४ चूळवग्गो

चूळवग्गो

पारिवासिकक्खन्धककथा

२७४८.
तज्जनीयं नियस्सञ्च, पब्बाजं पटिसारणम्।
तिविधुक्खेपनञ्चाति, सत्त कम्मानि दीपये॥
२७४९.
तेचत्तालीस वत्तानि, खन्धके कम्मसञ्ञिते।
नवाधिकानि तिंसेव, खन्धके तदनन्तरे॥
२७५०.
एवं सब्बानि वत्तानि, द्वासीतेव महेसिना।
होन्ति खन्धकवत्तानि, गहितागहणेन तु॥
२७५१.
पारिवासञ्च वत्तञ्च, समादिन्नस्स भिक्खुनो।
रत्तिच्छेदो कथं वुत्तो, वत्तभेदो कथं भवे?
२७५२.
सहवासो विनावासो, अनारोचनमेव च।
पारिवासिकभिक्खुस्स, रत्तिच्छेदो च दुक्कटं॥
२७५३.
एकच्छन्ने पनावासे, पकतत्तेन भिक्खुना।
निवासो दकपातेन, उक्खित्तस्स निवारितो॥
२७५४.
पारिवासिकभिक्खुस्स, अन्तोयेव न लब्भति।
इच्चेवं पन निद्दिट्ठं, महापच्चरियं पन॥
२७५५.
‘‘अविसेसेन निद्दिट्ठं, महाअट्ठकथादिसु।
उभिन्नं दकपातेन, निवासो वारितो’’ति हि॥
२७५६.
अभिक्खुके पनावासे, अनावासेपि कत्थचि।
विप्पवासं वसन्तस्स, रत्तिच्छेदो च दुक्कटं॥
२७५७.
पारिवासिकभिक्खुस्स, भिक्खुं दिस्वान तङ्खणे।
नारोचेन्तस्स चेतस्स, रत्तिच्छेदो च दुक्कटं॥
२७५८.
पञ्चेव च यथावुड्ढं, लभते पारिवासिको।
कातुं तत्थेव च ठत्वा, उपोसथपवारणं॥
२७५९.
वस्ससाटिं यथावुड्ढं, देन्ति चे सङ्घदायका।
ओणोजनं तथा भत्तं, लभते पञ्चिमे पन॥
पारिवासिकक्खन्धककथा।

समथक्खन्धककथा

२७६०.
विवादाधारता चानु-वादाधिकरणम्पि च।
आपत्ताधारता चेव, किच्चाधिकरणम्पि च॥
२७६१.
एतानि पन चत्तारि, वुत्तानि च महेसिना।
भेदकारकवत्थूनि, विवादो तत्थ निस्सितो॥
२७६२.
विपत्तियो चतस्सोव, अनुवादो उपागतो।
आपत्ताधारता नाम, सत्त आपत्तियो मता॥
२७६३.
सङ्घकिच्चानि निस्साय, किच्चाधिकरणं सिया।
एतेसं तु चतुन्नम्पि, समत्ता समथा मता॥
२७६४.
सम्मुखा सति चामूळ्हो, पटिञ्ञाविनयोपि च।
तस्सपापियसी चेव, तथा येभुय्यसीपि च॥
२७६५.
तिणवत्थारको चेव, सत्तमो विनयो मतो।
सत्तिमे समथा वुत्ता, बुद्धेनादिच्चबन्धुना॥
२७६६.
विवादो सम्मति द्वीहि, अनुवादो चतूहि च।
आपत्ति पन तीहेव, किच्चमेकेन सम्मति॥
२७६७.
छट्ठेन पठमेनापि, विवादो एत्थ सम्मति।
सम्मुखाविनयादीहि, अनुपुब्बेन तीहिपि॥
२७६८.
तथेव पञ्चमेनापि, अनुवादो हि सम्मति।
सम्मुखेन पटिञ्ञाय, तिणवत्थारकेन च॥
२७६९.
आपत्तूपसमं याति, तीहेव समथेहि सा।
सम्मुखाविनयेनेव, किच्चमेकेन सम्मति॥
२७७०.
येभुय्यसिककम्मे तु, सलाकं गाहये बुधो।
गूळ्हेन विवटेनापि, कण्णजप्पेन वा पन॥
२७७१.
अलज्जुस्सदे गूळ्हेन, विवटेनेव लज्जिसु।
बालेसु कण्णजप्पेन, सलाकं गाहये बुधो॥
२७७२.
लज्जी अलज्जी बालोति, केन सक्का विजानितुं?
सकेन कम्मुनायेव, तेन सक्का विजानितुं॥
२७७३.
आपज्जति च सञ्चिच्च, आपत्तिं परिगूहति।
छन्दादिअगतिं याति, अलज्जी एदिसो सिया॥
२७७४.
नापज्जति च सञ्चिच्च, आपत्तिं न च गूहति।
न गच्छतिगतिञ्चापि, एदिसो लज्जि पुग्गलो॥
२७७५.
दुच्चिन्तितो च दुब्भासी, तथा दुक्कटकारिको।
एदिसो पन ‘‘बालो’’ति, लक्खणेनेव ञायति॥
२७७६.
तिधा सलाकगाहेन, बहुका धम्मवादिनो।
येभुय्यसिककम्मेन, कत्तब्बन्ति जिनोब्रवि॥
२७७७.
अलज्जी सानुवादो च, असुची कम्मतो च यो।
तस्सपापियसीकम्म-योग्गो सो होति पुग्गलो॥
२७७८.
भण्डने कलहे जाते, विवादस्मिं अनप्पके।
बहुअस्सामणे चिण्णे, अनग्गेपि च भस्सके॥
२७७९.
मूलमूलं गवेसन्तं, होति वाळञ्च कक्खळम्।
तिणवत्थारकेनेव, कातब्बन्ति पकासितं॥
२७८०.
यथा च तिणपण्णेन, छन्नं गूथञ्च मुत्तकम्।
न च वायति दुग्गन्धं, वूपसम्मति तङ्खणे॥
२७८१.
ठपेत्वा थुल्लवज्जञ्च, गिहीहि पटिसंयुतम्।
दिट्ठाविकम्मिकञ्चेव, यो च तत्थ न होति तं॥
२७८२.
सेसायापत्तिया याव, उपसम्पदमाळतो।
सुद्धो होति निरापत्ति, तिणवत्थारके तथा॥
समथक्खन्धककथा।

खुद्दकवत्थुक्खन्धककथा

२७८३.
रुक्खे वा पन कुट्टेवा, अट्टाने थम्भकेसु वा।
न्हायमानो सकं कायं, उग्घंसेय्यस्स दुक्कटं॥
२७८४.
कायं गन्धब्बहत्थेन, कुरुविन्दकसुत्तिया।
मल्लकेन न घंसेय्य, नाञ्ञमञ्ञञ्च कायतो॥
२७८५.
अकतं मल्लकं नाम, गिलानस्सेव वट्टति।
कतं तं मल्लकं नाम, सब्बेसम्पि न वट्टति॥
२७८६.
कपालिट्ठकखण्डानि, सब्बस्स पुथुपाणिकम्।
गिलानस्सागिलानस्स, वत्थवट्टि च वट्टति॥
२७८७.
वुत्ता फेणकपासाण-कथला पादघंसने।
वट्टं वा चतुरस्सं वा, कतकं न च वट्टति॥
२७८८.
यं किञ्चिपि अलङ्कारं, धारेन्तस्सपि दुक्कटम्।
होति अन्तमसो ताल-पण्णमत्तम्पि भिक्खुनो॥
२७८९.
ओसण्हेय्य सके केसे, यो हत्थफणकेन वा।
फणकेनपि कोच्छेन, दुक्कटं तस्स निद्दिसे॥
२७९०.
सित्थतेलोदतेलेहि , मण्डनत्थं न वट्टति।
अनुलोमनिपातत्थं, उद्धंलोमेन भिक्खुना॥
२७९१.
हत्थं तेलेन तेमेत्वा, पुञ्छितब्बा सिरोरुहा।
वट्टतुण्हाभितत्तस्स, अल्लहत्थेन पुञ्छितुं॥
२७९२.
आदासे उदपत्ते वा, यत्थ कत्थचि अत्तनो।
मुखबिम्बं विना हेतुं, ओलोकेन्तस्स दुक्कटं॥
२७९३.
‘‘सञ्छविं तु मुखं, नो’’ति, दट्ठुमाबाधपच्चया।
‘‘जिण्णो नो’’तायुसङ्खार-जाननत्थञ्च वट्टति॥
२७९४.
नच्चं वा पन गीतं वा, वादितं वापि भिक्खुनो।
दट्ठुं वा पन सोतुं वा, गच्छतो होति दुक्कटं॥
२७९५.
दट्ठुमन्तमसो मोर-नच्चम्पि च न वट्टति।
सोतुमन्तमसो दन्त-गीतम्पि च न वट्टति॥
२७९६.
नच्चन्तस्स सयं वापि, नच्चापेन्तस्स दुक्कटम्।
अनापत्तन्तरारामे, ठत्वा सुणाति पस्सति॥
२७९७.
‘‘पस्सिस्सामी’’ति नच्चं वा, गीतं वा पन वादितम्।
विहारतो विहारं वा, गच्छतो होति दुक्कटं॥
२७९८.
आपत्तन्तोविहारेपि, उट्ठहित्वान गच्छतो।
ठत्वा गीवं पसारेत्वा, पस्सतोपि च वीथियं॥
२७९९.
केसा दीघा न धारेय्या, यो धारेय्यस्स दुक्कटम्।
द्वङ्गुलं वा दुमासं वा, ततो उद्धं न वट्टति॥
२८००.
नखे नासिकलोमानि, दीघानि न तु धारये।
न च वीसतिमट्ठं वा, कातुं वट्टति भिक्खुनो॥
२८०१.
कप्पापेय्य विसुं मस्सुं, दाठिकं वा ठपेय्य यो।
संहरापेय्य वा लोमं, सम्बाधे तस्स दुक्कटं॥
२८०२.
छिन्दतो दुक्कटं वुत्तं, केसे कत्तरिकाय वा।
अगिलानस्स अञ्ञेन, छिन्दापेन्तस्स वा तथा॥
२८०३.
छिन्दतो अत्तनो अङ्ग-जातं थुल्लच्चयं सिया।
सेसङ्गछेदने अत्त-वधे आपत्ति दुक्कटं॥
२८०४.
अहिकीटादिदट्ठस्स, तादिसाबाधपच्चया।
न दोसो छिन्दतो अङ्गं, मोचेन्तस्स च लोहितं॥
२८०५.
अपरिस्सावनो मग्गं, सचे गच्छति दुक्कटम्।
याचमानस्स वा मग्गे, तथेवाददतोपि तं॥
२८०६.
न भुञ्जे न पिवे नग्गो, न खादे न च सायये।
न ददे न च गण्हेय्य, न गच्छेय्यपि अञ्जसं॥
२८०७.
वन्दितब्बं न नग्गेन, वन्दापेतब्बमेव वा।
परिकम्मं न कातब्बं, न नग्गेन च कारये॥
२८०८.
परिकम्मे पटिच्छादी, तिस्सो जन्ताघरादिका।
वुत्ता, वत्थपटिच्छादी, सब्बत्थ पन वट्टति॥
२८०९.
यत्थ कत्थचि पेळायं, भुञ्जितुं न च वट्टति।
एकतो भुञ्जतो होति, दुक्कटं एकभाजने॥
२८१०.
एकपावुरणा एक-त्थरणा वा निपज्जरे।
एकमञ्चेपि वा तेसं, होति आपत्ति दुक्कटं॥
२८११.
न निसीदेय्य सङ्घाटि-पल्लत्थिकमुपागतो।
किञ्चि कीळं न कीळेय्य, पलितं न च गाहये॥
२८१२.
भमुकाय नलाटे वा, दाठिकायपि उग्गतम्।
तादिसं पलितं चञ्ञं, गाहापेतुम्पि वट्टति॥
२८१३.
अगिलानो सचे भिक्खु, छत्तं धारेय्य दुक्कटम्।
अत्तनो चीवरादीनं, गुत्तत्थं पन वट्टति॥
२८१४.
हत्थिसोण्डं चतुक्कण्णं, वसनं मच्छवाळकम्।
वेल्लियं तालवण्टञ्च, निवासेन्तस्स दुक्कटं॥
२८१५.
गहिपारुपनं वापि, पारुपन्तस्स दुक्कटम्।
निवासने पारुपने, परिमण्डलता मता॥
२८१६.
लोकायतं न वाचेय्य, न च तं परियापुणे।
न तिरच्छानविज्जा वा, वाचेतब्बाव भिक्खुना॥
२८१७.
न च वट्टति धारेतुं, सब्बा चामरिबीजनी।
न चालिम्पेय्य दायं वा, न च लञ्जे मुखम्पि च॥
२८१८.
न वहे उभतोकाजं, वट्टतन्तरकाजकम्।
सीसक्खन्धकटोलम्ब-भारे दोसो न विज्जति॥
२८१९.
अट्ठङ्गुलादिकं भिक्खु, पच्छिमं चतुरङ्गुला।
खादतो दन्तकट्ठञ्च, होति आपत्ति दुक्कटं॥
२८२०.
रुक्खं नेवाभिरूहेय्य, किच्चे सतिपि पोरिसम्।
आपदासु यथाकामं, वट्टतेवाभिरूहितुं॥
२८२१.
लसुणं न च खादेय्य, सचे नाकल्लको सिया।
नारोपेतब्बकं बुद्ध-वचनं अञ्ञथा पन॥
२८२२.
खिपितेन च वत्तब्बं, ‘‘जीवा’’ति, गिहिना पुन।
‘‘जीवथा’’ति च वुत्तेन, ‘‘चिरं जीवा’’ति वट्टति॥
२८२३.
सामणेरं गहट्ठं वा, आकोटेन्तस्स दुक्कटम्।
सयने पुप्फसंकिण्णे, न वट्टति निपज्जितुं॥
२८२४.
खुरभण्डं न गण्हेय्य, सचे न्हापितपुब्बको।
न च धारणिया उण्ही, सब्बा बाहिरलोमिका॥
२८२५.
अङ्गरागं करोन्तस्स, दुक्कटं समुदीरितम्।
अकायबन्धनस्सापि, गामं पविसतोपि च॥
२८२६.
लोहजं दारुजं सब्बं, कप्पियं मत्तिकामयम्।
विना सत्थञ्च पत्तञ्च, कतकं कुम्भकारिकं॥
खुद्दकवत्थुक्खन्धककथा।

