बावीसतिम परिच्छेद
गामणिकुमार सुति
१.
एळारं घातयित्वान, राजा’हु दुट्ठगामणि।
तदत्थ दीपनत्थाय, अनुपुब्बकथा अयं॥
२.
देवानं पियतिस्सस्स, रञ्ञो दुतियभातिको।
उपराजा महानागो, नामानु भातुनो पियो॥
३.
रञ्ञो देवी सपुत्तस्स, बाला रज्जाभिकामिनि।
उपराजवधत्थाय, जातचित्ता निरन्तरं॥
४.
वापिं तरच्छनामं सा, कारापेन्तस्स पाहिणि।
अम्बं विसेन योजेत्वा, ठपेत्वा अम्बमत्थके॥
५.
तस्सा पुत्तो सहगतो, उपराजेन बालको।
भाजने विवटेयेव, तं अम्बं खादिया’मरि॥
६.
उपराजा ततोयेव, सदार बल वाहनो।
रक्खिहुं सकमत्तानं, रोहणा’भिमुखो अगा॥
७.
यट्ठालय विहारस्मिं, महेसी तस्स गब्भिनी।
पुत्तं जनेसि सो तस्स, भातु नाम मकारयि॥
८.
ततो गन्त्वा रोहणं सो,
इस्सरो रोहणे’खिलो।
महा भागो महा गामे,
रज्जं कारेसि खत्तियो॥
९.
कारेसि सो नागमहा-विहारं सकनामकं।
उद्धकन्दरकादी च, पिहारे कारयी बहू॥
१०.
यट्ठालय कतिस्सो सो, तस्स पुत्तो तदच्चये।
हत्थेव रज्जं कारेसि, तस्स पुत्तो’भयो तथा॥
११.
गोट्ठाभयसुतो काक-वण्णतिस्सोति विस्सुहो।
तदच्चये तत्थ रज्जं, सो अकारेसि खत्तियो॥
१२.
विहारदेवि नामा’सि, महेसी तस्स राजिनो।
सद्धस्स सद्धासम्पन्ना, धीता कल्याणि राजिनो॥
१३.
कल्याणियं नरिन्दो हि, तिस्सो नामासि खत्तियो।
देविसञ्ञोगजनित-को पोतस्स कनिट्ठको॥
१४.
भीतो ततो पलायित्वा, अय्यउत्तिय नामको।
अञ्ञत्थ वसि सो देसो, तेन तं नामको अहु॥
१५.
दत्वा रहस्सलेखं सो, भिक्खुवेसधरं नरं।
पाहेसि देविया गन्त्वा, राजद्वारे ठितो तुसो॥
१६.
राज गेहे अरहता, भुञ्जमानेन सब्बदा।
अञ्ञायमानो थेरेन, रञ्ञो घरमुपागमि॥
१७.
थेरेन सद्धिं भुञ्जित्वा, रञ्ञो सह विनिग्गमे।
पातेसि भूमियं लेखं, पेक्खमानाय देविया॥
१८.
सद्देन तेन राजानं, निवत्तित्वा विलोकयं।
ञत्वान लेखसन्देसं, कुद्धो थेरस्स दुम्मति॥
१९.
थेरं तं पुरिसं तञ्च, मारापेत्वान कोधसा।
समुद्दस्मिं खिपापेसि, कुज्झित्वा तेन देवता॥
२०.
समुद्देनो’त्थरा पेसुं, तं देसं सोतुभूपति।
अत्तनो धीतरं युद्धं, देविं नाम सुरुपिनिं॥
२१.
लिखित्वा राजधीताति, सोवण्णक्खलिया लहुं।
निसीदापिय तत्थेव, समुद्दस्मिं विस्सज्जयि॥
२२.
ओक्कन्तं तं ततो लंके-काकवण्णो महीपति।
अभिसेचयि तेना’सि, विहारोपपदव्हया॥
२३.
तिस्स महाविहारञ्च, तथा चित्तलपब्बतं।
गमित्थवालिं कुटालिं, विहारे एवमादिके॥
२४.
