१०. दसमो परिच्छेदो
सेसकम्मट्ठानविभागो
१२९८.
ब्यापादादीनवं दिस्वा, खेमभावञ्च खन्तियम्।
अप्पमञ्ञा तु भावेन्तो, विनेय्य पटिघं कथं॥
१२९९.
चेतोसन्तापनो कोधो,
सम्पसादविकोपनो।
विरूपबीभच्छकरो,
मुखवण्णप्पधंसनो॥
१३००.
सीलकालुस्सियुप्पादो, चित्तविक्खेपसम्भवो।
पञ्ञापज्जोतविद्धंसी, पटिपत्तिविबन्धको॥
१३०१.
अपायेकायनो मग्गो, पापकण्टकबन्धको।
धम्ममग्गसमुच्छेदी, मग्गद्वारपिधानको॥
१३०२.
यसोवण्णविसङ्खारो, गुणमूलप्पभञ्जको।
दुक्खधम्मसमोधानो, ब्यसनोपद्दवाकरो॥
१३०३.
दुन्निमित्तमिदं जातं, सब्बसम्पत्तिधंसनम्।
धूमकेतुसमुप्पादो, सब्बलोकविनासको॥
१३०४.
सब्बकल्याणधम्मानं, अवमङ्गलमुट्ठितम्।
हितारम्भसमुग्घाती, अन्तरायसमागमो॥
१३०५.
सब्बाकारपटिक्कूलं, सब्बविद्देसकारणम्।
विपत्तिमुखमुप्पन्नं, अमित्तजनपत्थितं॥
१३०६.
सपत्तकरणं घोरं, सब्बानत्थविधायकम्।
भयमन्तरतो जातं, तं जनो नावबुज्झति॥
१३०७.
खुरधारं लिहन्ताव, गिलन्ताव हुतासनम्।
तित्तलाबुंव खादन्ता, गण्हन्तादित्तमायुधं॥
१३०८.
ब्यापादमत्तसम्भव-मत्तघञ्ञाय केवलम्।
उपलाळेन्ति दुम्मेधा, घोरमासीविसं यथा॥
१३०९.
दोसतेजेन रुक्खोव, सुसिरारुळ्हपावको।
अन्तोनुदय्हमानापि, विप्फन्दन्ति विघातिनो॥
१३१०.
नावबुज्झन्ति दुम्मेधा, चेतोसङ्कप्पवायुना।
उक्कामुखामिवादित्त-मुज्जलन्ता पुनप्पुनं॥
१३११.
भयमग्गसमारुळ्हा, खेममग्गविरोधिनो।
ब्यापन्ना किब्बिसाकिण्णा, अत्थद्वयविरोधिनो॥
१३१२.
अनाथा सल्लकाविद्धा, विसट्टा अनुसोचिनो।
अन्धा विय मिगारञ्ञे, भमन्ति हतचक्खुका॥
१३१३.
असंविहितकम्मन्ता, बाला कोधवसानुगा।
खिप्पं लक्खिं परिच्चत्ता, यसोभोगेहि धंसरे॥
१३१४.
दुप्पटिप्पादितारम्भा, कोधसङ्खोभमोहिता।
धम्मामतरसस्सादं, न विन्दन्ति अविद्दसु॥
१३१५.
बह्वादीनवमिच्चेव-मन्तो ब्याधिमिवुट्ठितम्।
जातानलमिवुच्छङ्गे, अज्झुपेक्खन्ति दुज्जना॥
१३१६.
चोदयमाना दुक्खेहि, क्लेसाचिण्णमलीमहा।
पापकम्मेहि पूरेन्ता, सेन्ति मच्चुपथे चिरं॥
१३१७.
तमेवं पटिसङ्खाय, पटिघं पन योनिसो।
वाळमिगंव धावन्तं, आविसन्तंव रक्खसं॥
१३१८.
पावकंव परिब्युळ्हं, भायमानस्स योगिनो।
सोत्थिभावाय खेमन्त-मुपञ्ञत्तं महेसिना॥
१३१९.
माता कल्याणधम्मानं, खमा नाम महिद्धिका।
समप्पवत्ति सत्तेसु, सब्बसम्पत्तिसाधिका॥
१३२०.
कोधानलजलासेको ,
सोकोपायासनासनम्।
आघातसल्लनिद्धारी,
उपनाहविमोचनं॥
१३२१.
वण्णकित्तिसमुट्ठानं, गुणमूलाभिसेवनम्।
अपारुतमुखंवेत-मत्थद्वयसमिद्धिया॥
१३२२.
विघातपरियादान-मासवानमसेसतो।
पटिपस्सम्भनं चेतो-पीतिकरणचन्दनं॥
१३२३.
सब्बदुक्खसमुग्घाति, सुखुपट्ठानमुत्तमम्।
ब्यसनोदयविच्छेदो, भयभेरवनिग्गमो॥
१३२४.
