१०. दसमवग्गो

१०. दसमवग्गो

(९५) १. निरोधकथा

५७१. उपपत्तेसिये पञ्चक्खन्धे अनिरुद्धे किरिया पञ्चक्खन्धा उप्पज्जन्तीति? आमन्ता। दसन्नं खन्धानं समोधानं होति, दस खन्धा सम्मुखीभावं आगच्छन्तीति ? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… दसन्नं खन्धानं समोधानं होति, दस खन्धा सम्मुखीभावं आगच्छन्तीति? आमन्ता। द्विन्नं फस्सानं…पे॰… द्विन्नं चित्तानं समोधानं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
उपपत्तेसिये पञ्चक्खन्धे अनिरुद्धे किरिया चत्तारो खन्धा उप्पज्जन्तीति? आमन्ता। नवन्नं खन्धानं समोधानं होति, नव खन्धा सम्मुखीभावं आगच्छन्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… नवन्नं खन्धानं समोधानं होति, नव खन्धा सम्मुखीभावं आगच्छन्तीति? आमन्ता। द्विन्नं फस्सानं…पे॰… द्विन्नं चित्तानं समोधानं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
उपपत्तेसिये पञ्चक्खन्धे अनिरुद्धे किरियाञाणं उप्पज्जतीति? आमन्ता। छन्नं खन्धानं समोधानं होति, छ खन्धा सम्मुखीभावं आगच्छन्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… छन्नं खन्धानं समोधानं होति, छ खन्धा सम्मुखीभावं आगच्छन्तीति? आमन्ता। द्विन्नं फस्सानं…पे॰… द्विन्नं चित्तानं समोधानं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
५७२. उपपत्तेसिये पञ्चक्खन्धे निरुद्धे मग्गो उप्पज्जतीति? आमन्ता। मतो मग्गं भावेति, कालङ्कतो मग्गं भावेतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
निरोधकथा निट्ठिता।
१०. दसमवग्गो

(९६) २. रूपं मग्गोतिकथा

५७३. मग्गसमङ्गिस्स रूपं मग्गोति? आमन्ता। सारम्मणं, अत्थि तस्स आवट्टना आभोगो समन्नाहारो मनसिकारो चेतना पत्थना पणिधीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… ननु अनारम्मणं, नत्थि तस्स आवट्टना…पे॰… पणिधीति? आमन्ता। हञ्चि अनारम्मणं, नत्थि तस्स आवट्टना…पे॰… पणिधि; नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘मग्गसमङ्गिस्स रूपं मग्गो’’ति।
सम्मावाचा मग्गोति? आमन्ता। सारम्मणा, अत्थि ताय आवट्टना…पे॰… पणिधीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… ननु अनारम्मणा, नत्थि ताय आवट्टना…पे॰… पणिधीति? आमन्ता। हञ्चि अनारम्मणा, नत्थि ताय आवट्टना…पे॰… पणिधि; नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘सम्मावाचा मग्गो’’ति।
सम्माकम्मन्तो …पे॰… सम्माआजीवो मग्गोति? आमन्ता। सारम्मणो, अत्थि तस्स आवट्टना…पे॰… पणिधीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… ननु अनारम्मणो, नत्थि तस्स आवट्टना…पे॰… पणिधीति? आमन्ता । हञ्चि अनारम्मणो, नत्थि तस्स आवट्टना…पे॰… पणिधि; नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘सम्माआजीवो मग्गो’’ति।
५७४. सम्मादिट्ठि मग्गो, सा च सारम्मणा, अत्थि ताय आवट्टना…पे॰… पणिधीति? आमन्ता। सम्मावाचा मग्गो, सा च सारम्मणा, अत्थि ताय आवट्टना…पे॰… पणिधीति? न हेवं वत्तब्बे …पे॰… सम्मादिट्ठि मग्गो, सा च सारम्मणा, अत्थि ताय आवट्टना…पे॰… पणिधीति? आमन्ता। सम्माकम्मन्तो…पे॰… सम्माआजीवो मग्गो, सो च सारम्मणो, अत्थि तस्स आवट्टना…पे॰… पणिधीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सम्मासङ्कप्पो…पे॰… सम्मावायामो…पे॰… सम्मासति…पे॰…।
सम्मासमाधि मग्गो, सो च सारम्मणो, अत्थि तस्स आवट्टना…पे॰… पणिधीति? आमन्ता। सम्मावाचा मग्गो, सा च सारम्मणा, अत्थि ताय आवट्टना…पे॰… पणिधीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सम्मासमाधि मग्गो, सो च सारम्मणो, अत्थि तस्स आवट्टना…पे॰… पणिधीति? आमन्ता। सम्माकम्मन्तो…पे॰… सम्माआजीवो मग्गो, सो च सारम्मणो, अत्थि तस्स आवट्टना…पे॰… पणिधीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सम्मावाचा मग्गो, सा च अनारम्मणा, नत्थि ताय आवट्टना…पे॰… पणिधीति? आमन्ता। सम्मादिट्ठि मग्गो, सा च अनारम्मणा, नत्थि ताय आवट्टना…पे॰… पणिधीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सम्मावाचा मग्गो, सा च अनारम्मणा, नत्थि ताय आवट्टना…पे॰… पणिधीति? आमन्ता। सम्मासङ्कप्पो…पे॰… सम्मावायामो… सम्मासति … सम्मासमाधि मग्गो, सो च अनारम्मणो, नत्थि तस्स आवट्टना…पे॰… पणिधीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सम्माकम्मन्तो …पे॰… सम्माआजीवो मग्गो, सो च अनारम्मणो, नत्थि तस्स आवट्टना…पे॰… पणिधीति? आमन्ता। सम्मादिट्ठि… सम्मासङ्कप्पो… सम्मावायामो… सम्मासति…पे॰… सम्मासमाधि मग्गो, सो च अनारम्मणो, नत्थि तस्स आवट्टना…पे॰… पणिधीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
५७५. न वत्तब्बं – ‘‘मग्गसमङ्गिस्स रूपं मग्गो’’ति? आमन्ता। ननु सम्मावाचा सम्माकम्मन्तो सम्माआजीवो मग्गोति? आमन्ता। हञ्चि सम्मावाचा सम्माकम्मन्तो सम्माआजीवो मग्गो, तेन वत रे वत्तब्बे – ‘‘मग्गसमङ्गिस्स रूपं मग्गो’’ति।
रूपं मग्गोतिकथा निट्ठिता।
१०. दसमवग्गो

