३. ततियवग्गो
(२१) १. बलकथा
३५४. तथागतबलं सावकसाधारणन्ति? आमन्ता। तथागतबलं सावकबलं, सावकबलं तथागतबलन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
तथागतबलं सावकसाधारणन्ति? आमन्ता। तञ्ञेव तथागतबलं तं सावकबलं, तञ्ञेव सावकबलं तं तथागतबलन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
तथागतबलं सावकसाधारणन्ति? आमन्ता। यादिसं तथागतबलं तादिसं सावकबलं, यादिसं सावकबलं तादिसं तथागतबलन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
तथागतबलं सावकसाधारणन्ति? आमन्ता। यादिसो तथागतस्स पुब्बयोगो पुब्बचरिया धम्मक्खानं धम्मदेसना तादिसो सावकस्स पुब्बयोगो पुब्बचरिया धम्मक्खानं धम्मदेसनाति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
तथागतबलं सावकसाधारणन्ति? आमन्ता। तथागतो जिनो सत्था सम्मासम्बुद्धो सब्बञ्ञू सब्बदस्सावी धम्मस्सामी धम्मप्पटिसरणोति? आमन्ता । सावको जिनो सत्था सम्मासम्बुद्धो सब्बञ्ञू सब्बदस्सावी धम्मस्सामी धम्मप्पटिसरणोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
तथागतबलं सावकसाधारणन्ति? आमन्ता। तथागतो अनुप्पन्नस्स मग्गस्स उप्पादेता असञ्जातस्स मग्गस्स सञ्जनेता अनक्खातस्स मग्गस्स अक्खाता मग्गञ्ञू मग्गविदू मग्गकोविदोति? आमन्ता। सावको अनुप्पन्नस्स मग्गस्स उप्पादेता असञ्जातस्स मग्गस्स सञ्जनेता अनक्खातस्स मग्गस्स अक्खाता मग्गञ्ञू मग्गविदू मग्गकोविदोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
इन्द्रियपरोपरियत्तं यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकसाधारणन्ति? आमन्ता। सावको सब्बञ्ञू सब्बदस्सावीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
३५५. सावको ठानाठानं जानातीति? आमन्ता। हञ्चि सावको ठानाठानं जानाति, तेन वत रे वत्तब्बे – ‘‘ठानाठानं यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकसाधारण’’न्ति।
सावको अतीतानागतपच्चुप्पन्नानं कम्मसमादानानं ठानसो हेतुसो विपाकं जानातीति? आमन्ता। हञ्चि सावको अतीतानागतपच्चुप्पन्नानं कम्मसमादानानं ठानसो हेतुसो विपाकं जानाति, तेन वत रे वत्तब्बे – ‘‘अतीतानागतपच्चुप्पन्नानं कम्मसमादानानं ठानसो हेतुसो विपाकं यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकसाधारण’’न्ति।
सावको सब्बत्थगामिनिं पटिपदं जानातीति? आमन्ता। हञ्चि सावको सब्बत्थगामिनिं पटिपदं जानाति, तेन वत रे वत्तब्बे – ‘‘सब्बत्थगामिनिं पटिपदं यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकसाधारण’’न्ति।
सावको अनेकधातुं नानाधातुं लोकं जानातीति? आमन्ता। हञ्चि सावको अनेकधातुं नानाधातुं लोकं जानाति, तेन वत रे वत्तब्बे – ‘‘अनेकधातुं नानाधातुं लोकं यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकसाधारण’’न्ति।
सावको सत्तानं नानाधिमुत्तिकतं जानातीति? आमन्ता। हञ्चि सावको सत्तानं नानाधिमुत्तिकतं जानाति, तेन वत रे वत्तब्बे – ‘‘सत्तानं नानाधिमुत्तिकतं यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकसाधारण’’न्ति।
सावको झानविमोक्खसमाधिसमापत्तीनं संकिलेसं वोदानं वुट्ठानं जानातीति? आमन्ता। हञ्चि सावको झानविमोक्खसमाधिसमापत्तीनं संकिलेसं वोदानं वुट्ठानं जानाति, तेन वत रे वत्तब्बे – ‘‘झानविमोक्खसमाधिसमापत्तीनं संकिलेसं वोदानं वुट्ठानं यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकसाधारण’’न्ति।
सावको पुब्बेनिवासानुस्सतिं जानातीति? आमन्ता। हञ्चि सावको पुब्बेनिवासानुस्सतिं जानाति, तेन वत रे वत्तब्बे – ‘‘पुब्बेनिवासानुस्सति यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकसाधारण’’न्ति।
सावको सत्तानं चुतूपपातं जानातीति? आमन्ता। हञ्चि सावको सत्तानं चुतूपपातं जानाति, तेन वत रे वत्तब्बे – ‘‘सत्तानं चुतूपपातं यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकसाधारण’’न्ति।
ननु तथागतस्सापि आसवा खीणा सावकस्सापि आसवा खीणाति ? आमन्ता। अत्थि किञ्चि नानाकरणं तथागतस्स वा सावकस्स वा आसवक्खयेन वा आसवक्खयं विमुत्तिया वा विमुत्तीति? नत्थि। हञ्चि नत्थि किञ्चि नानाकरणं तथागतस्स वा सावकस्स वा आसवक्खयेन वा आसवक्खयं विमुत्तिया वा विमुत्ति, तेन वत रे वत्तब्बे – ‘‘आसवानं खये यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकसाधारण’’न्ति।
३५६. आसवानं खये यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकसाधारणन्ति? आमन्ता । ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकसाधारणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
आसवानं खये यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकसाधारणन्ति? आमन्ता। सत्तानं चुतूपपाते यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकसाधारणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकअसाधारणन्ति? आमन्ता। आसवानं खये यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकअसाधारणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सत्तानं चुतूपपाते यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकअसाधारणन्ति? आमन्ता। आसवानं खये यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकअसाधारणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
इन्द्रियपरोपरियत्तं यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकअसाधारणन्ति? आमन्ता। ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकअसाधारणन्ति ? न हेवं वत्तब्बे [अयमेत्थ साधारणपक्खं सन्धाय पटिक्खेपो (टीका ओलोकेतब्बा)] …पे॰…।
इन्द्रियपरोपरियत्तं यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकअसाधारणन्ति? आमन्ता…पे॰…। आसवानं खये यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकअसाधारणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकसाधारणन्ति? आमन्ता। इन्द्रियपरोपरियत्तं यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकसाधारणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
आसवानं खये यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकसाधारणन्ति? आमन्ता। इन्द्रियपरोपरियत्तं यथाभूतं ञाणं तथागतबलं सावकसाधारणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
बलकथा निट्ठिता।
३. ततियवग्गो
(२२) २. अरियन्तिकथा
३५७. ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियन्ति? आमन्ता। मग्गो फलं निब्बानं, सोतापत्तिमग्गो सोतापत्तिफलं, सकदागामिमग्गो सकदागामिफलं, अनागामिमग्गो अनागामिफलं, अरहत्तमग्गो अरहत्तफलं, सतिपट्ठानं सम्मप्पधानं इद्धिपादो इन्द्रियं बलं बोज्झङ्गोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियन्ति? आमन्ता । सुञ्ञतारम्मणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…। सुञ्ञतारम्मणन्ति? आमन्ता। ठानाठानञ्च मनसि करोति, सुञ्ञतञ्च मनसि करोतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
