१५. वीसतिनिपातो

१५. वीसतिनिपातो

४९७. मातङ्गजातकं (१)
१.
कुतो नु आगच्छसि दुम्मवासी [रुम्मवासी (सी॰ पी॰)], ओतल्लको पंसुपिसाचकोव।
सङ्कारचोळं पटिमुञ्च [पटिमुच्च (सी॰ पी॰)] कण्ठे, को रे तुवं होसि [होहिसि (सी॰ पी॰)] अदक्खिणेय्यो॥
२.
अन्नं तवेदं [तव इदं (क॰ सी॰ पी॰), तवयिदं (स्या॰)] पकतं यसस्सि, तं खज्जरे भुञ्जरे पिय्यरे च।
जानासि मं त्वं परदत्तूपजीविं, उत्तिट्ठपिण्डं लभतं सपाको॥
३.
अन्नं ममेदं [मम इदं (क॰ सी॰ पी॰), ममयिदं (स्या॰)] पकतं ब्राह्मणानं, अत्तत्थाय सद्दहतो ममेदं [मम इदं (क॰ सी॰ पी॰), ममयिदं (स्या॰)]।
अपेहि एत्तो किमिधट्ठितोसि, न मादिसा तुय्हं ददन्ति जम्म॥
४.
थले च निन्ने च वपन्ति बीजं, अनूपखेत्ते फलमासमाना [माससाना (सी॰ पी॰), मासिं समाना (स्या॰)]।
एताय सद्धाय ददाहि दानं, अप्पेव आराधये दक्खिणेय्ये॥
५.
खेत्तानि मय्हं विदितानि लोके, येसाहं बीजानि पतिट्ठपेमि।
ये ब्राह्मणा जातिमन्तूपपन्ना, तानीध खेत्तानि सुपेसलानि॥
६.
जातिमदो च अतिमानिता च, लोभो च दोसो च मदो च मोहो।
एते अगुणा येसु च सन्ति [येसु वसन्ति (सी॰ पी॰)] सब्बे, तानीध खेत्तानि अपेसलानि॥
७.
जातिमदो च अतिमानिता च, लोभो च दोसो च मदो च मोहो।
एते अगुणा येसु न सन्ति सब्बे, तानीध खेत्तानि सुपेसलानि॥
८.
क्वेत्थ गता [क्वत्थ गता (स्या॰), कत्थेव भट्ठा (पी॰)] उपजोतियो च, उपज्झायो च अथवा गण्डकुच्छि [अण्डकुच्छि (सी॰ स्या॰ पी॰)]।
इमस्स दण्डञ्च वधञ्च दत्वा, गले गहेत्वा खलयाथ [गलयाथ (क॰)] जम्मं॥
९.
गिरिं नखेन खणसि, अयो दन्तेहि [दन्तेन (सी॰ पी॰)] खादसि।
जातवेदं पदहसि, यो इसिं परिभाससि॥
१०.
इदं वत्वान मातङ्गो, इसि सच्चपरक्कमो।
अन्तलिक्खस्मिं पक्कामि [पक्कमि (क॰)], ब्राह्मणानं उदिक्खतं॥
११.
आवेल्लितं [अवेठितं (सी॰ पी॰)] पिट्ठितो उत्तमङ्गं, बाहुं [बाहं (सी॰ पी॰)] पसारेति अकम्मनेय्यं [अकम्पनेय्यं (क॰)]।
सेतानि अक्खीनि यथा मतस्स, को मे इमं पुत्तमकासि एवं॥
१२.
इधागमा समणो दुम्मवासी, ओतल्लको पंसुपिसाचकोव।
सङ्कारचोळं पटिमुञ्च कण्ठे, सो ते इमं पुत्तमकासि एवं॥
१३.
कतमं दिसं अगमा भूरिपञ्ञो, अक्खाथ मे माणवा एतमत्थम्।
गन्त्वान तं पटिकरेमु अच्चयं, अप्पेव नं पुत्त लभेमु जीवितं॥
१४.
वेहायसं अगमा भूरिपञ्ञो, पथद्धुनो पन्नरसेव चन्दो।
अपि चापि सो पुरिमदिसं अगच्छि, सच्चप्पटिञ्ञो इसि साधुरूपो॥
१५.
आवेल्लितं पिट्ठितो उत्तमङ्गं, बाहुं पसारेति अकम्मनेय्यम्।
सेतानि अक्खीनि यथा मतस्स, को मे इमं पुत्तमकासि एवं॥
१६.
यक्खा हवे सन्ति महानुभावा, अन्वागता इसयो साधुरूपा।
ते दुट्ठचित्तं कुपितं विदित्वा, यक्खा हि ते पुत्तमकंसु एवं॥
१७.
यक्खा च मे पुत्तमकंसु एवं, त्वञ्ञेव मे मा कुद्धो [कुद्ध (क॰)] ब्रह्मचारि।
तुम्हेव [तुय्हेव (क॰)] पादे सरणं गतास्मि, अन्वागता पुत्तसोकेन भिक्खु॥
१८.
तदेव हि एतरहि च मय्हं, मनोपदोसो न ममत्थि [मम नत्थि (पी॰)] कोचि।
पुत्तो च ते वेदमदेन मत्तो, अत्थं न जानाति अधिच्च वेदे॥
१९.
अद्धा हवे भिक्खु मुहुत्तकेन, सम्मुय्हतेव पुरिसस्स सञ्ञा।
एकापराधं [एतापराधं (क॰)] खम भूरिपञ्ञ, न पण्डिता कोधबला भवन्ति॥
२०.
इदञ्च मय्हं उत्तिट्ठपिण्डं, तव [नत्थि सी॰ पी॰ पोत्थकेसु] मण्डब्यो भुञ्जतु अप्पपञ्ञो।
यक्खा च ते नं [ते पुत्तं (स्या॰)] न विहेठयेय्युं, पुत्तो च ते हेस्सति [होहिति (सी॰ पी॰)] सो अरोगो॥
२१.
मण्डब्य बालोसि परित्तपञ्ञो, यो पुञ्ञखेत्तानमकोविदोसि।
महक्कसावेसु ददासि दानं, किलिट्ठकम्मेसु असञ्ञतेसु॥
२२.
जटा च केसा अजिना निवत्था, जरूदपानंव मुखं परूळ्हम्।
पजं इमं पस्सथ दुम्मरूपं [रुम्मरूपिं (सी॰ पी॰)], न जटाजिनं तायति अप्पपञ्ञं॥
२३.
येसं रागो च दोसो च, अविज्जा च विराजिता।
खीणासवा अरहन्तो, तेसु दिन्नं महप्फलन्ति॥
मातङ्गजातकं पठमम्।

४९८. चित्तसम्भूतजातकं (२)
२४.
सब्बं नरानं सफलं सुचिण्णं, न कम्मुना किञ्चन मोघमत्थि।
पस्सामि सम्भूतं महानुभावं, सकम्मुना पुञ्ञफलूपपन्नं॥
२५.
सब्बं नरानं सफलं सुचिण्णं, न कम्मुना किञ्चन मोघमत्थि।
कच्चिन्नु चित्तस्सपि एवमेवं, इद्धो मनो तस्स यथापि मय्हं॥
२६.
सब्बं नरानं सफलं सुचिण्णं, न कम्मुना किञ्चन मोघमत्थि।
चित्तम्पि जानाहि [चित्तं विजानाहि (सी॰ पी॰)] तथेव देव, इद्धो मनो तस्स यथापि तुय्हं॥
२७.
भवं नु चित्तो सुतमञ्ञतो ते, उदाहु ते कोचि नं एतदक्खा।
गाथा सुगीता न ममत्थि कङ्खा, ददामि ते गामवरं सतञ्च॥
२८.
न चाहं चित्तो सुतमञ्ञतो मे, इसी च मे एतमत्थं असंसि।
‘‘गन्त्वान रञ्ञो पटिगाहि [पटिगायि (स्या॰ क॰), पटिगाय (?)] गाथं, अपि ते वरं अत्तमनो ददेय्य’’ [अपि नु ते वरं अत्तमनो ददेय्य (स्या॰), अपि नु ते अत्तमनो वरं ददे (क॰)]॥
२९.
योजेन्तु वे राजरथे, सुकते चित्तसिब्बने।
कच्छं नागानं बन्धथ, गीवेय्यं पटिमुञ्चथ॥
३०.
आहञ्ञन्तु [आहञ्ञरे (स्या॰)] भेरिमुदिङ्गसङ्खे [सङ्खा (स्या॰)], सीघानि यानानि च योजयन्तु।
अज्जेवहं अस्समं तं गमिस्सं, यत्थेव दक्खिस्समिसिं निसिन्नं॥
३१.
सुलद्धलाभो वत मे अहोसि, गाथा सुगीता परिसाय मज्झे।
स्वाहं इसिं सीलवतूपपन्नं, दिस्वा पतीतो सुमनोहमस्मि॥
३२.
आसनं उदकं पज्जं, पटिग्गण्हातु नो भवम्।
अग्घे भवन्तं पुच्छाम, अग्घं कुरुतु नो भवं॥
३३.
रम्मञ्च ते आवसथं करोन्तु, नारीगणेहि परिचारयस्सु।
करोहि ओकासमनुग्गहाय, उभोपि मं इस्सरियं करोम॥
३४.
दिस्वा फलं दुच्चरितस्स राज, अथो सुचिण्णस्स महाविपाकम्।
अत्तानमेव पटिसंयमिस्सं, न पत्थये पुत्त [पुत्तं (सी॰ पी॰)] पसुं धनं वा॥
३५.
दसेविमा वस्सदसा, मच्चानं इध जीवितम्।
अपत्तञ्ञेव तं ओधिं, नळो छिन्नोव सुस्सति॥
३६.
तत्थ का नन्दि का खिड्डा, का रती का धनेसना।
किं मे पुत्तेहि दारेहि, राज मुत्तोस्मि बन्धना॥
३७.
सोहं एवं पजानामि [सो अहं सुप्पजानामि (सी॰ पी॰)], मच्चु मे नप्पमज्जति।
अन्तकेनाधिपन्नस्स, का रती का धनेसना॥
३८.
जाति नरानं अधमा जनिन्द, चण्डालयोनि द्विपदाकनिट्ठा [दिपदाकनिट्ठा (सी॰ पी॰)]।
सकेहि कम्मेहि सुपापकेहि, चण्डालगब्भे [चण्डालिगब्भे (स्या॰)] अवसिम्ह पुब्बे॥
३९.
चण्डालाहुम्ह अवन्तीसु, मिगा नेरञ्जरं पति।
उक्कुसा नम्मदातीरे [रम्मदातीरे (स्या॰ क॰)], त्यज्ज ब्राह्मणखत्तिया॥
४०.
उपनीयति जीवितमप्पमायु, जरूपनीतस्स न सन्ति ताणा।
करोहि पञ्चाल ममेत [ममेव (स्या॰ क॰)] वाक्यं, माकासि कम्मानि दुक्खुद्रयानि॥
४१.
उपनीयति जीवितमप्पमायु, जरूपनीतस्स न सन्ति ताणा।
करोहि पञ्चाल ममेत वाक्यं, माकासि कम्मानि दुक्खप्फलानि॥
४२.
उपनीयति जीवितमप्पमायु, जरूपनीतस्स न सन्ति ताणा।
करोहि पञ्चाल ममेत वाक्यं, माकासि कम्मानि रजस्सिरानि॥
४३.
उपनीयति जीवितमप्पमायु, वण्णं जरा हन्ति नरस्स जिय्यतो।
करोहि पञ्चाल ममेत वाक्यं, माकासि कम्मं निरयूपपत्तिया॥
४४.
अद्धा हि सच्चं वचनं तवेतं, यथा इसी भाससि एवमेतम्।
कामा च मे सन्ति अनप्परूपा, ते दुच्चजा मादिसकेन भिक्खु॥
४५.
नागो यथा पङ्कमज्झे ब्यसन्नो, पस्सं थलं नाभिसम्भोति गन्तुम्।
एवम्पहं [एवमहं (स्या॰)] कामपङ्के ब्यसन्नो, न भिक्खुनो मग्गमनुब्बजामि॥
४६.
यथापि माता च पिता च पुत्तं, अनुसासरे किन्ति सुखी भवेय्य।
एवम्पि मं त्वं अनुसास भन्ते, यथा चिरं [यमाचरं (सी॰ पी॰ क॰ अट्ठ॰)] पेच्च सुखी भवेय्यं॥
४७.
नो चे तुवं उस्सहसे जनिन्द, कामे इमे मानुसके पहातुम्।
धम्मिं [धम्मं (सी॰ पी॰)] बलिं पट्ठपयस्सु राज, अधम्मकारो तव [अधम्मकारो च ते (सी॰ स्या॰ पी॰)] माहु रट्ठे॥
४८.
दूता विधावन्तु दिसा चतस्सो, निमन्तका समणब्राह्मणानम्।
ते अन्नपानेन उपट्ठहस्सु, वत्थेन सेनासनपच्चयेन च॥
४९.
अन्नेन पानेन पसन्नचित्तो, सन्तप्पय समणब्राह्मणे च।
दत्वा च भुत्वा च यथानुभावं, अनिन्दितो सग्गमुपेहि [मुपेति (पी॰ क॰)] ठानं॥
५०.
सचे च तं राज मदो सहेय्य, नारीगणेहि परिचारयन्तम्।
इममेव गाथं मनसी करोहि, भासेसि [भासेहि (स्या॰ पी॰ क॰)] चेनं परिसाय मज्झे॥
५१.
अब्भोकाससयो जन्तु, वजन्त्या खीरपायितो।
परिकिण्णो सुवानेहि [सुपिनेहि (सी॰ पी॰)], स्वाज्ज राजाति वुच्चतीति॥
चित्तसम्भूतजातकं दुतियम्।