कारेत्वा सुपसन्नेन, मनसारतनत्तये।
उपट्ठहि तदा सङ्घं, पच्चयेहि चतूहि सो॥
२५.
कोटिपब्बत नामम्हि, विहारे सीलवत्तिमा।
तदा अहु सामणेरो, नानापुञ्ञकरो सदा॥
२६.
सुखेनारोहणत्थाय, अकास चेतियङ्गणे।
ठपेसि तीणि पासाणे, पासाण फलकानि सो॥
२७.
अदा पानीय दानञ्च, वत्तं सङ्घस्स चा’करि।
सदा किलन्तकायस्स, तस्सा’बोधो महा अहु॥
२८.
सिविकाय कमानेत्वा, भिक्खवो कतवेदिनो।
सिलापस्सय परिवेणे, तिस्सारामे उपट्ठहुं॥
२९.
सदा विहारदेवीसा, राजगेहे सुसङ्खते।
पुरेभत्तं महादानं, दत्वा सङ्घस्स सञ्ञता॥
३०.
पच्छाभत्तं गन्धमालं, भेसज्जवसनानि च।
गाहयित्वा गता’रामं, सक्करोति यथारहं॥
३१.
तदा तथेव कत्वा सा, सङ्घत्थेरस्स सन्तिके।
निसीदि धम्मं देसेन्तो, थेरो तं इध मब्रवि॥
३२.
‘‘महासम्पत्ति तुम्हेहि, लद्धा’यं पुञ्ञकम्मुना।
अप्पमादो’व कातब्बो, पुञ्ञकम्मे इदानिपि’’॥
३३.
एवं वुत्ते तु सा आह, ‘‘किं सम्पत्ति अयं इध।
येसं नो दारका नत्थि, वञ्झासम्पत्ति तेन नो’’॥
३४.
छळभिञ्ञो महाथेरो, पुत्तलाभमवेक्खिय।
‘‘गिलानं सामणेरं तं, पस्सदेवी’’ति अब्रवि॥
३५.
सा गन्त्वा’सन्न मरणं, सामणेरमवोच तं।
‘‘पत्थेहि मम पुत्तत्तं, सम्पत्ती महती हि नो’’॥
३६.
न इच्छतीति ञत्वान, तदत्थं महतिं सुभं।
पुप्फपूजं कारयित्वा, पुन याचि सुमेधसा॥
३७.
एवम्प’निच्छमानस्स, अत्थायु’पायकोविदा।
नाना भेसज्ज वत्थानि, सङ्घे दत्वा’थ याचितं॥
३८.
पत्थेसि सो राजकुलं, सा तं ठानं अनेकधा।
अलङ्करित्वा वन्दित्वा, यानमारुय्ह पक्कमि॥
३९.
ततो चुतो सामणेरो, गच्छमानाय देविया।
तस्सा कुच्छिम्हि निब्बत्ति, तं जानिय निवत्तिसा॥
४०.
रञ्ञो तं सासनं दत्वा, रञ्ञा सह पुना’गमा।
सरीरकिच्चं कारेत्वा, सामणेरस्सु’भोपिते॥
४१.
तस्मिंयेव परिवेणे, वसन्ता सन्तमानसा।
महादानं पवत्तेसुं, भिक्खुसङ्घस्स सब्बदा॥
४२.
तस्से’वं दोहळो आहि, महा पुञ्ञाय मातुया।
‘‘उसभमत्तं मधुगण्डं, कत्वा उस्सीसके सयं॥
४३.
वामेतरेन पस्सेन, निपन्नासयने सुभे।
द्वादसन्नं सहस्सानं, भिक्खूनं दिन्नसेसकं॥
४४.
मधुं भुञ्जितुकामा’सि, अथ एळार राजिनो।
योधान मग्गयोधस्स, सीसच्छिन्नासिदेवनं॥
४५.
तस्सेव सीसे ठत्वान, पातुञ्चेव अकामयि।
अनुराध पुरस्सेव, उप्पलक्खेत्ततो पन॥
४६.