ठानाठानञ्च मनसि करोति, सुञ्ञतञ्च मनसि करोतीति? आमन्ता। द्विन्नं फस्सानं द्विन्नं चित्तानं समोधानं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियन्ति? आमन्ता। अनिमित्तारम्मणं…पे॰… अप्पणिहितारम्मणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अप्पणिहितारम्मणन्ति? आमन्ता। ठानाठानञ्च मनसि करोति, अप्पणिहितञ्च मनसि करोतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
ठानाठानञ्च मनसि करोति, अप्पणिहितञ्च मनसि करोतीति? आमन्ता। द्विन्नं फस्सानं द्विन्नं चित्तानं समोधानं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
३५८. सतिपट्ठाना अरिया सुञ्ञतारम्मणाति? आमन्ता। ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं सुञ्ञतारम्मणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सतिपट्ठाना अरिया अनिमित्तारम्मणा…पे॰… अप्पणिहितारम्मणाति? आमन्ता। ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं अप्पणिहितारम्मणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सम्मप्पधाना, इद्धिपादा, इन्द्रिया, बला, बोज्झङ्गा अरिया सुञ्ञतारम्मणाति? आमन्ता। ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं सुञ्ञतारम्मणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
बोज्झङ्गा अरिया अनिमित्तारम्मणा… अप्पणिहितारम्मणाति? आमन्ता । ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं अप्पणिहितारम्मणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
३५९. ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं न वत्तब्बं – ‘‘सुञ्ञतारम्मण’’न्ति? आमन्ता। सतिपट्ठाना अरिया न वत्तब्बा – ‘‘सुञ्ञतारम्मणा’’ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं न वत्तब्बं – अनिमित्तारम्मणं…पे॰… अप्पणिहितारम्मणन्ति ? आमन्ता। सतिपट्ठाना अरिया न वत्तब्बा – ‘‘अप्पणिहितारम्मणा’’ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं न वत्तब्बं – सुञ्ञतारम्मणं…पे॰… अनिमित्तारम्मणं…पे॰… अप्पणिहितारम्मणन्ति? आमन्ता। सम्मप्पधानं…पे॰… बोज्झङ्गा अरिया न वत्तब्बा – ‘‘अप्पणिहितारम्मणा’’ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
३६०. सत्तानं चुतूपपाते यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियन्ति? आमन्ता। मग्गो फलं निब्बानं, सोतापत्तिमग्गो सोतापत्तिफलं…पे॰… बोज्झङ्गोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सत्तानं चुतूपपाते यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियन्ति? आमन्ता। सुञ्ञतारम्मणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सुञ्ञातारम्मणन्ति ? आमन्ता। सत्तानं चुतूपपातञ्च मनसि करोति , सुञ्ञतञ्च मनसि करोतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सत्तानं चुतूपपातञ्च मनसि करोति, सुञ्ञतञ्च मनसि करोतीति? आमन्ता। द्विन्नं फस्सानं द्विन्नं चित्तानं समोधानं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सत्तानं चुतूपपाते यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियन्ति? आमन्ता। अनिमित्तारम्मणं अप्पणिहितारम्मणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अप्पणिहितारम्मणन्ति? आमन्ता। सत्तानं चुतूपपातञ्च मनसि करोति, अप्पणिहितञ्च मनसि करोतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सत्तानं चुतूपपातञ्च मनसि करोति, अप्पणिहितञ्च मनसि करोतीति? आमन्ता। द्विन्नं फस्सानं द्विन्नं चित्तानं समोधानं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
३६१. सतिपट्ठाना अरिया सुञ्ञतारम्मणा…पे॰… अनिमित्तारम्मणा…पे॰… अप्पणिहितारम्मणाति? आमन्ता। सत्तानं चुतूपपाते यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं अप्पणिहितारम्मणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सम्मप्पधानं …पे॰… बोज्झङ्गा अरिया सुञ्ञतारम्मणा…पे॰… अनिमित्तारम्मणा…पे॰… अप्पणिहितारम्मणाति? आमन्ता। सत्तानं चुतूपपाते यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं अप्पणिहितारम्मणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सत्तानं चुतूपपाते यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं न वत्तब्बं – सुञ्ञतारम्मणं…पे॰… अनिमित्तारम्मणं…पे॰… अप्पणिहितारम्मणन्ति? आमन्ता। सतिपट्ठाना अरिया न वत्तब्बा – ‘‘अप्पपणिहितारम्मणा’’ति ? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
३६२. सत्तानं चुतूपपाते यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं न वत्तब्बं – सुञ्ञतारम्मणं…पे॰… अनिमित्तारम्मणं…पे॰… अप्पणिहितारम्मणन्ति? आमन्ता। सम्मप्पधाना…पे॰… बोज्झङ्गा अरिया न वत्तब्बा – ‘‘अप्पणिहितारम्मणा’’ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
आसवानं खये यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियन्ति? आमन्ता। ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
आसवानं खये यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियन्ति? आमन्ता। सत्तानं चुतूपपाते यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं न वत्तब्बं – ‘‘अरिय’’न्ति? आमन्ता। आसवानं खये यथाभूतं ञाणं तथागतबलं न वत्तब्बं – ‘‘अरिय’’न्ति? न हेवं वत्तब्बे …पे॰…।
सत्तानं चुतूपपाते यथाभूतं ञाणं तथागतबलं न वत्तब्बं – ‘‘अरिय’’न्ति? आमन्ता। आसवानं खये यथाभूतं ञाणं तथागतबलं न वत्तब्बं – ‘‘अरिय’’न्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
आसवानं खये यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं सुञ्ञतारम्मणन्ति? आमन्ता। ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं सुञ्ञतारम्मणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
आसवानं खये यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं अनिमित्तारम्मणं… अप्पणिहितारम्मणन्ति? आमन्ता। ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं अप्पणिहितारम्मणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
आसवानं खये यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं सुञ्ञतारम्मणं…पे॰… अनिमित्तारम्मणं…पे॰… अप्पणिहितारम्मणन्ति? आमन्ता…पे॰…। सत्तानं चुतूपपाते यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं अप्पणिहितारम्मणन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं न वत्तब्बं – ‘‘सुञ्ञतारम्मण’’न्ति? आमन्ता। आसवानं खये यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं न वत्तब्बं – ‘‘सुञ्ञतारम्मण’’न्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
