पञ्चमो परिच्छेदो
५. भूमिपुग्गलकथा
१८०.
इतो परं पवक्खामि, भूमिपुग्गलभेदतो।
चित्तानं पन सब्बेसं, कमतो सङ्गहं कथं॥
१८१.
निरयञ्च तिरच्छानयोनि पेतासुरा तथा।
चतुरापायभूमीति, कामे दुग्गतियो मता॥
१८२.
चातुमहाराजिका च, तावतिंसा च यामका।
तुसिता चेव निम्मानरतिनो वसवत्तिनो॥
१८३.
छळेते देवलोका च, मानवाति च सत्तधा।
कामसुगतियो चेकादसधा कामभूमियो॥
१८४.
ब्रह्मानं पारिसज्जा च, तथा ब्रह्मपुरोहिता।
महाब्रह्मा च तिविधा, पठमज्झानभूमियो॥
१८५.
परित्ताभाप्पमाणाभा, तथेवाभस्सराति च।
दुतियज्झानभूमि च, तिविधाव पकासिता॥
१८६.
परित्तसुभाप्पमाणासुभा च सुभकिण्हका।
तिविधापि पवुच्चन्ति, ततियज्झानभूमियो॥
१८७.
वेहप्फला असञ्ञी च, सुद्धावासा च पञ्चधा।
इच्चेता पन सत्तापि, चतुत्थज्झानभूमियो॥
१८८.
अविहा च अतप्पा च, सुदस्सा च सुदस्सिनो।
अकनिट्ठाति पञ्चेते, सुद्धावासा पकासिता॥
१८९.
इति सोळसधा भिन्ना, ब्रह्मलोका पवुच्चरे।
रूपिब्रह्मानमावासा, रूपावचरभूमियो॥
१९०.
आकासानञ्चायतननामादीहि पकासिता।
अरूपिब्रह्मलोका च, चतुधारूपभूमियो॥
१९१.
सोतापन्नादिभेदेन, चतुधानुत्तरा मता।
पञ्चतिंस पनिच्चेवं, सब्बथापि च भूमियो॥
१९२.
जायन्ति चतुरापाये, पापपाकाय सन्धिया।
कामावचरदेवेसु, महापाकेहि जायरे॥
१९३.
अहेतुका पुञ्ञपाकाहेतुकेन तु जायरे।
भुम्मदेवमनुस्सेसु, महापाकेहि चेतरे॥
१९४.
विपाकं पठमज्झानं, पठमज्झानभूमियम्।
दुतियं ततियञ्चेव, दुतियज्झानभूमियं॥
१९५.
ततियम्हि चतुत्थं तु, चतुत्थम्हि च पञ्चमम्।
आरुप्पा च कमेनेव, आरुप्पे होन्ति सन्धियो॥
१९६.
कायवाचामनोद्वारे, कम्मं पाणवधादिकम्।
कत्वा पापकचित्तेहि, जायन्तापायभूमियं॥
१९७.
कायवाचामनोद्वारे, दानं सीलञ्च भावनम्।
कामपुञ्ञेहि कत्वान, कामसुगतियं सियुं॥
१९८.
परित्तं मज्झिमं झानं, पणीतञ्च यथाक्कमम्।
भावेत्वा तिविधा होन्ति, तीसु भूमीसु योगिनो॥
१९९.
वेहप्फलेसु जायन्ति, भावेत्वा पञ्चमं तथा।
सञ्ञाविरागतञ्चेव, भावेत्वासञ्ञिभूमियं॥
२००.
सुद्धावासेसु जायन्ति, अनागामिकपुग्गला।
आरुप्पानि च भावेत्वा, अरूपेसु यथाक्कमं॥
२०१.
लोकुत्तरं तु भावेत्वा, यथासकमनन्तरम्।
समापत्तिक्खणे चेव, अप्पेति फलमानसं॥
२०२.
अपायम्हा चुता सत्ता, कामधातुम्हि जायरे।
सब्बट्ठानेसु जायन्ति, कामसुगतितो चुता॥
२०३.
चुता जायन्ति रूपम्हा, सब्बत्थापायवज्जिते।
कामसुगतियं होन्ति, अरूपासञ्ञतो चुता॥
२०४.
तथारूपचुता होन्ति, तत्थेवोपरिमेव च।
वट्टमूलसमुच्छेदा, निब्बायन्ति अनासवा॥
२०५.
सुद्धावासेस्वनागामि-पुग्गलावोपपज्जरे।
कामधातुम्हि जायन्ति, अनागामिविवज्जिता॥
२०६.
हेट्ठुपपत्तिब्रह्मानं, अरियानं न कत्थचि।
असञ्ञसत्तापायेसु, नत्थेवारियपुग्गला॥
२०७.
