०० पथमपरिच्छेद

॥ नमो तस्स भगवतो अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स॥
महावंसपाळि
पथमपरिच्छेद

महियङ्गणागमनम्

१.
नमस्सित्वान सम्बुद्धं, सुसुद्धं सुद्धवंसजं।
महावंसं पवक्खामि, नानानूनाधिकारिकं॥
२.
पोराणेहि कतो’पेसो, अतिवित्थारितो क्‍वचि।
अतीव क्‍वचि संखित्तो, अनेकपुनरुत्तको॥
३.
वज्‍जितं तेहि दोसेहि, सुखग्गहणधारणं।
पसादसंवेगकरं, सुतितो च उपागतं॥
४.
पसादजनके ठाने, तथा संवेगकारके।
जनयन्तो पसादञ्‍च, संवेगञ्‍च सुणाथ तं॥
५.
दीपङ्करञ्हि सम्बुद्धं, पस्सित्वा नो जिनो पुरा।
लोकं दुक्खा पमोचेतुं, बोधाय पणिधिं अका॥
६.
ततो तञ्‍चेव सम्बुद्धं, कोण्डञ्‍ञं मङ्गलं मुनिं।
सुमनं रेवतं बुद्धं, सोभितञ्‍च महामुनिं॥
७.
अनोमदस्सिं सम्बुद्धं, पदुमं नारदं जिनं।
पदुमुत्तरसम्बुद्धं, सुमेधञ्‍च तथागतं॥
८.
सुजातं पियदस्सिञ्‍च, अत्थदस्सिञ्‍च नायकं।
धम्मदस्सिञ्‍च सिद्धत्थं, तिस्सं फुस्सजिनं तथा॥
९.
विपस्सिं सिखीसम्बुद्धं, सम्बुद्धं वेस्सभुं विभुं।
ककुसन्धञ्‍च सम्बुद्धं, कोणागमनमेव च॥
१०.
कस्सपं सुगतञ्‍च’मे, सम्बुद्धे चतुवीसति।
आराधेत्वा महावीरो, तेहि बोधाय ब्याकतो॥
११.
पुरेत्वा पारमी सब्बा, पत्वा सम्बोधिमुत्तमं।
उत्तमो गोतमो बुद्धो, सत्ते दुक्खा पमोचयि॥
१२.
मगधेसु रुवेलायं, बोधिमूले महामुनि।
विसाखपुण्णमायं सो, पत्तो सम्बोधिमुत्तमं॥
१३.
सत्ताहानि तहिं सत्त, सो विमुत्तिसुखं परं।
विन्दन्तं मधुरत्तञ्‍च, दस्सयन्तो वसी वसि॥
१४.
ततो बाराणसिं गन्त्वा, धम्मचक्‍कं पगत्तयि।
तत्थ वस्स वसन्तो’व, सट्ठिं अरहतं अका॥
१५.
ते धम्मदेसनत्थाय, विस्सज्‍जेत्वान भिक्खवो।
विनेत्वा च ततो तिंस-सहा ये भद्दवग्गिये॥
१६.
सहस्सजटिले नाथो, विनेतुं कस्सपादिके।
हेमन्ते उरुवेलायं, वसिते परिपाचयं॥
१७.
उरुवेलकस्सपस्स, महायञ्‍ञे उपट्ठिते।
तस्स’त्तनो नागमने, इच्छाचारं विजानिय॥
१८.
उत्तरकुरुतो भिक्खं, आहरित्वा रिमद्दनो।
अनोतत्तदहे भुत्वा, सायन्हसमये सयं॥
१९.
बोधितो नवमे मासे, फुस्सपुण्णमियं जिनो।
लङ्कादीपं विसोधेतुं, लङ्कादीपमुपागमि॥
२०.
सासनुज्‍जोतनं ठानं, लंका ञाता जिनेन हि।
यक्खपुण्णाय लङ्काय, यक्खा निब्बा सियाति च॥
२१.
ञातोव लङ्कामज्झम्हि, गङ्गाभीरे मनोरमे।