(९७) ३. पञ्चविञ्ञाणसमङ्गिस्स मग्गकथा

५७६. पञ्चविञ्ञाणसमङ्गिस्स अत्थि मग्गभावनाति? आमन्ता। ननु पञ्चविञ्ञाणा उप्पन्नवत्थुका उप्पन्नारम्मणाति? आमन्ता। हञ्चि पञ्चविञ्ञाणा उप्पन्नवत्थुका उप्पन्नारम्मणा, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘पञ्चविञ्ञाणसमङ्गिस्स अत्थि मग्गभावना’’ति।
ननु पञ्चविञ्ञाणा पुरेजातवत्थुका पुरेजातारम्मणा अज्झत्तिकवत्थुका बाहिरारम्मणा असम्भिन्नवत्थुका असम्भिन्नारम्मणा नानावत्थुका नानारम्मणा न अञ्ञमञ्ञस्स गोचरविसयं पच्चनुभोन्ति, न असमन्नाहारा उप्पज्जन्ति, न अमनसिकारा उप्पज्जन्ति, न अब्बोकिण्णा उप्पज्जन्ति, न अपुब्बं अचरिमं उप्पज्जन्ति, न अञ्ञमञ्ञस्स समनन्तरा उप्पज्जन्ति, ननु पञ्चविञ्ञाणा अनाभोगाति? आमन्ता। हञ्चि पञ्चविञ्ञाणा अनाभोगा, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘पञ्चविञ्ञाणसमङ्गिस्स अत्थि मग्गभावना’’ति।
५७७. चक्खुविञ्ञाणसमङ्गिस्स अत्थि मग्गभावनाति? आमन्ता। चक्खुविञ्ञाणं सुञ्ञतं आरब्भ उप्पज्जतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… चक्खुविञ्ञाणं सुञ्ञतं आरब्भ उप्पज्जतीति? आमन्ता। चक्खुञ्च पटिच्च सुञ्ञतञ्च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… चक्खुञ्च पटिच्च सुञ्ञतञ्च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाणन्ति? आमन्ता। ‘‘चक्खुञ्च पटिच्च सुञ्ञतञ्च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाण’’न्ति – अत्थेव सुत्तन्तोति? नत्थि। ‘‘चक्खुञ्च पटिच्च रूपे च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाण’’न्ति – अत्थेव सुत्तन्तोति? आमन्ता। हञ्चि ‘‘चक्खुञ्च पटिच्च रूपे च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाण’’न्ति – अत्थेव सुत्तन्तो, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘चक्खुञ्च पटिच्च सुञ्ञतञ्च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाण’’न्ति।
५७८. चक्खुविञ्ञाणसमङ्गिस्स अत्थि मग्गभावनाति? आमन्ता। चक्खुविञ्ञाणं अतीतानागतं आरब्भ उप्पज्जतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… चक्खुविञ्ञाणसमङ्गिस्स अत्थि मग्गभावनाति? आमन्ता। चक्खुविञ्ञाणं फस्सं आरब्भ…पे॰… वेदनं आरब्भ… सञ्ञं आरब्भ … चेतनं आरब्भ… चित्तं आरब्भ… चक्खुं आरब्भ… कायं आरब्भ…पे॰… सद्दं आरब्भ…पे॰… फोट्ठब्बं आरब्भ उप्पज्जतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मनोविञ्ञाणसमङ्गिस्स अत्थि मग्गभावना, मनोविञ्ञाणं सुञ्ञतं आरब्भ उप्पज्जतीति? आमन्ता। चक्खुविञ्ञाणसमङ्गिस्स अत्थि मग्गभावना, चक्खुविञ्ञाणं सुञ्ञतं आरब्भ उप्पज्जतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… मनोविञ्ञाणसमङ्गिस्स अत्थि मग्गभावना, मनोविञ्ञाणं अतीतानागतं आरब्भ उप्पज्जतीति? आमन्ता। चक्खुविञ्ञाणसमङ्गिस्स अत्थि मग्गभावना, चक्खुविञ्ञाणं अतीतानागतं आरब्भ उप्पज्जतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… मनोविञ्ञाणसमङ्गिस्स अत्थि मग्गभावना, मनोविञ्ञाणं फस्सं आरब्भ… वेदनं आरब्भ…पे॰… फोट्ठब्बं आरब्भ उप्पज्जतीति? आमन्ता। चक्खुविञ्ञाणसमङ्गिस्स अत्थि मग्गभावना, चक्खुविञ्ञाणं फस्सं आरब्भ… वेदनं आरब्भ…पे॰… फोट्ठब्बं आरब्भ उप्पज्जतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
५७९. न वत्तब्बं – ‘‘पञ्चविञ्ञाणसमङ्गिस्स अत्थि मग्गभावना’’ति? आमन्ता। ननु वुत्तं भगवता – ‘‘इध, भिक्खवे, भिक्खु चक्खुना रूपं दिस्वा न निमित्तग्गाही होति नानुब्यञ्जनग्गाही…पे॰… सोतेन सद्दं सुत्वा…पे॰… घानेन गन्धं घायित्वा…पे॰… जिव्हाय रसं सायित्वा…पे॰… कायेन फोट्ठब्बं फुसित्वा न निमित्तग्गाही होति नानुब्यञ्जनग्गाही’’ति! [म॰ नि॰ १.३४९; अ॰ नि॰ ४.३७] अत्थेव सुत्तन्तोति? आमन्ता । तेन हि पञ्चविञ्ञाणसमङ्गिस्स अत्थि मग्गभावनाति।
पञ्चविञ्ञाणसमङ्गिस्स मग्गकथा निट्ठिता।
१०. दसमवग्गो

