ति मय्हं अहं पन॥
२५.
अयं आगन्तुको भिक्खु, अयं नेवासिको इति।
जानामिनेवा’ति वचो, सुत्वा राजासमप्पयि॥
२६.
एकोबलत्थं दस्सेतुं, मत्तिका दायकं यतिं।
सो बलतस्स दस्सेसि, सो तं रञ्ञो निवेदयि॥
२७.
जातिमकुलकुम्भेसो , महाबोधङ्गणे तयो।
ठपापेत्वा बलत्थेन, राजा दापेसि भिक्खुनो॥
२८.
अजानित्वा पूजयित्वा, ठितस्से’तस्स भिक्खुनो।
बलत्थो तं निवेदेसि, तदा तं जानि सो यति॥
२९.
केलिवाते जनपदे, पियङ्गल्लनिवासिको।
थेरो चेतियकम्मस्मिं, सहायत्तं निकामयं॥
३०.
तस्सित्थिकावड्ढकिस्स, ञातको इध आगतो।
तस्सिट्ठिका समत्तेन, ञातो कत्वान इट्ठकं॥
३१.
कम्मियेवड्ढयित्वान, वड्ढकिस्स अदासितं।
सो तं तत्थ नियोजेसि, कोलाहलमहोसि च॥
३२.
राजा सुत्वाव’ तं आह, ‘‘ञातुं सक्का तमिट्ठिकं’’।
जानन्तोपि न सक्काति, राजानं आह वड्ढकी॥
३३.
‘‘जानासि तं त्वं थेरंति’’,
वुत्तो आमा’’ति भासितो।
तं ञापनत्थं अप्पेसि,
बलत्थं तस्स तूपति॥
३४.
बलत्थो तेन तं ञत्वा, राजानुञ्ञायुपागतो।
कट्ठहालपरिवेणे, थेरं पस्सिय मन्तिय॥
३५.
थेरस्स मगमनाहञ्च, गतिठानञ्च जानिय।
‘‘तुम्हेहि सह गच्छामि, सकं गामं’’न्ति भासिय॥
३६.
रञ्ञो सब्बं निवेदेसि, राजा तस्स अदापयि।
वत्थयुगं सहस्सग्घं, महग्घं रत्तकम्बलं॥
३७.
सामणके परिक्खारे, बहुके सक्खरम्पि च।
सुगन्ध तेलनाळिञ्च, दापेत्वा अनुसासितं॥
३८.
थेरेन सह गन्त्वा सो, दिस्सन्ते पियगल्लके।
थेरं सीताय छायाय, सोदकाय निसीदिय॥
३९.
सक्खरपाणकं दत्वा, पादे तेलेन मक्खिय।
उपाहनानि योजेत्वा, परिक्खारे उपानयि॥
४०.
कुलूपगस्स थेरस्स, गहिता मे इमे मया।
वत्थयुगंतु पुत्तस्स, सब्बे तानि ददामि वो॥
४१.
इति वत्वान दत्वा ते, गहेत्वा गच्छतो पन।
वन्दित्वा राजवचसा, रञ्ञो सन्देसमाह सो॥
४२.
महाथूपे कयिरमाने, सतियाकम्मकारका।
अनेकसङ्खाहि जना, पसन्ना सुगतिं गता॥
४३.
चित्तप्पसादमत्तेन, सुगते गतिउत्तमा।
लब्भतीति विदित्वान, थूपपूजं करे बुधो॥
४४.
एत्थेव भतिया कम्मं, करित्वा इत्थियो दुवे।
तावतिंसम्हि निब्बत्ता, महाथूपम्हि निट्ठिते॥
४५.
आवज्जित्वा पुब्बकम्मं, दिट्ठकम्मफला उभो।
गन्धमाला’दियित्वान, थूपं पूजेतुमागता॥
४६.
गन्धमालाहि पूजेत्वा, चेतियं अभिवन्दिसुं।
तस्मिं खणे भातिवङ्क-वासी थेरो महासिवो॥
४७.
रत्तिभागे महाथूपं, वन्दिस्सामीति आगतो।
तादिस्वान महासत्त-पण्णिरुक्खम पस्सितो॥
४८.
अदस्सयित्वा अत्तानं, पस्सं सम्पत्तिमब्भुतं।
ठत्वा तासं वन्दनाय, परियोसाने अपुच्छितं॥
४९.
‘‘भासते सकलो दीपो,
देहोभासेन वो इध।
किन्नुकम्मं करित्वान,
देवलोकं इतो गता॥
५०.
