०९. इद्धिपादविभङ्गो

९. इद्धिपादविभङ्गो
१. सुत्तन्तभाजनीयम्
४३१. चत्तारो इद्धिपादा – इध भिक्खु छन्दसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति, वीरियसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति, चित्तसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति, वीमंसासमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति।

१. छन्दिद्धिपादो

४३२. कथञ्च भिक्खु छन्दसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति? छन्दं चे भिक्खु अधिपतिं करित्वा लभति समाधिं, लभति चित्तस्सेकग्गतं [चित्तस्स एकग्गतं (सी॰ स्या॰)] – अयं वुच्चति ‘‘छन्दसमाधि’’। सो अनुप्पन्नानं पापकानं अकुसलानं धम्मानं अनुप्पादाय छन्दं जनेति वायमति वीरियं आरभति चित्तं पग्गण्हाति पदहति, उप्पन्नानं पापकानं अकुसलानं धम्मानं पहानाय छन्दं जनेति वायमति वीरियं आरभति चित्तं पग्गण्हाति पदहति, अनुप्पन्नानं कुसलानं धम्मानं उप्पादाय छन्दं जनेति वायमति वीरियं आरभति चित्तं पग्गण्हाति पदहति, उप्पन्नानं कुसलानं धम्मानं ठितिया असम्मोसाय भिय्योभावाय वेपुल्लाय भावनाय पारिपूरिया छन्दं जनेति वायमति वीरियं आरभति चित्तं पग्गण्हाति पदहति। इमे वुच्चन्ति ‘‘पधानसङ्खारा’’। इति अयञ्च छन्दसमाधि, इमे च पधानसङ्खारा। तदेकज्झं अभिसञ्ञहित्वा अभिसङ्खिपित्वा छन्दसमाधिपधानसङ्खारोत्वेव सङ्ख्यं [सङ्खं (सी॰)] गच्छति।
४३३. तत्थ कतमो छन्दो? यो छन्दो छन्दिकता कत्तुकम्यता कुसलो धम्मच्छन्दो – अयं वुच्चति ‘‘छन्दो’’।
तत्थ कतमो समाधि? या चित्तस्स ठिति सण्ठिति अवट्ठिति अविसाहारो अविक्खेपो अविसाहटमानसता समथो समाधिन्द्रियं समाधिबलं सम्मासमाधि – अयं वुच्चति ‘‘समाधि’’।
तत्थ कतमो पधानसङ्खारो? यो चेतसिको वीरियारम्भो निक्कमो परक्कमो उय्यामो वायामो उस्साहो उस्सोळ्ही थामो ठिति असिथिलपरक्कमता अनिक्खित्तछन्दता अनिक्खित्तधुरता धुरसम्पग्गाहो वीरियं वीरियिन्द्रियं वीरियबलं सम्मावायामो – अयं वुच्चति ‘‘पधानसङ्खारो’’। इति इमिना च छन्देन, इमिना च समाधिना, इमिना च पधानसङ्खारेन उपेतो होति समुपेतो उपागतो समुपागतो उपपन्नो सम्पन्नो समन्नागतो। तेन वुच्चति ‘‘छन्दसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतो’’ति।
४३४. इद्धीति। या तेसं धम्मानं इद्धि समिद्धि इज्झना समिज्झना लाभो पटिलाभो पत्ति सम्पत्ति फुसना सच्छिकिरिया उपसम्पदा।
‘‘इद्धिपादो’’ति। तथाभूतस्स वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, विञ्ञाणक्खन्धो।
‘‘इद्धिपादं भावेती’’ति। ते धम्मे आसेवति भावेति बहुलीकरोति। तेन वुच्चति ‘‘इद्धिपादं भावेती’’ति।