(९८) ४. पञ्चविञ्ञाणा कुसलापि अकुसलापीतिकथा

५८०. पञ्चविञ्ञाणा कुसलापि अकुसलापीति? आमन्ता। ननु पञ्चविञ्ञाणा उप्पन्नवत्थुका उप्पन्नारम्मणाति? आमन्ता। हञ्चि पञ्चविञ्ञाणा उप्पन्नवत्थुका उप्पन्नारम्मणा, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘पञ्चविञ्ञाणा कुसलापि अकुसलापी’’ति। ननु पञ्चविञ्ञाणा पुरेजातवत्थुका पुरेजातारम्मणा अज्झत्तिकवत्थुका बाहिरारम्मणा असम्भिन्नवत्थुका असम्भिन्नारम्मणा नानावत्थुका नानारम्मणा न अञ्ञमञ्ञस्स गोचरविसयं पच्चनुभोन्ति, न असमन्नाहारा उप्पज्जन्ति, न अमनसिकारा उप्पज्जन्ति, न अब्बोकिण्णा उप्पज्जन्ति, न अपुब्बं अचरिमं उप्पज्जन्ति, न अञ्ञमञ्ञस्स समनन्तरा उप्पज्जन्ति, ननु पञ्चविञ्ञाणा अनाभोगाति? आमन्ता। हञ्चि पञ्चविञ्ञाणा अनाभोगा, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘पञ्चविञ्ञाणा कुसलापि अकुसलापी’’ति।
५८१. चक्खुविञ्ञाणं कुसलन्ति? आमन्ता। चक्खुविञ्ञाणं सुञ्ञतं आरब्भ उप्पज्जतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… चक्खुविञ्ञाणं सुञ्ञतं आरब्भ उप्पज्जतीति? आमन्ता। चक्खुञ्च पटिच्च सुञ्ञतञ्च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाणन्ति? न हेवं वत्तब्बे। चक्खुञ्च पटिच्च सुञ्ञतञ्च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाणन्ति? आमन्ता। चक्खुञ्च पटिच्च सुञ्ञतञ्च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाण’’न्ति – अत्थेव सुत्तन्तोति? नत्थि। ‘‘चक्खुञ्च पटिच्च रूपे च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाण’’न्ति – अत्थेव सुत्तन्तोति? आमन्ता । हञ्चि ‘‘चक्खुञ्च पटिच्च रूपे च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाण’’न्ति – अत्थेव सुत्तन्तो, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘चक्खुञ्च पटिच्च सुञ्ञतञ्च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाण’’न्ति।
५८२. चक्खुविञ्ञाणं कुसलम्पि अकुसलम्पीति? आमन्ता। चक्खुविञ्ञाणं अतीतानागतं आरब्भ उप्पज्जतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…। चक्खुविञ्ञाणं कुसलम्पि अकुसलम्पीति? आमन्ता। चक्खुविञ्ञाणं फस्सं आरब्भ…पे॰… चित्तं आरब्भ… चक्खुं आरब्भ…पे॰… कायं आरब्भ… सद्दं आरब्भ…पे॰… फोट्ठब्बं आरब्भ उप्पज्जतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मनोविञ्ञाणं कुसलम्पि अकुसलम्पि, मनोविञ्ञाणं सुञ्ञतं आरब्भ उप्पज्जतीति? आमन्ता। चक्खुविञ्ञाणं कुसलम्पि अकुसलम्पि, चक्खुविञ्ञाणं सुञ्ञतं आरब्भ उप्पज्जतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… मनोविञ्ञाणं कुसलम्पि अकुसलम्पि, मनोविञ्ञाणं अतीतानागतं आरब्भ उप्पज्जतीति? आमन्ता। चक्खुविञ्ञाणं कुसलम्पि अकुसलम्पि, चक्खुविञ्ञाणं अतीतानागतं आरब्भ उप्पज्जतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… मनोविञ्ञाणं कुसलम्पि अकुसलम्पि, मनोविञ्ञाणं फस्सं आरब्भ…पे॰… चित्तं आरब्भ…पे॰… कायं आरब्भ … सद्दं आरब्भ …पे॰… फोट्ठब्बं आरब्भ उप्पज्जतीति? आमन्ता। चक्खुविञ्ञाणं कुसलम्पि अकुसलम्पि, चक्खुविञ्ञाणं फस्सं आरब्भ…पे॰… फोट्ठब्बं आरब्भ उप्पज्जतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
५८३. न वत्तब्बं – ‘‘पञ्चविञ्ञाणा कुसलापि अकुसलापी’’ति? आमन्ता। ननु वुत्तं भगवता – ‘‘इध, भिक्खवे, भिक्खु चक्खुना रूपं दिस्वा निमित्तग्गाही होति…पे॰… न निमित्तग्गाही होति…पे॰… सोतेन सद्दं सुत्वा…पे॰… कायेन फोट्ठब्बं फुसित्वा निमित्तग्गाही होति…पे॰… न निमित्तग्गाही होती’’ति! अत्थेव सुत्तन्तोति? आमन्ता। तेन हि पञ्चविञ्ञाणा कुसलापि अकुसलापीति।
पञ्चविञ्ञाणा कुसलापि अकुसलापीतिकथा निट्ठिता।
१०. दसमवग्गो