४९९. सिविजातकं (३)
५२.
दूरे अपस्सं थेरोव, चक्खुं याचितुमागतो।
एकनेत्ता भविस्साम, चक्खुं मे देहि याचितो॥
५३.
केनानुसिट्ठो इध मागतोसि, वनिब्बक [वणिब्बक (सी॰)] चक्खुपथानि याचितुम्।
सुदुच्चजं याचसि उत्तमङ्गं, यमाहु नेत्तं पुरिसेन दुच्चजं॥
५४.
यमाहु देवेसु सुजम्पतीति, मघवाति नं आहु मनुस्सलोके।
तेनानुसिट्ठो इध मागतोस्मि, वनिब्बको चक्खुपथानि याचितुं॥
५५.
वनिब्बतो [वनिब्बको (स्या॰ पी॰)] मय्ह वनिं [वनं (क॰), वणिं (सी॰ स्या॰ पी॰)] अनुत्तरं, ददाहि ते चक्खुपथानि याचितो।
ददाहि मे चक्खुपथं अनुत्तरं, यमाहु नेत्तं पुरिसेन दुच्चजं॥
५६.
येन अत्थेन आगच्छि [आगञ्छि (सी॰ पी॰)], यमत्थमभिपत्थयम्।
ते ते इज्झन्तु सङ्कप्पा, लभ चक्खूनि ब्राह्मण॥
५७.
एकं ते याचमानस्स, उभयानि ददामहम्।
स चक्खुमा गच्छ जनस्स पेक्खतो, यदिच्छसे त्वं तदते समिज्झतु॥
५८.
मा नो देव अदा चक्खुं, मा नो सब्बे पराकरि [परक्करि (स्या॰ क॰ अट्ठ॰), परिक्करि (क॰) परि + आ + करि = पराकरि]।
धनं देहि महाराज, मुत्ता वेळुरिया बहू॥
५९.
युत्ते देव रथे देहि, आजानीये चलङ्कते।
नागे देहि महाराज, हेमकप्पनवाससे॥
६०.
यथा तं सिवयो [सीवियो (स्या॰)] सब्बे, सयोग्गा सरथा सदा।
समन्ता परिकिरेय्युं [परिकरेय्युं (स्या॰ पी॰)], एवं देहि रथेसभ॥
६१.
यो वे दस्सन्ति वत्वान, अदाने कुरुते मनो।
भूम्यं [भूम्या (सी॰ पी॰)] सो पतितं पासं, गीवायं पटिमुञ्चति॥
६२.
यो वे दस्सन्ति वत्वान, अदाने कुरुते मनो।
पापा पापतरो होति, सम्पत्तो यमसाधनं॥
६३.
यञ्हि याचे तञ्हि ददे, यं न याचे न तं ददे।
स्वाहं तमेव दस्सामि, यं मं याचति ब्राह्मणो॥
६४.
आयुं नु वण्णं नु सुखं बलं नु, किं पत्थयानो नु जनिन्द देसि।
कथञ्हि राजा सिविनं अनुत्तरो, चक्खूनि दज्जा परलोकहेतु॥
६५.
न वाहमेतं यससा ददामि, न पुत्तमिच्छे न धनं न रट्ठम्।
सतञ्च धम्मो चरितो पुराणो, इच्चेव दाने रमते मनो मम [ममं (सी॰ पी॰)]॥
६६.
सखा च मित्तो च ममासि सीविक [सीवक (सी॰ पी॰)], सुसिक्खितो साधु करोहि मे वचो।
उद्धरित्वा [उद्धत्व (सी॰), लद्ध त्वं (पी॰)] चक्खूनि ममं जिगीसतो, हत्थेसु ठपेहि [आवेसि (सी॰)] वनिब्बकस्स॥
६७.
चोदितो सिविराजेन, सिविको वचनङ्करो।
रञ्ञो चक्खूनुद्धरित्वा [चक्खूनि उद्धत्वा (सी॰ पी॰)], ब्राह्मणस्सूपनामयि।
सचक्खु ब्राह्मणो आसि, अन्धो राजा उपाविसि॥
६८.
ततो सो कतिपाहस्स, उपरूळ्हेसु चक्खुसु।
सूतं आमन्तयी राजा, सिवीनं रट्ठवड्ढनो॥
६९.
योजेहि सारथि यानं, युत्तञ्च पटिवेदय।
उय्यानभूमिं गच्छाम, पोक्खरञ्ञो वनानि च॥
७०.
सो च पोक्खरणीतीरे [पोक्खरणिया तीरे (सी॰ पी॰)], पल्लङ्केन उपाविसि।
तस्स सक्को पातुरहु, देवराजा सुजम्पति॥
७१.
सक्कोहमस्मि देविन्दो, आगतोस्मि तवन्तिके।
वरं वरस्सु राजीसि, यं किञ्चि मनसिच्छसि॥
७२.
पहूतं मे धनं सक्क, बलं कोसो चनप्पको।
अन्धस्स मे सतो दानि, मरणञ्ञेव रुच्चति॥
७३.
यानि सच्चानि द्विपदिन्द, तानि भासस्सु खत्तिय।
सच्चं ते भणमानस्स, पुन चक्खु भविस्सति॥
७४.
ये मं याचितुमायन्ति, नानागोत्ता वनिब्बका।
योपि मं याचते तत्थ, सोपि मे मनसो पियो।
एतेन सच्चवज्जेन, चक्खु मे उपपज्जथ॥
७५.
यं मं सो याचितुं आगा, देहि चक्खुन्ति ब्राह्मणो।
तस्स चक्खूनि पादासिं, ब्राह्मणस्स वनिब्बतो [वणिब्बिनो (सी॰), वनिब्बिनो (पी॰)]॥
७६.
भिय्यो मं आविसी पीति, सोमनस्सञ्चनप्पकम्।
एतेन सच्चवज्जेन, दुतियं मे उपपज्जथ॥
७७.
धम्मेन भासिता गाथा, सिवीनं रट्ठवड्ढन।
एतानि तव नेत्तानि, दिब्बानि पटिदिस्सरे॥
७८.
तिरोकुट्टं तिरोसेलं, समतिग्गय्ह पब्बतम्।
समन्ता योजनसतं, दस्सनं अनुभोन्तु ते॥
७९.
को नीध वित्तं न ददेय्य याचितो, अपि विसिट्ठं सुपियम्पि अत्तनो।
तदिङ्घ सब्बे सिवयो समागता, दिब्बानि नेत्तानि ममज्ज पस्सथ॥
८०.
तिरोकुट्टं तिरोसेलं, समतिग्गय्ह पब्बतम्।
समन्ता योजनसतं, दस्सनं अनुभोन्ति मे॥
८१.
न चागमत्ता परमत्थि किञ्चि, मच्चानं इध जीविते।
दत्वान मानुसं [दत्वा मानुसकं (सी॰)] चक्खुं, लद्धं मे [मे इति पदं नत्थि सी॰ पोत्थके] चक्खुं अमानुसं॥
८२.
एतम्पि दिस्वा सिवयो, देथ दानानि भुञ्जथ।
दत्वा च भुत्वा च यथानुभावं, अनिन्दिता सग्गमुपेथ ठानन्ति॥
सिविजातकं ततियम्।