चेतोपसादसन्धानो, पासादिकफलावहो।
पवरो बोधिसम्भारो, नरानरनिसेवितो॥
१३२५.
पापकन्तारनित्थारो, चतुरापायरोधको।
द्वारावापुरणञ्चेतं, देवलोकूपपत्तिया॥
१३२६.
पञ्ञासीलसमाधानं, पटिपत्तिविसोधनो।
पियङ्करो सोम्मभावो, दुल्लभो बहुपत्थितो॥
१३२७.
क्लेससङ्खोभविक्खेप-विप्फन्दपटिबन्धनम्।
तितिक्खागुणमक्खात-मारक्खविधिमत्तनो॥
१३२८.
विहिंसारतिसारम्भ-पटिरोधविमोचनम्।
वेरिकिब्बिसविद्धंसी, लोकानुग्गहकारणं॥
१३२९.
धम्मपज्जोतकरणं , संयोगमलसोधनम्।
सम्मोहतिमिरुद्धारि, सम्पत्तिपटिपादनं॥
१३३०.
इच्चत्तत्थं परत्थञ्च, सम्पादेत्वा खमापरो।
साधेति सब्बसम्पत्ति-मिध चेव परत्थ च॥
१३३१.
तितिक्खागुणसम्पन्नो , पाणभूतानुकम्पको।
अनाकुलितकम्मन्तो, सोरतो सखिलो सुचि॥
१३३२.
निवातो समिताचारो, सुभगो पियदस्सनो।
पटिसङ्खाबलप्पत्तो, धितिमा मतिपाटवो॥
१३३३.
अक्खोभो अधिवासेन्तो,
सब्बानत्थे परिस्सये।
भीमसङ्गामावचरो,
हत्थिनागोव सोभति॥
१३३४.
इत्थं समन्ततो भद्दं, तितिक्खं पच्चवेक्खतो।
पस्सम्भेति समुट्ठाय, खमा ब्यापादसम्भमं॥
१३३५.
दिब्बोसधमिवातङ्कं, मेघज्जवं हुतासनम्।
खिप्पमन्तरधापेति, तितिक्खा कोधमत्तनो॥
१३३६.
ततोनेकगुणोपेतं, नेकदोसप्पभञ्जनम्।
खन्तिधम्ममधिट्ठाय, पसन्नधीरमानसो॥
१३३७.
भावेय्य पठमं ताव, मेत्ताभावनमुत्तमम्।
अत्तानमुपमं कत्वा, सत्तेसु हितवुड्ढिया॥
१३३८.
सब्बे सत्ता च पाणा च, भूता जीवा च पुग्गला।
अब्यापज्जा तथावेरा, अनीघा च सुखेधिनो॥
१३३९.
विज्जासम्पत्तिभोगेहि, पवड्ढन्तु यसस्सिनो।
परिवारबलप्पत्ता, भयोपद्दववज्जिता॥
१३४०.
सखिला सुखसम्भासा, अञ्ञमञ्ञाविरोधिनो।
मोदन्तु सुहिता सब्बे, मा किञ्चि पापमागमा॥
१३४१.
सद्धापामोज्जबहुला, दानसीलमहुस्सवा।
गुणभूसितसन्ताना, आयुं पालेन्तनामयं॥
१३४२.
सम्मादिट्ठिं पुरोधाय, सद्धम्मपटिपत्तिया।
आराधेन्तु हितोपाय-मच्चन्तं सुखसाधनं॥
१३४३.
इति नानप्पकारेन, सत्तेसु हितमानसम्।
माताव पियपुत्तम्हि, पवत्तेय्य निरन्तरं॥
१३४४.
सिनेहं परिवज्जेन्तो, ब्यापादञ्च विनासयम्।
परिसुद्धेन चित्तेन, हितकामोव केवलं॥
१३४५.
मेत्ताय मित्ते मज्झत्ते, वेरिके च यथाक्कमम्।
करोन्तो सीमसम्भेदं, अत्तनि च समं फरे॥
१३४६.
आसेवन्तस्स तस्सेवं, हिताभोगसमाहितम्।
सत्तपञ्ञत्तिमारब्भ, समाधियति मानसं॥
१३४७.
ततो अनीघो एकग्गो, उपसन्तमनोरथो।
झानत्तिकं चतुक्कं वा, मेत्ताचेतोविमुत्तिया॥
१३४८.
भूमिदेसदिसासत्त-भेदभिन्नेसु ओधिसो।
यथासम्भवमप्पेति, सब्बसत्तेस्वनोधिसो॥
१३४९.
तदेवमेकसत्तम्हि, परिच्छेदनियामतो।
बहुकेसु च सत्तेसु, सब्बेसु च पवत्तति॥
१३५०.
तथासेवितसन्तानो,
मेत्ताचेतोविमुत्तिया।
करुणाभावनायोग-
मारभेय्य ततो परं॥
१३५१.