(९९) ५. साभोगातिकथा

५८४. पञ्चविञ्ञाणा साभोगाति? आमन्ता। ननु पञ्चविञ्ञाणा उप्पन्नवत्थुका उप्पन्नारम्मणाति? आमन्ता। हञ्चि पञ्चविञ्ञाणा उप्पन्नवत्थुका उप्पन्नारम्मणा, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘पञ्चविञ्ञाणा साभोगा’’ति। ननु पञ्चविञ्ञाणा पुरेजातवत्थुका पुरेजातारम्मणा अज्झत्तिकवत्थुका बाहिरारम्मणा असम्भिन्नवत्थुका असम्भिन्नारम्मणा नानावत्थुका नानारम्मणा न अञ्ञमञ्ञस्स गोचरविसयं पच्चनुभोन्ति, न असमन्नाहारा उप्पज्जन्ति, न अमनसिकारा उप्पज्जन्ति, न अब्बोकिण्णा उप्पज्जन्ति, न अपुब्बं अचरिमं उप्पज्जन्ति, ननु पञ्चविञ्ञाणा न अञ्ञमञ्ञस्स समनन्तरा उप्पज्जन्तीति? आमन्ता। हञ्चि पञ्चविञ्ञाणा न अञ्ञमञ्ञस्स समनन्तरा उप्पज्जन्ति, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘पञ्चविञ्ञाणा साभोगा’’ति।
५८५. चक्खुविञ्ञाणं साभोगन्ति? आमन्ता। चक्खुविञ्ञाणं सुञ्ञतं आरब्भ उप्पज्जतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… चक्खुविञ्ञाणं सुञ्ञतं आरब्भ उप्पज्जतीति? आमन्ता। चक्खुञ्च पटिच्च सुञ्ञतञ्च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… चक्खुञ्च पटिच्च सुञ्ञतञ्च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाणन्ति? आमन्ता। ‘‘चक्खुञ्च पटिच्च सुञ्ञतञ्च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाण’’न्ति – अत्थेव सुत्तन्तोति? नत्थि…पे॰… ‘‘चक्खुञ्च पटिच्च रूपे च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाण’’न्ति – अत्थेव सुत्तन्तोति? आमन्ता। हञ्चि ‘‘चक्खुञ्च पटिच्च रूपे च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाण’’न्ति – अत्थेव सुत्तन्तो, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘चक्खुञ्च पटिच्च सुञ्ञतञ्च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाण’’न्ति।
चक्खुविञ्ञाणं साभोगन्ति? आमन्ता। चक्खुविञ्ञाणं अतीतानागतं आरब्भ उप्पज्जतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… चक्खुविञ्ञाणं साभोगन्ति? आमन्ता। चक्खुविञ्ञाणं फस्सं आरब्भ…पे॰… फोट्ठब्बं आरब्भ उप्पज्जतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… मनोविञ्ञाणं साभोगं, मनोविञ्ञाणं सुञ्ञतं आरब्भ उप्पज्जतीति? आमन्ता। चक्खुविञ्ञाणं साभोगं, चक्खुविञ्ञाणं सुञ्ञतं आरब्भ उप्पज्जतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… मनोविञ्ञाणं साभोगं, मनोविञ्ञाणं अतीतानागतं आरब्भ उप्पज्जतीति? आमन्ता। चक्खुविञ्ञाणं साभोगं, चक्खुविञ्ञाणं अतीतानागतं आरब्भ उप्पज्जतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… मनोविञ्ञाणं साभोगं, मनोविञ्ञाणं फस्सं आरब्भ…पे॰… फोट्ठब्बं आरब्भ उप्पज्जतीति? आमन्ता। चक्खुविञ्ञाणं साभोगं, चक्खुविञ्ञाणं फस्सं आरब्भ…पे॰… फोट्ठब्बं आरब्भ उप्पज्जतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
५८६. न वत्तब्बं – ‘‘पञ्चविञ्ञाणा साभोगा’’ति? आमन्ता। ननु वुत्तं भगवता – ‘‘इध, भिक्खवे, भिक्खु चक्खुना रूपं दिस्वा निमित्तग्गाही होति…पे॰… न निमित्तग्गाही होति…पे॰… कायेन फोट्ठब्बं फुसित्वा निमित्तग्गाही होति…पे॰… न निमित्तग्गाही होती’’ति! अत्थेव सुत्तन्तोति? आमन्ता। तेन हि पञ्चविञ्ञाणा साभोगाति…पे॰…।
साभोगातिकथा निट्ठिता।
१०. दसमवग्गो