ठानाठाने यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं न वत्तब्बं – अनिमित्तारम्मणं… अप्पणिहितारम्मणन्ति? आमन्ता। आसवानं खये यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं न वत्तब्बं – ‘‘अप्पणिहितारम्मण’’न्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सत्तानं चुतूपपाते यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं न वत्तब्बं – सुञ्ञतारम्मणं…पे॰… अनिमित्तारम्मणं…पे॰… अप्पणिहितारम्मणन्ति? आमन्ता। आसवानं खये यथाभूतं ञाणं तथागतबलं अरियं न वत्तब्बं – ‘‘अप्पणिहितारम्मण’’न्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अरियन्तिकथा निट्ठिता।
३. ततियवग्गो
(२३) ३. विमुत्तिकथा
३६३. सरागं चित्तं विमुच्चतीति? आमन्ता। रागसहगतं रागसहजातं रागसंसट्ठं रागसम्पयुत्तं रागसहभु रागानुपरिवत्ति अकुसलं लोकियं सासवं संयोजनियं गन्थनियं ओघनियं योगनियं नीवरणियं परामट्ठं उपादानियं संकिलेसियं चित्तं विमुच्चतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सफस्सं चित्तं विमुच्चति, फस्सो च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? आमन्ता। सरागं चित्तं विमुच्चति, रागो च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सवेदनं…पे॰… ससञ्ञं…पे॰… सचेतनं…पे॰… सपञ्ञं [ससञ्ञं (सी॰ क॰)] चित्तं विमुच्चति, पञ्ञा च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? आमन्ता। सरागं चित्तं विमुच्चति, रागो च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सफस्सं सरागं चित्तं विमुच्चति, फस्सो च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? आमन्ता। रागो च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सवेदनं सरागं…पे॰… ससञ्ञं सरागं…पे॰… सचेतनं सरागं…पे॰… सपञ्ञं सरागं चित्तं विमुच्चति, पञ्ञा च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? आमन्ता। रागो च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
३६४. सदोसं चित्तं विमुच्चतीति? आमन्ता। दोससहगतं दोससहजातं दोससंसट्ठं दोससम्पयुत्तं दोससहभु दोसानुपरिवत्ति अकुसलं लोकियं सासवं…पे॰… संकिलेसियं चित्तं विमुच्चतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सफस्सं चित्तं विमुच्चति, फस्सो च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? आमन्ता। सदोसं चित्तं विमुच्चति, दोसो च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सवेदनं…पे॰… ससञ्ञं…पे॰… सचेतनं…पे॰… सपञ्ञं चित्तं विमुच्चति, पञ्ञा च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? आमन्ता । सदोसं चित्तं विमुच्चति, दोसो च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सफस्सं सदोसं चित्तं विमुच्चति, फस्सो च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? आमन्ता। सदोसं चित्तं विमुच्चति, दोसो च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सवेदनं सदोसं… ससञ्ञं सदोसं… सचेतनं सदोसं… सपञ्ञं सदोसं चित्तं विमुच्चति, पञ्ञा च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? आमन्ता। दोसो च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
३६५. समोहं चित्तं विमुच्चतीति? आमन्ता। मोहसहगतं मोहसहजातं मोहसंसट्ठं मोहसम्पयुत्तं मोहसहभु मोहानुपरिवत्ति अकुसलं लोकियं सासवं…पे॰… संकिलेसियं चित्तं विमुच्चतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सफस्सं चित्तं विमुच्चति, फस्सो च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? आमन्ता। समोहं चित्तं विमुच्चति, मोहो च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सवेदनं … ससञ्ञं… सचेतनं… सपञ्ञं चित्तं विमुच्चति, पञ्ञा च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? आमन्ता। समोहं चित्तं विमुच्चति, मोहो च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सफस्सं समोहं चित्तं विमुच्चति, फस्सो च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? आमन्ता । मोहो च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सवेदनं समोहं… ससञ्ञं समोहं… सचेतनं समोहं…पे॰… सपञ्ञं समोहं चित्तं विमुच्चति, पञ्ञा च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? आमन्ता। मोहो च चित्तञ्च उभो विमुच्चन्तीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
सरागं सदोसं समोहं चित्तं विमुच्चतीति? आमन्ता। वीतरागं वीतदोसं वीतमोहं निक्किलेसं चित्तं विमुच्चतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… तेन हि न वत्तब्बं – ‘‘सरागं सदोसं समोहं चित्तं विमुच्चती’’ति।
विमुत्तिकथा निट्ठिता।
३. ततियवग्गो
(२४) ४. विमुच्चमानकथा
३६६. विमुत्तं विमुच्चमानन्ति? आमन्ता। एकदेसं विमुत्तं, एकदेसं अविमुत्तन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
एकदेसं विमुत्तं, एकदेसं अविमुत्तन्ति? आमन्ता। एकदेसं सोतापन्नो, एकदेसं न सोतापन्नो, एकदेसं सोतापत्तिफलप्पत्तो पटिलद्धो अधिगतो सच्छिकतो उपसम्पज्ज विहरति, कायेन फुसित्वा विहरति, एकदेसं न कायेन फुसित्वा विहरति, एकदेसं सत्तक्खत्तुपरमो कोलङ्कोलो एकबीजी बुद्धे अवेच्चप्पसादेन समन्नागतो धम्मे…पे॰… सङ्घे…पे॰… अरियकन्तेहि सीलेहि समन्नागतो, एकदेसं अरियकन्तेहि सीलेहि न समन्नागतोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
एकदेसं विमुत्तं, एकदेसं अविमुत्तन्ति? आमन्ता । एकदेसं सकदागामी, एकदेसं न सकदागामी, एकदेसं सकदागामिफलप्पत्तो पटिलद्धो अधिगतो सच्छिकतो उपसम्पज्ज विहरति, कायेन फुसित्वा विहरति, एकदेसं न कायेन फुसित्वा विहरतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
एकदेसं विमुत्तं, एकदेसं अविमुत्तन्ति? आमन्ता। एकदेसं अनागामी, एकदेसं न अनागामी, एकदेसं अनागामिफलप्पत्तो पटिलद्धो अधिगतो सच्छिकतो उपसम्पज्ज विहरति, कायेन फुसित्वा विहरति, एकदेसं न कायेन फुसित्वा विहरति, एकदेसं अन्तरापरिनिब्बायी , उपहच्चपरिनिब्बायी, असङ्खारपरिनिब्बायी, ससङ्खारपरिनिब्बायी, उद्धंसोतोअकनिट्ठगामी, एकदेसं न उद्धंसोतोअकनिट्ठगामीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
एकदेसं विमुत्तं, एकदेसं अविमुत्तन्ति? आमन्ता। एकदेसं अरहा एकदेसं न अरहा, एकदेसं अरहत्तप्पत्तो पटिलद्धो अधिगतो सच्छिकतो उपसम्पज्ज विहरति, कायेन फुसित्वा विहरति, एकदेसं न कायेन फुसित्वा विहरति, एकदेसं वीतरागो वीतदोसो वीतमोहो…पे॰… एकदेसं सच्छिकातब्बं सच्छिकतं, एकदेसं सच्छिकातब्बं न सच्छिकतन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
विमुत्तं विमुच्चमानन्ति? आमन्ता। उप्पादक्खणे विमुत्तं, भङ्गक्खणे विमुच्चमानन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
३६७. न वत्तब्बं – ‘‘विमुत्तं विमुच्चमान’’न्ति? आमन्ता। ननु वुत्तं भगवता – ‘‘तस्स एवं जानतो एवं पस्सतो कामासवापि चित्तं विमुच्चति, भवासवापि चित्तं विमुच्चति, अविज्जासवापि चित्तं विमुच्चती’’ति [दी॰ नि॰ १.२४८ आदयो]! अत्थेव सुत्तन्तोति? आमन्ता । तेन हि वत्तब्बं [तेन हि (सी॰ स्या॰ कं॰), तेन हि न वत्तब्बं (क॰)] – ‘‘विमुत्तं विमुच्चमान’’न्ति।