तियोजनाय ते रम्मे, एकयोजनवित्थते॥
२२.
महानागवनुय्याने, यक्खसङ्गामभूमिया।
लङ्कादीपट्ठयक्खानं, महायक्खसमागमो॥
२३.
उपागतो तं सुगतो, महायक्खसमागमं।
समागमस्स मज्झम्हि, तत्थ तेसं सिरोपरि॥
२४.
महियङ्गणथूपस्स, ठाने वेहायसं जिनो।
वुट्ठिवातन्धकारेसि, तेसं संवेजनं अका॥
२५.
ते भयट्ठा’भयं यक्खा, अयाचुं अभयं जिनं।
जिनो अभयदो आह, यक्खे ते’ति भयद्दीते॥
२६.
यक्खा भयं वो दुक्खञ्‍च, हरिस्सामि इदं अहं।
तुम्हे निसज्‍जठानं मे, समग्गा देथ नो इध॥
२७.
आहु ते सुगतं यक्खा, देम मारिस ते इध।
सब्बेपि सकलं दीपं, देहि नो अभयं तुवं॥
२८.
भयं सीतं तमं तेसं, हन्त्वा तं दिन्‍नभूमियं।
चम्मक्खन्धं अत्थरित्वा, तत्था’ सीनो जिनो ततो॥
२९.
चम्मक्खण्डं पसारेसि, आदित्तं तं समन्ततो।
घम्माभिभूता ते भीता, ठिता अन्ते समन्ततो॥
३०.
गिरिदीपं ततो नाथो, रम्मं तेसं इधा’नयि।
तेसु तत्थ पविट्ठेसु, यथाठाने ठपेसि च॥
३१.
नाथो तं संखिपि धम्मं, तदा देवा समागमुं।
तस्मिं समागमे तेसं, सत्था धम्म मदेसयि॥
३२.
नेकेसं पाणकोटीनं, धम्माभिसमयो अहु।
सरणेसु च सीलेसु, ठिता आसुं असंखिया॥
३३.
सोतापत्तिफलं पत्वा, सेले सुमनकूटके।
महासुमनदेविन्दो, पूजियं याचि पूजियं॥
३४.
सिरं परामसित्वान, नीलामलसिरोरुहो।
पाणिमत्तेअदा केसे, तस्स पाण हितो जिनो॥
३५.
सो तं सुवण्णचङ्कोट-वरेनादाय सत्थुनो।
निसिन्‍नट्ठानरचिते, नानारतनसञ्‍चये॥
३६.
सब्बतो सत्तरतने, ते ठपेत्वा सिरोरुहे।
सो इन्दनीलथूपेन, पिदहेसि नमस्सि च॥
३७.
परिनिब्बुतम्हि सम्बुद्धे, चितकतो च इद्धिया।
आदाय जिनगीवट्ठिं, थेरो सरभूनामको॥
३८.
थेरस्स सारिपुत्तस्स, सिस्सो आनीय चेतिये।
तस्मिंयेव ठपेत्वान, भिक्खूहि परिवारितो॥
३९.
छादापेत्वा मेदवण्ण-पासाणेहि महिद्धिको।
थूपं द्वादसहत्थुच्‍चं, कारापेत्वान पक्‍कमि॥
४०.
देवानंपियतिस्सस्स, रञ्‍ञो भातुकुधारको।
उद्धचूळाभयो नाम, दिस्वा चेतिय मब्भुतं॥
४१.
तं छादयित्वा कारेसि, तिंसहत्थुच्‍च चेतियं।
मद्दन्तो दमिळे राजा, तत्रट्ठो दुक्खगामणि॥
४२.
असीतिहत्थं कारेसि, तस्स कञ्‍जुकचेतियं।
महियङ्गणथूपोय-मेसो एवं पतिट्ठितो॥
४३.
एवं दीपमिमंकत्वा, मनुस्सारहमिस्सरो।
उरुवेलमगा धीरो, उरुवीर परक्‍कमोति॥
महियङ्गणागमनं निट्ठितं।