सत्तानं दुक्खिताकार-मावज्जित्वान योनिसो।
‘‘अहो दुक्खा विमुच्चन्तु, सब्बे सत्ता’’ति चिन्तयं॥
१३५२.
कथं माणवकोयञ्च, भयभेरवकम्पितो।
ब्यसनोपद्दवाविद्धो, विप्फन्दति विघातवा॥
१३५३.
तथा हेते विमोसाय, पटिपन्ना विरोधिनो।
सब्यापज्जा विहञ्ञन्ति, चेतोदुक्खसमप्पिता॥
१३५४.
अथञ्ञे परिदेवन्ति, विपत्तिविनिपातिका।
पधुपायिकसङ्कप्पा, सोकोपायासभागिनो॥
१३५५.
अथापरे पराभूता, कामक्लेसवसीकता।
मोहन्धकारपक्खन्ता, सत्ता गच्छन्ति दुग्गतिं॥
१३५६.
ते तत्थ कटुकं घोरमनुभोन्ता सकं फलम्।
दुक्खसूलसमाविद्धा, बाहा पग्गय्ह कन्दरे॥
१३५७.
दीघरत्ताधिमुत्ताय, देवलोकसमिद्धिया।
देवकाया विहायन्ति, अकामा परिवत्तिनो॥
१३५८.
चिरकालं जलित्वान, सूरियोव नभन्तरे।
ब्रह्मानोपि पतन्तेव, ब्रह्मलोकापरायणा॥
१३५९.
खन्धपञ्चकमिच्चेवं, दुक्खागारं समुब्बहम्।
नानागतीसु विक्खित्तं, पाणजातं विहञ्ञति॥
१३६०.
अनाथमनयापन्नं, परिहानिभयाकुलम्।
वातमण्डलिकक्खित्तपक्खीव परिवत्तति॥
१३६१.
इति दिस्वान सुत्वा वा, सम्भावेत्वान वा पुन।
दुक्खापगममिच्छन्तो, दुक्खापगम पत्थयं॥
१३६२.
सुखितेसु च मेधावी, दुक्खाकारमनुस्सरम्।
पवत्तेय्य दयापन्नो, करुणाभावनप्पनं॥
१३६३.
‘‘अहो सत्ता विमुच्चन्तु, दुक्खधम्मेहि सब्बथा।
साधु समेन्तुपायासा, सोका च परिदेवना॥
१३६४.
‘‘खीयन्तु पापधम्मा च, पस्सम्भेन्तामया तथा।
संक्लेसा पलिबोधा च, समुच्छिज्जन्तु पाणिनं॥
१३६५.
‘‘ब्यापादा च विहायन्तु, विनिवत्तन्तुपद्दवा।
ब्यसनानि विनस्सन्तु, विगच्छन्तु विपत्तियो॥
१३६६.
‘‘विहेसा च विघाता च, खीयन्तु भयभेरवा।
पटिक्कमन्तु विस्सट्ठा, सोत्थिं पस्सन्तु पाणिनो’’॥
१३६७.
इच्चेवमनुकम्पन्तो, सब्बसत्तेपि सब्बथा।
सब्बदुक्खसमुग्घातं, पत्थेन्तो करुणायति॥
१३६८.
सोकुप्पत्तं निवारेन्तो, विहिंसं दूरतो हरम्।
मेत्तायमिव पापेति, करुणाझानमप्पनं॥
१३६९.
करुणानन्तरं योगी, भावेय्य मुदितं ततो।
सत्तानं सुखिताकारमावज्जेत्वान योनिसो॥
१३७०.
कथं चिराय ब्रह्मानो, महातेजा महिद्धिका।
पीतिभक्खा सुभट्ठायी, पमोदन्ति निरामया॥
१३७१.
देवकाया महाभोगा,
महेसक्खा यसस्सिनो।
अच्छरापरिवारेहि,
परिचारेन्ति नन्दने॥
१३७२.
राजाभिसेकसम्पत्ता, छत्तचामरभूसिता।
आधिप्पच्चमधिट्ठाय, सुखिता राजभोगिनो॥
१३७३.
यथोपट्ठितभोगेहि, तदञ्ञेपि च पाणिनो।
यथाकामितनिप्फन्ना, मोदन्ति सुखपीतिका॥
१३७४.
चतुरापायिका सत्ता, पापकम्मपरिक्खया।
ततो चुताभिनन्दन्ति, सुखट्ठाने पतिट्ठिता॥
१३७५.
सब्बालयसमुग्घातं, पत्वा लोकुत्तरं पदम्।
पटिपस्सद्धदरथा, सुखं मोदन्तनप्पकं॥
१३७६.
इति दिस्वान सुत्वा वा, सम्भावेत्वा पुनप्पुनम्।
सत्तानमधिवासेन्तो, सुखाकारं पमोदति॥
१३७७.