(१००) ६. द्वीहिसीलेहिकथा

५८७. मग्गसमङ्गी द्वीहि सीलेहि समन्नागतोति? आमन्ता। मग्गसमङ्गी द्वीहि फस्सेहि द्वीहि वेदनाहि द्वीहि सञ्ञाहि द्वीहि चेतनाहि द्वीहि चित्तेहि द्वीहि सद्धाहि द्वीहि वीरियेहि द्वीहि सतीहि द्वीहि समाधीहि द्वीहि पञ्ञाहि समन्नागतोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मग्गसमङ्गी लोकियेन सीलेन समन्नागतोति? आमन्ता। मग्गसमङ्गी लोकियेन फस्सेन लोकियाय वेदनाय लोकियाय पञ्ञाय लोकियाय चेतनाय लोकियेन चित्तेन लोकियाय सद्धाय लोकियेन वीरियेन लोकियाय सतिया लोकियेन समाधिना लोकियाय पञ्ञाय समन्नागतोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मग्गसमङ्गी लोकियेन च लोकुत्तरेन च सीलेन समन्नागतोति? आमन्ता। मग्गसमङ्गी लोकियेन च लोकुत्तरेन च फस्सेन समन्नागतो…पे॰… लोकियाय च लोकुत्तराय च पञ्ञाय समन्नागतोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… मग्गसमङ्गी लोकियेन सीलेन समन्नागतोति? आमन्ता। मग्गसमङ्गी पुथुज्जनोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
५८८. मग्गसमङ्गी लोकियाय सम्मावाचाय समन्नागतोति? आमन्ता। मग्गसमङ्गी लोकियाय सम्मादिट्ठिया समन्नागतोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… मग्गसमङ्गी लोकियाय सम्मावाचाय समन्नागतोति ? आमन्ता। मग्गसमङ्गी लोकियेन सम्मासङ्कप्पेन…पे॰… लोकियेन सम्मावायामेन…पे॰… लोकियाय सम्मासतिया…पे॰… लोकियेन सम्मासमाधिना समन्नागतोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… मग्गसमङ्गी लोकियेन सम्माकम्मन्तेन…पे॰… लोकियेन सम्माआजीवेन समन्नागतोति? आमन्ता। मग्गसमङ्गी लोकियाय सम्मादिट्ठिया…पे॰… लोकियेन सम्मासमाधिना समन्नागतोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मग्गसमङ्गी लोकियाय च लोकुत्तराय च सम्मावाचाय समन्नागतोति? आमन्ता। मग्गसमङ्गी लोकियाय च लोकुत्तराय च सम्मादिट्ठिया समन्नागतोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… मग्गसमङ्गी लोकियाय च लोकुत्तराय च सम्मावाचाय समन्नागतोति? आमन्ता। मग्गसमङ्गी लोकियेन च लोकुत्तरेन च सम्मासङ्कप्पेन…पे॰… लोकियेन च लोकुत्तरेन च सम्मावायामेन …पे॰… लोकियाय च लोकुत्तराय च सम्मासतिया…पे॰… लोकियेन च लोकुत्तरेन च सम्मासमाधिना समन्नागतोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मग्गसमङ्गी लोकियेन च लोकुत्तरेन च सम्माकम्मन्तेन…पे॰… सम्माआजीवेन समन्नागतोति? आमन्ता। मग्गसमङ्गी लोकियाय च लोकुत्तराय च सम्मादिट्ठिया समन्नागतोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… मग्गसमङ्गी लोकियेन च लोकुत्तरेन च सम्माआजीवेन समन्नागतोति? आमन्ता । मग्गसमङ्गी लोकियेन च लोकुत्तरेन च सम्मासङ्कप्पेन…पे॰… लोकियेन च लोकुत्तरेन च सम्मासमाधिना समन्नागतोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
५८९. न वत्तब्बं – ‘‘मग्गसमङ्गी द्वीहि सीलेहि समन्नागतो’’ति? आमन्ता। लोकिये सीले निरुद्धे मग्गो उप्पज्जतीति? आमन्ता। दुस्सीलो खण्डसीलो छिन्नसीलो मग्गं भावेतीति? न हेवं वत्तब्बे …पे॰… तेन हि मग्गसमङ्गी द्वीहि सीलेहि समन्नागतोति।
द्वीहिसीलेहिकथा निट्ठिता।
१०. दसमवग्गो