५००. सिरीमन्तजातकं (४)
८३.
पञ्ञायुपेतं सिरिया विहीनं, यसस्सिनं वापि अपेतपञ्ञम्।
पुच्छामि तं सेनक एतमत्थं, कमेत्थ सेय्यो कुसला वदन्ति॥
८४.
धीरा च बाला च हवे जनिन्द, सिप्पूपपन्ना च असिप्पिनो च।
सुजातिमन्तोपि अजातिमस्स, यसस्सिनो पेसकरा [पेस्सकरा (सी॰ पी॰)] भवन्ति।
एतम्पि दिस्वान अहं वदामि, पञ्ञो निहीनो सिरीमाव [सिरिमाव (सी॰ स्या॰ पी॰)] सेय्यो॥
८५.
तुवम्पि पुच्छामि अनोमपञ्ञ, महोसध केवलधम्मदस्सि।
बालं यसस्सिं पण्डितं अप्पभोगं, कमेत्थ सेय्यो कुसला वदन्ति॥
८६.
पापानि कम्मानि करोति बालो [करोन्ति बाला (स्या॰ क॰)], इधमेव [इदमेव (स्या॰ क॰ अट्ठ॰), इममेव (क॰)] सेय्यो इति मञ्ञमानो [मञ्ञमाना (स्या॰ क॰)]।
इधलोकदस्सी परलोकमदस्सी, उभयत्थ बालो कलिमग्गहेसि।
एतम्पि दिस्वान अहं वदामि, पञ्ञोव सेय्यो न यसस्सि बालो॥
८७.
न सिप्पमेतं विदधाति भोगं, न बन्धुवा [न बन्धवा (सी॰ स्या॰ क॰)] न सरीरवण्णो यो [न सरीरावकासो (सी॰ स्या॰ पी॰)]।
पस्सेळमूगं सुखमेधमानं, सिरी हि नं भजते गोरविन्दं [गोरिमन्दं (सी॰ पी॰)]।
एतम्पि दिस्वान अहं वदामि, पञ्ञो निहीनो सिरीमाव सेय्यो॥
८८.
लद्धा सुखं मज्जति अप्पपञ्ञो, दुक्खेन फुट्ठोपि पमोहमेति।
आगन्तुना दुक्खसुखेन फुट्ठो, पवेधति वारिचरोव घम्मे।
एतम्पि दिस्वान अहं वदामि, पञ्ञोव सेय्यो न यसस्सि बालो॥
८९.
दुमं यथा सादुफलं अरञ्ञे, समन्ततो समभिसरन्ति [समभिचरन्ति (सी॰ पी॰)] पक्खी।
एवम्पि अड्ढं सधनं सभोगं, बहुज्जनो भजति अत्थहेतु।
एतम्पि दिस्वान अहं वदामि, पञ्ञो निहीनो सिरीमाव सेय्यो॥
९०.
न साधु बलवा बालो, साहसा विन्दते धनम्।
कन्दन्तमेतं दुम्मेधं, कड्ढन्ति निरयं भुसम्।
एतम्पि दिस्वान अहं वदामि, पञ्ञोव सेय्यो न यसस्सि बालो॥
९१.
या काचि नज्जो गङ्गमभिस्सवन्ति, सब्बाव ता नामगोत्तं जहन्ति।
गङ्गा समुद्दं पटिपज्जमाना, न खायते इद्धिं पञ्ञोपि लोके [इद्धिपरो हि लोके (क॰ सी॰ स्या॰), इद्धिपरो हि लोको (सी॰ पी॰ अट्ठ॰)]।
एतम्पि दिस्वान अहं वदामि, पञ्ञो निहीनो सिरीमाव सेय्यो॥
९२.
यमेतमक्खा उदधिं महन्तं, सवन्ति नज्जो सब्बकालमसङ्ख्यम्।
सो सागरो निच्चमुळारवेगो, वेलं न अच्चेति महासमुद्दो॥
९३.
एवम्पि बालस्स पजप्पितानि, पञ्ञं न अच्चेति सिरी कदाचि।
एतम्पि दिस्वान अहं वदामि, पञ्ञोव सेय्यो न यसस्सि बालो॥
९४.
असञ्ञतो चेपि परेसमत्थं, भणाति सन्धानगतो [सण्ठानगतो (स्या॰ पी॰), सन्थानगतो (सी॰)] यसस्सी।
तस्सेव तं रूहति ञातिमज्झे, सिरी हि नं [सिरिहीनं (सी॰ क॰), सिरीहीनं (स्या॰ पी॰)] कारयते न पञ्ञा [न पञ्ञो (सी॰), न पञ्ञं (स्या॰ क॰)]।
एतम्पि दिस्वान अहं वदामि, पञ्ञो निहीनो सिरीमाव सेय्यो॥
९५.
परस्स वा अत्तनो वापि हेतु, बालो मुसा भासति अप्पपञ्ञो।
सो निन्दितो होति सभाय मज्झे, पच्छापि [पेच्चम्पि (सी॰ पी॰), पेच्चापि (?)] सो दुग्गतिगामी होति।
एतम्पि दिस्वान अहं वदामि, पञ्ञोव सेय्यो न यसस्सि बालो॥
९६.
अत्थम्पि चे भासति भूरिपञ्ञो, अनाळ्हियो [अनालयो (पी॰)] अप्पधनो दलिद्दो।
न तस्स तं रूहति ञातिमज्झे, सिरी च पञ्ञाणवतो न होति।
एतम्पि दिस्वान अहं वदामि, पञ्ञो निहीनो सिरीमाव सेय्यो॥
९७.
परस्स वा अत्तनो वापि हेतु, न भासति अलिकं भूरिपञ्ञो।
सो पूजितो होति सभाय मज्झे, पच्छापि सो सुग्गतिगामी होति।
एतम्पि दिस्वान अहं वदामि, पञ्ञोव सेय्यो न यसस्सि बालो॥
९८.
हत्थी गवस्सा मणिकुण्डला च, थियो च इद्धेसु कुलेसु जाता।
सब्बाव ता उपभोगा भवन्ति, इद्धस्स पोसस्स अनिद्धिमन्तो।
एतम्पि दिस्वान अहं वदामि, पञ्ञो निहीनो सिरीमाव सेय्यो॥
९९.
असंविहितकम्मन्तं, बालं दुम्मेधमन्तिनम्।
सिरी जहति दुम्मेधं, जिण्णंव उरगो तचम्।
एतम्पि दिस्वान अहं वदामि, पञ्ञोव सेय्यो न यसस्सि बालो॥
१००.
पञ्च पण्डिता मयं भद्दन्ते, सब्बे पञ्जलिका उपट्ठिता।
त्वं नो अभिभुय्य इस्सरोसि, सक्कोव भूतपति देवराजा।
एतम्पि दिस्वान अहं वदामि, पञ्ञो निहीनो सिरीमाव सेय्यो॥
१०१.
दासोव पञ्ञस्स यसस्सि बालो, अत्थेसु जातेसु तथाविधेसु।
यं पण्डितो निपुणं संविधेति, सम्मोहमापज्जति तत्थ बालो।
एतम्पि दिस्वान अहं वदामि, पञ्ञोव सेय्यो न यसस्सि बालो॥
१०२.
अद्धा हि पञ्ञाव सतं पसत्था, कन्ता सिरी भोगरता मनुस्सा।
ञाणञ्च बुद्धानमतुल्यरूपं, पञ्ञं न अच्चेति सिरी कदाचि॥
१०३.
यं तं अपुच्छिम्ह अकित्तयी नो, महोसध केवलधम्मदस्सी।
गवं सहस्सं उसभञ्च नागं, आजञ्ञयुत्ते च रथे दस इमे।
पञ्हस्स वेय्याकरणेन तुट्ठो, ददामि ते गामवरानि सोळसाति॥
सिरीमन्तजातकं [सिरिमन्दजातकं (सी॰ स्या॰ पी॰)] चतुत्थम्।

५०१. रोहणमिगजातकं (५)
१०४.
एते यूथा पतियन्ति, भीता मरणस्स [मरणा (स्या॰ पी॰), मरण (क॰)] चित्तक।
गच्छ तुवम्पि माकङ्खि, जीविस्सन्ति तया सह॥
१०५.
नाहं रोहण [रोहन्त (सी॰ पी॰), रोहन (स्या॰)] गच्छामि, हदयं मे अवकस्सति।
न तं अहं जहिस्सामि, इध हिस्सामि जीवितं॥
१०६.
ते हि नून मरिस्सन्ति, अन्धा अपरिणायका।
गच्छ तुवम्पि माकङ्खि, जीविस्सन्ति तया सह॥
१०७.
नाहं रोहण गच्छामि, हदयं मे अवकस्सति।
न तं बद्धं [बन्धं (क॰)] जहिस्सामि, इध हिस्सामि जीवितं॥
१०८.
गच्छ भीरु पलायस्सु, कूटे बद्धोस्मि आयसे।
गच्छ तुवम्पि माकङ्खि, जीविस्सन्ति तया सह॥
१०९.
नाहं रोहण गच्छामि, हदयं मे अवकस्सति।
न तं अहं जहिस्सामि, इध हिस्सामि जीवितं॥
११०.
ते हि नून मरिस्सन्ति, अन्धा अपरिणायका।
गच्छ तुवम्पि माकङ्खि, जीविस्सन्ति तया सह॥
१११.
नाहं रोहण गच्छामि, हदयं मे अवकस्सति।
न तं बद्धं जहिस्सामि, इध हिस्सामि जीवितं॥
११२.
अयं सो लुद्दको एति, लुद्दरूपो [रुद्दरूपो (सी॰ पी॰)] सहावुधो।
यो नो वधिस्सति अज्ज, उसुना सत्तिया अपि [मपि (सी॰ स्या॰ पी॰)]॥
११३.
सा मुहुत्तं पलायित्वा, भयट्टा [भयट्ठा (पी॰)] भयतज्जिता।
सुदुक्करं अकरा भीरु, मरणायूपनिवत्तथ॥
११४.
किन्नु तेमे मिगा होन्ति, मुत्ता बद्धं उपासरे।
न तं चजितुमिच्छन्ति, जीवितस्सपि कारणा॥
११५.
भातरो होन्ति मे लुद्द, सोदरिया एकमातुका।
न मं चजितुमिच्छन्ति, जीवितस्सपि कारणा॥
११६.
ते हि नून मरिस्सन्ति, अन्धा अपरिणायका।
पञ्चन्नं जीवितं देहि, भातरं मुञ्च लुद्दक॥
११७.
सो वो अहं पमोक्खामि, मातापेत्तिभरं मिगम्।
नन्दन्तु मातापितरो, मुत्तं दिस्वा महामिगं॥
११८.
एवं लुद्दक नन्दस्सु, सह सब्बेहि ञातिभि।
यथाहमज्ज नन्दामि, मुत्तं दिस्वा महामिगं॥
११९.
कथं त्वं पमोक्खो [कथं पमोक्खो (सी॰ पी॰), कथं ते परोक्खो (?)] आसि, उपनीतस्मि जीविते।
कथं पुत्त अमोचेसि, कूटपासम्ह लुद्दको॥
१२०.
भणं कण्णसुखं वाचं, हदयङ्गं हदयस्सितम्।
सुभासिताहि वाचाहि, चित्तको मं अमोचयि॥
१२१.
भणं कण्णसुखं वाचं, हदयङ्गं हदयस्सितम्।
सुभासिताहि वाचाहि, सुतना मं अमोचयि॥
१२२.
सुत्वा कण्णसुखं वाचं, हदयङ्गं हदयस्सितम्।
सुभासितानि सुत्वान, लुद्दको मं अमोचयि॥
१२३.
एवं आनन्दितो होतु, सह दारेहि लुद्दको।
यथा मयज्ज नन्दाम, दिस्वा रोहणमागतं॥
१२४.
ननु त्वं अवच [अवचा (सी॰ पी॰)] लुद्द, ‘‘मिगचम्मानि आहरिं’’।
अथ केन नु वण्णेन, मिगचम्मानि नाहरि॥
१२५.
आगमा चेव हत्थत्थं, कूटपासञ्च सो मिगो।
अबज्झि तं [अबज्झि तञ्च (पी॰)] मिगराजं, तञ्च मुत्ता उपासरे॥
१२६.
तस्स मे अहु संवेगो, अब्भुतो लोमहंसनो।
इमञ्चाहं मिगं हञ्ञे, अज्ज हिस्सामि जीवितं॥
१२७.
कीदिसा ते मिगा लुद्द, कीदिसा धम्मिका मिगा।
कथंवण्णा कथंसीला, बाळ्हं खो ने पसंससि॥
१२८.
ओदातसिङ्गा सुचिवाळा, जातरूपतचूपमा।
पादा लोहितका तेसं, अञ्जितक्खा मनोरमा॥
१२९.
एदिसा ते मिगा देव, एदिसा धम्मिका मिगा।
मातापेत्तिभरा देव, न ते सो अभिहारितुं [अभिहारयुं (क॰ सी॰), अभिहारयिं (स्या॰), अभिहारयं (पी॰)]॥
१३०.
दम्मि निक्खसतं लुद्द, थूलञ्च मणिकुण्डलम्।
चतुस्सदञ्च [चतुरस्सञ्च (स्या॰ क॰)] पल्लङ्कं, उमापुप्फसरिन्निभं [उम्मापुप्फसिरिन्निभं (सी॰ स्या॰ पी॰ क॰)]॥
१३१.
द्वे च सादिसियो भरिया, उसभञ्च गवं सतम्।
धम्मेन रज्जं कारेस्सं, बहुकारो मेसि लुद्दक॥
१३२.
कसिवाणिज्जा [कसी वणिज्जा (सी॰ स्या॰ पी॰)] इणदानं, उञ्छाचरिया च लुद्दक।
एतेन दारं पोसेहि, मा पापं अकरी पुनाति [अकरा पुनन्ति (क॰ सी॰ पी॰)]॥
रोहणमिगजातकं [रोहन्तमिगजातकं (सी॰ पी॰)] पञ्चमम्।