महाथूपे कतं कम्मं, तस्स आहंसु देवता।
एवं तथागते हेव, पसादो हि महप्फलो॥
५१.
पुप्फधानत्तयं थूपे, इट्ठिकाहि चितं चितं।
समं पथविया कत्वा, इद्धिमन्तो’व सीदयुं॥
५२.
नव वारे चितं सब्बं, एवं ओसीदयिंसु ते।
अथ राजा भिक्खुसङ्घ-सन्निपात मकारयि॥
५३.
तत्थासीतिसहस्सानि , सन्निपातम्हि भिक्खवो।
राजा सङ्घमुपागम्म, पूजेत्वा अभिवन्दिय॥
५४.
इट्ठकोसिदनेहेतुं, पुच्छि सङ्घो वियाकरि।
‘‘नो सीदनत्थं थूपस्स, इद्धिमन्तेहि भिक्खूहि॥
५५.
कतं एतं महाराज, न इदानि करिस्सते।
अञ्ञथत्तमकत्वा तं, महाथूपं समापय॥
५६.
तं सुत्वा सुमनो राजा, थूपकम्ममकारयि।
पुप्फाधानेसु दससु, इट्ठिका दसकोटियो॥
५७.
भिक्खुसङ्घो सामणेरे, उत्तरं सुमनम्पि च।
‘‘चेभिय धातुगब्भत्थं, पासाणे मेघवण्णके॥
५८.
आहरथा’’ति योजेसि, ते गन्त्वा उत्तरं कुरुं।
असीति रतनायाम, वित्थारे रविभासुरे॥
५९.
अट्ठङ्गुलानि बहले, गण्ठिपुप्फनिभे सुभे।
छमेघवण्णपासाणे, आहरिंसु खणेततो॥
६०.
पुप्फधानस्स उपरि, मज्झे एकं निपातिय।
चतुपस्सम्हि चतुरो, मञ्जूसं विय योजिय॥
६१.
एकं पिधानकत्थाय, दिसाभागे पुरत्थिमे।
अदस्सनं करित्वा ते, ठपयिंसु महिद्धिका॥
६२.
मज्झम्हि धातुगब्भस्स, तस्स राजा अकारयि।
रतनमयं बोधिरुक्खं, सब्बाकारमनोरमं॥
६३.
अट्ठारस रतनिको, खन्धो साखास्स पञ्च च।
पवालमयमूलो सो, इन्दनीले पतिट्ठितो॥
६४.
सुसुद्धरजतक्खन्धो, मणिपत्तेहि सोभितो।
हेममयपण्डुपत्त, फलो पवाळअङ्कुरो॥
६५.
अथ मङ्गलिका तस्स, खन्धे पुप्फलतापि च।
चतुप्पदानं पन्तीध, हंसपन्ति च सोभना॥
६६.
उद्धं चारुवितानन्ते, मुत्ता किं किणिजालका।
सुवण्ण घण्टापन्तीध, दामानि च तहिं तहिं॥
६७.
वितान चतुकोणम्हि, मुत्तादामकलापको।
नवसत सहस्सग्घो, एके को असिलम्बितो॥
६८.
रविचन्दतार रूपानि, नानापदुमकानि च।
रतनेहि कतानेव, धिताने अप्पितान’युं॥
६९.
अट्ठुत्तरसहस्सानि, वत्तानि विविधानि च।
महग्घनानारङ्गानि, विताने लम्बितान’युं॥
७०.
बोधिं परिक्खिपित्वान, नानारतनवेदिका।
महामलक मुत्ताहि, सन्थारेतु तदन्तरे॥
७१.
नानारतन पुप्फानं, चतुगन्धूदकस्स च।
पुण्णा पुण्णघटपन्ति, बोधिमूले कतान’युं॥
७२.
बोधि पाचिन पञ्ञत्ते, पल्‍लङ्केकोटिअग्घके।
सोवण्ण बुद्धपटिमं, निसीदापेसि भासुरं॥
७३.
सरीरावयवातस्सा, पटिमाय यथारहं।
नानावण्णेहि रतनेहि, कता सुरुचिरा अहुं॥
७४.
महाब्रह्मा ठितो तत्थ, राजतच्छत्त धारको।
विजयुत्तरसङ्खेन, सक्‍को च अभिसेकदो॥
७५.
विणाहत्थो पञ्‍चसिखो, काळनागो सनाटिको।
सहस्सहत्थो मारो च, सहत्तीसह किंकरो॥
७६.
पाचिनपल्‍लङ्कनिभा, तीसु सेसदिसासु च।
कोटिकोटिधनग्घा च, पल्‍लङ्का अत्थता अहुं॥
७७.