२. वीरियिद्धिपादो

४३५. कथञ्च भिक्खु वीरियसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति? वीरियं चे भिक्खु अधिपतिं करित्वा लभति समाधिं लभति चित्तस्सेकग्गतं – अयं वुच्चति ‘‘वीरियसमाधि’’। सो अनुप्पन्नानं पापकानं अकुसलानं धम्मानं अनुप्पादाय छन्दं जनेति वायमति वीरियं आरभति चित्तं पग्गण्हाति पदहति, उप्पन्नानं पापकानं अकुसलानं धम्मानं पहानाय…पे॰… अनुप्पन्नानं कुसलानं धम्मानं उप्पादाय…पे॰… उप्पन्नानं कुसलानं धम्मानं ठितिया असम्मोसाय भिय्योभावाय वेपुल्लाय भावनाय पारिपूरिया छन्दं जनेति वायमति वीरियं आरभति चित्तं पग्गण्हाति पदहति। इमे वुच्चन्ति ‘‘पधानसङ्खारा’’। इति अयञ्च वीरियसमाधि, इमे च पधानसङ्खारा; तदेकज्झं अभिसञ्ञूहित्वा अभिसङ्खिपित्वा वीरियसमाधिपधानसङ्खारोत्वेव सङ्ख्यं गच्छति।
४३६. तत्थ कतमं वीरियं? यो चेतसिको वीरियारम्भो…पे॰… सम्मावायामो – इदं वुच्चति ‘‘वीरियं’’।
तत्थ कतमो समाधि? या चित्तस्स ठिति सण्ठिति अवट्ठिति अविसाहारो अविक्खेपो अविसाहटमानसता समथो समाधिन्द्रियं समाधिबलं सम्मासमाधि – अयं वुच्चति ‘‘समाधि’’।
तत्थ कतमो पधानसङ्खारो? यो चेतसिको वीरियारम्भो…पे॰… सम्मावायामो – अयं वुच्चति ‘‘पधानसङ्खारो’’। इति इमिना च वीरियेन, इमिना च समाधिना, इमिना च पधानसङ्खारेन उपेतो होति…पे॰… समन्नागतो। तेन वुच्चति ‘‘वीरियसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतो’’ति।
४३७. इद्धीति। या तेसं धम्मानं इद्धि समिद्धि इज्झना समिज्झना लाभो पटिलाभो पत्ति सम्पत्ति फुसना सच्छिकिरिया उपसम्पदा।
इद्धिपादोति। तथाभूतस्स वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्ञाणक्खन्धो।
इद्धिपादं भावेतीति। ते धम्मे आसेवति भावेति बहुलीकरोति। तेन वुच्चति ‘‘इद्धिपादं भावेती’’ति।

३. चित्तिद्धिपादो

४३८. कथञ्च भिक्खु चित्तसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति? चित्तं चे भिक्खु अधिपतिं करित्वा लभति समाधिं लभति चित्तस्सेकग्गतं – अयं वुच्चति ‘‘चित्तसमाधि’’। सो अनुप्पन्नानं पापकानं अकुसलानं धम्मानं अनुप्पादाय छन्दं जनेति वायमति वीरियं आरभति चित्तं पग्गण्हाति पदहति, उप्पन्नानं पापकानं अकुसलानं धम्मानं पहानाय…पे॰… अनुप्पन्नानं कुसलानं धम्मानं उप्पादाय…पे॰… उप्पन्नानं कुसलानं धम्मानं ठितिया असम्मोसाय भिय्योभावाय वेपुल्लाय भावनाय पारिपूरिया छन्दं जनेति वायमति वीरियं आरभति चित्तं पग्गण्हाति पदहति। इमे वुच्चन्ति ‘‘पधानसङ्खारा’’। इति अयञ्च चित्तसमाधि, इमे च पधानसङ्खारा; तदेकज्झं अभिसञ्ञूहित्वा अभिसङ्खिपित्वा चित्तसमाधिपधानसङ्खारोत्वेव सङ्ख्यं गच्छति।
४३९. तत्थ कतमं चित्तं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘चित्तं’’।
तत्थ कतमो समाधि? या चित्तस्स ठिति सण्ठिति…पे॰… सम्मासमाधि – अयं वुच्चति ‘‘समाधि’’।
तत्थ कतमो पधानसङ्खारो? यो चेतसिको वीरियारम्भो…पे॰… सम्मावायामो – अयं वुच्चति ‘‘पधानसङ्खारो’’। इति इमिना च चित्तेन, इमिना च समाधिना, इमिना च पधानसङ्खारेन उपेतो होति…पे॰… समन्नागतो। तेन वुच्चति ‘‘चित्तसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतो’’ति।
४४०. इद्धीति । या तेसं धम्मानं इद्धि समिद्धि इज्झना समिज्झना लाभो पटिलाभो पत्ति सम्पत्ति फुसना सच्छिकिरिया उपसम्पदा।
इद्धिपादोति। तथाभूतस्स वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्ञाणक्खन्धो।
इद्धिपादं भावेतीति। ते धम्मे आसेवति भावेति बहुलीकरोति। तेन वुच्चति ‘‘इद्धिपादं भावेती’’ति।