आनीतुप्पलमालञ्च, अमिला तं पिलन्धितुं।
तं देवी राजिनो आह, नेमित्ते पुच्छि भूपति॥
४७.
तं सुत्वा आहु नेमित्ता, ‘‘देविपुत्तो निघातिय।
दमिळे कत्वे’करज्जं, सासनं जोतयिस्सति’’॥
४८.
एदिसं मधुगण्डं सो, दस्सेति तस्स ईदिसिं।
सम्पत्तिं देति राजा’’ति, घोसापेसि महीपति॥
४९.
गोट्ठसमुद्दवेलन्ते, मधुपुण्णं निकुज्जितं।
नावं ञत्वान आचिक्खि, रञ्ञो जनपदे नरो॥
५०.
राजा देविं तहिं नेत्वा, मण्डपम्हि सुसङ्खते।
यथिच्छिथं ताय मधुं, परिभोगमकारयि॥
५१.
इतरे दोहळे तस्सा, सम्पादेतुं महीपति।
वेळुसुमन नामं तं, योधं तत्थ नियोजयि॥
५२.
सो’नुराधपुरं गन्त्वा, रञ्ञो मङ्गलवाजिनो।
गोपकेन अका मेत्तिं, तस्स किच्चञ्च सब्बदा॥
५३.
तस्स विस्सत्थ तं ञत्वा, पातोव उप्पलान’सिं।
कदम्बनदिया तीरे, ठपेत्वान असङ्कितो॥
५४.
अस्सं नेत्वा तमारुय्ह, गण्हित्वान उप्पलान’सिं।
निवेदयित्वान अत्तानं, अस्सवेगेन पक्कमि॥
५५.
सुत्वा राजा गहेतुं तं, महा योधानपेसयि।
दुतियं सम्मथं अस्सं, आरुय्ह सोनुधापितं॥
५६.
सो गुम्बनिस्सितो अस्स-पिट्ठेयेव निसीदिय।
एन्तस्स पिट्ठितो तस्स, उब्बय्हा’सिं पसारयि॥
५७.
अस्सवेगेनयन्तस्स, सीसं छिज्ज उभोहये।
सीसञ्चा’दाय सायं सो, महागाममुपागमि॥
५८.
दोहळे ते च सा देवी, परिभुञ्जि यथारुचि।
राजा योधस्स सक्कारं, कारापेसि यथारहं॥
५९.
सा देवी समये धञ्ञं, जनयी पुत्तमुत्तमं।
महाराजकुले तस्मिं, आनन्दो च महा अहु॥
६०.
तस्स पुञ्ञानुभावेन, तदहेव उपागमुं।
नानारतनसम्पुण्णा, सत्तनावा ततो ततो॥
६१.
तस्सेव पुञ्ञतेजेन, छद्दन्तकुलतो करी।
हत्थिच्छापं आहरित्वा, ठपेत्वा इध पक्कमि॥
६२.
तं तित्थसरतीरम्हि, दिस्वा गुम्बन्तरे ठितं।
कण्डुलव्हो बालिसिको, रञ्ञो आचिक्खि तावदे॥
६३.
पेसेत्वा’चरिये राजा, तमाणापिय पोसयि।
कण्डुलो इति ञायित्थ, दिट्ठत्ता कण्डुलेन सो॥
६४.
‘‘सुवण्णभाजनादीनं , पुण्णा नावा इधागता’’।
इति रञ्ञो निवेदसुं, राजा ताना’हरापयि॥
६५.
पुत्तस्स नामकरणे, मङ्गलम्हि महीपति।
द्वादस सहस्ससङ्खं, भिक्खुसङ्घं निमन्तिय॥
६६.
एवं चिन्तेसि ‘‘यदिमे, पुत्तो लंकातले’खिले।
रज्जं गहेत्वा सम्बुद्ध-सासनं जोतयिस्सति॥
६७.
अट्ठुत्तरसहस्सञ्च, भिक्खवो पविसन्तु च।
सब्बे ते उद्धपत्तञ्च, चीवरं पारपन्तु च॥
६८.