‘‘अहो साधु अहो सुट्ठु,
मोदन्ति वत पाणिनो।
अहो सुलद्धं सत्तानं,
समिद्धिमभिपत्थितं॥
१३७८.
‘‘पसन्नमुखवण्णा च, परिपुण्णमनोरथा।
पीतिपामोज्जबहुला, चिरं जीवन्तुनामया॥
१३७९.
‘‘भयमग्गमतिक्कन्ता, दुक्खसङ्घाटनिस्सटा।
खेममग्गमनुप्पत्ता, पीतिसम्पत्तिफुल्लिता॥
१३८०.
‘‘समग्गा सुहिता चेते, पटिसन्धानपेसला।
सम्पत्तिमभिवेदेन्ति, कल्याणगुणभूसिता’’॥
१३८१.
इति सम्मा पिहायन्तो, सुखाधिगमसम्पदम्।
सत्तानमभिरोचेन्तो, मुदिताय समं फरं॥
१३८२.
हित्वा पलासाभिसङ्गं, इस्सारतिनिरङ्कतो।
मेत्तायमिव पापेति, मुदिताझानमप्पनं॥
१३८३.
मुदितं पन भावेत्वा, भावेय्युपेक्खमुत्तमम्।
विरोधानुनयं हित्वा, हुत्वा मज्झत्तमानसो॥
१३८४.
सभावभूत लोकस्स,
लाभालाभं यसायसम्।
निन्दापसंसं पस्सन्तो,
सुखं दुक्खञ्च केवलं॥
१३८५.
कथं कम्मस्सकतत्तायं लोकानुपरिवत्तति।
लोकधम्मे पराभूतो, अत्ताधेय्यविवज्जितो॥
१३८६.
किं नामत्थि समत्थेत्थ, पवत्तेतुं यथारुचि।
कस्स वा रुचिया होन्ति, सुखिता वाथ दुक्खिता॥
१३८७.
यथापच्चयसम्भूता, सुखदुक्खा हि पाणिनो।
न सक्का परिवत्तेतुं, अञ्ञेन पुन केनचि॥
१३८८.
मिच्छामग्गमधिट्ठाय , विपज्जन्ति च मानवा।
सम्मामग्गं पुरोधाय, सम्पज्जन्ति पुनत्तना॥
१३८९.
तत्थ कायवसेनेते, परिवत्तन्ति अञ्ञथा।
यथारुचितकम्मन्ता, पच्चेकवसवत्तिनो॥
१३९०.
निरत्थकविहेसायं, मञ्ञे लोकविचारणा।
सन्तमेतं पणीतञ्च, यदिदं तत्रुपेक्खनं॥
१३९१.
अहं को नाम के चेते, किमट्ठानबुधन्तरो।
परेसुपरि पेक्खन्तो, विहञ्ञामीति अत्तनो॥
१३९२.
सुखिता होन्तु वा मा वा, दुक्खा मुच्चन्तु वा न वा।
समिद्धा वा दलिद्दा वा, का ममेत्थ विचारणा॥
१३९३.
अत्तानं परिहारन्तु, यथाकामं तु पाणिनो।
पलिबोधो पपञ्चो वा, ब्यापादो वा न मे तहिं॥
१३९४.
इति सङ्खायुपेक्खन्तो, हितकामोपि पाणिनम्।
अपक्खपातुपेक्खाय, समं फरति योनिसो॥
१३९५.
अञ्ञाणुपेक्खा निक्खन्तो, अनुरोधं विराजिय।
मेत्तायमिव पापेति, पञ्चमज्झानमप्पनं॥
१३९६.
अप्पमञ्ञा चतस्सेव-माचिक्खि वदतं वरो।
महापुरिसधोरय्हो, हितकामो महामुनि॥
१३९७.
न लिङ्गविसभागम्हि, आदिकम्मिकयोगिना।
भावेतब्बा मतसत्ते, मेत्तमेव न सब्बथा॥
१३९८.
पत्तब्बसम्पदाकारं, दुक्खाकारञ्च पाणिसु।
आवज्जं मुदिताकारमनत्ताधीनतं तथा॥
१३९९.
अत्तनि दुग्गते मित्ते, मज्झत्तेति यथाक्कमम्।
पठमं भावनायोगमारभित्वा ततो परं॥
१४००.
अत्तनि मित्ते मज्झत्ते, वेरिकेति चतूसुपि।
करोन्तो सीमसम्भेदं, सब्बत्थ सममानसो॥
१४०१.
भूमिकादिप्पभेदेहि , परिच्छिज्जोधिसो तथा।
अपरिच्छिज्ज वा चेता, भावेतब्बाति भासिता॥
१४०२.
असङ्खोतितसन्ताना, ताहि भूतानुकम्पका।
विहरन्तुत्तमा ब्रह्मविहाराति ततो मता॥
१४०३.