५०२. चूळहंसजातकं (६)
१३३.
एते हंसा पक्कमन्ति, वक्कङ्गा भयमेरिता।
हरित्तच हेमवण्ण, कामं सुमुख पक्कम॥
१३४.
ओहाय मं ञातिगणा, एकं पासवसं गतम्।
अनपेक्खमाना [नापेक्खमाना (क॰)] गच्छन्ति, किं एसो अवहिय्यसि॥
१३५.
पतेव पततं सेट्ठ, नत्थि बद्धे सहायता [सहायका (स्या॰)]।
मा अनीघाय हापेसि, कामं सुमुख पक्कम॥
१३६.
नाहं ‘‘दुक्खपरेतो’’ति [दुक्खपरेतोपि (क॰)], धतरट्ठ तुवं [तवं (सी॰ पी॰)] जहे।
जीवितं मरणं वा मे, तया सद्धिं भविस्सति॥
१३७.
एतदरियस्स कल्याणं, यं त्वं सुमुख भाससि।
तञ्च वीमंसमानोहं, ‘‘पततेतं’’ अवस्सजिं॥
१३८.
अपदेन पदं याति, अन्तलिक्खचरो [अन्तलिक्खे चरो (सी॰ पी॰)] दिजो।
आरा पासं न बुज्झि त्वं, हंसानं पवरुत्तम [पवरुत्तमो (क॰ सी॰ पी॰)]॥
१३९.
यदा पराभवो होति, पोसो जीवितसङ्खये।
अथ जालञ्च पासञ्च, आसज्जापि न बुज्झति॥
१४०.
एते हंसा पक्कमन्ति, वक्कङ्गा भयमेरिता।
हरित्तच हेमवण्ण, त्वञ्ञेव [त्वञ्च तं (सी॰), त्वञ्च (पी॰)] अवहिय्यसि॥
१४१.
एते भुत्वा च पित्वा च, पक्कमन्ति विहङ्गमा।
अनपेक्खमाना वक्कङ्गा, त्वञ्ञेवेको उपाससि॥
१४२.
किन्नु त्यायं [तायं (सी॰ स्या॰ पी॰)] दिजो होति, मुत्तो बद्धं उपाससि।
ओहाय सकुणा यन्ति, किं एको अवहिय्यसि॥
१४३.
राजा मे सो दिजो मित्तो, सखा पाणसमो च मे।
नेव नं विजहिस्सामि, याव कालस्स परियायं॥
१४४.
यो च त्वं सखिनो हेतु, पाणं चजितुमिच्छसि।
सो ते सहायं मुञ्चामि, होतु राजा तवानुगो॥
१४५.
एवं लुद्दक नन्दस्सु, सह सब्बेहि ञातिभि।
यथाहमज्ज नन्दामि, दिस्वा मुत्तं दिजाधिपं॥
१४६.
कच्चिन्नु भोतो कुसलं, कच्चि भोतो अनामयम्।
कच्चि रट्ठमिदं फीतं, धम्मेन मनुसाससि॥
१४७.
कुसलञ्चेव मे हंस, अथो हंस अनामयम्।
अथो रट्ठमिदं फीतं, धम्मेन मनुसासहं॥
१४८.
कच्चि भोतो अमच्चेसु, दोसो कोचि न विज्जति।
कच्चि आरा अमित्ता ते, छाया दक्खिणतोरिव॥
१४९.
अथोपि मे अमच्चेसु, दोसो कोचि न विज्जति।
अथो आरा अमित्ता मे, छाया दक्खिणतोरिव॥
१५०.
कच्चि ते सादिसी भरिया, अस्सवा पियभाणिनी।
पुत्तरूपयसूपेता, तव छन्दवसानुगा॥
१५१.
अथो मे सादिसी भरिया, अस्सवा पियभाणिनी।
पुत्तरूपयसूपेता, मम छन्दवसानुगा॥
१५२.
कच्चि ते बहवो पुत्ता, सुजाता रट्ठवड्ढन।
पञ्ञाजवेन सम्पन्ना, सम्मोदन्ति ततो ततो॥
१५३.
सतमेको च मे पुत्ता, धतरट्ठ मया सुता।
तेसं त्वं किच्चमक्खाहि, नावरुज्झन्ति [नावरज्झन्ति (क॰ सी॰ पी॰)] ते वचो॥
१५४.
उपपन्नोपि चे होति, जातिया विनयेन वा।
अथ पच्छा कुरुते योगं, किच्छे [किच्चे (सी॰ स्या॰ पी॰)] आपासु [आवासु (स्या॰), आपदासु (क॰)] सीदति॥
१५५.
तस्स संहीरपञ्ञस्स, विवरो जायते महा।
रत्तिमन्धोव [नत्तमन्धोव (सी॰ पी॰)] रूपानि, थूलानि मनुपस्सति॥
१५६.
असारे सारयोगञ्ञू, मतिं न त्वेव विन्दति।
सरभोव गिरिदुग्गस्मिं, अन्तरायेव सीदति॥
१५७.
हीनजच्चोपि चे होति, उट्ठाता धितिमा नरो।
आचारसीलसम्पन्नो, निसे अग्गीव भासति॥
१५८.
एतं मे उपमं कत्वा, पुत्ते विज्जासु वाचय [ठापस (स्या॰ क॰)]।
संविरूळ्हेथ मेधावी, खेत्ते बीजंव [खेत्तबीजंव (सी॰ पी॰)] वुट्ठियाति॥
चूळहंसजातकं छट्ठम्।

५०३. सत्तिगुम्बजातकं (७)
१५९.
मिगलुद्दो महाराजा, पञ्चालानं रथेसभो।
निक्खन्तो सह सेनाय, ओगणो वनमागमा॥
१६०.
तत्थद्दसा अरञ्ञस्मिं, तक्करानं कुटिं कतम्।
तस्सा [तस्मा (स्या॰ पी॰ क॰)] कुटिया निक्खम्म, सुवो लुद्दानि भासति॥
१६१.
सम्पन्नवाहनो पोसो, युवा सम्मट्ठकुण्डलो [कुण्डली (स्या॰ क॰)]।
सोभति लोहितुण्हीसो, दिवा सूरियोव भासति॥
१६२.
मज्झन्हिके [मज्झन्तिके (सब्बत्थ)] सम्पतिके, सुत्तो राजा ससारथि।
हन्दस्साभरणं सब्बं, गण्हाम साहसा [सहसा (सी॰ स्या॰ पी॰)] मयं॥
१६३.
निसीथेपि रहो दानि, सुत्तो राजा ससारथि।
आदाय वत्थं मणिकुण्डलञ्च, हन्त्वान साखाहि अवत्थराम॥
१६४.
किन्नु उम्मत्तरूपोव, सत्तिगुम्ब पभाससि।
दुरासदा हि राजानो, अग्गि पज्जलितो यथा॥
१६५.
अथ त्वं पतिकोलम्ब, मत्तो थुल्लानि गज्जसि।
मातरि मय्हं नग्गाय, किन्नु त्वं विजिगुच्छसे॥
१६६.
उट्ठेहि सम्म तरमानो, रथं योजेहि सारथि।
सकुणो मे न रुच्चति, अञ्ञं गच्छाम अस्समं॥
१६७.
युत्तो रथो महाराज, युत्तो च बलवाहनो।
अधितिट्ठ महाराज, अञ्ञं गच्छाम अस्समं॥
१६८.
को नुमेव गता [क्व नु’मे’पगता (?)] सब्बे, ये अस्मिं परिचारका।
एस गच्छति पञ्चालो, मुत्तो तेसं अदस्सना॥
१६९.
कोदण्डकानि गण्हथ, सत्तियो तोमरानि च।
एस गच्छति पञ्चालो, मा वो मुञ्चित्थ जीवतं [जीवितं (बहूसु)]॥
१७०.
अथापरो पटिनन्दित्थ, सुवो लोहिततुण्डको।
स्वागतं ते महाराज, अथो ते अदुरागतम्।
इस्सरोसि अनुप्पत्तो, यं इधत्थि पवेदय॥
१७१.
तिन्दुकानि पियालानि, मधुके कासुमारियो।
फलानि खुद्दकप्पानि, भुञ्ज राज वरं वरं॥
१७२.
इदम्पि पानीयं सीतं, आभतं गिरिगब्भरा।
ततो पिव महाराज, सचे त्वं अभिकङ्खसि॥
१७३.
अरञ्ञं उञ्छाय गता, ये अस्मिं परिचारका।
सयं उट्ठाय गण्हव्हो, हत्था मे नत्थि दातवे॥
१७४.
भद्दको वतयं पक्खी, दिजो परमधम्मिको।
अथेसो इतरो पक्खी, सुवो लुद्दानि भासति॥
१७५.
‘‘एतं हनथ बन्धथ, मा वो मुञ्चित्थ जीवतं’’।
इच्चेवं विलपन्तस्स, सोत्थिं [सोत्थी (स्या॰)] पत्तोस्मि अस्समं॥
१७६.
भातरोस्म महाराज, सोदरिया एकमातुका।
एकरुक्खस्मिं संवड्ढा, नानाखेत्तगता उभो॥
१७७.
सत्तिगुम्बो च चोरानं, अहञ्च इसीनं इध।
असतं सो, सतं अहं, तेन धम्मेन नो विना॥
१७८.
तत्थ वधो च बन्धो च, निकती वञ्चनानि च।
आलोपा साहसाकारा, तानि सो तत्थ सिक्खति॥
१७९.
इध सच्चञ्च धम्मो च, अहिंसा संयमो दमो।
आसनूदकदायीनं, अङ्के वद्धोस्मि भारध [भारत (सी॰ स्या॰ पी॰)]॥
१८०.
यं यञ्हि राज भजति, सन्तं वा यदि वा असम्।
सीलवन्तं विसीलं वा, वसं तस्सेव गच्छति॥
१८१.
यादिसं कुरुते मित्तं, यादिसं चूपसेवति।
सोपि तादिसको होति, सहवासो हि [सहवासोपि (स्या॰ क॰)] तादिसो॥
१८२.
सेवमानो सेवमानं, सम्फुट्ठो सम्फुसं परम्।
सरो दिद्धो कलापंव, अलित्तमुपलिम्पति।
उपलेपभया [उपलिम्पभया (स्या॰ क॰)] धीरो, नेव पापसखा सिया॥
१८३.
पूतिमच्छं कुसग्गेन, यो नरो उपनय्हति।
कुसापि पूति [पूती (सी॰ पी॰)] वायन्ति, एवं बालूपसेवना॥
१८४.
तगरञ्च पलासेन, यो नरो उपनय्हति।
पत्तापि सुरभि [सुरभी (सी॰ स्या॰ पी॰)] वायन्ति, एवं धीरूपसेवना॥
१८५.
तस्मा पत्तपुटस्सेव [फलपुटस्सेव (सी॰ पी॰), पलपुटस्सेव (क॰ अट्ठ॰), पलासपुटस्सेव (स्या॰ क॰)], ञत्वा सम्पाकमत्तनो।
असन्ते नोपसेवेय्य, सन्ते सेवेय्य पण्डितो।
असन्तो निरयं नेन्ति, सन्तो पापेन्ति सुग्गतिन्ति॥
सत्तिगुम्बजातकं सत्तमम्।