४. वीमंसिद्धिपादो

४४१. कथञ्च भिक्खु वीमंसासमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति? वीमंसं चे भिक्खु अधिपतिं करित्वा लभति समाधिं लभति चित्तस्सेकग्गतं – अयं वुच्चति ‘‘वीमंसासमाधि’’। सो अनुप्पन्नानं पापकानं अकुसलानं धम्मानं अनुप्पादाय छन्दं जनेति वायमति वीरियं आरभति चित्तं पग्गण्हाति पदहति, उप्पन्नानं पापकानं अकुसलानं धम्मानं पहानाय…पे॰… अनुप्पन्नानं कुसलानं धम्मानं उप्पादाय…पे॰… उप्पन्नानं कुसलानं धम्मानं ठितिया असम्मोसाय भिय्योभावाय वेपुल्लाय भावनाय पारिपूरिया छन्दं जनेति वायमति वीरियं आरभति चित्तं पग्गण्हाति पदहति। इमे वुच्चन्ति ‘‘पधानसङ्खारा’’। इति अयञ्च वीमंसासमाधि, इमे च पधानसङ्खारा; तदेकज्झं अभिसञ्ञूहित्वा अभिसङ्खिपित्वा वीमंसासमाधिपधानसङ्खारोत्वेव सङ्ख्यं गच्छति।
४४२. तत्थ कतमा वीमंसा? या पञ्ञा पजानना…पे॰… अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि – अयं वुच्चति ‘‘वीमंसा’’।
तत्थ कतमो समाधि? या चित्तस्स ठिति सण्ठिति…पे॰… सम्मासमाधि – अयं वुच्चति ‘‘समाधि’’।
तत्थ कतमो पधानसङ्खारो? यो चेतसिको वीरियारम्भो …पे॰… सम्मावायामो – अयं वुच्चति ‘‘पधानसङ्खारो’’। इति इमाय च वीमंसाय, इमिना च समाधिना, इमिना च पधानसङ्खारेन उपेतो होति…पे॰… समन्नागतो। तेन वुच्चति ‘‘वीमंसासमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतो’’ति।
४४३. इद्धीति। या तेसं धम्मानं इद्धि समिद्धि इज्झना समिज्झना लाभो पटिलाभो पत्ति सम्पत्ति फुसना सच्छिकिरिया उपसम्पदा।
इद्धिपादोति । तथाभूतस्स वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, विञ्ञाणखन्धो।
इद्धिपादं भावेतीति। ते धम्मे आसेवति भावेति बहुलीकरोति। तेन वुच्चति ‘‘इद्धिपादं भावेती’’ति।
सुत्तन्तभाजनीयम्।
२. अभिधम्मभाजनीयम्
४४४. चत्तारो इद्धिपादा – इध भिक्खु छन्दसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति, वीरियसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति, चित्तसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति, वीमंसासमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति।