(१०१) ७. सीलं अचेतसिकन्तिकथा

५९०. सीलं अचेतसिकन्ति? आमन्ता। रूपं…पे॰… निब्बानं…पे॰… चक्खायतनं …पे॰… कायायतनं… रूपायतनं…पे॰… फोट्ठब्बायतनन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सीलं अचेतसिकन्ति? आमन्ता। फस्सो अचेतसिकोति? न हेवं वत्तब्बे …पे॰… सीलं अचेतसिकन्ति? आमन्ता। वेदना…पे॰… सञ्ञा…पे॰… चेतना…पे॰… सद्धा…पे॰… वीरियं…पे॰… सति…पे॰… समाधि…पे॰… पञ्ञा अचेतसिकाति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
फस्सो चेतसिकोति? आमन्ता। सीलं चेतसिकन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… वेदना…पे॰… सञ्ञा…पे॰… चेतना…पे॰… सद्धा…पे॰… वीरियं…पे॰… सति…पे॰… समाधि…पे॰… पञ्ञा चेतसिकाति? आमन्ता। सीलं चेतसिकन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
५९१. सीलं अचेतसिकन्ति? आमन्ता। अनिट्ठफलन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… ननु इट्ठफलन्ति? आमन्ता। हञ्चि इट्ठफलं, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘सीलं अचेतसिक’’न्ति।
सद्धा इट्ठफला, सद्धा चेतसिकाति? आमन्ता। सीलं इट्ठफलं, सीलं चेतसिकन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… वीरियं…पे॰… सति…पे॰… समाधि…पे॰… पञ्ञा इट्ठफला, पञ्ञा चेतसिकाति? आमन्ता। सीलं इट्ठफलं, सीलं चेतसिकन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सीलं इट्ठफलं, सीलं अचेतसिकन्ति? आमन्ता । सद्धा इट्ठफला, सद्धा अचेतसिकाति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सीलं इट्ठफलं, सीलं अचेतसिकन्ति? आमन्ता। वीरियं…पे॰… सति…पे॰… समाधि…पे॰… पञ्ञा इट्ठफला, पञ्ञा अचेतसिकाति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
५९२. सीलं अचेतसिकन्ति? आमन्ता। अफलं अविपाकन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… ननु सफलं सविपाकन्ति? आमन्ता। हञ्चि सफलं सविपाकं, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘सीलं अचेतसिक’’न्ति…पे॰…।
चक्खायतनं अचेतसिकं अविपाकन्ति? आमन्ता। सीलं अचेतसिकं अविपाकन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सोतायतनं…पे॰… कायायतनं …पे॰… रूपायतनं…पे॰… फोट्ठब्बायतनं अचेतसिकं अविपाकन्ति? आमन्ता। सीलं अचेतसिकं अविपाकन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सीलं अचेतसिकं सविपाकन्ति? आमन्ता। चक्खायतनं अचेतसिकं सविपाकन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सीलं अचेतसिकं सविपाकन्ति? आमन्ता। सोतायतनं…पे॰… कायायतनं… रूपायतनं…पे॰… फोट्ठब्बायतनं अचेतसिकं सविपाकन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
५९३. सम्मावाचा अचेतसिकाति? आमन्ता। सम्मादिट्ठि अचेतसिकाति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सम्मावाचा अचेतसिकाति? आमन्ता। सम्मासङ्कप्पो…पे॰… सम्मावायामो…पे॰… सम्मासति…पे॰… सम्मासमाधि अचेतसिकोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सम्माकम्मन्तो…पे॰… सम्माआजीवो अचेतसिकोति? आमन्ता। सम्मादिट्ठि अचेतसिकाति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सम्माआजीवो अचेतसिकोति? आमन्ता। सम्मासङ्कप्पो… सम्मावायामो… सम्मासति… सम्मासमाधि अचेतसिकोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सम्मादिट्ठि चेतसिकाति? आमन्ता। सम्मावाचा चेतसिकाति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सम्मादिट्ठि चेतसिकाति? आमन्ता। सम्माकम्मन्तो…पे॰… सम्माआजीवो चेतसिकोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सम्मासङ्कप्पो…पे॰… सम्मावायामो…पे॰… सम्मासति…पे॰… सम्मासमाधि चेतसिकोति? आमन्ता। सम्मावाचा चेतसिकाति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सम्मासमाधि चेतसिकोति? आमन्ता। सम्माकम्मन्तो…पे॰… सम्माआजीवो चेतसिकोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
५९४. न वत्तब्बं – ‘‘सीलं अचेतसिक’’न्ति? आमन्ता। सीले उप्पज्जित्वा निरुद्धे दुस्सीलो होतीति? न हेवं वत्तब्बे। तेन हि सीलं अचेतसिकन्ति।
सीलं अचेतसिकन्तिकथा निट्ठिता।
१०. दसमवग्गो