विमुत्तं विमुच्चमानन्ति? आमन्ता। ननु वुत्तं भगवता – ‘‘सो एवं समाहिते चित्ते परिसुद्धे परियोदाते अनङ्गणे विगतूपक्किलेसे मुदुभूते कम्मनिये ठिते आनेञ्जप्पत्ते आसवानं खयञाणाय चित्तं अभिनिन्नामेती’’ति! अत्थेव सुत्तन्तोति? आमन्ता। तेन हि न वत्तब्बं – ‘‘विमुत्तं विमुच्चमान’’न्ति।
अत्थि चित्तं विमुच्चमानन्ति? आमन्ता। अत्थि चित्तं रज्जमानं दुस्समानं मुय्हमानं किलिस्समानन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… ननु रत्तञ्चेव अरत्तञ्च, दुट्ठञ्चेव अदुट्ठञ्च, मूळ्हञ्चेव अमूळ्हञ्च, छिन्नञ्चेव अछिन्नञ्च, भिन्नञ्चेव अभिन्नञ्च, कतञ्चेव अकतञ्चाति ? आमन्ता। हञ्चि रत्तञ्चेव अरत्तञ्च, दुट्ठञ्चेव अदुट्ठञ्च, मूळ्हञ्चेव अमूळ्हञ्च, छिन्नञ्चेव अछिन्नञ्च, भिन्नञ्चेव अभिन्नञ्च, कतञ्चेव अकतञ्च, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘अत्थि चित्तं विमुच्चमान’’न्ति।
विमुच्चमानकथा निट्ठिता।
३. ततियवग्गो
(२५) ५. अट्ठमककथा
३६८. अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठिपरियुट्ठानं पहीनन्ति? आमन्ता। अट्ठमको पुग्गलो सोतापन्नो सोतापत्तिफलप्पत्तो पटिलद्धो अधिगतो सच्छिकतो उपसम्पज्ज विहरति, कायेन फुसित्वा विहरतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स विचिकिच्छापरियुट्ठानं पहीनन्ति? आमन्ता। अट्ठमको पुग्गलो सोतापन्नो सोतापत्तिफलप्पत्तो…पे॰… कायेन फुसित्वा विहरतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठिपरियुट्ठानं पहीनन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठानुसयो पहीनोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठिपरियुट्ठानं पहीनन्ति ? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स विचिकिच्छानुसयो… सीलब्बतपरामासो पहीनोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स विचिकिच्छापरियुट्ठानं पहीनन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स विचिकिच्छानुसयो पहीनोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अट्ठमकस्स पुग्गलस्स विचिकिच्छापरियुट्ठानं पहीनन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठानुसयो… सीलब्बतपरामासो पहीनोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठानुसयो अप्पहीनोति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठिपरियुट्ठानं अप्पहीनन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठानुसयो अप्पहीनोति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स विचिकिच्छापरियुट्ठानं अप्पहीनन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स विचिकिच्छानुसयो… सीलब्बतपरामासो अप्पहीनोति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठिपरियुट्ठानं अप्पहीनन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अट्ठमकस्स पुग्गलस्स सीलब्बतपरामासो अप्पहीनोति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स विचिकिच्छापरियुट्ठानं अप्पहीनन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
३६९. अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठिपरियुट्ठानं पहीनन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठिपरियुट्ठानपहानाय मग्गो भावितोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठिपरियुट्ठानं पहीनन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठिपरियुट्ठानपहानाय सतिपट्ठाना भाविता…पे॰… सम्मप्पधाना…पे॰… बोज्झङ्गा भाविताति? न हेवं वत्तब्बे।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स विचिकिच्छापरियुट्ठानं पहीनन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स विचिकिच्छापरियुट्ठानपहानाय मग्गो भावितो…पे॰… बोज्झङ्गा भाविताति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठिपरियुट्ठानपहानाय मग्गो अभावितोति? आमन्ता। अमग्गेन पहीनं लोकियेन सासवेन…पे॰… संकिलेसियेनाति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठिपरियुट्ठानपहानाय सतिपट्ठाना…पे॰… बोज्झङ्गा अभाविताति? आमन्ता। अमग्गेन पहीनं लोकियेन सासवेन…पे॰… संकिलेसियेनाति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स विचिकिच्छापरियुट्ठानपहानाय मग्गो अभावितो…पे॰… सतिपट्ठाना…पे॰… बोज्झङ्गा अभाविताति? आमन्ता। अमग्गेन पहीनं लोकियेन सासवेन…पे॰… संकिलेसियेनाति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
३७०. न वत्तब्बं – ‘‘अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठिपरियुट्ठानं पहीन’’न्ति? आमन्ता। उप्पज्जिस्सतीति? नुप्पज्जिस्सति। हञ्चि नुप्पज्जिस्सति, तेन वत रे वत्तब्बे – ‘‘अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठिपरियुट्ठानं पहीन’’न्ति।
न वत्तब्बं – ‘‘अट्ठमकस्स पुग्गलस्स विचिकिच्छापरियुट्ठानं पहीन’’न्ति? आमन्ता। उप्पज्जिस्सतीति? नुप्पज्जिस्सति। हञ्चि नुप्पज्जिस्सति, तेन वत रे वत्तब्बे – ‘‘अट्ठमकस्स पुग्गलस्स विचिकिच्छापरियुट्ठानं पहीन’’न्ति।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठिपरियुट्ठानं नुप्पज्जिस्सतीति कत्वा पहीनन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठानुसयो नुप्पज्जिस्सतीति कत्वा पहीनोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठिपरियुट्ठानं नुप्पज्जिस्सतीति कत्वा पहीनन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स विचिकिच्छानुसयो… सीलब्बतपरामासो नुप्पज्जिस्सतीति कत्वा पहीनोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स विचिकिच्छापरियुट्ठानं नुप्पज्जिस्सतीति कत्वा पहीनन्ति? आमन्ता । अट्ठमकस्स पुग्गलस्स विचिकिच्छानुसयो… सीलब्बतपरामासो नुप्पज्जिस्सतीति कत्वा पहीनोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स दिट्ठिपरियुट्ठानं नुप्पज्जिस्सतीति कत्वा पहीनन्ति? आमन्ता। गोत्रभुनो पुग्गलस्स दिट्ठिपरियुट्ठानं नुप्पज्जिस्सतीति कत्वा पहीनन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अट्ठमकस्स पुग्गलस्स विचिकिच्छापरियुट्ठानं नुप्पज्जिस्सतीति कत्वा पहीनन्ति? आमन्ता। गोत्रभुनो पुग्गलस्स विचिकिच्छापरियुट्ठानं नुप्पज्जिस्सतीति कत्वा पहीनन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमककथा निट्ठिता।
३. ततियवग्गो
(२६) ६. अट्ठमकस्सइन्द्रियकथा