सेनासनक्खन्धककथा

२८२७.
आसन्दिको अतिक्कन्त-पमाणोपि च वट्टति।
तथा पञ्चङ्गपीठम्पि, सत्तङ्गम्पि च वट्टति॥
२८२८.
तूलोनद्धा घरेयेव, मञ्चपीठा निसीदितुम्।
सीसपादूपधानञ्च, अगिलानस्स वट्टति॥
२८२९.
सन्थरित्वा गिलानस्स, उपधानानि तत्थ च।
पच्चत्थरणकं दत्वा, निपज्जन्तस्स वट्टति॥
२८३०.
तिरियं मुट्ठिरतनं, होति बिम्बोहनं मितम्।
दीघतो च दियड्ढं वा, द्विहत्थन्ति कुरुन्दियं॥
२८३१.
पूरिता चोळपण्णुण्ण-तिणवाकेहि पञ्चहि।
भिसियो भासिता पञ्च, तूलानं गणनावसा॥
२८३२.
भिसितूलानि पञ्चेव, तथा तूलानि तीणिपि।
लोमानि मिगपक्खीनं, गब्भा बिम्बोहनस्सिमे॥
२८३३.
मनुस्सलोमं लोमेसु, पुप्फेसु बकुलादिकम्।
सुद्धं तमालपत्तञ्च, पण्णेसु न च वट्टति॥
२८३४.
उण्णादिकं पञ्चविधञ्च तूलम्।
महेसिना यं भिसियं पवुत्तम्।
मसूरके तं पन वट्टतीति।
कुरुन्दियं अट्ठकथाय वुत्तं॥
२८३५.
यदेतं तिविधं तूलं, भिसियं तं अकप्पियम्।
मिस्सं तमालपत्तं तु, सब्बत्थ पन वट्टति॥
२८३६.
रूपं तु पुरिसित्थीनं, तिरच्छानगतस्स वा।
कारेन्तस्स करोतो वा, होति आपत्ति दुक्कटं॥
२८३७.
जातकं पन वत्थुं वा, कारापेतुं परेहि वा।
मालाकम्मं लताकम्मं, सयं कातुम्पि वट्टति॥
२८३८.
समानासनिको नाम, द्वीहि वस्सेहि यो पन।
वुड्ढो वा दहरो वापि, वस्सेनेकेन वा पन॥
२८३९.
समानवस्से वत्तब्बं, किञ्च नामिध विज्जति।
सत्तवस्सतिवस्सेहि, पञ्चवस्सो निसीदति॥
२८४०.
हेट्ठा दीघासनं तिण्णं, यं पहोति निसीदितुम्।
एकमञ्चेपि पीठे वा, द्वे निसीदन्ति वट्टति॥
२८४१.
उभतोब्यञ्जनं इत्थिं, ठपेत्वा पण्डकं पन।
दीघासने अनुञ्ञातं, सब्बेहिपि निसीदितुं॥
२८४२.
पुरिमिको पच्छिमिको, तथेवन्तरमुत्तको।
तयो सेनासनग्गाहा, सम्बुद्धेन पकासिता॥
२८४३.
पुब्बारुणा पाटिपदस्स याव।
पुनारुणो भिज्जति नेव ताव।
इदञ्हि सेनासनगाहकस्स।
खेत्तन्ति वस्सूपगमे वदन्ति॥
२८४४.
पातोव गाहिते अञ्ञो, भिक्खु सेनासने पन।
सचे याचति आगन्त्वा, वत्तब्बो गाहितन्ति सो॥
२८४५.
सङ्घिकं अपलोकेत्वा, गहितं वस्सवासिकम्।
अन्तोवस्सेपि विब्भन्तो, लभते तत्रजं सचे॥
२८४६.
वुट्ठवस्सो सचे भिक्खु, किञ्चि आवासिहत्थतो।
गहेत्वा कप्पियं भण्डं, दत्वा तस्सत्तनो पन॥
२८४७.
‘‘असुकस्मिं कुले मय्हं, वस्सावासिकचीवरम्।
गाहितं गण्ह’’इच्चेवं, वत्वा गच्छति सो दिसं॥
२८४८.
उप्पब्बजति चे तत्थ, गतट्ठाने, न लब्भति।
गहेतुं तस्स सम्पत्तं, सङ्घिकंयेव तं सिया॥
२८४९.
मनुस्से सम्मुखा तत्थ, पटिच्छापेति चे पन।
सब्बं लभति सम्पत्तं, वस्सावासिकचीवरं॥
२८५०.
आरामो च विहारो च, वत्थूनि दुविधस्सपि।
भिसि बिम्बोहनं मञ्च-पीठन्ति ततियं पन॥
२८५१.
लोहकुम्भी कटाहञ्च, भाणको लोहवारको।
वासि फरसु कुद्दालो, कुठारी च निखादनं॥
२८५२.
वल्लि वेळु तिणं पण्णं, मुञ्जपब्बजमेव च।
मत्तिका दारुभण्डञ्च, पञ्चमं तु यथाह च॥
२८५३.
‘‘द्वीहि सङ्गहितानि द्वे, ततियं चतुसङ्गहम्।
चतुत्थं नवकोट्ठासं, पञ्चमं अट्ठधा मतं॥
२८५४.
इति पञ्चहि रासीहि, पञ्चनिम्मललोचनो।
पञ्चवीसविधं नाथो, गरुभण्डं पकासयि’’॥
२८५५.
इदञ्हि पन सङ्घस्स, सन्तकं गरुभण्डकम्।
विस्सज्जेन्तो विभाजेन्तो, भिक्खु थुल्लच्चयं फुसे॥
२८५६.
भिक्खुना गरुभण्डं तु, सङ्घेन हि गणेन वा।
विस्सज्जितमविस्सट्ठं, विभत्तमविभाजितं॥
२८५७.
पुरिमेसु हि तीस्वेत्थ, न चत्थागरुभण्डकम्।
लोहकुम्भी कटाहो च, लोहभाणकमेव च॥
२८५८.
तिविधं खुद्दकं वापि, गरुभण्डकमेविदम्।
पादगण्हनको लोह-वारको भाजियो मतो॥
२८५९.
उद्धं पन ततो लोह-वारको गरुभण्डकम्।
भिङ्कारादीनि सब्बानि, गरुभण्डानि होन्ति हि॥
२८६०.
भाजेतब्बो अयोपत्तो।
तम्बायोथालकापि च।
धूमनेत्तादिकं नेव।
भाजेतब्बन्ति दीपितं॥
२८६१.
अत्तना पटिलद्धं तं, लोहभण्डं तु किञ्चिपि।
न पुग्गलिकभोगेन, भुञ्जितब्बञ्हि भिक्खुना॥
२८६२.
कंसवट्टकलोहानं, भाजनानिपि सब्बसो।
न पुग्गलिकभोगेन, वट्टन्ति परिभुञ्जितुं॥
२८६३.
तिपुभण्डेपि एसेव, नयो ञेय्यो विभाविना।
न दोसो सङ्घिके अत्थि, गिहीनं सन्तकेसु वा॥
२८६४.
खीरपासाणसम्भूतं, गरुकं तट्टकादिकम्।
पादगण्हनतो उद्धं, घटको गरुभण्डको॥
२८६५.
सिङ्गिसज्झुमयं हार-कूटजं फलिकुब्भवम्।
भाजनानि न वट्टन्ति, गिहीनं सन्तकानिपि॥
२८६६.
वासि भाजनिया खुद्दा, गरुभण्डं महत्तरी।
तथा फरसु वेज्जानं, सिरावेधनकम्पि च॥
२८६७.
कुठारि वासि कुद्दालो, गरुभण्डं निखादनम्।
सिखरम्पि च तेनेव, गहितन्ति पकासितं॥
२८६८.
चतुरस्समुखं दोणि-मुखं वङ्कम्पि तत्थ च।
सदण्डं खुद्दकं सब्बं, गरुभण्डं निखादनं॥
२८६९.
मुट्ठिकमधिकरणी , सण्डासो वा तुलादिकम्।
किञ्चि सङ्घस्स दिन्नं चे, तं सब्बं गरुभण्डकं॥