बोधिं उस्सिसके कत्वा, नानारतनमण्डितं।
कोटि धनग्घकंयेव, पञ्‍ञत्तं सयनं अहु॥
७८.
सत्तसत्ताह ठानेसु, तत्थ तत्थ यथारहं।
अधिकारे अकारेसि, ब्रह्मयाचनमेव च॥
७९.
धम्मचक्‍कप्पवत्तञ्‍च, यसपब्बजनम्पि च।
भद्दवग्गिय पब्बज्‍जं, जटिलानं दमनम्पि च॥
८०.
बिम्बिसारागमञ्‍चापि , राजगेहप्पवेसनं।
वेळुवनस्सगहनं, असीतिसावके तथा॥
८१.
कपिल वत्थुगमनं, तथा रतन चङ्कमं।
राहुलानन्दपब्बज्‍जं, गहणं जेतवनस्स च॥
८२.
अम्बमूले पाटिहीरं, तावतिंसम्हि देसनं।
देवोरोहणपाटिहीरं, थेरपञ्हसमागमं॥
८३.
महासमय सुत्तन्तं, राहुलोवादमेवच।
महामङ्गलसुत्तञ्‍च, धनपालसमागमं॥
८४.
आळवकङ्गुलिमाल, अपलालदमनम्पि च।
पारायनकसमितिं, आयुवोस्सज्‍जनं तथा॥
८५.
सूकरमद्दवग्गाहं, सिङ्गीवण्णयुगस्स च।
पसन्‍नोदकपानञ्‍च, परिनिब्बान मेव च॥
८६.
देवमनुस्स परिदेवं, थेरेन पादवन्दनं।
दहनं अग्गिनिब्बानं, तत्थ सक्‍कार मेव च॥
८७.
धातुवितङ्ग दोणेन, पसादजनकानि च।
येभुय्येन अकारेसि, जातकानि सुजातिमा॥
८८.
वेस्सन्तर जातकन्तु, वित्थारेन अकारयि।
कुसिनापुरतो याव, बोधिमन्ति तथेव च॥
८९.
चतुद्दिसं ते चत्तारो, महाराजा ठिता अहुं।
तेत्तिंसदेव पुत्ता च, बात्तिंस च कुमारियो॥
९०.
यक्खसेनापतिअट्ठ, वीसति च ततो परि।
अञ्‍जलीपग्गहादेवा, पुप्फपुण्णघटा ततो॥
९१.
नच्‍चका देवताचेव, तूरियवादक देवता।
आदासगाहका देवा, पुप्फसाखा धरा तथा॥
९२.
पदुमादिगाहका देवा, अञ्‍ञे देवा च नेकधा।
रतनग्घिय पन्ति च, धम्मचक्‍कान मेव च॥
९३.
खग्गधरादेवपन्ति, देवापातिधरा तथा।
तेसं सीसे पञ्‍चहत्था, गन्धतेलस्स पूरिता॥
९४.
दुकूलवट्टिका पन्ति, सदापञ्‍जलिता अहु।
फलिकग्घिये चतुक्‍कण्णे, एकेको च महामणि॥
९५.
सुवण्णमणि मुत्तानं, रासियो वजिरस्स च।
चतुक्‍कण्णेसु चत्तारो, कथा’हेसुं पभस्सरा॥
९६.
मेदवण्णकपासाण, भित्तियंयेव उज्‍जला।
विज्‍जाता अप्पिता आसुं, धातुगब्भेविभूसिता॥
९७.
रूपकानेत्तसब्बानि, धातुगब्भे मनोरमे।
घनकोट्टि महेमस्स, कारापेसि महीपति॥
९८.
कम्माधिट्ठायको एत्थ, सब्बं संविदहि इमं।
इन्दगुत्तो महाथेरो, छळभिञ्‍ञो महामती॥
९९.
सब्बं राजिद्धिया एतं, देवतानञ्‍च इद्धिया।
इद्धिया अरियानञ्‍च, असम्बाधं पतिट्ठितं॥
१००.
निट्ठन्तं सुगतञ्‍च पूजियतमं लोकुत्तमं नित्तमं।
धातु तस्स विचुण्णितं जनहितं आसिंसता पूजिय।
पुञ्‍ञं तं सममिच्‍च’चेच्‍च मतिमा सद्धागुणलङ्कतो।
तिट्ठन्तं सुगतं विय’स्स मुनिनो धातु च सम्बूजये॥
सुजनप्पसादसंवेगत्थाय कते महावंसे
धातुगब्भरचनो नाम
तिंसतिमो परिच्छेदो।