३७१. अट्ठमकस्स पुग्गलस्स नत्थि सद्धिन्द्रियन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स नत्थि सद्धाति? न हेवं वत्तब्बे। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स नत्थि वीरियिन्द्रियं…पे॰… नत्थि सतिन्द्रियं…पे॰… नत्थि समाधिन्द्रियं…पे॰… नत्थि पञ्ञिन्द्रियन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स नत्थि पञ्ञाति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि सद्धाति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि सद्धिन्द्रियन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि वीरियं…पे॰… अत्थि सति… अत्थि समाधि… अत्थि पञ्ञाति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि पञ्ञिन्द्रियन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि मनो, अत्थि मनिन्द्रियन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि सद्धा, अत्थि सद्धिन्द्रियन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि मनो, अत्थि मनिन्द्रियन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि पञ्ञा, अत्थि पञ्ञिन्द्रियन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि सोमनस्सं, अत्थि सोमनस्सिन्द्रियं, अत्थि जीवितं, अत्थि जीवितिन्द्रियन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि सद्धा, अत्थि सद्धिन्द्रियन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि जीवितं, अत्थि जीवितिन्द्रियन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स…पे॰… अत्थि पञ्ञा, अत्थि पञ्ञिन्द्रियन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि सद्धा, नत्थि सद्धिन्द्रियन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि मनो, नत्थि मनिन्द्रियन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि सद्धा, नत्थि सद्धिन्द्रियन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि सोमनस्सं, नत्थि सोमनस्सिन्द्रियन्ति…पे॰… अत्थि जीवितं, नत्थि जीवितिन्द्रियन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि पञ्ञा, नत्थि पञ्ञिन्द्रियन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि मनो, नत्थि मनिन्द्रियन्ति? अत्थि सोमनस्सं, नत्थि सोमनस्सिन्द्रियन्ति? अत्थि जीवितं, नत्थि जीवितिन्द्रियन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स नत्थि सद्धिन्द्रियन्ति? आमन्ता। अट्ठमको पुग्गलो अस्सद्धोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अट्ठमकस्स पुग्गलस्स नत्थि वीरियिन्द्रियन्ति? आमन्ता। अट्ठमको पुग्गलो कुसीतो हीनवीरियोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अट्ठमकस्स पुग्गलस्स नत्थि सतिन्द्रियन्ति? आमन्ता। अट्ठमको पुग्गलो मुट्ठस्सति असम्पजानोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अट्ठमकस्स पुग्गलस्स नत्थि समाधिन्द्रियन्ति? आमन्ता। अट्ठमको पुग्गलो असमाहितो विब्भन्तचित्तोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अट्ठमकस्स पुग्गलस्स नत्थि पञ्ञिन्द्रियन्ति? आमन्ता। अट्ठमको पुग्गलो दुप्पञ्ञो एलमूगोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि सद्धा, सा च सद्धा निय्यानिकाति? आमन्ता। हञ्चि अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि सद्धा, सा च सद्धा निय्यानिका, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘अट्ठमकस्स पुग्गलस्स नत्थि सद्धिन्द्रिय’’न्ति। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि वीरियं, तञ्च वीरियं निय्यानिकं; अत्थि सति, सा च सति निय्यानिका; अत्थि समाधि, सो च समाधि निय्यानिको; अत्थि पञ्ञा, सा च पञ्ञा निय्यानिकाति? आमन्ता । हञ्चि अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि पञ्ञा, सा च पञ्ञा निय्यानिका, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘अट्ठमकस्स पुग्गलस्स नत्थि पञ्ञिन्द्रिय’’न्ति।
३७२. सकदागामिफलसच्छिकिरियाय पटिपन्नस्स पुग्गलस्स अत्थि सद्धा, अत्थि सद्धिन्द्रियन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि सद्धा, अत्थि सद्धिन्द्रियन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… सकदागामिफलसच्छिकिरियाय पटिपन्नस्स पुग्गलस्स अत्थि पञ्ञा, अत्थि पञ्ञिन्द्रियन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि पञ्ञा, अत्थि पञ्ञिन्द्रियन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अनागामिफलसच्छिकिरियाय पटिपन्नस्स पुग्गलस्स… अरहत्तसच्छिकिरियाय पटिपन्नस्स पुग्गलस्स अत्थि सद्धा, अत्थि सद्धिन्द्रियं…पे॰… अत्थि पञ्ञा, अत्थि पञ्ञिन्द्रियन्ति? आमन्ता। अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि पञ्ञा, अत्थि पञ्ञिन्द्रियन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि सद्धा, नत्थि सद्धिन्द्रियन्ति? आमन्ता। सकदागामिफलसच्छिकिरियाय पटिपन्नस्स पुग्गलस्स अत्थि सद्धा, नत्थि सद्धिन्द्रियन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि पञ्ञा, नत्थि पञ्ञिन्द्रियन्ति? आमन्ता। सकदागामिफलसच्छिकिरियाय पटिपन्नस्स पुग्गलस्स अत्थि पञ्ञा, नत्थि पञ्ञिन्द्रियन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि सद्धा, नत्थि सद्धिन्द्रियन्ति…पे॰… अत्थि पञ्ञा, नत्थि पञ्ञिन्द्रियन्ति? आमन्ता । अनागामिफलसच्छिकिरियाय पटिपन्नस्स पुग्गलस्स… अरहत्तसच्छिकिरियाय पटिपन्नस्स पुग्गलस्स अत्थि पञ्ञा, नत्थि पञ्ञिन्द्रियन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स नत्थि पञ्चिन्द्रियानीति? आमन्ता। ननु वुत्तं भगवता – ‘‘पञ्चिमानि, भिक्खवे, इन्द्रियानि! कतमानि पञ्च? सद्धिन्द्रियं, वीरियिन्द्रियं, सतिन्द्रियं, समाधिन्द्रियं, पञ्ञिन्द्रियं – इमानि खो, भिक्खवे, पञ्चिन्द्रियानि। इमेसं खो, भिक्खवे, पञ्चन्नं इन्द्रियानं समत्ता परिपूरत्ता अरहा होति। ततो मुदुतरेहि अरहत्तसच्छिकिरियाय पटिपन्नो होति, ततो मुदुतरेहि अनागामी होति, ततो मुदुतरेहि अनागामिफलसच्छिकिरियाय पटिपन्नो होति, ततो मुदुतरेहि सकदागामी होति, ततो मुदुतरेहि सकदागामिफलसच्छिकिरियाय पटिपन्नो होति, ततो मुदुतरेहि सोतापन्नो होति, ततो मुदुतरेहि सोतापत्तिफलसच्छिकिरियाय पटिपन्नो होति। यस्स खो, भिक्खवे, इमानि पञ्चिन्द्रियानि सब्बेन सब्बं सब्बथा सब्बं नत्थि, तमहं ‘बाहिरो पुथुज्जनपक्खे ठितो’ति वदामी’’ति [सं॰ नि॰ ५.४८८]। अत्थेव सुत्तन्तोति? आमन्ता। अट्ठमको पुग्गलो बाहिरो पुथुज्जनपक्खे ठितोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… तेन हि अट्ठमकस्स पुग्गलस्स अत्थि पञ्चिन्द्रियानीति।
अट्ठमकस्स इन्द्रियकथा निट्ठिता।
३. ततियवग्गो
(२७) ७. दिब्बचक्खुकथा
३७३. मंसचक्खुं धम्मुपत्थद्धं दिब्बचक्खुं होतीति? आमन्ता। मंसचक्खुं दिब्बचक्खुं, दिब्बचक्खुं मंसचक्खुन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मंसचक्खुं धम्मुपत्थद्धं दिब्बचक्खुं होतीति? आमन्ता। यादिसं मंसचक्खुं तादिसं दिब्बचक्खुं, यादिसं दिब्बचक्खुं तादिसं मंसचक्खुन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मंसचक्खुं धम्मुपत्थद्धं दिब्बचक्खुं होतीति? आमन्ता। तञ्ञेव मंसचक्खुं तं दिब्बचक्खुं, तं दिब्बचक्खुं तं मंसचक्खुन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मंसचक्खुं धम्मुपत्थद्धं दिब्बचक्खुं होतीति? आमन्ता। यादिसो मंसचक्खुस्स विसयो आनुभावो गोचरो तादिसो दिब्बस्स चक्खुस्स विसयो आनुभावो गोचरोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मंसचक्खुं धम्मुपत्थद्धं दिब्बचक्खुं होतीति? आमन्ता। उपादिण्णं [उपादिन्नं (स्या॰ कं॰)] हुत्वा अनुपादिण्णं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