२८७०.
न्हापितस्स च सण्डासो, कत्तरी च महत्तरी।
महापिप्फलकं तुन्न-कारानं गरुभण्डकं॥
२८७१.
वल्लि सङ्घस्स दिन्ना वा, तत्थजातापि रक्खिता।
अड्ढबाहुप्पमाणापि, गरु वेत्तलतादिका॥
२८७२.
सुत्तवाकादिनिब्बत्ता, रज्जुका योत्तकानि वा।
सङ्घस्स दिन्नकाले तु, गच्छन्ति गरुभण्डतं॥
२८७३.
नाळिकेरस्स हीरे वा, वाके वा पन केनचि।
वट्टेत्वा हि कता एक-वट्टापि गरुभण्डकं॥
२८७४.
वेळु सङ्घस्स दिन्नो वा, रक्खितो तत्थजातको।
अट्ठङ्गुलायतो सूचि-दण्डमत्तो गरुं सिया॥
२८७५.
छत्तदण्डसलाकायो, दण्डो कत्तरयट्ठिपि।
पादगण्हनका तेल-नाळी भाजनिया इमे॥
२८७६.
मुञ्जादीसुपि यं किञ्चि, मुट्ठिमत्तं गरुं सिया।
तालपण्णादिमेकम्पि, दिन्नं वा तत्थजातकं॥
२८७७.
अट्ठङ्गुलप्पमाणोपि, गरुकं रित्तपोत्थको।
मत्तिका पकती वापि, पञ्चवण्णा सुधापि वा॥
२८७८.
सिलेसादीसु वा किञ्चि, दिन्नं वा तत्थजातकम्।
तालपक्कपमाणं तु, गरुभण्डन्ति दीपितं॥
२८७९.
वल्लिवेळादिकं किञ्चि, अरक्खितमगोपितम्।
गरुभण्डं न होतेव, गहेतब्बं यथासुखं॥
२८८०.
रक्खितं गोपितं वापि, गहेतब्बं तु गण्हता।
समकं अतिरेकं वा, दत्वा फातिकमेव वा॥
२८८१.
अञ्जनं हरितालञ्च, तथा हिङ्गु मनोसिला।
भाजेतब्बन्ति विञ्ञेय्यं, विञ्ञुना विनयञ्ञुना॥
२८८२.
दारुभण्डेपि यो कोचि, सूचिदण्डप्पमाणको।
अट्ठङ्गुलायतो दारु-भण्डको गरुभण्डकं॥
२८८३.
महाअट्ठकथायं तु, विभजित्वाव दस्सितम्।
आसन्दिकोपि सत्तङ्गो, भद्दपीठञ्च पीठिका॥
२८८४.
पीठमेळकपादञ्च, तथामण्डकवट्टकम्।
कोच्छं पलालपीठञ्च, धोवने फलकम्पि च॥
२८८५.
भण्डिका मुग्गरो चेव, वत्थघट्टनमुग्गरो।
अम्बणम्पि च मञ्जूसा, नावा रजनदोणिका॥
२८८६.
उळुङ्कोपि समुग्गोपि, करण्डम्पि कटच्छुपि।
एवमादि तु सब्बम्पि, सङ्घिकं गरुभण्डकं॥
२८८७.
सब्बं दारुमयं गेह-सम्भारं गरुकं मतम्।
भाजियं कप्पियं चम्मं, अकप्पियमभाजियं॥
२८८८.
एळचम्मं गरुं वुत्तं, तथेवोदुक्खलादिकम्।
पेसकारादिभण्डञ्च, कसिभण्डञ्च सङ्घिकं॥
२८८९.
तथेवाधारको पत्त-पिधानं तालवण्टकम्।
बीजनी पच्छि चङ्कोटं, सब्बा सम्मुञ्जनी गरु॥
२८९०.
यं किञ्चि भूमत्थरणं, यो कोचि कटसारको।
चक्कयुत्तकयानञ्च, सब्बम्पि गरुभण्डकं॥
२८९१.
छत्तञ्च मुट्ठिपण्णञ्च, विसाणंतुम्बभाजनम्।
उपाहनारणीधम्म-करणादि लहुं इदं॥
२८९२.
हत्थिदन्तो विसाणञ्च, यथागतमतच्छितम्।
मञ्चपादादि यं किञ्चि, भाजनीयमनिट्ठितं॥
२८९३.
निट्ठितो तच्छितो वापि, विधो हिङ्गुकरण्डको।
अञ्जनी च सलाकायो, भाजनी उदपुञ्छनी॥
२८९४.
सब्बं कुलालभण्डम्पि, परिभोगारहं पन।
पत्तङ्गारकटाहञ्च, धूमदानं कपल्लिका॥
२८९५.
थूपिका दीपरुक्खो च, चयनच्छदनिट्ठका।
सङ्घिकं पन सब्बम्पि, गरुभण्डन्ति दीपितं॥
२८९६.
पत्तो कञ्चनको चेव, थालकं कुण्डिकापि च।
घटको लोहभण्डेपि, कुण्डिकापि च भाजिया॥
२८९७.
गरुना गरुभण्डञ्च, थावरेन च थावरम्।
सङ्घस्स परिवत्तेत्वा, गण्हितुं पन वट्टति॥
२८९८.
अधोतेन च पादेन, नक्कमे सयनासनम्।
अल्लपादेन वा भिक्खु, तथेव सउपाहनो॥
२८९९.
भूमिया निट्ठुभन्तस्स, परिकम्मकताय वा।
परिकम्मकतं भित्तिं, अपस्सेन्तस्स दुक्कटं॥
२९००.
परिकम्मकतं भूमिं, सङ्घिकं मञ्चपीठकम्।
अत्तनो सन्तकेनेव, पत्थरित्वान केनचि॥
२९०१.
निपज्जितब्बं, सहसा, तस्स निद्दायतो यदि।
सरीरावयवो कोचि, मञ्चं फुसति दुक्कटं॥
२९०२.
लोमेसु पन लोमानं, गणनायेव दुक्कटम्।
तलेन हत्थपादानं, वट्टतक्कमितुं पन॥
२९०३.
सहस्सग्घनको कोचि, पिण्डपातो सचीवरो।
पत्तो अवस्सिकं भिक्खुं, लिखित्वा ठपितोपि च॥
२९०४.
तादिसो पिण्डपातोव, सट्ठिवस्सानमच्चये।
उप्पन्नो सट्ठिवस्सस्स, ठितिकाय ददे बुधो॥
२९०५.
उद्देसभत्तं भुञ्जित्वा, जातो चे सामणेरको।
गहेतुं लभति तं पच्छा, सामणेरस्स पाळिया॥
२९०६.
सम्पुण्णवीसवस्सो यो, स्वे उद्देसं लभिस्सति।
अज्ज सो उपसम्पन्नो, अतीता ठितिका सिया॥
२९०७.
सचे पन सलाका तु, लद्धा भत्तं न तंदिने।
लद्धं, पुनदिने तस्स, गाहेतब्बं, न संसयो॥
२९०८.
उत्तरुत्तरिभङ्गस्स, भत्तस्सेकचरस्स हि।
विसुञ्हि ठितिका कत्वा, दातब्बा तु सलाकिका॥
२९०९.
भत्तमेव सचे लद्धं, न पनुत्तरिभङ्गकम्।
लद्धमुत्तरिभङ्गं वा, न लद्धं भत्तमेव वा॥
२९१०.
येन येन हि यं यं तु, न लद्धं, तस्स तस्स च।
तं तं पुनदिने चापि, गाहेतब्बन्ति दीपितं॥
२९११.
सङ्घुद्देसादिकं भत्तं, इदं सत्तविधम्पि च।
आगन्तुकादिभत्तञ्च, चतुब्बिधमुदीरितं॥
२९१२.
विहारवारभत्तञ्च, निच्चञ्च कुटिभत्तकम्।
पन्नरसविधं भत्तं, उद्दिट्ठं सब्बमेविध॥
२९१३.
पाळिमट्ठकथञ्चेव, ओलोकेत्वा पुनप्पुनम्।
सङ्घिके पच्चये सम्मा, विभजेय्य विचक्खणो॥
सेनासनक्खन्धककथा।