५०४. भल्लातियजातकं (८)
१८६.
भल्लातियो [भल्लाटियो (सी॰ पी॰)] नाम अहोसि राजा, रट्ठं पहाय मिगवं अचारि सो।
अगमा गिरिवरं गन्धमादनं, सुपुप्फितं [सम्पुप्फितं (सी॰ पी॰)] किम्पुरिसानुचिण्णं॥
१८७.
साळूरसङ्घञ्च निसेधयित्वा, धनुं [धनु (सी॰ स्या॰ पी॰)] कलापञ्च सो निक्खिपित्वा।
उपागमि वचनं वत्तुकामो, यत्थट्ठिता किम्पुरिसा अहेसुं॥
१८८.
हिमच्चये हेमवताय तीरे, किमिधट्ठिता मन्तयव्हो अभिण्हम्।
पुच्छामि वो मानुसदेहवण्णे, कथं नु [कथं वो (सी॰ स्या॰ पी॰)] जानन्ति मनुस्सलोके॥
१८९.
मल्लं गिरिं पण्डरकं तिकूटं, सीतोदका [सीतोदिया (सी॰ पी॰), सीतोदिका (?)] अनुविचराम नज्जो।
मिगा मनुस्साव निभासवण्णा, जानन्ति नो किम्पुरिसाति लुद्द॥
१९०.
सुकिच्छरूपं परिदेवयव्हो [परिदेवथव्हो (?) मोग्गल्लानब्याकरणे ६.३८ सुत्तं], आलिङ्गितो चासि पियो पियाय।
पुच्छामि वो मानुसदेहवण्णे, किमिध वने रोदथ अप्पतीता॥
१९१.
सुकिच्छरूपं परिदेवयव्हो, आलिङ्गितो चासि पियो पियाय।
पुच्छामि वो मानुसदेहवण्णे, किमिध वने विलपथ अप्पतीता॥
१९२.
सुकिच्छरूपं परिदेवयव्हो, आलिङ्गितो चासि पियो पियाय।
पुच्छामि वो मानुसदेहवण्णे, किमिध वने सोचथ अप्पतीता॥
१९३.
मयेकरत्तं [रत्तिं (पी॰)] विप्पवसिम्ह लुद्द, अकामका अञ्ञमञ्ञं सरन्ता।
तमेकरत्तं अनुतप्पमाना, सोचाम ‘‘सा रत्ति पुनं न हेस्सति’’॥
१९४.
यमेकरत्तं अनुतप्पथेतं, धनं व नट्ठं पितरं व पेतम्।
पुच्छामि वो मानुसदेहवण्णे, कथं विना वासमकप्पयित्थ॥
१९५.
यमिमं [ययिमं (क॰ सी॰)] नदिं पस्ससि सीघसोतं, नानादुमच्छादनं सेलकूलं [दुमच्छदनं सेलकूटं (सी॰ पी॰), दुमसञ्छन्नं सेलकूलं (क॰)]।
तं मे पियो उत्तरि वस्सकाले, ममञ्च मञ्ञं अनुबन्धतीति॥
१९६.
अहञ्च अङ्कोलकमोचिनामि, अतिमुत्तकं सत्तलियोथिकञ्च।
‘‘पियो च मे हेहिति मालभारी, अहञ्च नं मालिनी अज्झुपेस्सं’’॥
१९७.
अहञ्चिदं कुरवकमोचिनामि, उद्दालका पाटलिसिन्धुवारका [सिन्धुवारिता (स्या॰ पी॰ क॰)]।
‘‘पियो च मे हेहिति मालभारी, अहञ्च नं मालिनी अज्झुपेस्सं’’॥
१९८.
अहञ्च सालस्स सुपुप्फितस्स, ओचेय्य पुप्फानि करोमि मालम्।
‘‘पियो च मे हेहिति मालभारी, अहञ्च नं मालिनी अज्झुपेस्सं’’॥
१९९.
अहञ्च सालस्स सुपुप्फितस्स, ओचेय्य पुप्फानि करोमि भारम्।
इदञ्च नो हेहिति सन्थरत्थं, यत्थज्जिमं [यत्थज्जमं (सी॰ पी॰)] विहरिस्साम [विहरिस्सामु (पी॰)] रत्तिं॥
२००.
अहञ्च खो अगळुं [अग्गलु (स्या॰ क॰), अकलुं (पी॰)] चन्दनञ्च, सिलाय पिंसामि पमत्तरूपा।
‘‘पियो च मे हेहिति रोसितङ्गो, अहञ्च नं रोसिता अज्झुपेस्सं’’॥
२०१.
अथागमा सलिलं सीघसोतं, नुदं साले सलळे कण्णिकारे।
आपूरथ [अपूरथ (सी॰ पी॰), आपूरथे (स्या॰)] तेन मुहुत्तकेन, सायं नदी आसि मया सुदुत्तरा॥
२०२.
उभोसु तीरेसु मयं तदा ठिता, सम्पस्सन्ता उभयो अञ्ञमञ्ञम्।
सकिम्पि रोदाम सकिं हसाम, किच्छेन नो आगमा [अगमा (सी॰ स्या॰ पी॰)] संवरी सा॥
२०३.
पातोव [पातो च (सी॰ स्या॰ पी॰)] खो उग्गते सूरियम्हि, चतुक्कं नदिं उत्तरियान लुद्द।
आलिङ्गिया अञ्ञमञ्ञं मयं उभो, सकिम्पि रोदाम सकिं हसाम॥
२०४.
तीहूनकं सत्तसतानि लुद्द, यमिध मयं विप्पवसिम्ह पुब्बे।
वस्सेकिमं [वासेकिमं (सी॰ पी॰)] जीवितं भूमिपाल, को नीध कन्ताय विना वसेय्य॥
२०५.
आयुञ्च वो कीवतको नु सम्म, सचेपि जानाथ वदेथ आयुम्।
अनुस्सवा वुड्ढतो आगमा वा, अक्खाथ मे तं अविकम्पमाना॥
२०६.
आयुञ्च नो वस्ससहस्सं लुद्द, न चन्तरा पापको अत्थि रोगो।
अप्पञ्च [अप्पंव (स्या॰ क॰)] दुक्खं सुखमेव भिय्यो, अवीतरागा विजहाम जीवितं॥
२०७.
इदञ्च सुत्वान अमानुसानं, भल्लातियो इत्तर जीवितन्ति।
निवत्तथ न मिगवं अचरि, अदासि दानानि अभुञ्जि भोगे॥
२०८.
इदञ्च सुत्वान अमानुसानं, सम्मोदथ मा कलहं अकत्थ।
मा वो तपी अत्तकम्मापराधो, यथापि ते किम्पुरिसेकरत्तं॥
२०९.
इदञ्च सुत्वान अमानुसानं, सम्मोदथ मा विवादं अकत्थ।
मा वो तपी अत्तकम्मापराधो, यथापि ते किम्पुरिसेकरत्तं॥
२१०.
विविधं [विविध (सी॰ स्या॰)] अधिमना सुणोमहं, वचनपथं तव अत्थसंहितम्।
मुञ्चं [मुञ्च (सी॰ पी॰)] गिरं नुदसेव मे दरं, समण सुखावह जीव मे चिरन्ति॥
भल्लातियजातकं अट्ठमम्।

५०५. सोमनस्सजातकं (९)
२११.
को तं हिंसति हेठेति, किं [किन्नु (पी॰ क॰)] दुम्मनो सोचसि अप्पतीतो।
कस्सज्ज मातापितरो रुदन्तु, क्वज्ज सेतु [को न्वेज्ज सेति (क॰), को अज्ज सेतु (?)] निहतो पथब्या॥
२१२.
तुट्ठोस्मि देव तव दस्सनेन, चिरस्सं पस्सामि तं भूमिपाल।
अहिंसको रेणुमनुप्पविस्स, पुत्तेन ते हेठयितोस्मि [पोथयितोस्मि (क॰)] देव॥
२१३.
आयन्तु दोवारिका खग्गबन्धा [खग्गबद्धा (सी॰ पी॰)], कासाविया यन्तु [हन्तु (क॰)] अन्तेपुरन्तम्।
हन्त्वान तं सोमनस्सं कुमारं, छेत्वान सीसं वरमाहरन्तु॥
२१४.
पेसिता राजिनो दूता, कुमारं एतदब्रवुम्।
इस्सरेन वितिण्णोसि, वधं पत्तोसि खत्तिय॥
२१५.
स राजपुत्तो परिदेवयन्तो, दसङ्गुलिं अञ्जलिं पग्गहेत्वा।
अहम्पि इच्छामि जनिन्द दट्ठुं, जीवं मं नेत्वा [जीवं पनेत्वा (सी॰ पी॰)] पटिदस्सयेथ॥
२१६.
तस्स तं वचनं सुत्वा, रञ्ञो पुत्तं अदस्सयुम्।
पुत्तो च पितरं दिस्वा, दूरतोवज्झभासथ॥
२१७.
आगच्छुं [आगञ्छुं (सी॰), आगञ्छु (पी॰)] दोवारिका खग्गबन्धा, कासाविया हन्तु ममं जनिन्द।
अक्खाहि मे पुच्छितो एतमत्थं, अपराधो को निध ममज्ज अत्थि॥
२१८.
सायञ्च पातो उदकं सजाति, अग्गिं सदा पारिचरतप्पमत्तो।
तं तादिसं संयतं ब्रह्मचारिं, कस्मा तुवं ब्रूसि गहप्पतीति॥
२१९.
ताला च मूला च फला च देव, परिग्गहा विविधा सन्तिमस्स।
ते रक्खति गोपयतप्पमत्तो, [ब्राह्मणो गहपति तेन होति (सी॰ स्या॰ पी॰)] तस्मा अहं ब्रूमि गहप्पतीति [ब्राह्मणो गहपति तेन होति (सी॰ स्या॰ पी॰)]॥
२२०.
सच्चं खो एतं वदसि कुमार, परिग्गहा विविधा सन्तिमस्स।
ते रक्खति गोपयतप्पमत्तो, स [नत्थि इदं सी॰ स्या॰ पी॰ पोत्थकेसु] ब्राह्मणो गहपति तेन होति॥
२२१.
सुणन्तु मय्हं परिसा समागता, सनेगमा जानपदा च सब्बे।
बालायं बालस्स वचो निसम्म, अहेतुना घातयते मं [घातयते (सी॰ पी॰)] जनिन्दो॥
२२२.
दळ्हस्मि मूले विसटे विरूळ्हे, दुन्निक्कयो वेळु पसाखजातो।
वन्दामि पादानि तव [तवं (सी॰ पी॰)] जनिन्द, अनुजान मं पब्बजिस्सामि देव॥
२२३.
भुञ्जस्सु भोगे विपुले कुमार, सब्बञ्च ते इस्सरियं ददामि।
अज्जेव त्वं कुरूनं होहि राजा, मा पब्बजी पब्बज्जा हि दुक्खा॥
२२४.
किन्नूध देव तवमत्थि भोगा, पुब्बेवहं [पुब्बे चहं (क॰)] देवलोके रमिस्सम्।
रूपेहि सद्देहि अथो रसेहि, गन्धेहि फस्सेहि मनोरमेहि॥
२२५.
भुत्ता च मे [भुत्ता (सी॰ पी॰)] भोगा तिदिवस्मिं देव, परिवारिता [परिचारिता (क॰)] अच्छरानं गणेन [अच्छरासंगणेन (स्या॰ पी॰ क॰)]।
तुवञ्च [तवञ्च (सी॰ पी॰)] बालं परनेय्यं विदित्वा, न तादिसे राजकुले वसेय्यं॥
२२६.
सचाहं बालो परनेय्यो अस्मि, एकापराधं [एतापराधं (क॰)] खम पुत्त मय्हम्।
पुनपि चे एदिसकं भवेय्य, यथामतिं सोमनस्स करोहि॥
२२७.
अनिसम्म कतं कम्मं, अनवत्थाय चिन्तितम्।
भेसज्जस्सेव वेभङ्गो, विपाको होति पापको॥
२२८.
निसम्म च कतं कम्मं, सम्मावत्थाय चिन्तितम्।
भेसज्जस्सेव सम्पत्ति, विपाको होति भद्रको॥
२२९.
अलसो गिही कामभोगी न साधु, असञ्ञतो पब्बजितो न साधु।
राजा न साधु अनिसम्मकारी, यो पण्डितो कोधनो तं न साधु॥
२३०.
निसम्म खत्तियो कयिरा, नानिसम्म दिसम्पति।
निसम्मकारिनो राज, यसो कित्ति च वड्ढति॥
२३१.
निसम्म दण्डं पणयेय्य इस्सरो, वेगा कतं तप्पति भूमिपाल।
सम्मापणीधी च नरस्स अत्था, अनानुतप्पा ते भवन्ति पच्छा॥
२३२.
अनानुतप्पानि हि ये करोन्ति, विभज्ज कम्मायतनानि लोके।
विञ्ञुप्पसत्थानि सुखुद्रयानि, भवन्ति बुद्धानुमतानि [वद्धानुमतानि (सी॰ पी॰)] तानि॥
२३३.
आगच्छुं दोवारिका खग्गबन्धा, कासाविया हन्तु ममं जनिन्द।
मातुञ्च [मातुच्च (पी॰)] अङ्कस्मिमहं निसिन्नो, आकड्ढितो सहसा तेहि देव॥
२३४.
कटुकञ्हि सम्बाधं सुकिच्छं [सुकिच्छ (सी॰ पी॰)] पत्तो, मधुरम्पि यं जीवितं लद्ध राज।
किच्छेनहं अज्ज वधा पमुत्तो, पब्बज्जमेवाभिमनोहमस्मि॥
२३५.
पुत्तो तवायं तरुणो सुधम्मे, अनुकम्पको सोमनस्सो कुमारो।
तं याचमानो न लभामि स्वज्ज [सज्ज (सी॰ पी॰)], अरहसि नं याचितवे [याचितुये (क॰)] तुवम्पि॥
२३६.
रमस्सु भिक्खाचरियाय पुत्त, निसम्म धम्मेसु परिब्बजस्सु।
सब्बेसु भूतेसु निधाय दण्डं, अनिन्दितो ब्रह्ममुपेहि ठानं॥
२३७.
अच्छेर [अच्छरिय (सी॰ स्या॰ पी॰)] रूपं वत यादिसञ्च, दुक्खितं मं दुक्खापयसे सुधम्मे।
याचस्सु पुत्तं इति वुच्चमाना, भिय्योव उस्साहयसे कुमारं॥
२३८.
ये विप्पमुत्ता अनवज्जभोगिनो [भोजिनो (सी॰ स्या॰ पी॰)], परिनिब्बुता लोकमिमं चरन्ति।
तमरियमग्गं पटिपज्जमानं, न उस्सहे वारयितुं कुमारं॥
२३९.
अद्धा हवे सेवितब्बा सपञ्ञा, बहुस्सुता ये बहुठानचिन्तिनो।
येसायं सुत्वान सुभासितानि, अप्पोस्सुक्का वीतसोका सुधम्माति॥
सोमनस्सजातकं नवमम्।