उपादिण्णं हुत्वा अनुपादिण्णं होतीति? आमन्ता। कामावचरं हुत्वा रूपावचरं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
कामावचरं हुत्वा रूपावचरं होतीति? आमन्ता। रूपावचरं हुत्वा अरूपावचरं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
रूपावचरं हुत्वा अरूपावचरं होतीति? आमन्ता। परियापन्नं हुत्वा अपरियापन्नं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
३७४. मंसचक्खुं धम्मुपत्थद्धं दिब्बचक्खुं होतीति? आमन्ता। दिब्बचक्खुं धम्मुपत्थद्धं मंसचक्खुं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मंसचक्खुं धम्मुपत्थद्धं दिब्बचक्खुं होतीति? आमन्ता। दिब्बचक्खुं धम्मुपत्थद्धं पञ्ञाचक्खुं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मंसचक्खुं धम्मुपत्थद्धं दिब्बचक्खुं होतीति? आमन्ता। दिब्बचक्खुं धम्मुपत्थद्धं मंसचक्खुं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मंसचक्खुं धम्मुपत्थद्धं दिब्बचक्खुं होतीति? आमन्ता। द्वेव चक्खूनीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… द्वेव चक्खूनीति? आमन्ता। ननु तीणि चक्खूनि वुत्तानि भगवता – मंसचक्खुं, दिब्बचक्खुं, पञ्ञाचक्खुन्ति? आमन्ता। हञ्चि तीणि चक्खूनि वुत्तानि भगवता – मंसचक्खुं, दिब्बचक्खुं, पञ्ञाचक्खुं, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘द्वेव चक्खूनी’’ति।
द्वेव चक्खूनीति? आमन्ता। ननु वुत्तं भगवता – ‘‘तीणिमानि, भिक्खवे, चक्खूनि! कतमानि तीणि? मंसचक्खुं, दिब्बचक्खुं, पञ्ञाचक्खुन्ति – इमानि खो, भिक्खवे, तीणि चक्खूनी’’ति।
‘‘मंसचक्खुं दिब्बचक्खुं, पञ्ञाचक्खुं अनुत्तरम्।
एतानि तीणि चक्खूनि, अक्खासि पुरिसुत्तमो॥
‘‘मंसचक्खुस्स उप्पादो, मग्गो दिब्बस्स चक्खुनो।
यदा च ञाणं उदपादि, पञ्ञाचक्खुं अनुत्तरम्।
तस्स चक्खुस्स पटिलाभा, सब्बदुक्खा पमुच्चती’’ति [इतिवु॰ ६१ इतिवुत्तके]॥
अत्थेव सुत्तन्तोति? आमन्ता। तेन हि न वत्तब्बं – ‘‘द्वेव चक्खूनी’’ति।
दिब्बचक्खुकथा निट्ठिता।
३. ततियवग्गो
(२८) ८. दिब्बसोतकथा
३७५. मंससोतं धम्मुपत्थद्धं दिब्बसोतं होतीति? आमन्ता। मंससोतं दिब्बसोतं, दिब्बसोतं मंससोतन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मंससोतं धम्मुपत्थद्धं दिब्बसोतं होतीति? आमन्ता। यादिसं मंससोतं तादिसं दिब्बसोतं, यादिसं दिब्बसोतं तादिसं मंससोतन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मंससोतं धम्मुपत्थद्धं दिब्बसोतं होतीति? आमन्ता। तञ्ञेव मंससोतं तं दिब्बसोतं, तं दिब्बसोतं तं मंससोतन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मंससोतं धम्मुपत्थद्धं दिब्बसोतं होतीति? आमन्ता। यादिसो मंससोतस्स विसयो आनुभावो गोचरो तादिसो दिब्बस्स सोतस्स विसयो आनुभावो गोचरोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मंससोतं धम्मुपत्थद्धं दिब्बसोतं होतीति? आमन्ता। उपादिण्णं हुत्वा अनुपादिण्णं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
उपादिण्णं हुत्वा अनुपादिण्णं होतीति? आमन्ता। कामावचरं हुत्वा रूपावचरं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
कामावचरं हुत्वा रूपावचरं होतीति? आमन्ता। रूपावचरं हुत्वा अरूपावचरं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
रूपावचरं हुत्वा अरूपावचरं होतीति? आमन्ता। परियापन्नं हुत्वा अपरियापन्नं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
३७६. मंससोतं धम्मुपत्थद्धं दिब्बसोतं होतीति? आमन्ता। दिब्बसोतं धम्मुपत्थद्धं मंससोतं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मंससोतं धम्मुपत्थद्धं दिब्बसोतं होतीति? आमन्ता। एकंयेव सोतन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
एकंयेव सोतन्ति? आमन्ता। ननु द्वे सोतानि वुत्तानि भगवता – ‘‘मंससोतं, दिब्बसोत’’न्ति? आमन्ता। हञ्चि द्वे सोतानि वुत्तानि भगवता – मंससोतं, दिब्बसोतं, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘एकञ्ञेव सोत’’न्ति।
दिब्बसोतकथा निट्ठिता।
३. ततियवग्गो
(२९) ९. यथाकम्मूपगतञाणकथा
३७७. यथाकम्मूपगतं ञाणं [यथाकम्मूपगतञाणं (स्या॰ कं॰)] दिब्बचक्खुन्ति? आमन्ता। यथाकम्मूपगतञ्च मनसि करोति, दिब्बेन चक्खुना रूपं पस्सतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
यथाकम्मूपगतञ्च मनसि करोति, दिब्बेन चक्खुना रूपं पस्सतीति? आमन्ता। द्विन्नं फस्सानं द्विन्नं चित्तानं समोधानं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
यथाकम्मूपगतं ञाणं दिब्बचक्खुन्ति? आमन्ता। ‘‘इमे वत भोन्तो सत्ता’’ति च मनसि करोति, ‘‘कायदुच्चरितेन समन्नागता’’ति च मनसि करोति, ‘‘वचीदुच्चरितेन समन्नागता’’ति च मनसि करोति, ‘‘मनोदुच्चरितेन समन्नागता’’ति च मनसि करोति, ‘‘अरियानं उपवादका’’ति च मनसि करोति, ‘‘मिच्छादिट्ठिका’’ति च मनसि करोति, ‘‘मिच्छादिट्ठिकम्मसमादाना’’ति च मनसि करोति, ‘‘ते कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपन्ना’’ति च मनसि करोति, ‘‘इमे वा पन भोन्तो सत्ता’’ति च मनसि करोति, ‘‘कायसुचरितेन समन्नागता’’ति च मनसि करोति, ‘‘वचीसुचरितेन समन्नागता’’ति च मनसि करोति, ‘‘मनोसुचरितेन समन्नागता’’ति च मनसि करोति, ‘‘अरियानं अनुपवादका’’ति च मनसि करोति, ‘‘सम्मादिट्ठिका’’ति च मनसि करोति, ‘‘सम्मादिट्ठिकम्मसम्मादाना’’ति च मनसि करोति, ‘‘ते कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपन्ना’’ति च मनसि करोति, दिब्बेन चक्खुना रूपं पस्सतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
‘‘ते कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपन्ना’’ति च मनसि करोति, दिब्बेन चक्खुना रूपं पस्सतीति? आमन्ता। द्विन्नं फस्सानं द्विन्नं चित्तानं समोधानं होतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
३७८. यथाकम्मूपगतं ञाणं दिब्बचक्खुन्ति? आमन्ता। अत्थि कोचि अदिब्बचक्खुको दिब्बचक्खुं अप्पटिलद्धो अनधिगतो असच्छिकतो यथाकम्मूपगतं जानातीति? आमन्ता। हञ्चि अत्थि कोचि अदिब्बचक्खुको दिब्बचक्खुं अप्पटिलद्धो अनधिगतो असच्छिकतो यथाकम्मूपगतं जानाति, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘यथाकम्मूपगतं ञाणं दिब्बचक्खु’’न्ति।
यथाकम्मूपगतं ञाणं दिब्बचक्खुन्ति? आमन्ता। आयस्मा सारिपुत्तो यथाकम्मूपगतं ञाणं जानातीति? आमन्ता। हञ्चि आयस्मा सारिपुत्तो यथाकम्मूपगतं ञाणं जानाति, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘यथाकम्मूपगतं ञाणं दिब्बचक्खु’’न्ति।