वत्तक्खन्धककथा

२९१४.
आगन्तुकावासिकपिण्डचारी-।
सेनासनारञ्ञनुमोदनासु ।
वत्तानि भत्ते गमिकस्स जन्ता-।
घरे तथा वच्चकुटिप्पवेसे॥
२९१५.
आचरियुपज्झायकसिस्ससद्धि- ।
विहारिवत्तानिपि सब्बसोव।
वत्तानि वुत्तानि चतुद्दसेव।
विसुद्धचित्तेन विनायकेन॥
२९१६.
आगन्तुकेन आरामं, पविसन्तेन भिक्खुना।
छत्तं पनापनेतब्बं, मुञ्चितब्बा उपाहना॥
२९१७.
ओगुण्ठनं न कातब्बं, सीसे चीवरमेव वा।
न हि तेन च धोतब्बा, पादा पानीयवारिना॥
२९१८.
वन्दितब्बाव पुच्छित्वा, विहारे वुड्ढभिक्खुनो।
काले सेनासनं तेन, पुच्छितब्बञ्च भिक्खुना॥
२९१९.
वच्चट्ठानञ्च पस्साव-ट्ठानं पानीयमेव च।
परिभोजनीयं सङ्घ-कतिकं गोचरादिकं॥
२९२०.
वुड्ढमागन्तुकं दिस्वा, भिक्खुनावासिकेनपि।
पत्तं पटिग्गहेतब्बं, पच्चुग्गन्त्वान चीवरं॥
२९२१.
आसनं पञ्ञपेतब्बं, तस्स पादोदकम्पि च।
उपनिक्खिपितब्बञ्च, पुच्छितब्बञ्च वारिना॥
२९२२.
वन्देय्यो पञ्ञपेतब्बं, तस्स सेनासनम्पि च।
अज्झावुत्थमवुत्थं वा, गोचरागोचरम्पि च॥
२९२३.
वच्चट्ठानञ्च पस्साव-ट्ठानं सेक्खकुलानि च।
पवेसे निक्खमे कालो, वत्तब्बो पानियादिकं॥
२९२४.
सचे सो नवको होति।
आगतागन्तुको यथा।
निसिन्नेनेव तेनस्स।
सब्बमावासिभिक्खुना॥
२९२५.
‘‘अत्र पत्तं ठपेहीति, निसीदाहीदमासनं’’।
इच्चेवं पन वत्तब्बं, देय्यं सेनासनम्पि च॥
२९२६.
दारुमत्तिकभण्डानि, गन्तुकामेन भिक्खुना।
गन्तब्बं पटिसामेत्वा, थकेत्वावसथम्पि च॥
२९२७.
आपुच्छित्वापि गन्तब्बं, भिक्खुना सयनासनम्।
पुच्छितब्बे असन्तेपि, गोपेत्वा वापि साधुकं॥
२९२८.
सहसा पविसे नापि, सहसा न च निक्खमे।
नातिदूरे नच्चासन्ने, ठातब्बं पिण्डचारिना॥
२९२९.
वामहत्थेन सङ्घाटिं, उच्चारेत्वाथ भाजनम्।
दक्खिणेन पणामेत्वा, भिक्खं गण्हेय्य पण्डितो॥
२९३०.
सूपं वा दातुकामाति, सल्लक्खेय्य मुहुत्तकम्।
ओलोकेय्यन्तरा भिक्खु, न भिक्खादायिकामुखं॥
२९३१.
पानीयादि पनानेय्यं, भिक्खुनारञ्ञकेनपि।
नक्खत्तं तेन योगो च, जानितब्बा दिसापि च॥
२९३२.
वच्चपस्सावतित्थानि, भवन्ति पटिपाटिया।
करोन्तस्स यथावुड्ढं, होति आपत्ति दुक्कटं॥
२९३३.
सहसा उब्भजित्वा वा, न च वच्चकुटिं विसे।
उक्कासित्वा बहि ठत्वा, पविसे सणिकं पन॥
२९३४.
वच्चं न नित्थुनन्तेन, कातब्बं पन भिक्खुना।
खादतो दन्तकट्ठं वा, करोतो होति दुक्कटं॥
२९३५.
वच्चं पन न कातब्बं, बहिद्धा वच्चदोणिया।
पस्सावोपि न कातब्बो, बहि पस्सावदोणिया॥
२९३६.
खरेन नावलेखेय्य, न कट्ठं वच्चकूपके।
छड्डेय्य न च पातेय्य, खेळं पस्सावदोणिया॥
२९३७.
पादुकासु ठितोयेव, उब्भजेय्य विचक्खणो।
पटिच्छादेय्य तत्थेव, ठत्वा निक्खमने पन॥
२९३८.
नाचमेय्य सचे वच्चं, कत्वा यो सलिले सति।
तस्स दुक्कटमुद्दिट्ठं, मुनिना मोहनासिना॥
२९३९.
ससद्दं नाचमेतब्बं, कत्वा चपु चपूति च।
आचमित्वा सरावेपि, सेसेतब्बं न तूदकं॥
२९४०.
ऊहतम्पि अधोवित्वा, निक्खमन्तस्स दुक्कटम्।
उक्लापापि सचे होन्ति, सोधेतब्बं असेसतो॥
२९४१.
अवलेखनकट्ठेन, पूरो चे पीठरो पन।
छड्डेय्य कुम्भि रित्ता चे, कुम्भिं पूरेय्य वारिना॥
२९४२.
अनज्झिट्ठो हि वुड्ढेन, पातिमोक्खं न उद्दिसे।
धम्मं न च भणे, पञ्हं, न पुच्छेय्य न विस्सजे॥
२९४३.
आपुच्छित्वा कथेन्तस्स, वुड्ढं वुड्ढतरागमे।
पुन आपुच्छने किच्चं, नत्थीति परिदीपितं॥
२९४४.
वुड्ढेनेकविहारस्मिं, सद्धिं विहरता पन।
अनापुच्छा हि सज्झायो, न कातब्बो कदाचिपि॥
२९४५.
उद्देसोपि न कातब्बो, परिपुच्छाय का कथा।
न च धम्मो कथेतब्बो, भिक्खुना धम्मचक्खुना॥
२९४६.
न दीपो विज्झापेतब्बो, कातब्बो वा न चेव सो।
वातपानकवाटानि, थकेय्य विवरेय्य नो॥
२९४७.
चङ्कमे चङ्कमन्तो च, वुड्ढतो परिवत्तये।
तम्पि चीवरकण्णेन, कायेन न च घट्टये॥
२९४८.
पुरतो नेव थेरानं, न्हायेय्य न पनूपरि।
उत्तरं ओतरन्तानं, ददे मग्गं, न घट्टये॥
२९४९.
वत्तं अपरिपूरेन्तो, न सीलं परिपूरति।
असुद्धसीलो दुप्पञ्ञो, चित्तेकग्गं न विन्दति॥
२९५०.
विक्खित्तचित्तोनेकग्गो, सद्धम्मं न च पस्सति।
अपस्समानो सद्धम्मं, दुक्खा न परिमुच्चति॥
२९५१.
तस्मा हि वत्तं पूरेय्य, जिनपुत्तो विचक्खणो।
ओवादं बुद्धसेट्ठस्स, कत्वा निब्बानमेहिति॥
वत्तक्खन्धककथा।

भिक्खुनिक्खन्धककथा

२९५२.
कायं ऊरुं थनं वापि, विवरित्वान भिक्खुनी।
अत्तनो अङ्गजातं वा, भिक्खुस्स न च दस्सये॥
२९५३.
भिक्खुना सह यं किञ्चि, सम्पयोजेन्तियापि च।
ततो भासन्तिया भिक्खुं, होति आपत्ति दुक्कटं॥
२९५४.
न च भिक्खुनिया दीघं, धारेय्य कायबन्धनम्।
तेनेव कायबन्धेन, थनपट्टेन वा पन॥
२९५५.
विलीवेन च पट्टेन, चम्मपट्टेन वा तथा।
दुस्सपट्टेन वा दुस्स-वेणिया दुस्सवट्टिया॥
२९५६.
न फासुका नमेतब्बा, दुक्कटं तु नमेन्तिया।
न घंसापेय्य समणी, जघनं अट्ठिकादिना॥
२९५७.
हत्थं वा हत्थकोच्छं वा, पादं वा मुखमूरुकम्।
कोट्टापेति सचे तस्सा, होति आपत्ति दुक्कटं॥
२९५८.
न मुखं लिम्पितब्बं तु, न चुण्णेतब्बमेव च।
मनोसिलाय वापत्ति, मुखं लञ्जन्तिया सिया॥
२९५९.
अङ्गरागो न कातब्बो, मुखरागोपि वा तथा।
अवङ्गं न च कातब्बं, न कातब्बं विसेसकं॥
२९६०.
ओलोकनकतो रागा, ओलोकेतुं न वट्टति।
ठातब्बं न च सालोके, सनच्चं न च कारये॥
२९६१.
दुक्कटं मुनिना वुत्तं, गणिकं वुट्ठपेन्तिया।
सुरं वा पन मंसं वा, पण्णं वा विक्किणन्तिया॥
२९६२.
वड्ढिं वापि वणिज्जं वा, पयोजेतुं न वट्टति।
तिरीटं कञ्चुकं वापि, यदि धारेति दुक्कटं॥
२९६३.
दासो वा पन दासी वा, तथा कम्मकरोपि वा।
न चेवुपट्ठपेतब्बो, तिरच्छानगतोपि वा॥
२९६४.
न च भिक्खुनिया सब्ब-नीलादिं पन चीवरम्।
धारेतब्बं, न धारेय्य, सब्बं नमतकम्पि च॥
२९६५.
पटिच्छन्नापटिच्छन्नं , छिन्नं वाच्छिन्नमेव वा।
पुरिसब्यञ्जनं सब्बं, ओलोकेतुं न वट्टति॥
२९६६.
दूरतोव च पस्सित्वा, भिक्खुं भिक्खुनिया पन।
मग्गो तस्स पदातब्बो, ओक्कमित्वान दूरतो॥
२९६७.
भिक्खुं पन च पस्सित्वा, पत्तं भिक्खं चरन्तिया।
नीहरित्वा तमुक्कुज्जं, दस्सेतब्बं तु भिक्खुनो॥
२९६८.
संवेल्लिकञ्च कातुं वा, धारेतुं कटिसुत्तकम्।
उतुकाले अनुञ्ञातं, उतुनीनं महेसिना॥
२९६९.
इत्थिपोसयुतं यानं, हत्थवट्टकमेव वा।
पाटङ्की च गिलानाय, वट्टतेवाभिरूहितुं॥
२९७०.
गरुधम्मे ठितायापि, मानत्तं तु चरन्तिया।
सम्मन्नित्वा पदातब्बा, दुतिया पन भिक्खुनी॥
२९७१.
यस्सा पब्बज्जकाले तु, गब्भो वुट्ठाति इत्थिया।
पुत्तो यदि च तस्सापि, दातब्बा दुतिया तथा॥
२९७२.
माता लभति पायेतुं, भोजेतुं पुत्तमत्तनो।
मण्डेतुम्पि उरे कत्वा, सेतुं लभति सा पन॥
२९७३.
ठपेत्वा सहसेय्यं तु, तस्मिं दुतियिकाय हि।
पुरिसेसु यथाञ्ञेसु, वत्तितब्बं तथेव च॥
२९७४.
विब्भमेनेव सा होति, यस्मा इध अभिक्खुनी।
तस्मा भिक्खुनिया सिक्खा-पच्चक्खानं न विज्जति॥
२९७५.
विब्भन्ताय यथा तस्सा, पुन नत्थूपसम्पदा।
गताय तित्थायतनं, तथा नत्थूपसम्पदा॥
२९७६.
छेदनं नखकेसानं, पुरिसेहि च वन्दनम्।
वणस्स परिकम्मम्पि, सादितुं पन वट्टति॥
२९७७.
न वच्चकुटिया वच्चो, कातब्बो याय कायचि।
हेट्ठापि विवटे उद्धं, पटिच्छन्नेपि वट्टति॥
२९७८.
न च वट्टति सब्बत्थ, पल्लङ्केन निसीदितुम्।
गिलानायड्ढपल्लङ्कं, वट्टतीति पकासितं॥
२९७९.
न च भिक्खुनियारञ्ञे, वत्थब्बं तु कथञ्चन।
अतित्थे नरतित्थे वा, न्हायितुं न च वट्टति॥
२९८०.
समणी गन्धचुण्णेन, या च वासितमत्तिया।
न्हायेय्य पटिसोते वा, तस्सा आपत्ति दुक्कटं॥
२९८१.
‘‘त्वंयेव परिभुञ्जा’’ति, परिभोगत्थमत्तनो।
दिन्नं अभुत्वा अञ्ञस्स, देन्तिया पन दुक्कटं॥
२९८२.
सब्बं पटिग्गहापेत्वा, भिक्खूहि परिभुञ्जितुम्।
असन्तेनुपसम्पन्ने, भिक्खुनीनं तु वट्टति॥
भिक्खुनिक्खन्धककथा।
इति विनयविनिच्छये खन्धककथा निट्ठिता।