५०६. चम्पेय्यजातकं (१०)
२४०.
का नु विज्जुरिवाभासि, ओसधी विय तारका।
देवता नुसि गन्धब्बी, न तं मञ्ञामि मानुसिं [मानुसी (स्या॰ क॰)]॥
२४१.
नम्हि देवी न गन्धब्बी, न महाराज मानुसी।
नागकञ्ञास्मि भद्दन्ते, अत्थेनम्हि इधागता॥
२४२.
विब्भन्तचित्ता कुपितिन्द्रियासि, नेत्तेहि ते वारिगणा सवन्ति।
किं ते नट्ठं किं पन पत्थयाना, इधागता नारि तदिङ्घ ब्रूहि॥
२४३.
यमुग्गतेजो उरगोति चाहु, नागोति नं आहु जना जनिन्द।
तमग्गही पुरिसो जीविकत्थो, तं बन्धना मुञ्च पती ममेसो॥
२४४.
कथं न्वयं बलविरियूपपन्नो, हत्थत्त [हत्थत्थ (सी॰ स्या॰ पी॰)] मागच्छि वनिब्बकस्स।
अक्खाहि मे नागकञ्ञे तमत्थं, कथं विजानेमु गहीतनागं॥
२४५.
नगरम्पि नागो भस्मं करेय्य, तथा हि सो बलविरियूपपन्नो।
धम्मञ्च नागो अपचायमानो, तस्मा परक्कम्म तपो करोति॥
२४६.
चातुद्दसिं पञ्चदसिं [पन्नरसिं (सी॰ स्या॰ पी॰)] च राज, चतुप्पथे सम्मति नागराजा।
तमग्गही पुरिसो जीविकत्थो, तं बन्धना मुञ्च पती ममेसो॥
२४७.
सोळसित्थिसहस्सानि, आमुत्तमणिकुण्डला।
वारिगेहसया नारी [नारियो (पी॰)], तापि तं सरणं गता॥
२४८.
धम्मेन मोचेहि असाहसेन, गामेन निक्खेन गवं सतेन।
ओस्सट्ठकायो उरगो चरातु, पुञ्ञत्थिको मुञ्चतु बन्धनस्मा॥
२४९.
धम्मेन मोचेमि असाहसेन, गामेन निक्खेन गवं सतेन।
ओस्सट्ठकायो उरगो चरातु, पुञ्ञत्थिको मुञ्चतु बन्धनस्मा॥
२५०.
दम्मि निक्खसतं लुद्द, थूलञ्च मणिकुण्डलम्।
चतुस्सदञ्च पल्लङ्कं, उमापुप्फसरिन्निभं॥
२५१.
द्वे च सादिसियो भरिया, उसभञ्च गवं सतम्।
ओस्सट्ठकायो उरगो चरातु, पुञ्ञत्थिको मुञ्चतु बन्धनस्मा॥
२५२.
विनापि दाना तव वचनं जनिन्द, मुञ्चेमु नं उरगं बन्धनस्मा।
ओस्सट्ठकायो उरगो चरातु, पुञ्ञत्थिको मुञ्चतु बन्धनस्मा॥
२५३.
मुत्तो चम्पेय्यको नागो, राजानं एतदब्रवि।
नमो ते कासिराजत्थु, नमो ते कासिवड्ढन।
अञ्जलिं ते पग्गण्हामि, पस्सेय्यं मे निवेसनं॥
२५४.
अद्धा हि दुब्बिस्ससमेतमाहु, यं मानुसो विस्ससे अमानुसम्हि।
सचे च मं याचसि एतमत्थं, दक्खेमु ते नाग निवेसनानि॥
२५५.
सचेपि [सचे हि (सी॰ पी॰ अट्ठ॰)] वातो गिरिमावहेय्य, चन्दो च सुरियो च छमा पतेय्युम्।
सब्बा च नज्जो पटिसोतं वजेय्युं, न त्वेवहं राज मुसा भणेय्यं॥
२५६.
नभं फलेय्य उदधीपि सुस्से, संवट्टये [संवट्टेयं (सी॰ पी॰), संवट्टेय्य (स्या॰ क॰)] भूतधरा वसुन्धरा।
सिलुच्चयो मेरु समूलमुप्पते [मुब्बहे (सी॰ स्या॰ पी॰ क॰ अट्ठ॰), मुट्ठहे (क॰)], न त्वेवहं राज मुसा भणेय्यं॥
२५७.
अद्धा हि दुब्बिस्ससमेतमाहु, यं मानुसो विस्ससे अमानुसम्हि।
सचे च मं याचसि एतमत्थं, दक्खेमु ते नाग निवेसनानि॥
२५८.
तुम्हे खोत्थ घोरविसा उळारा, महातेजा खिप्पकोपी च होथ।
मंकारणा [मम कारणा (सी॰ स्या॰ पी॰)] बन्धनस्मा पमुत्तो, अरहसि नो जानितुये [जानिताये (सी॰), जानितवे (स्या॰), जानितये (पी॰)] कतानि॥
२५९.
सो पच्चतं निरये घोररूपे, मा कायिकं सातमलत्थ किञ्चि।
पेळाय बद्धो मरणं उपेतु, यो तादिसं कम्मकतं न जाने॥
२६०.
सच्चप्पटिञ्ञा तवमेस होतु, अक्कोधनो होहि अनुपनाही।
सब्बञ्च ते नागकुलं सुपण्णा, अग्गिंव गिम्हेसु [गिम्हासु (सी॰ स्या॰ पी॰)] विवज्जयन्तु॥
२६१.
अनुकम्पसी नागकुलं जनिन्द, माता यथा सुप्पियं एकपुत्तम्।
अहञ्च ते नागकुलेन सद्धिं, काहामि वेय्यावटिकं उळारं॥
२६२.
योजेन्तु वे राजरथे सुचित्ते, कम्बोजके अस्सतरे सुदन्ते।
नागे च योजेन्तु सुवण्णकप्पने, दक्खेमु नागस्स निवेसनानि॥
२६३.
भेरी मुदिङ्गा [मुतिङ्गा (सी॰ पी॰)] पणवा च सङ्खा, अवज्जयिंसु उग्गसेनस्स रञ्ञो।
पायासि राजा बहुसोभमानो, पुरक्खतो नारिगणस्स मज्झे॥
२६४.
सुवण्णचितकं भूमिं, अद्दक्खि कासिवड्ढनो।
सोवण्णमयपासादे, वेळुरियफलकत्थते॥
२६५.
स राजा पाविसि ब्यम्हं, चम्पेय्यस्स निवेसनम्।
आदिच्चवण्णसन्निभं, कंसविज्जु पभस्सरं॥
२६६.
नानारुक्खेहि सञ्छन्नं, नानागन्धसमीरितम्।
सो पावेक्खि कासिराजा, चम्पेय्यस्स निवेसनं॥
२६७.
पविट्ठस्मिं कासिरञ्ञे, चम्पेय्यस्स निवेसनम्।
दिब्बा तूरिया पवज्जिंसु, नागकञ्ञा च नच्चिसुं [नच्चयुं (सी॰ पी॰ क॰)]॥
२६८.
तं नागकञ्ञा चरितं गणेन, अन्वारुही कासिराजा पसन्नो।
निसीदि सोवण्णमयम्हि पीठे, सापस्सये [सोपस्सये (क॰)] चन्दनसारलित्ते॥
२६९.
सो तत्थ भुत्वा च अथो रमित्वा, चम्पेय्यकं कासिराजा अवोच।
विमानसेट्ठानि इमानि तुय्हं, आदिच्चवण्णानि पभस्सरानि।
नेतादिसं अत्थि मनुस्सलोके, किं पत्थयं [किमत्थियं (सी॰ स्या॰ पी॰)] नाग तपो करोसि॥
२७०.
ता कम्बुकायूरधरा सुवत्था, वट्टङ्गुली तम्बतलूपपन्ना।
पग्गय्ह पायेन्ति अनोमवण्णा, नेतादिसं अत्थि मनुस्सलोके।
किं पत्थयं नाग तपो करोसि॥
२७१.
नज्जो च तेमा पुथुलोममच्छा, आटा [आदा (स्या॰), अदा (पी॰)] सकुन्ताभिरुदा सुतित्था।
नेतादिसं अत्थि मनुस्सलोके, किं पत्थयं नाग तपो करोसि॥
२७२.
कोञ्चा मयूरा दिविया च हंसा, वग्गुस्सरा कोकिला सम्पतन्ति।
नेतादिसं अत्थि मनुस्सलोके, किं पत्थयं नाग तपो करोसि॥
२७३.
अम्बा च साला तिलका च जम्बुयो, उद्दालका पाटलियो च फुल्ला।
नेतादिसं अत्थि मनुस्सलोके, किं पत्थयं नाग तपो करोसि॥
२७४.
इमा च ते पोक्खरञ्ञो समन्ततो, दिब्बा [दिब्या (स्या॰), दिविया (पी॰)] च गन्धा सततं पवायन्ति।
नेतादिसं अत्थि मनुस्सलोके, किं पत्थयं नाग तपो करोसि॥
२७५.
न पुत्तहेतु न धनस्स हेतु, न आयुनो चापि [वापि (सी॰ पी॰)] जनिन्द हेतु।
मनुस्सयोनिं अभिपत्थयानो, तस्मा परक्कम्म तपो करोमि॥
२७६.
त्वं लोहितक्खो विहतन्तरंसो, अलङ्कतो कप्पितकेसमस्सु।
सुरोसितो लोहितचन्दनेन, गन्धब्बराजाव दिसा पभाससि॥
२७७.
देविद्धिपत्तोसि महानुभावो, सब्बेहि कामेहि समङ्गिभूतो।
पुच्छामि तं नागराजेतमत्थं, सेय्यो इतो केन मनुस्सलोको॥
२७८.
जनिन्द नाञ्ञत्र मनुस्सलोका, सुद्धी व संविज्जति संयमो वा।
अहञ्च लद्धान मनुस्सयोनिं, काहामि जातिमरणस्स अन्तं॥
२७९.
अद्धा हवे सेवितब्बा सपञ्ञा, बहुस्सुता ये बहुठानचिन्तिनो।
नारियो च दिस्वान तुवञ्च नाग, काहामि पुञ्ञानि अनप्पकानि॥
२८०.
अद्धा हवे सेवितब्बा सपञ्ञा, बहुस्सुता ये बहुठानचिन्तिनो।
नारियो च दिस्वान ममञ्च राज, करोहि पुञ्ञानि अनप्पकानि॥
२८१.
इदञ्च मे जातरूपं पहूतं, रासी सुवण्णस्स च तालमत्ता।
[इतो हरित्वा सोवण्णघरानि कारय, रूपियस्स च पाकारं करोन्तु (सी॰ स्या॰) इतो हरित्वा सोवण्णघरानि, [कारय] रूपियस्स च पाकारं करोन्तु (पी॰)] इतो हरित्वान सुवण्णघरानि, करस्सु रूपियपाकारं करोन्तु [इतो हरित्वा सोवण्णघरानि कारय, रूपियस्स च पाकारं करोन्तु (सी॰ स्या॰) इतो हरित्वा सोवण्णघरानि, [कारय] रूपियस्स च पाकारं करोन्तु (पी॰)]॥
२८२.
मुत्ता च [मुत्तानञ्च (सी॰ स्या॰)] वाहसहस्सानि पञ्च, वेळुरियमिस्सानि इतो हरित्वा।
अन्तेपुरे भूमियं सन्थरन्तु, निक्कद्दमा हेहिति नीरजा च॥
२८३.
एतादिसं आवस राजसेट्ठ, विमानसेट्ठं बहु सोभमानम्।
बाराणसिं नगरं इद्धं फीतं, रज्जञ्च कारेहि अनोमपञ्ञाति॥
चम्पेय्यजातकं दसमम्।