अप्पमाणालम्बणत्ता, तथा सुप्पटिपत्तिया।
सत्तेसु अप्पमाणत्ता, अप्पमञ्ञाति सम्मता॥
१४०४.
असम्पत्तहिता सत्ता, दुक्खिता लद्धसम्पदा।
कम्मस्सकाति चिन्तेत्वा, ततो तेसु यथाक्कमं॥
१४०५.
‘‘सम्पत्तीहि समिज्झन्तु,
दुक्खा मुच्चन्तु पाणिनो।
अहो सत्ता सुखप्पत्ता,
होन्तु सत्ता यथा तथा’’॥
१४०६.
इच्चाभिवुद्धिमिच्छन्तो, दुक्खापगमनं तथा।
समिद्धे अनुमोदन्तो, उपेक्खन्तो च पीणिते॥
१४०७.
माताव दहरे पुत्ते, गिलाने योब्बने ठिते।
सकिच्चपसुते चेव, चतुधा सम्पवत्तति॥
१४०८.
इत्थं चतुधा सत्तेसु, सम्मा चित्तपवत्तना।
सब्बथापि चतुद्धाव, ततो वुत्ता महेसिना॥
१४०९.
इच्चेता पन भावेन्तो, पसन्नमुखमानसो।
सुखं सुपति सुत्तोपि, पापं किञ्चि न पस्सति॥
१४१०.
पटिबुज्झतनुत्रासो, जागरोव पमोदति।
चेतसो च समाधानं, खिप्पमेवाधिगच्छति॥
१४११.
परिस्सया पहीयन्ति, विगच्छन्ति चुपद्दवा।
देवतापि च रक्खन्ति, अमुय्हन्तं अनाकुलं॥
१४१२.
फुल्लंव कमलं काले, चन्दंव विमलं जनो।
सोम्मकोमलधम्मेहि, पियचक्खूहि पस्सति॥
१४१३.
असंहीरो असंकुप्पो, सब्बावत्थासु पण्डितो।
समं पवत्तितारम्भो, लोकमेसोनुगण्हति॥
१४१४.
खणमत्तोपचारेका, पवत्तेकम्हि पुग्गले।
अप्पमाणा फलित्वेव, वण्णयन्ति महेसिनो॥
१४१५.
पगेव सब्बसत्तेसु, अप्पनापत्तभावना।
चतस्सोपि समीभूता, वसीभूता निरन्तरं॥
१४१६.
पुञ्ञधाराभिसन्दन्ता, परिपूरेन्ति पण्डितम्।
अप्पमेय्यमहोघोव, सागरं वीचिमालिनं॥
१४१७.
अप्पमञ्ञामयानं हि, पुञ्ञानं सोळसिं कलम्।
सब्बोपधिकपुञ्ञानि, नाग्घन्तीति पकासितं॥
१४१८.
अवञ्झा तस्स पब्बज्जा, यस्स हेतासु गारवो।
सुखुमोदग्यबहुलो, तिस्सो सिक्खा सुसिक्खति॥
१४१९.
अमोघं रट्ठपिण्डञ्च, भुञ्जतेसो विसेसतो।
तम्पि महप्फलं होति, सद्धादेय्यं पतिट्ठितं॥
१४२०.
सद्धादिकुसला धम्मा, पवड्ढन्ति अखण्डिता।
सम्बुद्धिचरियानञ्च, महत्तं तस्स पाकटं॥
१४२१.
अकिच्छपटिवेधाय, पादकज्झानमुत्तमम्।
उजु चेकायनो मग्गो, ब्रह्मलोकूपपत्तिया॥
१४२२.
वासनाभागिया चेता, बोधिसम्भारकूलिका।
सोवग्गिका सुखाहारा, लोकारक्खा निरुत्तरा॥
१४२३.
अप्पमेय्यानिसंसेवं, अप्पमेय्यगुणोदया।
अप्पमञ्ञा ततो तासु, न पमज्जेय्य पण्डितो॥
१४२४.
पटिक्कूलं पनाहारे, भावेन्तो सञ्ञमुत्तमम्।
कबळीकारमाहार-मन्नपानादिसङ्गहं॥
१४२५.
असितं खायितं पीतं, सायितञ्च रहोगतो।
पटिक्कूलन्ति चिन्तेय्य, गमनादिवसा कथं॥
१४२६.
तपोवनमिदं हित्वा, रमणीयमनाकुलम्।
आहारहेतु गन्तब्बो, गामो गामजनाकुलो॥
१४२७.
तत्थासुचिपरिक्लिट्ठे, दुज्जनावारसङ्करे।
दीनमेसयतुत्तिट्ठं, गेहे गेहे तु भोजनं॥
१४२८.
तं खेळमलसंक्लिट्ठं, जिव्हग्गपरिवत्तितम्।
दन्तचुण्णितसम्भिन्नं, वण्णगन्धं विलिस्सति॥
१४२९.