नागदीपागमन

४४.
महाकारुणिको सत्था, सब्बलोकहिते रतो।
बोधितो पञ्‍चमे वस्से, वसं जेतवने जिनो॥
४५.
महोदरस्स नागस्स, तथा चूळोदरस्स च।
मातुलभागिनेय्यानं, मणिपल्‍लङ्कहेतुकं॥
४६.
दिस्वा सपारिसज्‍जानं, सङ्गामं पच्‍चुपट्ठितं।
सम्बुद्धो चित्तमासस्स, काळपक्खे उपोसथे॥
४७.
पातोयेव समादाय, पवरं पत्तचीवरं।
अनुकम्पाय नागानं, नागदीपमुपागमि॥
४८.
महादरो’पिसो नागो, तदा राजा अहिद्धिको।
समुद्दे नागभवने, दसद्धसतयोजने॥
४९.
कणिट्ठिका तस्स कण्हा, वड्ढमानम्हि पब्बते।
नागराजस्स दिन्‍ना’सि, तस्स चूळोदरो सुतो॥
५०.
तस्स माता महामातु, मणिपल्‍लङ्कमुत्तमं।
दत्वा कालकता नागी, मातुलेन तथा हि सो॥
५१.
अहोसि भागिनेय्यस्स, सङ्गामो पच्‍चुपट्ठितो।
पब्बतेय्या’पि नागा ते, अहेसुञ्हि महिद्धिका॥
५२.
समिद्धिसुमनो नाम, देवो जेतवने ठितं।
राजायतनमादाय, अत्तनो भवनं सुभं॥
५३.
बुद्धानुमतियायेव, छत्ताकारं जिनोपरि।
धारयन्तो उपागञ्छि, ठानं तं पुब्बवुट्ठकं॥
५४.
देवो हि सो नागदीपे, मनुस्सो’नन्तरे भवे।
अहोसि राजायतन-ठितठाने स अद्दस॥
५५.
पच्‍चेकबुद्ध भुञ्‍जन्ते, दिस्वा चित्तं पसादिय।
पत्तसोधनसाखायो, तेसं पादासि तेन सो॥
५६.
निब्बत्तितस्मिं रुक्खस्मिं, जेतुय्याने मनोरमे।
द्वारकोट्ठकपस्सम्हि, पच्छा बहि अहोसि सो॥
५७.
देवातिदेवो देवस्स, तस्स वुद्धिञ्‍च पस्सिय।
इदं ठान हितत्थञ्‍च, तं सरुक्खं इधानयि॥
५८.
सङ्गाममज्झे आकासे, निसिन्‍नो तत्थ नायको।
तमं तमोनुदो तेसं, नागानं हिंसनं अका॥
५९.
अस्सासेन्तो भयट्टे ते, आलोकं पविद्धंसयि।
ते दिस्वा सुगतं तुट्ठा, पादे वन्दिंसु सत्थुनो॥
६०.
तेसं धम्ममदेसेसि, सामग्गिकरणं जिनो।
उभो’पि ते पतीता तं, पल्‍लङ्कं मुनिनो अदुं॥
६१.
सत्था भूमिगतो तत्थ, पसीदिस्वान आसने।
तेहि दिब्बन्‍नपानेहि, नागराजेहि तप्पितो॥
६२.
ते जलट्ठे तलट्ठे च, भुजगे’सीतिकोटियो।
सरणेसु च सीलेसु, पतिट्ठापेसि नायको॥
६३.
महोदरस्स नागस्स, मातुलो मणिअक्खिको।
कल्याणियं नागराजा, युद्धं कातुं तहिं गतो॥
६४.
बुद्धगामम्हि पठमे, सुत्वा सद्धम्मदेसनं।
ठितो सरणसीलेसु, तत्था’याचि तथागतं॥
६५.
महती अनुकम्पानो, कता नाथ तया अयं।
तवानागमने सब्बे, मयं भस्मी भवामहे॥
६६.
अनुकम्पा मही पिते, विसुं होतु महोदय।
पुनरागमनेनेत्थ, वासभूमिं ममा मम॥
६७.
अधिवासयित्वा भगवा, तुण्हिभावे निधागमं।
पतिट्ठापेसि तत्थेव, राजायतनचेतियं॥
६८.
तञ्‍चपि राजायतनं, पल्‍लञ्‍चङ्क महारहं।
अप्पेसि नागराजूनं, लोकनाथो नमस्सितुं॥
६९.
परिभोगचेतियं मय्हं, नागराजा नमस्सथ।
तं भविस्सति वोताता, हिताय च सुखाय च॥
७०.
इच्‍चेवमादिं सुगतो, नागानं अनुसासनं।
कत्वा जेतवनं एव, गतो लोकानुकम्पकोति॥
नागदीपागमनम्