यथाकम्मूपगतं ञाणं दिब्बचक्खुन्ति? आमन्ता। आयस्मा सारिपुत्तो यथाकम्मूपगतं ञाणं जानातीति? आमन्ता। अत्थायस्मतो सारिपुत्तस्स दिब्बचक्खुन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अत्थायस्मतो सारिपुत्तस्स दिब्बचक्खुन्ति? आमन्ता। ननु आयस्मा सारिपुत्तो एतदवोच –
‘‘नेव पुब्बेनिवासाय, नपि दिब्बस्स चक्खुनो।
चेतोपरियाय इद्धिया, सोतधातुविसुद्धिया।
चुतिया उपपत्तिया, पणिधि मे न विज्जती’’ति [थेरगा॰ ९९६ थेरगाथायं]॥
अत्थेव सुत्तन्तोति? आमन्ता। तेन हि न वत्तब्बं – ‘‘यथाकम्मूपगतं ञाणं दिब्बचक्खु’’न्ति।
यथाकम्मूपगतञाणकथा निट्ठिता।
३. ततियवग्गो
(३०) १०. संवरकथा
३७९. अत्थि देवेसु संवरोति? आमन्ता। अत्थि देवेसु असंवरोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
नत्थि देवेसु असंवरोति? आमन्ता। नत्थि देवेसु संवरोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
ननु असंवरा संवरो सीलं, अत्थि देवेसु संवरोति? आमन्ता। अत्थि देवेसु असंवरो, यम्हा असंवरा संवरो सीलन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
आजानाहि निग्गहम्। हञ्चि असंवरा संवरो सीलं, अत्थि देवेसु संवरो, तेन वत रे वत्तब्बे – ‘‘अत्थि देवेसु असंवरो, यम्हा असंवरा संवरो सील’’न्ति। यं तत्थ वदेसि – ‘‘वत्तब्बे खो – ‘असंवरा संवरो सीलं, अत्थि देवेसु संवरो,’ नो च वत्तब्बे – ‘अत्थि देवेसु असंवरो, यम्हा असंवरा संवरो सील’’’न्ति मिच्छा।
नो चे पन वत्तब्बे – ‘‘अत्थि देवेसु असंवरो, यम्हा असंवरा संवरो सील’’न्ति, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘असंवरा संवरो सीलं, अत्थि देवेसु संवरो’’ति। यं तत्थ वदेसि – ‘‘वत्तब्बे खो ‘असंवरा संवरो सीलं, अत्थि देवेसु संवरो,’ नो च वत्तब्बे – ‘अत्थि देवेसु असंवरो, यम्हा असंवरा संवरो सील’’’न्ति मिच्छा।
अत्थि मनुस्सेसु संवरो, अत्थि तत्थ असंवरोति? आमन्ता। अत्थि देवेसु संवरो, अत्थि तत्थ असंवरोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अत्थि देवेसु संवरो, नत्थि तत्थ असंवरोति? आमन्ता। अत्थि मनुस्सेसु संवरो, नत्थि तत्थ असंवरोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
३८०. अत्थि देवेसु पाणातिपाता वेरमणीति? आमन्ता। अत्थि देवेसु पाणातिपातोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अत्थि देवेसु सुरामेरयमज्जपमादट्ठाना वेरमणीति? आमन्ता। अत्थि देवेसु सुरामेरयमज्जपमादट्ठानन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
नत्थि देवेसु पाणातिपातोति? आमन्ता। नत्थि देवेसु पाणातिपाता वेरमणीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
नत्थि देवेसु सुरामेरयमज्जपमादट्ठानन्ति? आमन्ता। नत्थि देवेसु सुरामेरयमज्जपमादट्ठाना वेरमणीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अत्थि मनुस्सेसु पाणातिपाता वेरमणि, अत्थि तत्थ पाणातिपातोति ? आमन्ता। अत्थि देवेसु पाणातिपाता वेरमणि, अत्थि तत्थ पाणातिपातोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अत्थि मनुस्सेसु सुरामेरयमज्जपमादट्ठाना वेरमणि, अत्थि तत्थ सुरामेरयमज्जपमादट्ठानन्ति? आमन्ता। अत्थि देवेसु सुरामेरयमज्जपमादट्ठाना वेरमणि, अत्थि तत्थ सुरामेरयमज्जपमादट्ठानन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अत्थि देवेसु पाणातिपाता वेरमणि, नत्थि तत्थ पाणातिपातोति? आमन्ता। अत्थि मनुस्सेसु पाणातिपाता वेरमणि, नत्थि तत्थ पाणातिपातोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
अत्थि देवेसु सुरामेरयमज्जपमादट्ठाना वेरमणि, नत्थि तत्थ सुरामेरयमज्जपमादट्ठानन्ति? आमन्ता। अत्थि मनुस्सेसु सुरामेरयमज्जपमादट्ठाना वेरमणि, नत्थि तत्थ सुरामेरयमज्जपमादट्ठानन्ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
नत्थि देवेसु संवरोति? आमन्ता। सब्बे देवा पाणातिपातिनो अदिन्नादायिनो कामेसुमिच्छाचारिनो मुसावादिनो सुरामेरयमज्जपमादट्ठायिनोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰… तेन हि अत्थि देवेसु संवरोति।
संवरकथा निट्ठिता।
३. ततियवग्गो
(३१) ११. असञ्ञकथा
३८१. असञ्ञसत्तेसु सञ्ञा अत्थीति? आमन्ता। सञ्ञाभवो सञ्ञागति सञ्ञासत्तावासो सञ्ञासंसारो सञ्ञायोनि सञ्ञत्तभावपटिलाभोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
ननु असञ्ञभवो असञ्ञगति असञ्ञसत्तावासो असञ्ञसंसारो असञ्ञयोनि असञ्ञत्तभावपटिलाभोति? आमन्ता। हञ्चि असञ्ञभवो असञ्ञगति असञ्ञसत्तावासो असञ्ञसंसारो असञ्ञयोनि असञ्ञत्तभावपटिलाभो, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘असञ्ञसत्तेसु सञ्ञा अत्थी’’ति।
असञ्ञसत्तेसु सञ्ञा अत्थीति? आमन्ता । पञ्चवोकारभवो गति सत्तावासो संसारो योनि अत्तभावपटिलाभोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
ननु एकवोकारभवो गति सत्तावासो संसारो योनि अत्तभावपटिलाभोति? आमन्ता । हञ्चि एकवोकारभवो गति सत्तावासो संसारो योनि अत्तभावपटिलाभो, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘असञ्ञसत्तेसु सञ्ञा अत्थी’’ति।
असञ्ञसत्तेसु सञ्ञा अत्थीति? आमन्ता। ताय सञ्ञाय सञ्ञाकरणीयं करोतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
३८२. मनुस्सेसु सञ्ञा अत्थि, सो च सञ्ञाभवो सञ्ञागति सञ्ञासत्तावासो सञ्ञासंसारो सञ्ञायोनि सञ्ञत्तभावपटिलाभोति? आमन्ता। असञ्ञसत्तेसु सञ्ञा अत्थि, सो च सञ्ञाभवो सञ्ञागति सत्तावासो संसारो योनि अत्तभावपटिलाभोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मनुस्सेसु सञ्ञा अत्थि, सो च पञ्चवोकारभवो गति सत्तावासो संसारो योनि अत्तभावपटिलाभोति? आमन्ता। असञ्ञसत्तेसु सञ्ञा अत्थि, सो च पञ्चवोकारभवो गति सत्तावासो संसारो योनि अत्तभावपटिलाभोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
मनुस्सेसु सञ्ञा अत्थि, ताय सञ्ञाय सञ्ञाकरणीयं करोतीति? आमन्ता। असञ्ञसत्तेसु सञ्ञा अत्थि, ताय सञ्ञाय सञ्ञाकरणीयं करोतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
असञ्ञसत्तेसु सञ्ञा अत्थि, सो च असञ्ञभवो असञ्ञगति असञ्ञसत्तावासो असञ्ञसंसारो असञ्ञयोनि असञ्ञत्तभावपटिलाभोति? आमन्ता। मनुस्सेसु सञ्ञा अत्थि, सो च असञ्ञभवो असञ्ञगति…पे॰… असञ्ञत्तभावपटिलाभोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
असञ्ञसत्तेसु सञ्ञा अत्थि, सो च एकवोकारभवो गति सत्तावासो संसारो योनि अत्तभावपटिलाभोति? आमन्ता। मनुस्सेसु सञ्ञा अत्थि, सो च एकवोकारभवो गति…पे॰… अत्तभावपटिलाभोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
असञ्ञसत्तेसु सञ्ञा अत्थि, न च ताय सञ्ञाय सञ्ञाकरणीयं करोतीति? आमन्ता। मनुस्सेसु सञ्ञा अत्थि, न च ताय सञ्ञाय सञ्ञाकरणीयं करोतीति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
३८३. न वत्तब्बं – ‘‘असञ्ञसत्तेसु सञ्ञा अत्थी’’ति? आमन्ता। ननु वुत्तं भगवता – ‘‘सन्ति, भिक्खवे, असञ्ञसत्ता नाम देवा; सञ्ञुप्पादा च पन ते देवा तम्हा काया चवन्ती’’ति [दी॰ नि॰ १.६८]! अत्थेव सुत्तन्तोति? आमन्ता। तेन हि असञ्ञसत्तेसु सञ्ञा अत्थीति।