पठमं दक्खिणं पादं, उम्मारन्तो ठपेन्तु च।
एकच्छत्तयुतं धम्म-करणं नीहरन्तु च॥
६९.
गोतमो नाम थेरो च, पतिग्गण्हातु पुत्तकं।
सो च सरणसिक्खा यो, देतु’’ सब्बं तथा अहु॥
७०.
सब्बं निमित्तं दिस्वान, तुट्ठचित्तो महीपति।
दत्वा सङ्घस्स पायासं, नामं पुत्तस्स कारयि॥
७१.
महागामे नायकत्तं, पितुनामञ्च एकतो।
उभो कत्वान एकज्झं, गामणिअभयो इति॥
७२.
महागामं पविसित्वा, नवमे दिवसे ततो।
सङ्गमं देविया कासि, तेन गब्भमगण्हि सा॥
७३.
काले जातं सुतं राजा, तिस्सनामं अकारयि।
महता परिहारेन, उभतो वड्ढिंसु दारका॥
७४.
सित्थप्पवेसमङ्गल-काले द्विन्नम्पि सादरो।
भिक्खुसतानं पञ्चनं, दापयित्वान पायसं॥
७५.
तेहि उपड्ढे भुत्तम्हि, गहेत्वा थोकथोककं।
सोवण्णसरकेने’सं, देविया सह भूपति॥
७६.
‘‘सम्बुद्धसासनं तुम्हे, यदि छड्डेथ पुत्तका।
मा जीरतु कुच्छिगतं, इदं वो’’ति अपापयि॥
७७.
विञ्ञाय भासितत्थं ते, उभो राजकुमारका।
पायासं तं अभुञ्जिंसु, तुट्ठचित्ता’मतं विय॥
७८.
दस द्वादसवस्सेसु, तेसु वीमंसनत्थिको।
तथेव भिक्खू भोजेत्वा, तेसं उच्छिट्ठमोदनं॥
७९.
गाहयित्वा तट्टकेन, ठपापेत्वा तदन्तिके।
तिभागं कारयित्वान, इध माह महीपति॥
८०.
‘‘कुलदेवतानं नो ताता, भिक्खूनं विमुखा मयं।
न हेस्सामा’’ति चिन्तेत्वा, भागं भुञ्जथि’मन्ति च॥
८१.
‘‘द्वे भातरो मयं निच्चं, अञ्ञमञ्ञमदूभका।
भविस्सामा’’ति चिन्तेत्वा, भागं भुञ्जिथि’मन्ति च॥
८२.
अमतं विय भुञ्जिंसु, ते द्वे भागे उभोपि च।
‘‘न युज्झिस्साम दमिळेहि’’, इति भुञ्जथि’मं इति॥
८३.
एवं वुत्तेतु तिस्सो सो, पाणिना खिपि भोजनं।
गामणिभत्तपिण्डं तु, खिपित्वा सयनं गतो॥
८४.
संकुचित्वा हत्थपादं, निपज्जि सयेन सयं।
देवी गन्त्वा तोसयन्ती, गामणिं एतदब्रवि॥
८५.
पसारितङ्गो सयने, किं नसेसि सुखं सुत।
‘‘गङ्गापारम्हि दमीळा, इतो गोट्ठमहोदधि॥
८६.
कथं पसारितङ्गो’हं, निपज्जामी’ति सो ब्रवि।
सुत्वान तस्साधिप्पायं, तुण्ही आसि महीपति॥
८७.
सो कमेना’भिवड्ढन्तो, अहु सोळसवस्सिको।
पुञ्ञवा यसवा धीमा, तेजो बलपरक्कमो॥
८८.
चलाचलायं गतियञ्हि पाणिनो,
उपेन्ति पुञ्ञेन यथारुचिं गतिं।
इतीति मन्तेत्वा सततं महादरो,
भवेय्य पुञ्ञपचयम्हि बुद्धिमाति॥
सुजनप्पसादसंवेगत्थाय कते महावंसे
गामणिकुमारसूति नाम
बावीसतिमो परिच्छेदो।