पित्तसेम्हपरिब्युळ्हं, पुब्बलोहितमिस्सितम्।
पविसन्तं पटिक्कूलं, जेगुच्छं धिक्कतासिवं॥
१४३०.
कुच्छियं कुणपाकिण्णे, दुग्गन्धपरिभाविते।
सुवानवमथाकारं, वन्तंव स्वानदोणियं॥
१४३१.
तत्तचन्दनिकायंव , नानाकिमिसमाकुले।
तत्थ बुब्बुळकच्छन्नं, कुथितं परिपच्चति॥
१४३२.
संपच्चन्तं पनेतञ्च, सभावञ्च विसेवितम्।
वड्ढेति केसलोमादिं, नानाकुणपसञ्चयं॥
१४३३.
विपच्चन्तमथोपेतमनेकोपद्दवावहम्।
कुट्ठगण्डकिलासादिमहाब्याधिसतोदयं॥
१४३४.
पूतिभूतञ्च तं पक्क-मनेकद्वारसञ्चितम्।
मेदपिण्डंव कुथितं, परिस्सवति सन्ततं॥
१४३५.
येन पूतिगतो कायो, निच्चं दुग्गन्धवायिको।
धोवियन्तोपि सततं, सुचिभावं न गच्छति॥
१४३६.
कुच्छितो सोयमाहारो,
कायासुचिनिसेवनो।
निस्सन्दमलनिट्ठानो,
उपक्लेसफलावहो॥
१४३७.
कामरागसमुट्ठानं, रोगजातिनिबन्धनम्।
मदप्पमादाधिट्ठानं, पापकम्ममहापथो॥
१४३८.
अहितोदयमग्गोयं, भयभेरवसम्भवो।
ब्यसनागमनद्वारं, अपायावहितं मुखं॥
१४३९.
चरन्तत्तसमत्ताव, यत्थोदरियमुच्छिता।
क्लिट्ठकम्मानि दुम्मेधा, करोन्ता दुक्खभागिनो॥
१४४०.
तत्थ चित्तविरागाय, किं पक्कफलसन्निभे।
रसस्सादपियाकारे, घोरादीनवसञ्चिते॥
१४४१.
भावेन्तस्स पटिक्कूल-सञ्ञमेवं विभाविनो।
उपचारपथं पत्वा, चित्तं होति समाहितं॥
१४४२.
सोयं पस्सम्भिताहार-
विसदो सो विचक्खणो।
मदप्पमादनिक्खन्तो,
रसस्सादनिरालयो॥
१४४३.
लिम्पेन्तो विय भेसज्ज-मक्खरब्भञ्जको यथा।
पुत्तमंसंव खादन्तो, आहारं परिभुञ्जति॥
१४४४.
अरियवंसानुपजातो,
अप्पिच्छादिगुणोदितो।
कामजालं पदालेत्वा,
सोत्थिं पप्पोति पण्डितो॥
१४४५.
चतुधातुववत्थानं, भावेन्तो पन पञ्चधा।
धातुयो परिगण्हेय्य, चतस्सोपि सभावतो॥
१४४६.
सङ्खेपेन च वित्थारा, सम्भारा च सलक्खणा।
अज्झत्तञ्च बहिद्धा च, चतुधा विभजे कथं॥
१४४७.
यं किञ्चि केसलोमादि, कक्खळत्तं पवुच्चति।
अज्झत्तं पथवीधातु, बहिद्धा तु ततोपरा॥
१४४८.
यूसभूतन्ति यं किञ्चि,
आपोव परिपाचकम्।
तेजो वायोति गण्हेय्य,
वित्थम्भकमसेसतो॥
१४४९.
वित्थारतोपि सम्भारा, केसलोमादि वीसति।
पथवीधातु पित्तादि, द्वादसापोति भावये॥
१४५०.
तेजेन येन कायोयं, सन्तप्पति जिरीयति।
परिदय्हति सम्मा च, पच्चन्ति असितादयो॥
१४५१.
तदेतं चतुकोट्ठासं, कायसम्भवमत्तनो।
तेजोधातूति गण्हेय्य, वायोधातूतिचापरं॥
१४५२.
उद्धञ्चाधोगमावाता, कुच्छिकोट्ठासया तथा।
अङ्गमङ्गानुसारी च, छधानापानमिच्चपि॥
१४५३.
तं तं लक्खणमारब्भ, निद्धारेत्वा सलक्खणम्।
परिगण्हेय्य सब्बत्थ, चतुधा धातुसङ्गहं॥
१४५४.
इच्चेवं चतुकोट्ठासो,
धातुमत्तो कळेवरो।
निच्चेतनो च निस्सत्तो,
निस्सारो परभोजनो॥
१४५५.