१. छन्दिद्धिपादो

४४५. कथञ्च भिक्खु छन्दसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये छन्दसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति।
४४६. तत्थ कतमो छन्दो? यो छन्दो छन्दिकता कत्तुकम्यता कुसलो धम्मच्छन्दो – अयं वुच्चति ‘‘छन्दो’’।
तत्थ कतमो समाधि? या चित्तस्स ठिति सण्ठिति…पे॰… सम्मासमाधि समाधिसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘समाधि’’।
तत्थ कतमो पधानसङ्खारो? यो चेतसिको वीरियारम्भो…पे॰… सम्मावायामो वीरियसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘पधानसङ्खारो’’। इति इमिना च छन्देन, इमिना च समाधिना, इमिना च पधानसङ्खारेन उपेतो होति…पे॰… समन्नागतो। तेन वुच्चति ‘‘छन्दसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतो’’ति।
४४७. इद्धीति । या तेसं धम्मानं इद्धि समिद्धि इज्झना समिज्झना लाभो पटिलाभो पत्ति सम्पत्ति फुसना सच्छिकिरिया उपसम्पदा।
इद्धिपादोति । तथाभूतस्स फस्सो…पे॰… पग्गाहो अविक्खेपो।
इद्धिपादं भावेतीति। ते धम्मे आसेवति भावेति बहुलीकरोति। तेन वुच्चति ‘‘इद्धिपादं भावेती’’ति।

२. वीरियिद्धिपादो

४४८. कथञ्च भिक्खु वीरियसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये वीरियसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति।
४४९. तत्थ कतमं वीरियं? यो चेतसिको वीरियारम्भो…पे॰… सम्मावायामो वीरियसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – इदं वुच्चति ‘‘वीरियं’’।
तत्थ कतमो समाधि? या चित्तस्स ठिति सण्ठिति…पे॰… सम्मासमाधि समाधिसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘समाधि’’।
तत्थ कतमो पधानसङ्खारो? यो चेतसिको वीरियारम्भो…पे॰… सम्मावायामो वीरियसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘पधानसङ्खारो’’। इति इमिना च वीरियेन , इमिना च समाधिना, इमिना च पधानसङ्खारेन उपेतो होति…पे॰… समन्नागतो। तेन वुच्चति ‘‘वीरियसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतो’’ति।
४५०. इद्धीति। या तेसं धम्मानं इद्धि समिद्धि इज्झना समिज्झना लाभो पटिलाभो पत्ति सम्पत्ति फुसना सच्छिकिरिया उपसम्पदा।
इद्धिपादोति। तथाभूतस फस्सो…पे॰… पग्गाहो अविक्खेपो।
इद्धिपादं भावेतीति। ते धम्मे आसेवति भावेति बहुलीकरोति। तेन वुच्चति ‘‘इद्धिपादं भावेती’’ति।

३. चित्तिद्धिपादो

४५१. कथञ्च भिक्खु चित्तसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये चित्तसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति।
४५२. तत्थ कतमं चित्तं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘चित्तं’’।
तत्थ कतमो समाधि? या चित्तस्स ठिति सण्ठिति…पे॰… सम्मासमाधि समाधिसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘समाधि’’।
तत्थ कतमो पधानसङ्खारो? यो चेतसिको वीरियारम्भो…पे॰… सम्मावायामो वीरियसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘पधानसङ्खारो’’। इति इमिना च चित्तेन , इमिना च समाधिना, इमिना च पधानसङ्खारेन उपेतो होति…पे॰… समन्नागतो। तेन वुच्चति ‘‘चित्तसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतो’’ति।
४५३. इद्धीति। या तेसं धम्मानं इद्धि समिद्धि इज्झना समिज्झना लाभो पटिलाभो पत्ति सम्पत्ति फुसना सच्छिकिरिया उपसम्पदा।
इद्धिपादोति। तथाभूतस्स फस्सो…पे॰… पग्गाहो अविक्खेपो।
इद्धिपादं भावेतीति। ते धम्मे आसेवति भावेति बहुलीकरोति। तेन वुच्चति ‘‘इद्धिपादं भावेती’’ति।