५०७. महापलोभनजातकं (११)
२८४.
ब्रह्मलोका चवित्वान, देवपुत्तो महिद्धिको।
रञ्ञो पुत्तो उदपादि, सब्बकामसमिद्धिसु॥
२८५.
कामा वा कामसञ्ञा वा, ब्रह्मलोके न विज्जति।
स्वास्सु [य्वास्स (सी॰)] तायेव सञ्ञाय, कामेहि विजिगुच्छथ॥
२८६.
तस्स चन्तेपुरे आसि, झानागारं सुमापितम्।
सो तत्थ पटिसल्लीनो [पटिसल्लानो (क॰)], एको रहसि झायथ॥
२८७.
स राजा परिदेवेसि, पुत्तसोकेन अट्टितो।
एकपुत्तो चयं मय्हं, न च कामानि भुञ्जति॥
२८८.
को नु ख्वेत्थ [खेत्थ (सी॰ पी॰)] उपायो सो, को वा जानाति किञ्चनम्।
यो [को (सी॰ पी॰)] मे पुत्तं पलोभेय्य, यथा कामानि पत्थये॥
२८९.
अहु कुमारी तत्थेव, वण्णरूपसमाहिता।
कुसला नच्चगीतस्स, वादिते च पदक्खिणा॥
२९०.
सा तत्थ उपसङ्कम्म, राजानं एतदब्रवि।
अहं खो नं पलोभेय्यं, सचे भत्ता भविस्सति॥
२९१.
तं तथावादिनिं राजा, कुमारिं एतदब्रवि।
त्वञ्ञेव नं पलोभेहि, तव भत्ता भविस्सति॥
२९२.
सा च अन्तेपुरं गन्त्वा, बहुं कामुपसंहितम्।
हदयङ्गमा पेमनीया, चित्रा गाथा अभासथ॥
२९३.
तस्सा च गायमानाय, सद्दं सुत्वान नारिया।
कामच्छन्दस्स उप्पज्जि, जनं सो परिपुच्छथ॥
२९४.
कस्सेसो सद्दो को वा सो, भणति उच्चावचं बहुम्।
हदयङ्गमं पेमनीयं, अहो [अथो (सी॰ पी॰)] कण्णसुखं मम॥
२९५.
एसा खो पमदा देव, खिड्डा एसा अनप्पिका [अनप्पका (क॰)]।
सचे त्वं कामे भुञ्जेय्य, भिय्यो भिय्यो छादेय्यु तं॥
२९६.
इङ्घ आगच्छतोरेन [आगच्छतोरेनं (क॰) आगच्छतु + ओरेन], अविदूरम्हि गायतु।
अस्समस्स समीपम्हि, सन्तिके मय्हं गायतु॥
२९७.
तिरोकुट्टम्हि गायित्वा, झानागारम्हि पाविसि।
बन्धि नं [भन्धितुं (स्या॰ क॰)] अनुपुब्बेन, आरञ्ञमिव कुञ्जरं॥
२९८.
तस्स [तस्सा (स्या॰)] कामरसं ञत्वा, इस्साधम्मो अजायथ।
‘‘अहमेव कामे भुञ्जेय्यं, मा अञ्ञो पुरिसो अहु’’॥
२९९.
ततो असिं गहेत्वान, पुरिसे हन्तुं उपक्कमि।
अहमेवेको भुञ्जिस्सं, मा अञ्ञो पुरिसो सिया॥
३००.
ततो जानपदा सब्बे, विक्कन्दिंसु समागता।
पुत्तो त्यायं महाराज, जनं हेठेत्यदूसकं॥
३०१.
तञ्च राजा विवाहेसि [निवाहेसि (स्या॰), विहाहेसि (पी॰)], सम्हा रट्ठा च [रट्ठातो (सी॰ पी॰), रट्ठतो (क॰)] खत्तियो।
यावता विजितं मय्हं, न ते वत्थब्ब [वत्तब्ब (सी॰ पी॰)] तावदे॥
३०२.
ततो सो भरियमादाय, समुद्दं उपसङ्कमि।
पण्णसालं करित्वान, वनमुञ्छाय पाविसि॥
३०३.
अथेत्थ इसि मागच्छि, समुद्दं उपरूपरि।
सो तस्स गेहं पावेक्खि, भत्तकाले उपट्ठिते॥
३०४.
तञ्च भरिया पलोभेसि, पस्स याव सुदारुणम्।
चुतो सो ब्रह्मचरियम्हा, इद्धिया परिहायथ॥
३०५.
राजपुत्तो च उञ्छातो, वनमूलफलं बहुम्।
सायं काजेन [काचेन (पी॰)] आदाय, अस्समं उपसङ्कमि॥
३०६.
इसी च खत्तियं दिस्वा, समुद्दं उपसङ्कमि।
‘‘वेहायसं गमिस्स’’न्ति, सीदते सो महण्णवे॥
३०७.
खत्तियो च इसिं दिस्वा, सीदमानं महण्णवे।
तस्सेव अनुकम्पाय, इमा गाथा अभासथ॥
३०८.
अभिज्जमाने वारिस्मिं, सयं आगम्म इद्धिया।
मिस्सीभावित्थिया गन्त्वा, संसीदसि महण्णवे॥
३०९.
आवट्टनी महामाया, ब्रह्मचरियविकोपना।
सीदन्ति नं विदित्वान, आरका परिवज्जये॥
३१०.
अनला मुदुसम्भासा, दुप्पूरा ता नदीसमा।
सीदन्ति नं विदित्वान, आरका परिवज्जये॥
३११.
यं एता उपसेवन्ति, छन्दसा वा धनेन वा।
जातवेदोव सं ठानं, खिप्पं अनुदहन्ति नं॥
३१२.
खत्तियस्स वचो सुत्वा, इसिस्स निब्बिदा अहु।
लद्धा पोराणकं मग्गं, गच्छते सो विहायसं॥
३१३.
खत्तियो च इसिं दिस्वा, गच्छमानं विहायसम्।
संवेगं अलभी धीरो, पब्बज्जं समरोचयि॥
३१४.
ततो सो पब्बजित्वान, कामरागं विराजयि।
कामरागं विराजेत्वा, ब्रह्मलोकूपगो अहूति॥
महापलोभनजातकं एकादसमम्।

५०८. पञ्चपण्डितजातकं (१२)
३१५.
पञ्च पण्डिता समागतात्थ, पञ्हा मे पटिभाति तं सुणाथ।
निन्दियमत्थं पसंसियं वा, कस्सेवाविकरेय्य [कस्स वावीकरेय्य (क॰)] गुय्हमत्थं॥
३१६.
त्वं आविकरोहि भूमिपाल, भत्ता भारसहो तुवं वदे तम्।
तव छन्दरुचीनि [छन्दञ्च रुचिञ्च (सी॰ पी॰)] सम्मसित्वा, अथ वक्खन्ति जनिन्द पञ्च धीरा॥
३१७.
या सीलवती अनञ्ञथेय्या [अनञ्ञधेय्या (सी॰ पी॰)], भत्तुच्छन्दवसानुगा (पिया) [( ) नत्थि सी॰ पी॰ पोत्थकेसु] मनापा।
निन्दियमत्थं पसंसियं वा, भरियायाविकरेय्य [भरियाय वावीकरेय्य (क॰)] गुय्हमत्थं॥
३१८.
यो किच्छगतस्स आतुरस्स, सरणं होति गती परायनञ्च।
निन्दियमत्थं पसंसियं वा, सखिनो वाविकरेय्य गुय्हमत्थं॥
३१९.
जेट्ठो [यो जेट्ठो (स्या॰)] अथ मज्झिमो कनिट्ठो, यो [सो (सी॰ स्या॰ पी॰)] चे सीलसमाहितो ठितत्तो।
निन्दियमत्थं पसंसियं वा, भातु वावीकरेय्य गुय्हमत्थं॥
३२०.
यो वे पितुहदयस्स पद्धगू [पत्थगू (स्या॰), पत्तगू (क॰)], अनुजातो पितरं अनोमपञ्ञो।
निन्दियमत्थं पसंसियं वा, पुत्तस्साविकरेय्य [पुत्तस्स वावीकरेय्य (क॰)] गुय्हमत्थं॥
३२१.
माता द्विपदाजनिन्दसेट्ठ, या नं [यो तं (सी॰ पी॰)] पोसेति छन्दसा पियेन।
निन्दियमत्थं पसंसियं वा, मातुयावीकरेय्य [मातुया वावीकरेय्य (क॰)] गुय्हमत्थं॥
३२२.
गुय्हस्स हि गुय्हमेव साधु, न हि गुय्हस्स पसत्थमाविकम्मम्।
अनिप्फन्नता [अनिप्फादाय (सी॰ पी॰), अनिप्फन्नताय (स्या॰), आ निप्फादा (?)] सहेय्य धीरो, निप्फन्नोव [निप्फन्नत्थो (सी॰ पी॰), निप्फन्नत्थोव (स्या॰)] यथासुखं भणेय्य॥
३२३.
किं त्वं विमनोसि राजसेट्ठ, द्विपदजनिन्द [दिपदिन्द (सी॰ स्या॰ पी॰)] वचनं सुणोम मेतं [नेतं (सी॰ पी॰), तेतं (स्या॰)]।
किं चिन्तयमानो दुम्मनोसि, नून देव अपराधो अत्थि मय्हं॥
३२४.
‘‘पण्हे [पञ्ञो (सी॰ पी॰), पञ्हे (स्या॰), पन्हे (क॰)] वज्झो महोसधो’’ति, आणत्तो मे वधाय भूरिपञ्ञो।
तं चिन्तयमानो दुम्मनोस्मि, न हि देवी अपराधो अत्थि तुय्हं॥
३२५.
अभिदोसगतो दानि एहिसि, किं सुत्वा किं सङ्कते मनो ते।
को ते किमवोच भूरिपञ्ञ, इङ्घ वचनं सुणोम ब्रूहि मेतं॥
३२६.
‘‘पण्हे वज्झो महोसधो’’ति, यदि ते मन्तयितं जनिन्द दोसम्।
भरियाय रहोगतो असंसि, गुय्हं पातुकतं सुतं ममेतं॥
३२७.
यं सालवनस्मिं सेनको, पापकम्मं अकासि असब्भिरूपम्।
सखिनोव रहोगतो असंसि, गुय्हं पातुकतं सुतं ममेतं॥
३२८.
पुक्कुस [पक्कुस (क॰) जा॰ १.७.४१ पण्णजातके पस्सितब्बं] पुरिसस्स ते जनिन्द, उप्पन्नो रोगो अराजयुत्तो।
भातुञ्च [भातुच्च (सी॰ पी॰), भातुव (स्या॰)] रहोगतो असंसि, गुय्हं पातुकतं सुतं ममेतं॥
३२९.
आबाधोयं असब्भिरूपो, कामिन्दो [काविन्दो (सी॰ पी॰)] नरदेवेन फुट्ठो।
पुत्तस्स रहोगतो असंसि, गुय्हं पातुकतं सुतं ममेतं॥
३३०.
अट्ठवङ्कं मणिरतनं उळारं, सक्को ते अददा पितामहस्स।
देविन्दस्स गतं तदज्ज हत्थं [देविन्दस्स तदज्ज हत्थगतं (क॰)], मातुञ्च रहोगतो असंसि।
गुय्हं पातुकतं सुतं ममेतं॥
३३१.
गुय्हस्स हि गुय्हमेव साधु, न हि गुय्हस्स पसत्थमाविकम्मम्।
अनिप्फन्नता सहेय्य धीरो, निप्फन्नोव यथासुखं भणेय्य॥
३३२.
न गुय्हमत्थं विवरेय्य, रक्खेय्य नं यथा निधिम्।
न हि पातुकतो साधु, गुय्हो अत्थो पजानता॥
३३३.
थिया गुय्हं न संसेय्य, अमित्तस्स च पण्डितो।
यो चामिसेन संहीरो, हदयत्थेनो च यो नरो॥
३३४.
गुय्हमत्थं असम्बुद्धं, सम्बोधयति यो नरो।
मन्तभेदभया तस्स, दासभूतो तितिक्खति॥
३३५.
यावन्तो पुरिसस्सत्थं, गुय्हं जानन्ति मन्तिनम्।
तावन्तो तस्स उब्बेगा, तस्मा गुय्हं न विस्सजे॥
३३६.
विविच्च भासेय्य दिवा रहस्सं, रत्तिं गिरं नातिवेलं पमुञ्चे।
उपस्सुतिका हि सुणन्ति मन्तं, तस्मा मन्तो खिप्पमुपेति भेदन्ति॥
पञ्चपण्डितजातकं द्वादसमम्।