चतुब्बिधकम्मकथा

२९८३.
चत्तारिमानि कम्मानि, अपलोकनसञ्ञितम्।
ञत्ति ञत्तिदुतियञ्च, कम्मं ञत्तिचतुत्थकं॥
२९८४.
अपलोकनकम्मं तु, पञ्च ठानानि गच्छति।
ञत्तिकम्मं नवट्ठानं, दुतियं सत्त गच्छति॥
२९८५.
तथा ञत्तिचतुत्थम्पि, सत्त ठानानि गच्छति।
निस्सारणञ्च ओसारो, भण्डुकं ब्रह्मदण्डको॥
२९८६.
अपलोकनकम्मञ्हि, कम्मलक्खणपञ्चमम्।
निस्सारणञ्च ओसारं, समणुद्देसतो वदे॥
२९८७.
भण्डुकं पब्बजन्तेन, छन्नेन ब्रह्मदण्डकम्।
अञ्ञस्सपि च कातब्बो, तथारूपस्स भिक्खुनो॥
२९८८.
सब्बो सन्निपतित्वान, आपुच्छित्वान सब्बसो।
चीवरादिपरिक्खारं, सङ्घो यं देति तस्स हि॥
२९८९.
तिक्खत्तुं अपलोकेत्वा, भिक्खूनं रुचिया पन।
एवं सङ्घस्स दानं तु, होति तं कम्मलक्खणं॥
२९९०.
निस्सारणमथोसारो , उपोसथपवारणा।
सम्मुति चेव दानञ्च, पटिग्गाहो च सत्तमो॥
२९९१.
पच्चुक्कड्ढनता चेव, अट्ठमी परिकित्तिता।
कम्मस्स लक्खणञ्चाति, नव ठानानि ञत्तिया॥
२९९२.
विनिच्छये असम्पत्ते, थेरस्साविनयञ्ञुनो।
तस्स निस्सारणा वुत्ता, या सा निस्सारणाति हि॥
२९९३.
उपसम्पदापेक्खस्स, आगच्छोसारणाति सा।
उपोसथवसेनापि, पवारणवसेनपि॥
२९९४.
ञत्तिया ठपितत्ता हि, ञत्तिकम्मानिमे दुवे।
‘‘उपसम्पदापेक्खञ्हि, अनुसासेय्यह’’न्ति च॥
२९९५.
‘‘इत्थन्नाममहं भिक्खुं, पुच्छेय्यं विनय’’न्ति च।
एवमादिपवत्ता हि, एदिसा ञत्ति सम्मुति॥
२९९६.
निस्सट्ठचीवरादीनं, दानं ‘‘दान’’न्ति वुच्चति।
आपत्तीनं पटिग्गाहो, ‘‘पटिग्गाहो’’ति वुच्चति॥
२९९७.
पच्चुक्कड्ढनता नाम, पवारुक्कड्ढना मता।
‘‘इमं उपोसथं कत्वा, काले पवारयामि’’ति॥
२९९८.
तिणवत्थारके सब्ब-पठमा ञत्ति चेतरा।
कम्मलक्खणमेतन्ति, नव ठानानि ञत्तिया॥
२९९९.
ञत्तिदुतियकम्मम्पि, सत्त ठानानि गच्छति।
निस्सारणमथोसारं, सम्मुतिं दानमेव च॥
३०००.
उद्धारं देसनं कम्म-लक्खणं पन सत्तमम्।
पत्तनिक्कुज्जनादी तु, निस्सारोसारणा मता॥
३००१.
सम्मुति नाम सीमादि, सा पञ्चदसधा मता।
दानं कथिनवत्थस्स, दानं मतकवाससो॥
३००२.
कथिनस्सन्तरुब्भारो, ‘‘उब्भारो’’ति पवुच्चति।
देसना कुटिवत्थुस्स, विहारस्स च वत्थुनो॥
३००३.
तिणवत्थारकम्मे च, मोहारोपनतादिसु।
कम्मवाचावसेनेत्थ, कम्मलक्खणता मता॥
३००४.
इति ञत्तिदुतियस्स, इमे सत्त पकासिता।
तथा ञत्तिचतुत्थम्पि, सत्त ठानानि गच्छति॥
३००५.
निस्सारणमथोसारं, सम्मुतिं दाननिग्गहम्।
समनुभासनञ्चेव, सत्तमं कम्मलक्खणं॥
३००६.
सत्तन्नं तज्जनादीनं, कम्मानं करणं पन।
निस्सारणाथ पस्सद्धि, तेसं ओसारणा मता॥
३००७.
ओवादो भिक्खुनीनं तु, सम्मुतीति पकासिता।
मानत्तपरिवासानं, दानं ‘‘दान’’न्ति वुच्चति॥
३००८.
पुन मूलापटिक्कस्सो, ‘‘निग्गहो’’ति पवुच्चति।
उक्खित्तस्सानुवत्तिका, अट्ठ यावततीयका॥
३००९.
अरिट्ठो चण्डकाळी च, एकादस भवन्तिमे।
इमेसं तु वसा ञेय्या, दसेका समनुभासना॥
३०१०.
उपसम्पदकम्मञ्च, कम्ममब्भानसञ्ञितम्।
इदं ञत्तिचतुत्थे तु, सत्तमं कम्मलक्खणं॥
३०११.
अपलोकनकम्मञ्चा-पलोकेत्वाव कारये।
ञत्तिया दुतियेनापि, चतुत्थेन न कारये॥
३०१२.
ञत्तिदुतियकम्मानि, लहुकानत्थि कानिचि।
कातब्बानपलोकेत्वा, सब्बा सम्मुतियो सियुं॥
३०१३.
सेसानि अपलोकेत्वा, कातुं पन न वट्टति।
यथावुत्तनयेनेव, तेन तेनेव कारये॥
चतुब्बिधकम्मकथा।

कम्मविपत्तिकथा

३०१४.
वत्थुतो ञत्तितो चेव, अनुस्सावनसीमतो।
परिसतोति पञ्चेव, कम्मदोसा पकासिता॥
३०१५.
सम्मुखाकरणीयं यं, तं करोति असम्मुखा।
कम्मं वत्थुविपन्नं तं, अधम्मन्ति पवुच्चति॥
३०१६.
असम्मुखाकरणीयानि, अट्ठेव च भवन्ति हि।
पत्तनिक्कुज्जनञ्चेव, पत्तस्सुक्कुज्जनम्पि च॥
३०१७.
पकासनीयकम्मञ्च , सेक्खउम्मत्तसम्मुति।
अवन्दियो तथा ब्रह्म-दण्डो दूतूपसम्पदा॥
३०१८.
इमानट्ठ ठपेत्वान, सेसानि पन सब्बसो।
सम्मुखाकरणीयानि, कम्मानि सुगतोब्रवि॥
३०१९.
ञत्तितो पन पञ्चेव, विपज्जननया मता।
न परामसति वत्थुञ्च, सङ्घं पुग्गलमेव वा॥
३०२०.
न परामसति ञत्तिं वा, पच्छा ञत्तिं ठपेति वा।
पञ्चहेतेहि कम्मानि, ञत्तितोव विपज्जरे॥
३०२१.
अनुस्सावनतो पञ्च, कम्मदोसा पकासिता।
न परामसति वत्थुं वा, सङ्घं पुग्गलमेव वा॥
३०२२.
हापेति सावनं वापि, सावेतसमयेपि वा।
एवं पन विपज्जन्ति, अनुस्सावनतोपि च॥
३०२३.
एकादसहि सीमाहि, सीमतो कम्मदोसता।
वुत्ता उपोसथे ताव, खन्धके सब्बसो मया॥
३०२४.
चतुवग्गेन कातब्बे, कम्मप्पत्ता अनागता।
छन्दो च न पनानीतो, पटिक्कोसन्ति सम्मुखा॥
३०२५.
एवं तिवङ्गिको दोसो, परिसाय वसा सिया।
आगता कम्मपत्ता च, छन्दो च न पनागतो॥
३०२६.
सम्मुखा पटिसेधेन्ति, दुतिये चतुवग्गिके।
आगता कम्मपत्ता च, छन्दोपि च समाहटो॥
३०२७.
पटिक्कोसोव एत्थत्थि, ततिये चतुवग्गिके।
एवं पञ्चादिवग्गेसु, सङ्घेसु तिविधेसुपि॥
३०२८.
चतुत्थिका सियुं दोसा, दस द्वे परिसावसा।
एवं द्वादसधा एत्थ, कम्मानि हि विपज्जरे॥
कम्मविपत्तिकथा।

सेदमोचनकथा

क.
सोळसपरिवारस्स , परिवारस्स सादरा।
सुणाथ निपुणे पञ्हे, गूळ्हत्थे भणतो मम॥
ख.
दिवापज्जति नो रत्तिं, रत्तिंयेव च नो दिवा।
कथञ्च पटिग्गण्हन्तो, न गण्हन्तो कथं पन॥
ग.
छिन्दन्तस्स सियापत्ति, तथेवाछिन्दतोपि च।
छादेन्तस्स तथापत्ति-न छादेन्तस्स भिक्खुनो॥
घ.
का चापत्ति समापत्ति-लाभिनोयेव भिक्खुनो।
असमापत्तिलाभिस्स, का च नामस्स सा भवे॥
ङ.
गरुकं भणतो सच्चं, अलिकं भणतो सियुम्।
लहुं सच्चं भणन्तस्स, मुसा च भणतो गरुं॥
च.
पविसन्तो च आरामं, आपज्जति न निक्खमम्।
निक्खमन्तोव आपत्ति, न चेव पविसं पन।
छ.
समादियन्तो असमादियन्तो।
अनादियन्तोपि च आदियन्तो।
देन्तो अदेन्तोपि सिया सदोसो।
तथा करोन्तोपि च नो करोन्तो॥
ज.
आपज्जति च धारेन्तो, अधारेन्तो तथेव च।
द्विन्नं माता पिता साव, कथं होति? भणाहि मे॥
झ.
उभतोब्यञ्जना इत्थी, गब्भं गण्हाति अत्तना।
गण्हापेति परं गब्भं, तस्मा मातापिता च सा॥
ञ.
गामे वा यदि वारञ्ञे, यं परेसं ममायितम्।
न हरन्तोव तं थेय्या, कथं पाराजिको भवे।
ट.