(१०२) ८. सीलं न चित्तानुपरिवत्तीतिकथा

५९५. सीलं न चित्तानुपरिवत्तीति? आमन्ता। रूपं… निब्बानं… चक्खायतनं…पे॰… फोट्ठब्बायतनन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सीलं न चित्तानुपरिवत्तीति? आमन्ता। फस्सो न चित्तानुपरिवत्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सीलं न चित्तानुपरिवत्तीति? आमन्ता। वेदना…पे॰… सञ्ञा… चेतना… सद्धा… वीरियं… सति… समाधि…पे॰… पञ्ञा न चित्तानुपरिवत्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
फस्सो चित्तानुपरिवत्तीति? आमन्ता। सीलं चित्तानुपरिवत्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… वेदना…पे॰… सञ्ञा… चेतना … सद्धा… वीरियं… सति… समाधि…पे॰… पञ्ञा चित्तानुपरिवत्तीति? आमन्ता। सीलं चित्तानुपरिवत्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
५९६. सम्मावाचा न चित्तानुपरिवत्तीति? आमन्ता। सम्मादिट्ठि न चित्तानुपरिवत्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सम्मावाचा न चित्तानुपरिवत्तीति? आमन्ता। सम्मासङ्कप्पो… सम्मावायामो… सम्मासति…पे॰… सम्मासमाधि न चित्तानुपरिवत्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सम्माकम्मन्तो…पे॰… सम्माआजीवो न चित्तानुपरिवत्तीति? आमन्ता । सम्मादिट्ठि न चित्तानुपरिवत्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सम्माआजीवो न चित्तानुपरिवत्तीति ? आमन्ता। सम्मासङ्कप्पो… सम्मावायामो… सम्मासति…पे॰… सम्मासमाधि न चित्तानुपरिवत्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सम्मादिट्ठि चित्तानुपरिवत्तीति? आमन्ता। सम्मावाचा चित्तानुपरिवत्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सम्मादिट्ठि चित्तानुपरिवत्तीति? आमन्ता। सम्माकम्मन्तो…पे॰… सम्माआजीवो चित्तानुपरिवत्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सम्मासङ्कप्पो … सम्मावायामो… सम्मासति…पे॰… सम्मासमाधि चित्तानुपरिवत्तीति? आमन्ता। सम्मावाचा चित्तानुपरिवत्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सम्मासमाधि चित्तानुपरिवत्तीति? आमन्ता। सम्माकम्मन्तो…पे॰… सम्माआजीवो चित्तानुपरिवत्तीति ? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
५९७. न वत्तब्बं – ‘‘सीलं न चित्तानुपरिवत्ती’’ति? आमन्ता। सीले उप्पज्जित्वा निरुद्धे दुस्सीलो होतीति? न हेवं वत्तब्बे। तेन हि सीलं न चित्तानुपरिवत्तीति।
सीलं न चित्तानुपरिवत्तीतिकथा निट्ठिता।
१०. दसमवग्गो

(१०३) ९. समादानहेतुकथा

५९८. समादानहेतुकं सीलं वड्ढतीति? आमन्ता। समादानहेतुको फस्सो वड्ढति, वेदना वड्ढति, सञ्ञा वड्ढति, चेतना वड्ढति, चित्तं वड्ढति, सद्धा वड्ढति, वीरियं वड्ढति, सति वड्ढति, समाधि वड्ढति, पञ्ञा वड्ढतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
समादानहेतुकं सीलं वड्ढतीति? आमन्ता। लता विय वड्ढति, मालुवा विय वड्ढति, रुक्खो विय वड्ढति, तिणं विय वड्ढति, मुञ्जपुञ्जो विय वड्ढतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
५९९. समादानहेतुकं सीलं वड्ढतीति? आमन्ता। सीलं समादियित्वा कामवितक्कं वितक्केन्तस्स ब्यापादवितक्कं वितक्केन्तस्स विहिंसावितक्कं वितक्केन्तस्स सीलं वड्ढतीति? आमन्ता। द्विन्नं फस्सानं…पे॰… द्विन्नं चित्तानं समोधानं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… द्विन्नं फस्सानं…पे॰… द्विन्नं चित्तानं समोधानं होतीति ? आमन्ता। कुसलाकुसला सावज्जानवज्जा हीनपणीता कण्हसुक्कसप्पटिभागा धम्मा सम्मुखीभावं आगच्छन्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
कुसलाकुसला सावज्जानवज्जा हीनपणीता कण्हसुक्कसप्पटिभागा धम्मा सम्मुखीभावं आगच्छन्तीति? आमन्ता। ननु वुत्तं भगवता – ‘‘चत्तारिमानि, भिक्खवे, सुविदूरविदूरानि! कतमानि चत्तारि? नभञ्च, भिक्खवे, पथवी च – इदं पठमं सुविदूरविदूरं…पे॰… तस्मा सतं धम्मो असब्भि आरका’’ति। अत्थेव सुत्तन्तोति? आमन्ता । तेन हि न वत्तब्बं – ‘‘कुसलाकुसला सावज्जानवज्जा हीनपणीता कण्हसुक्कसप्पटिभागा धम्मा सम्मुखीभावं आगच्छन्ती’’ति।
६००. न वत्तब्बं – ‘‘समादानहेतुकं सीलं वड्ढती’’ति? आमन्ता। ननु वुत्तं भगवता – ‘‘आरामरोपा वनरोपा…पे॰… धम्मट्ठा सीलसम्पन्ना ते जना सग्गगामिनो’’ति। अत्थेव सुत्तन्तोति? आमन्ता। तेन हि समादानहेतुकं सीलं वड्ढतीति।
समादानहेतुकथा निट्ठिता।
१०. दसमवग्गो