वेहप्फले अकनिट्ठे, भवग्गे च पतिट्ठिता।
न पुनाञ्ञत्थ जायन्ति, सब्बे अरियपुग्गला॥
२०८.
छसु देवेस्वनागामी, वीतरागा न तिट्ठरे।
न चिरट्ठायिनो तत्थ, लोकियापि च योगिनो॥
२०९.
गिहिलिङ्गे न तिट्ठन्ति, मनुस्सेसु अनासवा।
पब्बज्जायञ्च भुम्मे च, ब्रह्मत्तेपि च तिट्ठरे॥
२१०.
यानि पञ्ञास वस्सानि,
मनुस्सानं स पिण्डितो।
एको रत्तिदिवो तेन,
मासेको तिंस रत्तियो॥
२११.
द्वादसमासियो वस्सो, तेन पञ्चसतं भवे।
चातुमहाराजिकानं, पमाणमिदमायुनो॥
२१२.
तं नवुतिवस्ससत-सहस्सं पन पिण्डितम्।
गणनाय मनुस्सानं, चतुभागूपरूपरि॥
२१३.
यं मनुस्सवस्ससतं, तदेको दिवसो कतो।
तेन वस्ससहस्सायु, तावतिंसेसु देसितो॥
२१४.
कोटित्तयं सट्ठिसतसहस्सञ्चाधिकं भवे।
गणनाय मनुस्सानं, तावतिंसेसु पिण्डितं॥
२१५.
आयुप्पमाणमिच्चेवं, देवानमुपरूपरि।
द्विक्खत्तुं द्विगुणं कत्वा, चतुभागमुदाहटं॥
२१६.
गणनाय मनुस्सानं, तत्थ चुद्दस कोटियो।
चत्तालीससतसहस्साधिका यामभूमियं॥
२१७.
तुसितानं पकासेन्ति, सत्तपञ्ञास कोटियो।
सट्ठिसतसहस्सानि, वस्सानि अधिकानि च॥
२१८.
निम्मानरतिदेवानं, द्विसतं तिंस कोटियो।
चत्तालीसवस्ससतसहस्सानि च सब्बथा॥
२१९.
नवकोटिसतञ्चेकवीसतिवस्सकोटियो।
सट्ठिवस्ससतसहस्साधिका वसवत्तिसु॥
२२०.
कप्पस्स ततियो भागो, उपड्ढञ्च यथाक्कमम्।
कप्पेको द्वे च चत्तारो, अट्ठ कप्पा च सोळस॥
२२१.
द्वत्तिंस चतुसट्ठी च, नवसु ब्रह्मभूमिसु।
वेहप्फला असञ्ञी च, पञ्चकप्पसतायुका॥
२२२.
कप्पसहस्सं द्वे चत्तारि, अट्ठ सोळस चक्कमा।
सहस्सानि च कप्पानं, सुद्धावासानमुद्दिसे॥
२२३.
वीसकप्पसहस्सानि, चत्तालीसञ्च सट्ठि च।
चतुरासीतिसहस्सा, कप्पा चारुप्पके कमा॥
२२४.
आयुप्पमाणनियमो, नत्थि भुम्मे च मानवे।
वस्सानं गणना नत्थि, चतुरापायभूमियं॥
२२५.
पुथुज्जनारिया चेति, दुविधा होन्ति पुग्गला।
तिहेतुकादिभेदेन, तिविधा च पुथुज्जना॥
२२६.
मग्गट्ठा च फलट्ठा च,
अट्ठेवारियपुग्गला।
आदितो सत्त सेक्खा च,
असेक्खो चारहापरो॥
२२७.
अहेतुकाव लब्भन्ति, सत्ता दुग्गतियं पन।
तिहेतुकाव लब्भन्ति, रूपारूपे सचित्तका॥
२२८.
कामावचरदेवेसु, अहेतुकविवज्जिता।
विनिपातासुरे चेव, मानवे च तयोपि च॥
२२९.
अरिया नाम लब्भन्ति, असञ्ञापायवज्जिते।
पुथुज्जना तु लब्भन्ति, सुद्धावासविवज्जिते॥
२३०.
सुद्धावासमपायञ्च, हित्वासञ्ञिभवं तिधा।
सोतापन्नादयो द्वेपि, सेसट्ठानेसु लब्भरे॥
२३१.
इति सब्बप्पभेदेन, भूमिपुग्गलसङ्गहम्।
ञत्वा विञ्ञू विभावेय्य, तत्थ चित्तानि सम्भवाति॥
इति चित्तविभागे भूमिपुग्गलकथा निट्ठिता।
पञ्चमो परिच्छेदो।