थेय्यसंवासको एसो, लिङ्गसंवासथेनको।
परभण्डं अगण्हन्तो, तेन होति पराजितो॥
ठ.
नारिं रूपवतिं भिक्खु, रत्तचित्तो असञ्ञतो।
मेथुनं ताय कत्वापि, न सो पाराजिको कथम्।
ड.
अच्छरासदिसं नारिं, सुपिनन्तेन पस्सति।
ताय मेथुनसंयोगे, कतेपि न भविस्सति॥
ढ.
बहिद्धा गेहतो भिक्खु, इत्थी गब्भन्तरं गता।
छिद्दं गेहस्स नेवत्थि, कथं मेथुनतो चुतो।
ण.
अन्तोदुस्सकुटिट्ठेन, मातुगामेन मेथुनम्।
सन्थतादिवसेनेव, कत्वा होति पराजितो॥
त.
सुत्ते च विनयेयेव, खन्धके सानुलोमिके।
सब्बत्थ निपुणा धीरा, इमे पञ्हे भणन्ति ते॥
थ.
खन्धके परिवारे च, विनये सानुलोमिके।
आदरो करणीयोव, पटुभावं पनिच्छिता॥
सेदमोचनकथा।

पकिण्णकविनिच्छयकथा

३०२९.
छत्तं पण्णमयं किञ्चि, बहि अन्तो च सब्बसो।
पञ्चवण्णेन सुत्तेन, सिब्बितुं न च वट्टति॥
३०३०.
छिन्दितुं अड्ढचन्दं वा, पण्णे मकरदन्तकम्।
घटकं वाळरूपं वा, लेखा दण्डे न वट्टति॥
३०३१.
सिब्बितुं एकवण्णेन, छत्तं सुत्तेन वट्टति।
थिरत्थं, पञ्चवण्णानं, पञ्जरं वा विनन्धितुं॥
३०३२.
घटकं वाळरूपं वा, लेखा वा पन केवला।
भिन्दित्वा वापि घंसित्वा, धारेतुं पन वट्टति॥
३०३३.
अहिछत्तकसण्ठानं, दण्डबुन्दम्हि वट्टति।
उक्किरित्वा कता लेखा, बन्धनत्थाय वट्टति॥
३०३४.
नानावण्णेहि सुत्तेहि, मण्डनत्थाय चीवरम्।
समं सतपदादीनं, सिब्बितुं न च वट्टति॥
३०३५.
पत्तस्स परियन्ते वा, तथा पत्तमुखेपि वा।
वेणिं सङ्खलिकं वापि, करोतो होति दुक्कटं॥
३०३६.
पट्टम्पि गण्ठिपासानं, अट्ठकोणादिकंविधिम्।
तत्थग्घियगदारूपं, मुग्गरादिं करोन्ति च॥
३०३७.
तत्थ कक्कटकक्खीनि, उट्ठापेन्ति न वट्टति।
सुत्ता च पिळका तत्थ, दुविञ्ञेय्याव दीपिता॥
३०३८.
चतुकोणाव वट्टन्ति, गण्ठिपासकपट्टका।
कण्णकोणेसु सुत्तानि, रत्ते छिन्देय्य चीवरे॥
३०३९.
सूचिकम्मविकारं वा, अञ्ञं वा पन किञ्चिपि।
चीवरे भिक्खुना कातुं, कारापेतुं न वट्टति॥
३०४०.
यो च पक्खिपति भिक्खु चीवरम्।
कञ्जिपिट्ठखलिअल्लिकादिसु।
वण्णमट्ठमभिपत्थयं परम्।
तस्स नत्थि पन मुत्ति दुक्कटा॥
३०४१.
सूचिहत्थमलादीनं , करणे चीवरस्स च।
तथा किलिट्ठकाले च, धोवनत्थं तु वट्टति॥
३०४२.
रजने पन गन्धं वा, तेलं वा लाखमेव वा।
किञ्चि पक्खिपितुं तत्थ, भिक्खुनो न च वट्टति॥
३०४३.
सङ्खेन मणिना वापि, अञ्ञेनपि च केनचि।
चीवरं न च घट्टेय्य, घंसितब्बं न दोणिया॥
३०४४.
चीवरं दोणियं कत्वा, नापि घट्टेय्य मुट्ठिना।
रत्तं पहरितुं किञ्चि, हत्थेहेव च वट्टति॥
३०४५.
गण्ठिके पन लेखा वा, पिळका वा न वट्टति।
कप्पबिन्दुविकारो वा, पाळिकण्णिकभेदतो॥
३०४६.
थालकस्स च पत्तस्स, बहि अन्तोपि वा पन।
आरग्गेन कता लेखा, न च वट्टति काचिपि॥
३०४७.
आरोपेत्वा भमं पत्तं, मज्जित्वा चे पचन्ति च।
‘‘मणिवण्णं करिस्साम’’, इति कातुं न वट्टति॥
३०४८.
पत्तमण्डलके किञ्चि, भित्तिकम्मं न वट्टति।
न दोसो कोचि तत्थस्स, कातुं मकरदन्तकं॥
३०४९.
न धम्मकरणच्छत्ते, लेखा काचिपि वट्टति।
कुच्छियं वा ठपेत्वा तं, लेखं तु मुखवट्टियं॥
३०५०.
सुत्तं वा दिगुणं कत्वा, कोट्टेन्ति च तहिं तहिम्।
कायबन्धनसोभत्थं, तं न वट्टति भिक्खुनो॥
३०५१.
दसामुखे दळ्हत्थाय, द्वीसु अन्तेसु वट्टति।
मालाकम्मलताकम्म-चित्तिकम्पि न वट्टति॥
३०५२.
अक्खीनि तत्थ दस्सेत्वा, कोट्टिते पन का कथा।
कक्कटक्खीनि वा तत्थ, उट्ठापेतुं न वट्टति॥
३०५३.
घटं देड्डुभसीसं वा, मकरस्स मुखम्पि वा।
विकाररूपं यं किञ्चि, न वट्टति दसामुखे॥
३०५४.
उजुकं मच्छकण्टं वा, मट्ठं वा पन पट्टिकम्।
खज्जूरिपत्तकाकारं, कत्वा वट्टति कोट्टितं॥
३०५५.
पट्टिका सूकरन्तन्ति, दुविधं कायबन्धनम्।
रज्जुका दुस्सपट्टादि, सब्बं तस्सानुलोमिकं॥
३०५६.
मुरजं मद्दवीणञ्च, देड्डुभञ्च कलाबुकम्।
रज्जुयो न च वट्टन्ति, पुरिमा द्वेदसा सियुं॥
३०५७.
दसा पामङ्गसण्ठाना, निद्दिट्ठा कायबन्धने।
एका द्वितिचतस्सो वा, वट्टन्ति न ततो परं॥
३०५८.
एकरज्जुमयं वुत्तं, मुनिना कायबन्धनम्।
तञ्च पामङ्गसण्ठानं, एकम्पि च न वट्टति॥
३०५९.
रज्जुके एकतो कत्वा, बहू एकाय रज्जुया।
निरन्तरञ्हि वेठेत्वा, कतं वट्टति बन्धितुं॥
३०६०.
दन्तकट्ठविसाणट्ठि-लोहवेळुनळब्भवा।
जतुसङ्खमयासुत्त-फलजा विधका मता॥
३०६१.
कायबन्धनविधेपि, विकारो न च वट्टति।
तत्थ तत्थ परिच्छेद-लेखामत्तं तु वट्टति॥
३०६२.
मालाकम्मलताकम्म-नानारूपविचित्तिता ।
न च वट्टति भिक्खूनं, अञ्जनी जनरञ्जनी॥
३०६३.
तादिसं पन घंसित्वा, वेठेत्वा सुत्तकेन वा।
वळञ्जन्तस्स भिक्खुस्स, न दोसो कोचि विज्जति॥
३०६४.
वट्टा वा चतुरस्सा वा, अट्ठंसा वापि अञ्जनी।
वट्टतेवाति निद्दिट्ठा, वण्णमट्ठा न वट्टति॥
३०६५.
तथाञ्जनिसलाकापि , अञ्जनिथविकाय च।
नानावण्णेहि सुत्तेहि, चित्तकम्मं न वट्टति॥
३०६६.
एकवण्णेन सुत्तेन, सिपाटिं येन केनचि।
यं किञ्चि पन सिब्बेत्वा, वळञ्जन्तस्स वट्टति॥
३०६७.
मणिकं पिळकं वापि, पिप्फले आरकण्टके।
ठपेतुं पन यं किञ्चि, न च वट्टति भिक्खुनो॥
३०६८.
दण्डकेपि परिच्छेद-लेखामत्तं तु वट्टति।
वलित्वा च नखच्छेदं, करोन्तीति हि वट्टति॥
३०६९.
उत्तरारणियं वापि, धनुके पेल्लदण्डके।
मालाकम्मादि यं किञ्चि, वण्णमट्ठं न वट्टति॥
३०७०.
सण्डासे दन्तकट्ठानं, तथा छेदनवासिया।
द्वीसु पस्सेसु लोहेन, बन्धितुं पन वट्टति॥
३०७१.
तथा कत्तरदण्डेपि, चित्तकम्मं न वट्टति।
वट्टलेखाव वट्टन्ति, एका वा द्वेपि हेट्ठतो॥
३०७२.
विसाणे नाळियं वापि, तथेवामण्डसारके।
तेलभाजनके सब्बं, वण्णमट्ठं तु वट्टति॥
३०७३.
पानीयस्स उळुङ्केपि, दोणियं रजनस्सपि।
घटे फलकपीठेपि, वलयाधारकादिके॥