असञ्ञसत्तेसु सञ्ञा अत्थीति? किञ्चि [कञ्चि (स्या॰)] काले अत्थि, किञ्चि काले नत्थीति। किञ्चि काले सञ्ञसत्ता किञ्चि काले असञ्ञसत्ता, किञ्चि काले सञ्ञभवो किञ्चि काले असञ्ञभवो, किञ्चि काले पञ्चवोकारभवो किञ्चि काले एकवोकारभवोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
असञ्ञसत्तेसु सञ्ञा किञ्चि काले अत्थि, किञ्चि काले नत्थीति? आमन्ता। कं कालं अत्थि, कं कालं नत्थीति? चुतिकाले उपपत्तिकाले अत्थि, ठितिकाले नत्थीति। चुतिकाले उपपत्तिकाले सञ्ञसत्ता, ठितिकाले असञ्ञसत्ता; चुतिकाले उपपत्तिकाले सञ्ञभवो, ठितिकाले असञ्ञभवो; चुतिकाले उपपत्तिकाले पञ्चवोकारभवो, ठितिकाले एकवोकारभवोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
असञ्ञकथा निट्ठिता।
३. ततियवग्गो
(३२) १२. नेवसञ्ञानासञ्ञायतनकथा
३८४. नेवसञ्ञानासञ्ञायतने न वत्तब्बं – ‘‘सञ्ञा अत्थी’’ति? आमन्ता। असञ्ञभवो असञ्ञगति असञ्ञसत्तावासो असञ्ञसंसारो असञ्ञयोनि असञ्ञत्तभावपटिलाभोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
ननु सञ्ञाभवो सञ्ञागति सञ्ञासत्तावासो सञ्ञासंसारो सञ्ञायोनि सञ्ञत्तभावपटिलाभोति? आमन्ता। हञ्चि सञ्ञाभवो सञ्ञागति…पे॰… सञ्ञत्तभावपटिलाभो, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘नेवसञ्ञानासञ्ञायतने न वत्तब्बं – ‘सञ्ञा अत्थी’’’ति।
नेवसञ्ञानासञ्ञायतने न वत्तब्बं – ‘‘सञ्ञा अत्थी’’ति? आमन्ता। एकवोकारभवो गति…पे॰… अत्तभावपटिलाभोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
ननु चतुवोकारभवो गति…पे॰… अत्तभावपटिलाभोति? आमन्ता। हञ्चि चतुवोकारभवो गति…पे॰… अत्तभावपटिलाभो, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘नेवसञ्ञानासञ्ञायतने न वत्तब्बं – ‘सञ्ञा अत्थी’’’ति।
३८५. असञ्ञसत्तेसु न वत्तब्बं – ‘‘सञ्ञा अत्थि’’, सो च असञ्ञभवो असञ्ञगति असञ्ञसत्तावासो असञ्ञसंसारो असञ्ञयोनि असञ्ञत्तभावपटिलाभोति? आमन्ता। नेवसञ्ञानासञ्ञायतने न वत्तब्बं – ‘‘सञ्ञा अत्थि,’’ सो च असञ्ञभवो असञ्ञगति असञ्ञसत्तावासो असञ्ञसंसारो असञ्ञयोनि असञ्ञत्तभावपटिलाभोति ? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
असञ्ञसत्तेसु न वत्तब्बं – ‘‘सञ्ञा अत्थि,’’ सो च एकवोकारभवो गति…पे॰… अत्तभावपटिलाभोति? आमन्ता। नेवसञ्ञानासञ्ञायतने न वत्तब्बं – ‘‘सञ्ञा अत्थि,’’ सो च एकवोकारभवो गति सत्तावासो संसारो योनि अत्तभावपटिलाभोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
नेवसञ्ञानासञ्ञायतने न वत्तब्बं – ‘‘सञ्ञा अत्थि,’’ सो च सञ्ञाभवो सञ्ञागति…पे॰… सञ्ञत्तभावपटिलाभोति? आमन्ता। असञ्ञसत्तेसु न वत्तब्बं – ‘‘सञ्ञा अत्थि,’’ सो च सञ्ञाभवो सञ्ञागति…पे॰… सञ्ञत्तभावपटिलाभोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
नेवसञ्ञानासञ्ञायतने न वत्तब्बं – ‘‘सञ्ञा अत्थि,’’ सो च चतुवोकारभवो गति…पे॰… अत्तभावपटिलाभोति? आमन्ता। असञ्ञसत्तेसु न वत्तब्बं – ‘‘सञ्ञा अत्थि,’’ सो च चतुवोकारभवो गति…पे॰… अत्तभावपटिलाभोति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
नेवसञ्ञानासञ्ञायतने न वत्तब्बं – ‘‘सञ्ञा अत्थी’’ति? आमन्ता। ननु नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं चतुवोकारभवोति? आमन्ता। हञ्चि नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं चतुवोकारभवो, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘नेवसञ्ञानासञ्ञायतने न वत्तब्बं – ‘सञ्ञा अत्थी’’’ति।
३८६. नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं चतुवोकारभवो नेवसञ्ञानासञ्ञायतने न वत्तब्बं – ‘‘सञ्ञा अत्थी’’ति? आमन्ता। आकासानञ्चायतनं चतुवोकारभवो आकासानञ्चायतने न वत्तब्बं – ‘‘सञ्ञा अत्थी’’ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं चतुवोकारभवो, नेवसञ्ञानासञ्ञायतने न वत्तब्बं – ‘‘सञ्ञा अत्थी’’ति? आमन्ता। विञ्ञाणञ्चायतनं…पे॰… आकिञ्चञ्ञायतनं चतुवोकारभवो, आकिञ्चञ्ञायतने न वत्तब्बं – ‘‘सञ्ञा अत्थी’’ति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
आकासानञ्चायतनं चतुवोकारभवो, अत्थि तत्थ सञ्ञाति? आमन्ता। नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं चतुवोकारभवो, अत्थि तत्थ सञ्ञाति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
विञ्ञाणञ्चायतनं…पे॰… आकिञ्चञ्ञायतनं चतुवोकारभवो, अत्थि तत्थ सञ्ञाति? आमन्ता। नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं चतुवोकारभवो, अत्थि तत्थ सञ्ञाति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
नेवसञ्ञानासञ्ञायतने न वत्तब्बं – ‘‘सञ्ञा अत्थी’’ति वा ‘‘नत्थी’’ति वाति? आमन्ता । ननु नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं चतुवोकारभवोति? आमन्ता। हञ्चि नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं चतुवोकारभवो, नो च वत रे वत्तब्बे – ‘‘नेवसञ्ञानासञ्ञायतने न वत्तब्बं – ‘सञ्ञा अत्थी’ति वा ‘नत्थी’ति वा’’ति।
नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं चतुवोकारभवो, नेवसञ्ञानासञ्ञायतने न वत्तब्बं – ‘‘सञ्ञा अत्थी’’ति वा ‘‘नत्थी’’ति वाति? आमन्ता। आकासानञ्चायतनं…पे॰… विञ्ञाणञ्चायतनं…पे॰… आकिञ्चञ्ञायतनं चतुवोकारभवो, आकिञ्चञ्ञायतने न वत्तब्बं – ‘‘सञ्ञा अत्थी’’ति वा ‘‘नत्थी’’ति वाति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
आकासानञ्चायतनं चतुवोकारभवो, अत्थि तत्थ सञ्ञाति? आमन्ता। नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं चतुवोकारभवो, अत्थि तत्थ सञ्ञाति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
विञ्ञाणञ्चायतनं…पे॰… आकिञ्चञ्ञायतनं चतुवोकारभवो, अत्थि तत्थ सञ्ञाति? आमन्ता। नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं चतुवोकारभवो, अत्थि तत्थ सञ्ञाति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
नेवसञ्ञानासञ्ञायतने न वत्तब्बं [नेवसञ्ञानासञ्ञायतने वत्तब्बं (?)] – ‘‘सञ्ञा अत्थी’’ति वा ‘‘नत्थी’’ति वाति? आमन्ता। ननु नेवसञ्ञानासञ्ञायतनन्ति? आमन्ता। हञ्चि नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं, तेन वत रे वत्तब्बे – ‘‘नेवसञ्ञानासञ्ञायतने न वत्तब्बं – ‘सञ्ञा अत्थी’ति वा ‘नत्थी’ति वा’’ति।
नेवसञ्ञानासञ्ञायतनन्ति कत्वा नेवसञ्ञानासञ्ञायतने न वत्तब्बं – ‘‘सञ्ञा अत्थी’’ति वा ‘‘नत्थी’’ति वाति? आमन्ता। अदुक्खमसुखा वेदनाति कत्वा अदुक्खमसुखाय वेदनाय [अदुक्खमसुखा वेदना (सी॰ क॰)] न वत्तब्बं – ‘‘वेदना’’ति वा ‘‘अवेदना’’ति वाति? न हेवं वत्तब्बे…पे॰…।
नेवसञ्ञानासञ्ञायतनकथा निट्ठिता।
ततियवग्गो।
तस्सुद्दानं –
बलं साधारणं अरियं, सरागं चित्तं विमुच्चति।
विमुत्तं विमुच्चमानं, अत्थि चित्तं विमुच्चमानं॥
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स, दिट्ठिपरियुट्ठानं पहीनम्।
अट्ठमकस्स पुग्गलस्स, नत्थि पञ्चिन्द्रियानि चक्खुं॥
सोतं धम्मुपत्थद्धं, यथाकम्मूपगतं ञाणम्।
देवेसु संवरो असञ्ञ-सत्तेसु सञ्ञा एवमेव भवग्गन्ति॥