रित्तो तुच्छो च सुञ्ञो च,
विवित्तो च पवज्जितो।
अत्ता वा अत्तनीयं वा,
नत्थेवेत्थ कथञ्चिपि॥
१४५६.
केवलं चेतनाविद्धो, कायोयं परिवत्तति।
कम्पितो याय यन्तंव, साधिप्पायोव खायति॥
१४५७.
आयु उस्मा च विञ्ञाणं, यदा कायं जहन्तिमम्।
अपविद्धो तदा सेति, निरत्थंव कलिङ्गरं॥
१४५८.
विपरीतं पपञ्चेन्ता, बहुधा मोहपारुता।
यत्थ मिच्छाविपल्लासपराभूता पुथुज्जना॥
१४५९.
संसारद्धानकन्तारं, चतुरापायसङ्करम्।
ब्यसनेकायनोपायं, नातिवत्तन्ति दुज्जना॥
१४६०.
सोयमेवं चतुद्धाति,
धातुभेदेन पस्सतो।
तस्सोपचारिको नाम,
समथो होति चेतसि॥
१४६१.
इत्थं धातुववत्थानं, कत्वा तदनुसारतो।
उपादारूपधम्मे च, नामधम्मे च सब्बथा॥
१४६२.
भूमिभूते परिग्गय्ह, पस्सन्तो पच्चयट्ठितिम्।
अज्झत्तञ्च बहिद्धा च, विपस्सन्तोदयब्बयं॥
१४६३.
यथाभूतमभिञ्ञाय, निब्बिन्दन्तो विरज्जति।
विरागा च विमुच्चित्वा, पारगूति पवुच्चति॥
१४६४.
आरुप्पं पन भावेन्तो, कम्मट्ठानमनाविलम्।
चतुक्कपञ्चकज्झानं, पत्वा कसिणमण्डले॥
१४६५.
परिचिण्णवसीभूता, झाना वुट्ठाय पञ्चमा।
चिन्तेति दण्डादानादिरूपदोसमभिण्हसो॥
१४६६.
निब्बिन्दन्तो ततो रूपे, तदाकारे च गोचरे।
तदालम्बणधम्मे च, पत्थेन्तो समतिक्कमं॥
१४६७.
पत्थरित्वान यं किञ्चि, आकासकसिणं विना।
उग्घाटेति तमेवाथ, कसिणं धितिमा सतो॥
१४६८.
न तं मनसि करोति, नावज्जति न पेक्खति।
चिन्ताभोगविनिमुत्तो, कसिणं पति सब्बथा॥
१४६९.
तदप्पायसमञ्ञातमाकासं पति मानसम्।
साधुकं पटिपादेति, योनिसो पटिचिन्तयं॥
१४७०.
तस्सावज्जनसम्पन्नं, उपायपटिपादितम्।
कसिणापगमाकासं, चिन्तनारब्भ वत्तति॥
१४७१.
इत्थमन्तरधापेत्वा, कसिणं तु ततो परम्।
सब्बावन्तमनन्तरं, फरताकासगोचरं॥
१४७२.
तत्थ वुत्तनयेनेव, भावेन्तस्सोपचारतो।
पठमारुप्पमप्पेति, आकासानन्तगोचरे॥
१४७३.
ततो तम्हा वसीभूता, वुट्ठहित्वा विचिन्तयम्।
‘‘आसन्नरूपावचरज्झानपच्चत्थिक’’न्ति तं॥
१४७४.
निकन्तिं परियादाय, तम्हा आकासगोचरा।
अप्पेतुं दुतियारुप्प-मतिसन्तन्ति गच्छति॥
१४७५.
पठमारुप्पविञ्ञाण-मनन्तं फरतो ततो।
दुतियारुप्पमप्पेति, विञ्ञाणानन्तगोचरे॥
१४७६.
पठमारुप्पविञ्ञाण-मभावेन्तो ततो परम्।
अप्पेति ततियारुप्प-माकिञ्चञ्ञम्हि गोचरे॥
१४७७.
ततो च ततियारुप्पं, ‘‘सन्तमेत’’न्ति पस्सतो।
चतुत्थारुप्पमप्पेति, ततियारुप्पगोचरे॥
१४७८.
गूथम्हि मण्डपे लग्गो, एको तन्निस्सितोपरो।
एको बहि अनिस्साय, तं तं निस्साय चापरो॥
१४७९.
ठितो चतूहि एतेहि, पुरिसेहि यथाक्कमम्।
समानताय ञातब्बा, चतस्सोपि विभाविना॥
१४८०.
इच्चालम्बणभेदेहि , चतुधारुप्पभावना।
अङ्गभेदं पनेतासं, न कथेन्ति तथापि च॥
१४८१.
सुप्पणीततरा होन्ति, उद्धमुद्धं यथाक्कमम्।
चातुमहाराजिकादिदिब्बसम्पत्तियो यथा॥
१४८२.