३०७४.
तथा पत्तपिधाने च, तालवण्टे च बीजने।
पादपुञ्छनियं वापि, सम्मुञ्जनियमेव च॥
३०७५.
मञ्चे भूमत्थरे पीठे, भिसिबिम्बोहनेसु च।
मालाकम्मादिकं चित्तं, सब्बमेव च वट्टति॥
३०७६.
नानामणिमयत्थम्भ-कवाटद्वारभित्तिकम्।
सेनासनमनुञ्ञातं, का कथा वण्णमट्ठके॥
३०७७.
सोवण्णियं द्वारकवाटबद्धम्।
सुवण्णनानामणिभित्तिभूमिम्।
न किञ्चि एकम्पि निसेधनीयम्।
सेनासनं वट्टति सब्बमेव॥
३०७८.
बुद्धं धम्मञ्च सङ्घञ्च, न उद्दिस्स दवं करे।
मूगब्बतादिकं नेव, गण्हेय्य तित्थियब्बतं॥
३०७९.
कायं वा अङ्गजातं वा, ऊरुं वा न तु दस्सये।
भिक्खुनीनं तु ता वापि, न सिञ्चे उदकादिना॥
३०८०.
वस्समञ्ञत्थ वुट्ठो चे, भागमञ्ञत्थ गण्हति।
दुक्कटं पुन दातब्बं, गीवा नट्ठेपि जज्जरे॥
३०८१.
चोदितो सो सचे तेहि, भिक्खूहि न ददेय्यतम्।
धुरनिक्खेपने तेसं, भण्डग्घेनेव कारये॥
३०८२.
अकप्पियसमादानं, करोतो होति दुक्कटम्।
दवा सिलं पविज्झन्तो, दुक्कटा न च मुच्चति॥
३०८३.
गिहीगोपकदानस्मिं, न दोसो कोचि गण्हतो।
परिच्छेदनयो वुत्तो, सङ्घचेतियसन्तके॥
३०८४.
यानं पुरिससंयुत्तं, हत्थवट्टकमेव वा।
पाटङ्किञ्च गिलानस्स, वट्टतेवाभिरूहितुं॥
३०८५.
न च भिक्खुनिया सद्धिं, सम्पयोजेय्य किञ्चिपि।
दुक्कटं भिक्खुनिं रागा, ओभासेन्तस्स भिक्खुनो॥
३०८६.
भिक्खुनीनं हवे भिक्खु, पातिमोक्खं न उद्दिसे।
आपत्तिं वा सचे तासं, पटिग्गण्हेय्य दुक्कटं॥
३०८७.
अत्तनो परिभोगत्थं, दिन्नमञ्ञस्स कस्सचि।
परिभोगमकत्वाव, ददतो पन दुक्कटं॥
३०८८.
असप्पायं सचे सब्बं, अपनेतुम्पि वट्टति।
अग्गं गहेत्वा दातुं वा, पत्तादीसुप्ययं नयो॥
३०८९.
पञ्चवग्गूपसम्पदा , गुणङ्गुणउपाहना।
चम्मत्थारो धुवन्हानं, मज्झदेसे न वट्टति॥
३०९०.
सम्बाधस्स च सामन्ता, सत्थकम्मं दुवङ्गुला।
वारितं, वत्थिकम्मम्पि, सम्बाधेयेव सत्थुना॥
३०९१.
पण्णानि अज्जुकादीनं, लोणं वा उण्हयागुया।
पक्खिपित्वान पाकत्थं, चालेतुं न च वट्टति॥
३०९२.
सचे परिसमञ्ञस्स, उपळालेति दुक्कटम्।
तत्थ चादीनवं तस्स, वत्तुं पन च वट्टति॥
३०९३.
‘‘मक्खनं गूथमुत्तेहि, गतेन न्हायितुं विय।
कतं निस्साय दुस्सीलं, तया विहरता’’ति च॥
३०९४.
भत्तग्गे यागुपाने च, अन्तोगामे च वीथियम्।
अन्धकारे अनावज्जो, एकावत्तो च ब्यावटो॥
३०९५.
सुत्तो खादञ्च भुञ्जन्तो, वच्चं मुत्तम्पि वा करम्।
वन्दना तेरसन्नं तु, अयुत्तत्थेन वारिता॥
३०९६.
नग्गो अनुपसम्पन्नो, नानासंवासकोपि च।
यो पच्छा उपसम्पन्नो, उक्खित्तो मातुगामको॥
३०९७.
एकादस अभब्बा च, गरुकट्ठा च पञ्चिमे।
वन्दतो दुक्कटं वुत्तं, बावीसति च पुग्गले॥
३०९८.
यो पुरे उपसम्पन्नो, नानासंवासवुड्ढको।
धम्मवादी च सम्बुद्धो, वन्दनीया तयो इमे॥
३०९९.
तज्जनादिकते एत्थ, चतुरो पन पुग्गले।
वन्दतोपि अनापत्ति, तेहि कम्मञ्च कुब्बतो॥
३१००.
अधिट्ठानं पनेकस्स, द्विन्नं वा तिण्णमेव वा।
दिट्ठाविकम्ममुद्दिट्ठं, ततो उद्धं निवारणं॥
३१०१.
सन्दिट्ठो होति सम्भत्तो, जीवतालपितोपि च।
गहितत्तमनो होति, विस्सासो पञ्चधा सिया॥
३१०२.
सीलदिट्ठिविपत्ति च, आचाराजीवसम्भवा।
विपत्तियो चतस्सोव, वुत्ता आदिच्चबन्धुना॥
३१०३.
तत्थ अप्पटिकम्मा च, या च वुट्ठानगामिनी।
आपत्तियो दुवे सील-विपत्तीति पकासिता॥
३१०४.
अन्तग्गाहिकदिट्ठि च, या दिट्ठि दसवत्थुका।
अयं दिट्ठिविपत्तीति, दुविधा दिट्ठि दीपिता॥
३१०५.
देसनागामिनिका या च, पञ्च थुल्लच्चयादिका।
वुत्ताचारविपत्तीति, आचारकुसलेन सा॥
३१०६.
कुहनादिप्पवत्तो हि, मिच्छाजीवोति दीपितो।
आजीवपच्चयापत्ति, छब्बिधाति पकासिता॥
३१०७.
कम्मुना लद्धिसीमाहि, नानासंवासका तयो।
उक्खित्तो तिविधो कम्म-नानासंवासको मतो॥
३१०८.
अधम्मवादिपक्खस्मिं, निसिन्नोव विचिन्तियम्।
‘‘धम्मवादी पनेते’’ति, उप्पन्ने पन मानसे॥
३१०९.
नानासंवासको नाम, लद्धियायं पकासितो।
तत्रट्ठो पन सो द्विन्नं, कम्मं कोपेति सङ्घिकं॥
३११०.
बहिसीमागतो सीमा-नानासंवासको मतो।
नानासंवासका एवं, तयो वुत्ता महेसिना॥
३१११.
चुतो अनुपसम्पन्नो, नानासंवासका तयो।
भिक्खूनेकादसाभब्बा, असंवासा इमे सियुं॥
३११२.
असंवासस्स सब्बस्स, तथा कम्मारहस्स च।
सङ्घे उम्मत्तकादीनं, पटिक्खेपो न रूहति॥
३११३.
ससंवासेकसीमट्ठ-पकतत्तस्स भिक्खुनो।
वचनेन पटिक्खेपो, रूहतानन्तरस्सपि॥
३११४.
भिक्खु आपज्जतापत्तिं, आकारेहि पनच्छहि।
वुत्ता समणकप्पा च, पञ्च, पञ्च विसुद्धियो॥
३११५.
निदानं पुग्गलं वत्थुं, विधिं पञ्ञत्तिया पन।
विपत्तापत्तनापत्ति, समुट्ठाननयम्पि च॥
३११६.
वज्जकम्मक्रियासञ्ञा, चित्ताणत्तिविधिं पन।
तथेवङ्गविधानञ्च, वेदना कुसलत्तिकं॥
३११७.
सत्तरसविधं एतं, दस्सेत्वा लक्खणं बुधो।
सिक्खापदेसु योजेय्य, तत्थ तत्थ यथारहं॥
३११८.
निदानं तत्थ वेसाली, तथा राजगहं पुरम्।
सावत्थाळवि कोसम्बी, सक्कभग्गा पकासिता॥
३११९.
दस वेसालिया वुत्ता, एकवीसं गिरिब्बजे।
सतानि हि छ ऊनानि, तीणि सावत्थिया सियुं॥
३१२०.
छ पनाळवियं वुत्ता, अट्ठ कोसम्बियं कता।
अट्ठ सक्केसु पञ्ञत्ता, तयो भग्गे पकासिता॥
३१२१.
तेवीसतिविधा वुत्ता, सुदिन्नधनियादयो।
भिक्खूनं पातिमोक्खस्मिं, आदिकम्मिकपुग्गला॥
३१२२.
भिक्खुनीनं तथा पाति-मोक्खस्मिं आदिकम्मिका।
थुल्लनन्दादयो सत्त, सब्बे तिंस भवन्ति ते॥
३१२३.
तरुं तिमूलं नवपत्तमेनम्।
द्वयङ्कुरं सत्तफलं छपुप्फम्।
जानाति यो द्विप्पभवं द्विसाखम्।
जानाति पञ्ञत्तिमसेसतो सो॥
३१२४.
इति परममिमं विनिच्छयम्।
मधुरपदत्थमनाकुलं तु यो।
पठति सुणति पुच्छते च सो।
भवतुपालिसमो विनिच्छये॥
इति विनयविनिच्छये पकिण्णकविनिच्छयकथा समत्ता।