४. वीमंसिद्धिपादो

४५४. कथञ्च भिक्खु वीमंसासमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये वीमंसासमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति।
४५५. तत्थ कतमा वीमंसा? या पञ्ञा पजानना…पे॰… अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि धम्मविचयसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘वीमंसा’’।
तत्थ कतमो समाधि? या चित्तस्स ठिति सण्ठिति…पे॰… सम्मासमाधि समाधिसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘समाधि’’।
तत्थ कतमो पधानसङ्खारो? यो चेतसिको वीरियारम्भो…पे॰… सम्मावायामो वीरियसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘पधानसङ्खारो’’। इति इमाय च वीमंसाय, इमिना च समाधिना, इमिना च पधानसङ्खारेन उपेतो होति समुपेतो उपागतो समुपागतो उपपन्नो सम्पन्नो समन्नागतो। तेन वुच्चति ‘‘वीमंसासमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतो’’ति
४५६. इद्धीति। या तेसं धम्मानं इद्धि समिद्धि इज्झना समिज्झना लाभो पटिलाभो पत्ति सम्पत्ति फुसना सच्छिकिरिया उपसम्पदा।
इद्धिपादोति। तथाभूतस्स फस्सो…पे॰… पग्गाहो अविक्खेपो।
इद्धिपादं भावेतीति। ते धम्मे आसेवति भावेति बहुलीकरोति। तेन वुच्चति ‘‘इद्धिपादं भावेती’’ति।
४५७. चत्तारो इद्धिपादा – छन्दिद्धिपादो, वीरियिद्धिपादो, चित्तिद्धिपादो, वीमंसिद्धिपादो।
४५८. तत्थ कतमो छन्दिद्धिपादो? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, यो तस्मिं समये छन्दो छन्दिकता कत्तुकम्यता कुसलो धम्मच्छन्दो – अयं वुच्चति ‘‘छन्दिद्धिपादो’’। अवसेसा धम्मा छन्दिद्धिपादसम्पयुत्ता।
४५९. तत्थ कतमो वीरियिद्धिपादो? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, यो तस्मिं समये चेतसिको वीरियारम्भो…पे॰… सम्मावायामो वीरियसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘वीरियिद्धिपादो’’। अवसेसा धम्मा वीरियिद्धिपादसम्पयुत्ता।
४६०. तत्थ कतमो चित्तिद्धिपादो? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि …पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, यं तस्मिं समये चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – अयं वुच्चति ‘‘चित्तिद्धिपादो’’। अवसेसा धम्मा चित्तिद्धिपादसम्पयुत्ता।
४६१. तत्थ कतमो वीमंसिद्धिपादो? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, या तस्मिं समये पञ्ञा पजानना…पे॰… अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि धम्मविचयसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘वीमंसिद्धिपादो’’। अवसेसा धम्मा वीमंसिद्धिपादसम्पयुत्ता।
अभिधम्मभाजनीयम्।
३. पञ्हापुच्छकम्
४६२. चत्तारो इद्धिपादा – इध भिक्खु छन्दसमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति, वीरियसमाधि…पे॰… चित्तसमाधि…पे॰… वीमंसासमाधिपधानसङ्खारसमन्नागतं इद्धिपादं भावेति।
४६३. चतुन्नं इद्धिपादानं कति कुसला, कति अकुसला, कति अब्याकता…पे॰… कति सरणा, कति अरणा?

१. तिकम्

४६४. कुसलायेव। सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता। विपाकधम्मधम्मा। अनुपादिन्नअनुपादानिया। असंकिलिट्ठअसंकिलेसिका। सिया सवितक्कसविचारा, सिया अवितक्कविचारमत्ता , सिया अवितक्कअविचारा। सिया पीतिसहगता, सिया सुखसहगता, सिया उपेक्खासहगता। नेव दस्सनेन न भावनाय पहातब्बा। नेव दस्सनेन न भावनाय पहातब्बहेतुका। अपचयगामिनो। सेक्खा। अप्पमाणा। अप्पमाणारम्मणा। पणीता। सम्मत्तनियता। न मग्गारम्मणा, मग्गहेतुका, न मग्गाधिपतिनो। सिया उप्पन्ना, सिया अनुप्पन्ना, न वत्तब्बा उप्पादिनोति। सिया अतीता, सिया अनागता, सिया पच्चुप्पन्ना। न वत्तब्बा अतीतारम्मणातिपि, अनागतारम्मणातिपि , पच्चुप्पन्नारम्मणातिपि। सिया अज्झत्ता, सिया बहिद्धा, सिया अज्झत्तबहिद्धा। बहिद्धारम्मणा। अनिदस्सनअप्पटिघा।