५०९. हत्थिपालजातकं (१३)
३३७.
चिरस्सं वत पस्साम, ब्राह्मणं देववण्णिनम्।
महाजटं खारिधरं [भारधरं (पी॰)], पङ्कदन्तं रजस्सिरं॥
३३८.
चिरस्सं वत पस्साम, इसिं धम्मगुणे रतम्।
कासायवत्थवसनं, वाकचीरं पटिच्छदं॥
३३९.
आसनं उदकं पज्जं, पटिगण्हातु नो भवम्।
अग्घे भवन्तं पुच्छाम, अग्घं कुरुतु नो भवं॥
३४०.
अधिच्च वेदे परियेस वित्तं, पुत्ते गहे [गेहे (सी॰ स्या॰ पी॰)] तात पतिट्ठपेत्वा।
गन्धे रसे पच्चनुभुय्य [पच्चनुभोत्व (स्या॰), पच्चनुभुत्व (पी॰)] सब्बं, अरञ्ञं साधु मुनि सो पसत्थो॥
३४१.
वेदा न सच्चा न च वित्तलाभो, न पुत्तलाभेन जरं विहन्ति।
गन्धे रसे मुच्चन [मुञ्चन (सी॰ क॰)] माहु सन्तो, सकम्मुना [सकम्मना (सी॰ पी॰)] होति फलूपपत्ति॥
३४२.
अद्धा हि सच्चं वचनं तवेतं, सकम्मुना होति फलूपपत्ति।
जिण्णा च मातापितरो तवीमे [तवेमे (सी॰), तव यिमे (स्या॰ पी॰)], पस्सेय्युं तं वस्ससतं अरोगं [अरोग्यं (स्या॰ क॰)]॥
३४३.
यस्सस्स सक्खी मरणेन राज, जराय मेत्ती नरवीरसेट्ठ।
यो चापि जञ्ञा न मरिस्सं कदाचि, पस्सेय्युं तं वस्ससतं अरोगं॥
३४४.
यथापि नावं पुरिसो दकम्हि, एरेति चे नं उपनेति तीरम्।
एवम्पि ब्याधी सततं जरा च, उपनेति मच्चं [मच्चु (स्या॰ पी॰)] वसमन्तकस्स॥
३४५.
पङ्को च कामा पलिपो च कामा, मनोहरा दुत्तरा मच्चुधेय्या।
एतस्मिं पङ्के पलिपे ब्यसन्ना [विसन्ना (स्या॰ क॰)], हीनत्तरूपा न तरन्ति पारं॥
३४६.
अयं पुरे लुद्दमकासि कम्मं, स्वायं गहीतो न हि मोक्खितो मे।
ओरुन्धिया नं परिरक्खिस्सामि, मायं पुन लुद्दमकासि कम्मं॥
३४७.
गवंव [गावंव (सी॰)] नट्ठं पुरिसो यथा वने, अन्वेसती [परियेसती (सी॰ पी॰)] राज अपस्समानो।
एवं नट्ठो एसुकारी ममत्थो, सोहं कथं न गवेसेय्यं राज॥
३४८.
हिय्योति हिय्यति [हीयोति हीयति (सी॰)] पोसो, परेति परिहायति।
अनागतं नेतमत्थीति ञत्वा, उप्पन्नछन्दं को पनुदेय्य धीरो॥
३४९.
पस्सामि वोहं दहरं [दहरी (स्या॰ पी॰ क॰)] कुमारिं, मत्तूपमं केतकपुप्फनेत्तम्।
अभुत्तभोगे [अभुत्व भोगे (स्या॰ क॰ अट्ठ॰), अभुत्व भोगे (पी॰), भोगे अतुत्वा (क॰)] पठमे वयस्मिं, आदाय मच्चु वजते कुमारिं॥
३५०.
युवा सुजातो सुमुखो सुदस्सनो, सामो कुसुम्भपरिकिण्णमस्सु।
हित्वान कामे पटिकच्च [पटिगच्च (सी॰), पटिगच्छ (स्या॰ पी॰)] गेहं, अनुजान मं पब्बजिस्सामि देव॥
३५१.
साखाहि रुक्खो लभते समञ्ञं, पहीनसाखं पन खाणुमाहु।
पहीनपुत्तस्स ममज्ज भोति, वासेट्ठि भिक्खाचरियाय कालो॥
३५२.
अघस्मि कोञ्चाव यथा हिमच्चये, कतानि [तन्तानि (सी॰ पी॰)] जालानि पदालिय [पदालेय्य (सी॰)] हंसा।
गच्छन्ति पुत्ता च पती च मय्हं, साहं कथं नानुवजे पजानं॥
३५३.
एते भुत्वा वमित्वा च, पक्कमन्ति विहङ्गमा।
ये च भुत्वान वमिंसु, ते मे हत्थत्त [हत्थत्थ (सी॰ स्या॰ पी॰)] मागता॥
३५४.
अवमी ब्राह्मणो कामे, सो [ते (सी॰ पी॰)] त्वं पच्चावमिस्ससि।
वन्तादो पुरिसो राज, न सो होति पसंसियो॥
३५५.
पङ्के च [पङ्केव (सी॰ पी॰)] पोसं पलिपे ब्यसन्नं, बली यथा दुब्बलमुद्धरेय्य।
एवम्पि मं त्वं उदतारि भोति, पञ्चालि गाथाहि सुभासिताहि॥
३५६.
इदं वत्वा महाराजा, एसुकारी दिसम्पति।
रट्ठं हित्वान पब्बजि, नागो छेत्वाव बन्धनं॥
३५७.
राजा च पब्बज्जमरोचयित्थ, रट्ठं पहाय नरवीरसेट्ठो।
तुवम्पि नो होति यथेव राजा, अम्हेहि गुत्ता अनुसास रज्जं॥
३५८.
राजा च पब्बज्जमरोचयित्थ, रट्ठं पहाय नरवीरसेट्ठो।
अहम्पि एका [एकाव (सी॰)] चरिस्सामि लोके, हित्वान कामानि मनोरमानि॥
३५९.
राजा च पब्बज्जमरोचयित्थ, रट्ठं पहाय नरवीरसेट्ठो।
अहम्पि एका चरिस्सामि लोके, हित्वान कामानि यथोधिकानि॥
३६०.
अच्चेन्ति काला तरयन्ति रत्तियो, वयोगुणा अनुपुब्बं जहन्ति।
अहम्पि एका चरिस्सामि लोके, हित्वान कामानि मनोरमानि॥
३६१.
अच्चेन्ति काला तरयन्ति रत्तियो, वयोगुणा अनुपुब्बं जहन्ति।
अहम्पि एका चरिस्सामि लोके, हित्वान कामानि यथोधिकानि॥
३६२.
अच्चेन्ति काला तरयन्ति रत्तियो, वयोगुणा अनुपुब्बं जहन्ति।
अहम्पि एका चरिस्सामि लोके, सीतिभूता [सीतीभूता (सी॰)] सब्बमतिच्च सङ्गन्ति॥
हत्थिपालजातकं तेरसमम्।

५१०. अयोघरजातकं (१४)
३६३.
यमेकरत्तिं पठमं, गब्भे वसति माणवो।
अब्भुट्ठितोव सो याति [सयति (सी॰ पी॰), स याति (कत्थचि)], सगच्छं न निवत्तति॥
३६४.
न युज्झमाना न बलेनवस्सिता, नरा न जीरन्ति न चापि मिय्यरे।
सब्बं हिदं [हि तं (सी॰ पी॰)] जातिजरायुपद्दुतं, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३६५.
चतुरङ्गिनिं सेनं सुभिंसरूपं, जयन्ति रट्ठाधिपती पसय्ह।
न मच्चुनो जयितुमुस्सहन्ति, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३६६.
हत्थीहि अस्सेहि रथेहि पत्तिभि, परिवारिता मुच्चरे एकच्चेय्या [एकचेय्या (सी॰ पी॰)]।
न मच्चुनो [न मच्चुतो (सी॰)] मुच्चितुमुस्सहन्ति, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३६७.
हत्थीहि अस्सेहि रथेहि पत्तिभि, सूरा [पुरा (क॰)] पभञ्जन्ति पधंसयन्ति।
न मच्चुनो भञ्जितुमुस्सहन्ति, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३६८.
मत्ता गजा भिन्नगळा [पभिन्नगला (सी॰)] पभिन्ना, नगरानि मद्दन्ति जनं हनन्ति।
न मच्चुनो मद्दितुमुस्सहन्ति, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३६९.
इस्सासिनो कतहत्थापि वीरा [वीरा (सी॰ पी॰)], दूरेपाती [पती (क॰)] अक्खणवेधिनोपि।
न मच्चुनो विज्झितुमुस्सहन्ति, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३७०.
सरानि खीयन्ति ससेलकानना, सब्बं हिदं [हि तं (सी॰ पी॰), पितं (स्या॰)] खीयति दीघमन्तरम्।
सब्बं हिदं [हि तं (सी॰ पी॰), पितं (स्या॰)] भञ्जरे कालपरियायं, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३७१.
सब्बे समेवं हि नराननारिनं [नरानरीनं (पी॰), नारी नरानं (स्या॰), नरनारीनं (क॰)], चलाचलं पाणभुनोध जीवितम्।
पटोव धुत्तस्स दुमोव कूलजो, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३७२.
दुमप्फलानेव पतन्ति माणवा, दहरा च वुद्धा च सरीरभेदा।
नारियो नरा मज्झिमपोरिसा च, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३७३.
नायं वयो तारकराजसन्निभो, यदब्भतीतं गतमेव दानि तम्।
जिण्णस्स ही नत्थि रती कुतो सुखं, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३७४.
यक्खा पिसाचा अथवापि पेता, कुपिताते [कुपितापि ते (सी॰ पी॰)] अस्ससन्ति मनुस्से।
न मच्चुनो अस्ससितुस्सहन्ति, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३७५.
यक्खे पिसाचे अथवापि पेते, कुपितेपि ते निज्झपनं करोन्ति।
न मच्चुनो निज्झपनं करोन्ति, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३७६.
अपराधके दूसके हेठके च, राजानो दण्डेन्ति विदित्वान दोसम्।
न मच्चुनो दण्डयितुस्सहन्ति, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३७७.
अपराधका दूसका हेट्ठका च, लभन्ति ते राजिनो निज्झपेतुम्।
न मच्चुनो निज्झपनं करोन्ति, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३७८.
न खत्तियोति न च ब्राह्मणोति, न अड्ढका बलवा तेजवापि।
न मच्चुराजस्स अपेक्खमत्थि, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३७९.
सीहा च ब्यग्घा च अथोपि दीपियो, पसय्ह खादन्ति विप्फन्दमानम्।
न मच्चुनो खादितुमुस्सहन्ति, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३८०.
मायाकारा रङ्गमज्झे करोन्ता, मोहेन्ति चक्खूनि जनस्स तावदे।
न मच्चुनो मोहयितुस्सहन्ति, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३८१.
आसीविसा कुपिता उग्गतेजा, डंसन्ति मारेन्तिपि ते मनुस्से।
न मच्चुनो डंसितुमुस्सहन्ति, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३८२.
आसीविसा कुपिता यं डंसन्ति, तिकिच्छका तेस विसं हनन्ति।
न मच्चुनो दट्ठविसं [दट्ठस्स विसं (क॰)] हनन्ति, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३८३.
धम्मन्तरी वेत्तरणी [वेतरणी (सी॰ पी॰)] च भोजो, विसानि हन्त्वान भुजङ्गमानम्।
सुय्यन्ति ते कालकता तथेव, तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३८४.
विज्जाधरा घोरमधीयमाना, अदस्सनं ओसधेहि वजन्ति।
न मच्चुराजस्स वजन्तदस्सनं [वजन्ति अदस्सनं (स्या॰ क॰)], तं मे मती होति चरामि धम्मं॥
३८५.
धम्मो हवे रक्खति धम्मचारिं, धम्मो सुचिण्णो सुखमावहाति।
एसानिसंसो धम्मे सुचिण्णे, न दुग्गतिं गच्छति धम्मचारी॥
३८६.
न हि धम्मो अधम्मो च, उभो समविपाकिनो।
अधम्मो निरयं नेति, धम्मो पापेति सुग्गतिन्ति॥
अयोघरजातकं चुद्दसमम्।
तस्सुद्दानं –
मातङ्ग सम्भूत सिवि सिरिमन्तो, रोहण हंस सत्तिगुम्बो भल्लातिय।
सोमनस्स चम्पेय्य ब्रह्म पञ्च-पण्डित चिरस्संवत अयोघराति॥
वीसतिनिपातं निट्ठितम्।