कम्मट्ठानभावनाविधानकथा

३१२५.
पामोक्खे पातिमोक्खस्मिं, मुखे मोक्खप्पवेसने।
सब्बदुक्खक्खये वुत्ते, वुत्तमेवितरत्तयं॥
३१२६.
इदं चतुब्बिधं सीलं, ञत्वा तत्थ पतिट्ठितो।
समाधिं पुन भावेत्वा, पञ्ञाय परिमुच्चति॥
३१२७.
दसानुस्सतियो वुत्ता, कसिणा च दसासुभा।
चतस्सो अप्पमञ्ञायो, तथारुप्पा परद्वयं॥
३१२८.
इच्चेवं पन सब्बम्पि, चत्तालीसविधं सिया।
कम्मट्ठानं समुद्दिट्ठं, मम्मट्ठानं मनोभुनो॥
३१२९.
उपचारप्पनातो च, झानभेदा अतिक्कमा।
वड्ढनावड्ढना चापि, तथारम्मणभूमितो॥
३१३०.
गहणा पच्चया भिय्यो, तथा चरियानुकूलतो।
विसेसो अयमेतेसु, विञ्ञातब्बो विभाविना॥
३१३१.
अट्ठानुस्सतियो सञ्ञा-ववत्थानञ्च तत्थिमे।
उपचारवहा, सेसा, तिंस झानवहा मता॥
३१३२.
पठमज्झानिका तत्थ, असुभा कायगतासति।
आनापानञ्च कसिणा, चतुक्कज्झानिका इमे॥
३१३३.
तिकज्झानानि तिस्सोव, अप्पमञ्ञाथ पच्छिमा।
चत्तारोपि च आरुप्पा, चतुत्थज्झानिका मता॥
३१३४.
अतिक्कमो द्विधा वुत्तो, अङ्गारम्मणतोपि च।
चतुक्कतिकझानेसु, अङ्गातिक्कमता मता॥
३१३५.
चतुत्था अप्पमञ्ञापि, अङ्गातिक्कमतो सिया।
आरम्मणमतिक्कम्म, आरुप्पा पन जायरे॥
३१३६.
कसिणानि दसेवेत्थ, वड्ढेतब्बानि योगिना।
सेसं पन च सब्बम्पि, न वड्ढेतब्बमेव तं॥
३१३७.
निमित्तारम्मणा तत्थ, कसिणा च दसासुभा।
काये सतानापानञ्च, बावीसति भवन्तिमे॥
३१३८.
सेसानुस्सतियो अट्ठ, सञ्ञा धातुववत्थनम्।
विञ्ञाणं नेवसञ्ञा च, दस द्वे भावगोचरा॥
३१३९.
चतस्सो अप्पमञ्ञायो, द्वे च आरुप्पमानसा।
इमे धम्मा विनिद्दिट्ठा, छ नवत्तब्बगोचरा॥
३१४०.
दसासुभा पटिक्कूल-सञ्ञा कायगतासति।
देवेसु न पवत्तन्ति, द्वादसेवाति भूमितो॥
३१४१.
तानि द्वादस भिय्यो च, आनापानसतीपि च।
सब्बसो तेरस वापि, ब्रह्मलोके न जायरे॥
३१४२.
ठपेत्वा चतुरारुप्पे, अरूपावचरे किर।
अञ्ञे पन न जायन्ति, सब्बे जायन्ति मानुसे॥
३१४३.
चतुत्थं कसिणं हित्वा, कसिणा च दसासुभा।
दिट्ठेनेव गहेतब्बा, पुब्बभागे भवन्ति ते॥
३१४४.
आनापानञ्च फुट्ठेन, दिट्ठेन तचपञ्चकम्।
मालुतो दिट्ठफुट्ठेन, सुतेन चेत्थ सेसकं॥
३१४५.
आकासकसिणञ्चेत्थ, ठपेत्वा कसिणा नव।
पठमारुप्पचित्तस्स, पच्चया पन जायरे॥
३१४६.
भवन्ति हि अभिञ्ञाणं, कसिणानि दसापि च।
तिस्सोपि अप्पमञ्ञायो, चतुत्थस्स तु पच्चया॥
३१४७.
हेट्ठिमहेट्ठिमारुप्पं, परस्स च परस्स च।
नेवसञ्ञा निरोधस्स, पच्चयोति पकासिता॥
३१४८.
सब्बे सुखविहारस्स, भवनिस्सरणस्स च।
तथा भवसुखानञ्च, पच्चयाति च दीपिता॥
३१४९.
असुभा दस विञ्ञेय्या, तथा कायगतासति।
अनुकूला इमे राग-चरितस्स विसेसतो॥
३१५०.
चतस्सो अप्पमञ्ञायो, सवण्णकसिणा तथा।
अनुकूला इमे दोस-चरितस्स पकासिता॥
३१५१.
वितक्कचरितस्सापि, मोहप्पकतिनोपि च।
आनापानसतेकाव, सप्पायाति विभाविता॥
३१५२.
सञ्ञा चेव ववत्थानं, मरणूपसमे सति।
पञ्ञापकतिनो एते, अनुकूलाति दीपिता॥
३१५३.
आदिअनुस्सतिच्छक्कं, सद्धाचरितवण्णितम्।
आरुप्पा कसिणा सेसा, दस सब्बानुरूपका॥
३१५४.
एवं पभेदतो ञत्वा, कम्मट्ठानानि पण्डितो।
चरियायानुकूलं तु, तेसु यं अत्तनो पन॥
३१५५.
तं गहेत्वान मेधावी, दळ्हं कल्याणमित्तको।
उच्छेदं पलिबोधानं, कत्वा पठममेव च॥
३१५६.
अनुरूपे वसन्तेन, विहारे दोसवज्जिते।
भावेत्वा पठमादीनि, झानानि पन सब्बसो॥
३१५७.
ततो वुट्ठाय सप्पञ्ञो, झानम्हा पठमादितो।
नामरूपववत्थानं, कत्वा कङ्खं वितीरिय॥
३१५८.
उपक्लेसे अमग्गोति, दसोभासादयो पन।
मग्गो विपस्सनाञाणं, इति जानाति पण्डितो॥
३१५९.
तिण्णं तेसं ववत्थाने, कते एत्तावता पन।
तिण्णं पन च सच्चानं, ववत्थानं कतं सिया॥
३१६०.
उदयब्बयभङ्गा च, भयादीनवनिब्बिदा।
मुञ्चितुकम्यताञाणं, पटिसङ्खानुपस्सना॥
३१६१.
सङ्खारुपेक्खाञाणञ्च, नवमं सच्चानुलोमिकम्।
अयं ‘‘पटिपदाञाण-दस्सन’’न्ति पकासिता॥
३१६२.
ततो गोत्रभुचित्तस्स, समनन्तरमेव च।
सन्तिमारम्मणं कत्वा, जायते ञाणदस्सनं॥
३१६३.
‘‘ञाणदस्सनसुद्धी’’ति, इदं ञाणं पकासितम्।
पच्चवेक्खणपरियन्तं, फलं तस्सानुजायते॥
३१६४.
तेनेव च उपायेन, भावेन्तो सो पुनप्पुनम्।
पापुणाति यथा भिक्खु, सेसमग्गफलानि च॥
३१६५.
इच्चेवमच्चन्तमवेच्च धम्मम्।
विद्धंसयित्वाकुसलं असेसम्।
विसोसयित्वान तयो भवे सो।
उपेति सन्तिं निरुपादिसेसं॥
३१६६.
विञ्ञासक्कमतो वापि, पुब्बापरवसेन वा।
यदि अक्खरबन्धे वा, अयुत्तं विय दिस्सति॥
३१६७.
तं तथा न गहेतब्बं, गहेतब्बमदोसतो।
मया उपपरिक्खित्वा, कतत्ता पन सब्बसो॥
३१६८.
सेट्ठस्स चोळरट्ठस्स, नाभिभूते निराकुले।
सब्बस्स पन लोकस्स, गामे सम्पिण्डिते विय॥
३१६९.
कदलीसालतालुच्छु-नाळिकेरवनाकुले।
कमलुप्पलसञ्छन्न-सलिलासयसोभिते॥
३१७०.
कावेरिजलसम्पात-परिभूतमहीतले।
इद्धे सब्बङ्गसम्पन्ने, मङ्गले भूतमङ्गले॥
३१७१.
पवराकारपाकार-परिखापरिवारिते।
विहारे वेण्हुदासस्स, दस्सनीये मनोरमे॥
३१७२.
तीरन्तरुहवातिर-तरुराजविराजिते।
नानादिजगणारामे, नानाराममनोरमे॥
३१७३.
चारुपङ्कजसंकिण्ण-तळाकसमलङ्कते।
सुरसोदकसम्पुण्ण-वरकूपोपसोभिते॥
३१७४.
विचित्रविपुलच्चुग्ग-वरमण्डपमण्डिते।
आवासेहि चनेकेहि, अच्चन्तमुपसोभिते॥
३१७५.
उप्पतेन च थूपेन, भेत्वाव धरणीतलम्।
जित्वावावहसन्तेन, केलाससिखरं खरं॥
३१७६.
सरदम्बुदसङ्कासे, दस्सनीये समुस्सिते।
पसादजनने रम्मे, पासादे वसता मया॥
३१७७.
वुत्तस्स बुद्धसीहेन, विनयस्स विनिच्छयो।
बुद्धसीहं समुद्दिस्स, मम सद्धिविहारिकं॥
३१७८.
कतोयं पन भिक्खूनं, हितत्थाय समासतो।
विनयस्सावबोधत्थं, सुखेनेवाचिरेन च॥
३१७९.
अच्चुतच्चुतविक्कन्ते, कलम्बकुलनन्दने।
महिं समनुसासन्ते, आरद्धो च समापितो॥
३१८०.
यथा सिद्धिमयं पत्तो, अन्तरायं विना तथा।
सब्बे सिज्झन्तु सङ्कप्पा, सत्तानं धम्मसंयुता॥
३१८१.
याव तिट्ठति लोकस्मिं, मन्दारो चारुकन्दरो।
ताव तिट्ठतु बुद्धस्स, सासनं कलिसासनं॥
३१८२.
काले सम्मा पवस्सन्तु, वस्सं वस्सवलाहका।
पालयन्तु महीपाला, धम्मतो सकलं महिं॥
३१८३.
इमं सारभूतं हितं अत्थयुत्तम्।
करोन्तेन पत्तं मया यं तु पुञ्ञम्।
अयं तेन लोको मुनिन्दप्पयातम्।
सिवं वीतसोकं पुरं पापुणातु॥
इति विनयविनिच्छये कम्मट्ठानभावनाविधानकथा
समत्ता।
इति तम्बपण्णियेन परमवेय्याकरणेन तिपिटकनयविधिकुसलेन परमकविजनहदयपदुमवनविकसनकरेन कविवरवसभेन परमरतिकरवरमधुरवचनुग्गारेन उरगपुरेन बुद्धदत्तेन रचितोयं विनयविनिच्छयो।
विनयविनिच्छयो समत्तो।
॥ नमो तस्स भगवतो अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स॥