२. दुकम्

४६५. वीमंसिद्धिपादो हेतु, तयो इद्धिपादा न हेतू। सहेतुका। हेतुसम्पयुत्ता। वीमंसिद्धिपादो हेतु चेव सहेतुको च, तयो इद्धिपादा न वत्तब्बा हेतू चेव सहेतुका चाति, सहेतुका चेव न च हेतू। वीमंसिद्धिपादो हेतु चेव हेतुसम्पयुत्तो च, तयो इद्धिपादा न वत्तब्बा हेतू चेव हेतुसम्पयुत्ता चाति, हेतुसम्पयुत्ता चेव न च हेतू। तयो इद्धिपादा न हेतू सहेतुका, वीमंसिद्धिपादो न वत्तब्बो न हेतु सहेतुकोतिपि, न हेतु अहेतुकोतिपि। सप्पच्चया। सङ्खता। अनिदस्सना। अप्पटिघा। अरूपा। लोकुत्तरा। केनचि विञ्ञेय्या, केनचि न विञ्ञेय्या। नो आसवा। अनासवा। आसवविप्पयुत्ता। न वत्तब्बा आसवा चेव सासवा चातिपि, सासवा चेव नो च आसवातिपि। न वत्तब्बा आसवा चेव आसवसम्पयुत्ता चातिपि, आसवसम्पयुत्ता चेव नो च आसवातिपि। आसवविप्पयुत्ता। अनासवा।
नो संयोजना…पे॰… नो गन्था…पे॰… नो ओघा…पे॰… नो योगा…पे॰… नो नीवरणा…पे॰… नो परामासा…पे॰… सारम्मणा। तयो इद्धिपादा नो चित्ता, चित्तिद्धिपादो चित्तम्। तयो इद्धिपादा चेतसिका, चित्तिद्धिपादो अचेतसिको। तयो इद्धिपादा चित्तसम्पयुत्ता, चित्तिद्धिपादो न वत्तब्बो चित्तेन सम्पयुत्तोतिपि, चित्तेन विप्पयुत्तोतिपि। तयो इद्धिपादा चित्तसंसट्ठा, चित्तिद्धिपादो न वत्तब्बो चित्तेन संसट्ठोतिपि, चित्तेन विसंसट्ठोतिपि। तयो इद्धिपादा चित्तसमुट्ठाना, चित्तिद्धिपादो नो चित्तसमुट्ठानो । तयो इद्धिपादा चित्तसहभुनो, चित्तिद्धिपादो नो चित्तसहभू। तयो इद्धिपादा चित्तानुपरिवत्तिनो , चित्तिद्धिपादो नो चित्तानुपरिवत्ति। तयो इद्धिपादा चित्तसंसट्ठसमुट्ठाना, चित्तिद्धिपादो नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठानो। तयो इद्धिपादा चित्तसंसट्ठसमुट्ठानसहभुनो, चित्तिद्धिपादो नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठानसहभू। तयो इद्धिपादा चित्तसंसट्ठसमुट्ठानानुपरिवत्तिनो, चित्तिद्धिपादो नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठानानुपरिवत्ति।
तयो इद्धिपादा बाहिरा, चित्तिद्धिपादो अज्झत्तिको। नो उपादा। अनुपादिन्ना। नो उपादाना…पे॰… नो किलेसा…पे॰… न दस्सनेन पहातब्बा। न भावनाय पहातब्बा। न दस्सनेन पहातब्बहेतुका। न भावनाय पहातब्बहेतुका। सिया सवितक्का, सिया अवितक्का। सिया सविचारा, सिया अविचारा । सिया सप्पीतिका, सिया अप्पीतिका। सिया पीतिसहगता, सिया न पीतिसहगता। सिया सुखसहगता, सिया न सुखसहगता। सिया उपेक्खासहगता, सिया न उपेक्खासहगता। न कामावचरा । न रूपावचरा। न अरूपावचरा। अपरियापन्ना। निय्यानिका। नियता। अनुत्तरा। अरणाति।
पञ्हापुच्छकम्।
इद्धिपादविभङ्गो निट्ठितो।