आनेञ्जमिति भावेत्वा, समापत्तिं चतुब्बिधम्।
सुसमाहितसङ्कप्पो, सम्पन्नाचलमानसो॥
१४८३.
विपस्सन्तो यथाभूतं, सच्छिकत्वा फलुत्तमम्।
उभतोभागविमुत्तो, अरहाति पवुच्चति॥
१४८४.
कम्मट्ठानविधिं ञत्वा, चत्तालीसविधं ततो।
अभिञ्ञायोपि विञ्ञेय्या, समथे भावनानये॥
१४८५.
इद्धिविधा दिब्बसोता, चेतोपरियजानना।
पुब्बेनिवासानुस्सति, दिब्बचक्खु तथापरा॥
१४८६.
चेतोसमाधिनिस्सट्ठा, पञ्चाभिञ्ञा पकासिता।
रूपावचरधम्माव, पञ्चमज्झानभूमिका॥
१४८७.
बहुभावादिधिट्ठानं, कोमारादिविकुब्बना।
मनोमयाभिनिम्मानमिच्चेवं तिविधिद्धियो॥
१४८८.
दिब्बे च मानुसे सद्दे,
तथा दूरे च सन्तिके।
सुणन्ति याय सा दिब्बा,
सोतधातूति भासिता॥
१४८९.
चेतोपरियञाणन्ति, परपुग्गलचेतसो।
सरागवीतरागादिपरिच्छेदकमीरितं॥
१४९०.
पुब्बेनिवुत्थखन्धानुस्सरणे ञाणमीरितम्।
पुब्बेनिवासानुस्सतिञाण नामेन तादिना॥
१४९१.
चवमाने च जायन्ते, सत्ते रूपमरूपकम्।
तथा मानुसकं रूपं, थूलं सुखुम सन्तिकं॥
१४९२.
दूरे पकासं छन्नञ्च, येन पस्सन्ति योगिनो।
चुतूपपातञाणं तं, दिब्बचक्खूति वुच्चति॥
१४९३.
अनागतंसञाणञ्च, यथाकम्मुपगं तथा।
तन्निस्सितत्ता गच्छन्ति, दिब्बचक्खुम्हि सङ्गहं॥
१४९४.
इति पञ्चविधं पत्तुमभिञ्ञं पन पण्डितो।
कत्वान पञ्चमज्झाने, पञ्चधा वसितं चिदं॥
१४९५.
तथा समाहिते चित्ते, परिसुद्धे निरङ्गणे।
मुदुभूते कम्मनिये, आनेञ्जम्हि पतिट्ठिते॥
१४९६.
अभिञ्ञापादकज्झाना, ततो वुट्ठाय पञ्चमा।
अभिञ्ञापरिकम्माय, निन्नामेय्याथ मानसं॥
१४९७.
अधिट्ठेय्यादिकं तं तमावज्जित्वा यथारहम्।
परिकम्मं करित्वान, समापज्जेय्य पादकं॥
१४९८.
पुनदेव च वुट्ठाय, परिकम्मं यथा पुरे।
करोन्तस्स पनप्पेति, अभिञ्ञाणेन पञ्चमं॥
१४९९.
अधिट्ठन्तं विकुब्बन्तं, निम्मिनन्तं यथारहम्।
सद्दे सुणन्तं सत्तानं, परिजानञ्च मानसं॥
१५००.
सरं पुब्बेनिवासञ्च, पस्सं सुगतिदुग्गतिम्।
यथाकम्मं विपाकञ्च, पजानन्तमनागतं॥
१५०१.
यथासम्भवमिच्चेवमुपायकुसलो मुनि।
उपनिस्सयसम्पन्नो, अभिञ्ञमधिगच्छति॥
१५०२.
पत्ताभिञ्ञो महायोगी, परियोदातमानसो।
परिपक्केन ञाणेन, विपस्सित्वा तिलक्खणं॥
१५०३.
लद्धासवक्खयं ञाणं, छधाभिञ्ञमनुत्तरम्।
महाखीणासवो नाम, छळभिञ्ञो पवुच्चति॥
१५०४.
चत्तालीसविधं पनित्थममलोचेतोमलक्खालनं,
कम्मट्ठाननयं यमाह सुगतो सम्मा समाधानकम्।
संखित्तं कथितं तमेत्थ सकलं साभिञ्ञमेत्तावता,
कत्तब्बा मुनिनेत्थ साधुमतिना सम्भावना सब्बथा॥
१५०५.
वरगुणगणभूसितानुसिट्ठं,
इति समथमिमं तु भावयित्वा।
परममनुपमं भजन्ति धीरा,
हितसुखमुखमुत्तमानुबुद्धं॥
इति नामरूपपरिच्छेदे सेसकम्मट्ठानविभागो नाम
दसमो परिच्छेदो।
निट्ठितो च नामरूपपरिच्छेदे सब्बथापि
समथभावनाविभागो।