कल्याणागमनम्

७१.
ततो सो ततिये वस्से,
नागिन्दो मणिअक्खिको।
उपसङ्कम्म सम्बुद्धं,
सतसङ्घं निमन्तयि॥
७२.
बोधितो अट्ठमे वस्से, वसं जेतवने जिनो।
नाथो पञ्‍चहि भिक्खूनं, सतेहि परिवारितो॥
७३.
दुतिये दिवसे भत्त-काले आरोचिते जिनो।
रम्मे वेसाखमासम्हि, पुण्णमायं मुनिस्सरो॥
७४.
तत्थेव पारुपित्वान, सङ्घाटिं पत्तमादिय।
आगा कल्याणिदेसं तं, मणिअक्खिनिवेसनं॥
७५.
कल्याणि चेतियठाने, कते रतनमण्डपे।
महारहम्हि पल्‍लङ्के, सहसङ्घेनु’पाविसि॥
७६.
दिब्बेहि खज्‍जभोज्‍जेहि, सगणो सगणं जिनं।
नागराजा धम्मराजं, सन्तप्पेसि सुमानसो॥
७७.
तत्थ धम्मं देसयित्वा, सत्था लोनुकम्पको।
उग्गन्त्वा सुमने कूटे, पदं दस्सेसि नायको॥
७८.
तस्मिं पब्बतपादम्हि, सहसङ्घो यथासुखं।
दिवा विहारं कत्वान, दीघवापि मुपागमि॥
७९.
तत्थ चेतियठानम्हि, ससङ्घोव निसीदिय।
समाधिं अप्पयी नाथो, ठानागारवपत्तिया॥
८०.
ततो वुट्ठाय ठानम्हा, ठानाठानेसु कोविदो।
महामेघवनाराम-ठानमाग महामुनि॥
८१.
महाबोधिठितठाने, निसीदित्वा ससावको।
समाधिं अप्पयी नाथो, महाथूपठिते तथा॥
८२.
थूपारामम्हि थूपस्स, ठितठाने तथेव च।
समाधितो’थ वुट्ठाय, सिलाचेतियठानगो॥
८३.
सहागते देवगणो, गणी समनुसासिय।
ततो जेतवनं बुद्धो, बुद्धसब्बत्थको अगा॥
८४.
एवं लङ्काय नाथो, हितममितमती आयतिं पेक्खमानो।
तस्मिं कालम्हि लंकासुरभुजगगणादीनमत्थञ्‍च पस्सं।
आगा तिक्खत्तुमेतं अतिविपुलदयो लोकदीपो सुदीपं।
दीपो तेनायमासि सुजनबहुमनो धम्मदीपाव भासीति॥
कल्याणागमनम्
सुजनप्पसादसंवेगत्थाय कते महावंसे
तथागताभिगमनं नाम
पठमो परिच्छेदो।