(१०४) १०. विञ्ञत्ति सीलन्तिकथा

६०१. विञ्ञत्ति सीलन्ति? आमन्ता। पाणातिपाता वेरमणीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अदिन्नादाना वेरमणीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… कामेसुमिच्छाचारा वेरमणीति? न हेवं वत्तब्बे …पे॰… मुसावादा वेरमणीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सुरामेरयमज्जपमादट्ठाना वेरमणीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अभिवादनं सीलं, पच्चुट्ठानं सीलं, अञ्जलिकम्मं सीलं, सामीचिकम्मं सीलं, आसनाभिहारो सीलं, सेय्याभिहारो सीलं, पादोदकाभिहारो सीलं, पादकथलिकाभिहारो सीलं, न्हाने पिट्ठिपरिकम्मं सीलन्ति? आमन्ता । पाणातिपाता वेरमणीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सुरामेरयमज्जपमादट्ठाना वेरमणीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
६०२. न वत्तब्बं – ‘‘विञ्ञत्ति सील’’न्ति? आमन्ता। दुस्सिल्यन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… तेन हि विञ्ञत्ति सीलन्ति।
विञ्ञत्ति सीलन्तिकथा निट्ठिता।
१०. दसमवग्गो

(१०५) ११. अविञ्ञत्ति दुस्सिल्यन्तिकथा

६०३. अविञ्ञत्ति दुस्सिल्यन्ति? आमन्ता। पाणातिपातोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अदिन्नादानन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… कामेसुमिच्छाचारोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… मुसावादोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सुरामेरयमज्जपमादट्ठानन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
पापकम्मं समादियित्वा दानं ददन्तस्स पुञ्ञञ्च अपुञ्ञञ्च उभो वड्ढन्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… पुञ्ञञ्च अपुञ्ञञ्च उभो वड्ढन्तीति? आमन्ता । द्विन्नं फस्सानं…पे॰… द्विन्नं चित्तानं समोधानं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… द्विन्नं फस्सानं…पे॰… द्विन्नं चित्तानं समोधानं होतीति? आमन्ता। कुसलाकुसला सावज्जानवज्जा हीनपणीता कण्हसुक्कसप्पटिभागा धम्मा सम्मुखीभावं आगच्छन्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
कुसलाकुसला सावज्जानवज्जा हीनपणीता कण्हसुक्कसप्पटिभागा धम्मा सम्मुखीभावं आगच्छन्तीति? आमन्ता। ननु वुत्तं भगवता – ‘‘चत्तारिमानि, भिक्खवे, सुविदूरविदूरानि ! कतमानि चत्तारि? नभञ्च, भिक्खवे, पथवी च – इदं पठमं सुविदूरविदूरं…पे॰… तस्मा सतं धम्मो असब्भि आरका’’ति। अत्थेव सुत्तन्तोति? आमन्ता। तेन हि न वत्तब्बं – ‘‘कुसलाकुसला सावज्जानवज्जा हीनपणीता कण्हसुक्कसप्पटिभागा धम्मा सम्मुखीभावं आगच्छन्ती’’ति।
६०४. न वत्तब्बं – ‘‘अविञ्ञत्ति दुस्सिल्य’’न्ति? आमन्ता। ननु पापकम्मं समादिन्नो आसीति? आमन्ता। हञ्चि पापकम्मं समादिन्नो आसि, तेन वत रे वत्तब्बे – ‘‘अविञ्ञत्ति दुस्सिल्य’’न्ति।
अविञ्ञत्ति दुस्सिल्यन्तिकथा निट्ठिता।
दसमवग्गो।
तस्सुद्दानं –
उपपत्तेसिये पञ्चक्खन्धे अनिरुद्धे किरिया पञ्चक्खन्धा उप्पज्जन्ति, मग्गसमङ्गिस्स रूपं मग्गो, पञ्चविञ्ञाणसमङ्गिस्स अत्थि मग्गभावना, पञ्चविञ्ञाणा कुसलापि अकुसलापि, पञ्चविञ्ञाणा साभोगा, मग्गसमङ्गी द्वीहि सीलेहि समन्नागतो, सीलं अचेतसिकं, सीलं न चित्तानुपरिवत्ति, समादानहेतुकं सीलं वड्ढतीति, विञ्ञत्तिसीलं अविञ्ञत्ति दुस्सिल्यन्ति।
दुतियो पण्णासको।
तस्सुद्दानं –
नियामसङ्गहगतानिसंसता च निरोधोति [नियाम सङ्गहगतानिसंसता अत्थि पञ्चवोकारभवो निरोधो मग्गसमङ्गिस्स पञ्चवोकारभवोति (सी॰ स्या॰ क॰), नियाम सङ्गह गतानिसंसता अत्थि पञ्चवोकारभवो मग्गसमङ्गिस्स नो पञ्चवोकारभवो (पी॰)]।